Alþýðublaðið - 22.04.1939, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKDRINN
XX. ÁRGAWGUR
LAUGARDAG 22. APRÍL 1939
91. TÖLUBLAÐ
BiggiDg verksmiðju til vinsln
á siidarlýsi er nanðsynleg.
---- .........
Gerir síldarlýsið verðmeira og getur
orðið mjög þýðingarmikil fyrir iðnaðinn.
FINNUR JÓNSSON flytur í sameinuðu þingi þingsá-
lyktunartillögu um rannsóknir á skilyrðum fyrir
byggingu á verksmiðju til vinnslu á síldarlýsi. Hefði slík
verksmiðja mjög mikla þýðingu fyrir iðnað okkar, auk þess,
sem hún gerir síldarlýsið verðmeira.
AlÞingi frestað
þriðjudiB.
L
AL ÞIN GI verður að
líkindum frestað á
þriðjudaginn.
Nokkur mál eru þó eftir
sem nauðsynlegt er talið
að alþingi afgreiði áður en
því verður frestað.
Þess skal getið. að gefnu
tilefni, að ekki var boðað
til neins fundar í samein-
uðu þingi í dag — svo að
„vantraust" kommúnista
mun ekki koma til umreaðu
í dag.
í ráði er, að stjórnar-
flokkarnir efni til út-
varpsumræðna um stjórn
málaviðhorfið.
Sœnski Alþýðuflokk-
nrlnn 50 ðra.
HJALMAR BRANTING
stofnandi sænska Alþýðu-
flokksins og foringi hans um
heilan mannsaldur.
SÆNSKI Alþýðuflokkurinn
á þessa daga 50 ára af-
mæli. Stofnþing hans var hald-
ið ' í Stokkhólmi 19.—22. apríl
1889.
Stefán Jóh. Stefánsson skrif-
ar i tilefni af þessum þýðing-
armiklu tímamótum í sögu
bræðraflokks okkar í Svíþjóð
ítarlega grein í Alþýðublaðið í
dag um stofmm hans og stjóm-
máláferil frá uppháfi og fram á
þennan dag.
Alþýöuflokksfólk.
Skyrtur Alþýðuflokksins og
bindí fást dagana til 1. maí fyrir
kr. 6,80 (Skyrta og bindi). —
Flokksfólk snúi sér til afgreiðslu
AlþýÖublaÖsins í Alþýðuhúsinu
vlö Hverfisgötu eða Sigurbjörns
Iftafanonftr, Grandavegí 30 B.
Þingsályktunartillaga Finns
Jónssonar er á þessa leið:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina: Að láta fara fram
hið allra fyrsta fullnaðarrann-
sókn á því, hvort eigi muni
svara kostnaði að reisa hér á
landi verksmiðju til að herða
og hreinsa síldarlýsi. Leiði
rannsóknin í ljós, að bygging
slíkrar verksmiðju sér arðvæn.
leg, þá að semja og leggja fyrir
næsta Alþingi frv. um að heim-
ila ríkisstjórninni að láta
byggja verksmiðju til þess að
herða og hreinsa síldarlýsi.
I greinargerð fyrir tillögunni
segir F. J.:
Framleiðsla síldarlýsis hefir
farið ört vaxandi á undanförnum
árum og nemur nú 20—25 þús.
smálestum á ári. LýsiÖ er flutt
úr landi óunnið, en hert þar og
hreinsað og notað til ýmiskonar
iðnaðar. Að þvi er flm. er kunn-
tigt, má telja, að hreinsun og
herzla á síldarlýsi geti aukið út-
flutningsverðmæti lýsisins um
h. u. b. 50 af hundraði, þannig,
að ef verðmæti lýsisins óunnins
nemur 13 stpð. hver smálest,
verði verðmæti unnins Iýsis að
minsta kosti um 20 stpd. smá-
lestin.
Nýlega hefir flm. heyrt, að
ráðagerðir væru uppi í einu ná-
grannalandi voru um byggingu
verksmiðju til þess að herða og
hreinsa sildarlýsi. Var þar talið,
að verksmiðja, er unnið gæti úr
10 000 smálestum á ári, þyrfti úm
500 þús. krónur í hlutafé. Gætum
vér nú reist slíka verksmiðju hér
á landi og fengið markað fyrir
afurðirnar, myndi útflutnings-
verðmæti hinna 10000 smálesta
af síldarlýsi, er unnar yrðu í
verksmiðjunni árlega, geta aubist
um 70 000 stpd. — eða nær tvær
mlllj. króna.
Talið er, að sildarlýsi, hreins-
að með hinum nýjustu aðferðum,
sé engu síðra til manneldis en
hvallýsi. Auk þess er nú farið að
nota síldarlýsi i málningu og
lökk og unnin úr þvl ýms efni,
svo sem glycerin o. fl. Virðast
þvl líkur til, að möguleikarnir til
þess að selja sildarlýsið unnið
séu engu minni en að selja það
óunnið.
Við vinslu síldarlýsis er aðal-
lega notað rafmagn og vatn.
Kæmi því sennilega til greina að
reisa slíka verksmiðju annað-
hvort í sambandi við hina nýju
vlrkjun Laxár á Norðurlandi eða
þá I Reykjavík.
Skipulagsnefnd atvinnumála
gerði lauslega athugun um stofn-
un lýsishreinsunarverksmiðju á
sínum tlma, önnur rannsókn veit
flm. ekki til að hafi farið fram,
en telur hins vegar þarna um
svo mikilsvert mál að ræða, að
nauösynlegt s€ að það sé athug-
Hersýning í Tirana,
höfuðborg Albaníu, skömmu áður
landið undir sig.
en Mussolini setti her á land og lagði
reptr
smankm
tll Msioga gep Roosevelt.
-.—......
Fyrirspurnir, sem fela í sér nýjar hótanir.
LONDON í gærkv. FÚ.
¥ FRAKKLANDI varð það
kunnugt í dag, að þýzka
stjórnin hefir snúið sér beint
til ýmissa smærri ríkja, sem
talin eru upp í boðskap Roo-
sevelts, og skorað á þau að
segja til þess, hvort þau álíti,
að þeim sé ógnað af Þýzka-
landi.
Ef svör þessara ríkja verða
neitandi — og alment er geng-
ið út frá, að þau hljóti að verða
það. vegna þess, að hlutaðeig-
andi ríki þori ekki að Svara
öðruvísi — þá er talið víst, að
þýzka stjórnin muni nota svör-
in til þess að afgreiða áskorun
Roosevelts sem tilefnislausa
markleysu.
Jnoóslavía f snSrn flitlers
og Hossolinls.
LONDON í gærkveldi. FO.
Um leið og forsætisráðherra og
utanríkismálaráðherra Rúmeníu
fóru frá Róm, var það gert kunn-
ugt, að utanríkismálaráðherra
Júgóslavíu myndi bráðlega fara
íil fundar við Ciano greifh, utan-
ríkismálaráðh. Italíu, og myndu
þeir ræðast við í Wien.
Fer síðan utanríkismálaráð-
herra Júgóslavíu til Berlin, þegar
þessum viðræðum er lokið.
Stjórnmálamenn í Belgrad eru
fáorðir um þessar viðræður og
förina til Berlin og vilja hvorki
sraðfésta né afsanna orðróm, sem
gengur um það, að við þetta
tækifæri eigi að gera tilraun. til
áð þvinga Júgóslavíu til þess að
ganga inn í Berlin-Róm-banda-
Iagið.
að til hlítar, og þá einkum þær
framfarir, er orðið hafa í iðnaði
þessum siðan skipulagsnefnd
hafðí málið til meðferðar.
Á það er einnig bent í Belgrad
í dag, að ef Júgóslavía yrði beðin
um að ganga í vináttusamband
við Ungverjaland, þá myndi það
verða mjög torvelt, vegna samn-
inga þeirra, sem hún hefir við
Rúmeníu.
800 000 manns kallaðtr
til herpjónnstn og Ianð-
varnavinnnð Pýzfealandl
LONDON í gærkveldi. FÚ.
Fréttaritari Reuters í Berlín
skýrir frá því í dag, að þýzka
stjórnin hafi í dag gefið út til-
skipun, sem kveður svo á, að
sex árgangar af mönnum, 33
ára og þar yfir, skuli nú þegar
kvaddir. til herþjónustu og
vinnu í þarfir landvarnanna.
Það er ekki kunnugt, hve
marga menn hér er um að
ræða, en talið er, að til land-
varnavinnunnar séu á þennan
hátt kallaðir um 800000 manns.
Sigorför
Francos ion i
enn frestað
fjrrlr Massolini.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
í frönskum blöðum er skýrt
frá því í dag, að sigurför Fran-
cos inn í Madrid hafi nú verið
frestað til 30. tíiaí.
Hafði hún fyrst verið ákveð-
in 2. maí og síðan verið frestað
til 15. maí, eftir að Ítalía hafði
lýst yfir því, að hún myndi
kveðja herlið sitt heim frá
Spáni, eftir að henni væri lokið.
Söngflokkur Alþýöuflokks-
félagsins,
sem hefir tekið sér nafniö
„Harpa", hefir skemtisamkomu í
kvöld í Alþýðuhúsinu fyrir fé-
lfiga sína og gesti þeirra.
Alginsi samþjikbti
að flýta blnkhnnni.
SAMEINAÐ ÞING
samþykti í gær að
flýta klukkunni. Greiddu
23 þingmenn atkvæði með
því og 10 á móti, (10 vildu
ekki greiða atkvaéði og 6
voru fjarverandi). Skúli
Guðmundsson talaði gegn
tillögunni og taldi á henni
ýms tormerki. Breytingin
myndi skapa erfiðleika um
sendingu veðurskeyta, fisk
þurrkun o. fl.
Var talað um, að nauð-
synlegt væri að verkalýðs-
félög viðurkendu reglu.
bundinn vinnutíma við
fiskþurrkun írá klukkan 8
til 8. Má telja víst, að
klukkunni verði flýtt ein-
hvern næsta dag.
###############################0
Kona skaðbrenn
ist I eldsvoða.
GÆRMORGUN um kl. 10
kviknaði í húsi á Lauga-
vegi og fcrendist kona svo, að
hún liggur fremur þungt hald-
in á Landsspítalanum.
Var þetta í húsinu nr. 59 við
Laugaveg, eign Guðjóns Ein-
arssonar prentara.
Uppi á lofti var eán kona í
herbergi, Þórdís Magnúsdóttir.
en Guðjón var einn niðri. Varð
hann ekki við neitt var, fyr en
konan kemur hlaupandi niður
stigann og loguðu á henni föt-
in. Greip Guðjón teppi og tókst
að slökkva eldinn í fötum kon-
unnar. Var hún þá svo mikið
brend, að hún var flutt sam-
stundis á Landsspítalann.
Slökkviliðið kom að mjög
fljótt og tókst að slökkva eld-
inn í herberginu.
Var lítill kolaofn í herberg-
inu og var eldholið opið, en ol-
íubrúsi lá á gólfinu og flóði
olían út um gólfið. Er búizt við
að konan hafi ætlað að kveikja
upp í ofninum, er slysið vildi
til.
Konan er með brunablettum
um allan líkamann, en þeir eru
ekki djúpir og er líf konunnar
ekki talið í hættu.
Guðjón Einarsson brendist
nokkuð á höndum, er hann var
að slökkva eldinn í fötum kon-
unnar.
Ný átðk gegn at-
vinnuleysinu í
Danmðrkn.
Nýtt ráðoneyti stofnsð.
KHÖFN í gærkveldi. FÚ.
STAUNING forsætisráðherra
Dana hefir lýst yfir því, að
hann hafi í hyggju að stofna
sérstakt verkamálaráðuneyti til
þess að standa fyrir skipulegri
baráttu til útrýmingar atvinnu-
leysinu.
Kveðst Stauning hafa í
hyggju nú að afstöðnum kosn-
ingunum að taka þau mál öll til
rækilegri meðferðar en kostur
hefir verið á undanfarið.
Nýjar álögui' á frönsbu þjóð-
ina fyrir landvarnirnar.
-----«-----
40 stunda vinnuvikan alveg afnumin.
LONDON í morgun. FÚ.
IH* RANSKA stjórnin hefir
skorað á þjóðina að leggja
á sig meiri fórnir til eflingar
landvörnum ríkisins, jafnframt
því, að hún gefur út ýmsar til-
skipanir, er samþyktar voru í
gær.
Aðaltilskipunin er um aukn-
ingu vígbúnaðarins, en til hans
á að verja samkvæmt þessari
tiiskipun sem svarar 85 imllj.
ónum steriingspunda (um 2300
milljónum króna). Er þetta það
minsta, sem til þess þarf að
tryggja Frakklandi sigur í á-
tökunum við einræðisríkin, seg-
ir í tilskipuninni.
f tilskipunum þessum er lagð-
ur á nýr viðskiftaskattur, 1% á
öll viðskifti, sem nema meira
en 10 krónum, nema á mjólk,
brauð og landbúnaðarafurðir.
Rikið tekur með skatti 50%
og alt upp í 100% af ágóða af
(Frh. á 4. aíBu.)