Alþýðublaðið - 25.04.1939, Blaðsíða 2

MUÐJCDAG 25. APRÍL 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐUEFNI
Húsmæður kvarta um ó-
bragð að mjólk. Fyrirspurn
til mjólkursamsölunnar og
svör hennar. Mannaskifti við
hljóðnemann. Umferðaráðið
og umferðareglurnar. Skíða-
færið á sunnudag. Úlfaþyt-
ur í Kanada út af íslandi.
„Swastika over Iceland!“
Bréf frá stúlku.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
NOKKRAR HÚSMÆÐUR hafa
skrifað mér bréf þess efnis, að
mjólk, sem nú er seld hér í bæn-
um sé vond. Mjólkin þolir enga
geymslu. verður strax þrá, að dómi
húsmæðranna.
ÉG SNÉRI MÉR til Mjólkursam-
sölunnar og hafði tal af skrifstofu-
stjóianum, Jóni Brynjólfssyni. —
Hann ságði: „Okkur er kunnugt
um þetta. Þetta ,.þráabragð“ kem-
ur stundum af mjólkinni síðari
hluta vetrar og hafa farið fram ná-
kvæmar rannsóknir hinna færustu
manna, á því, hvernig á þessu
standi. En engin viðunanleg skýr-
ing hefir fengist. Við endurbætta
kælingu í mjólkurhreinsunarstöð-
inni hefir tekist að draga mikið úr
þessu óþragði, en þó ekki til
fullnustu. Ég get ekki gefið hús-
mæðrum annað ráð en það, að hafa
mjólkina á vel köldum stað.” Kæl-
ingin er bezta ráðið gegn því að
óbragðið komi fram. Ég býst nú
við, að húsmæðurnar geri sig ekki
fullkomlega ánægðar með þessar
skýringar, en það verður að hafa
það. Enginn mjólkurfræðingur er
ég. Vonandi hverfur þráabragðið
fljótt.
ÉG VAR AÐ SKAMMAST út
af holunni á gatnamótunum á
Hverfisgötu og Ingólfsstrætis ný-
lega. Vonandi verður gert við
hana'áður en eínhver drepur sig
í hcnni. En ekki eru holurnar
neðst í , Bankastræti, Lækjargötu-
megjn við steininn, félegri. Ókunn-
ugir erlendir menn gætu haldið, að
allar þessar holur væru eftir loft-
sprengjur úr flugvélum.
UNGFRÚ HAFSTEIN er farin
úr hljóðnemanum — og kem-
ur þangað ekki aftur að sögn —
í staðinn höfum við fengið „blý-
antsþulinn” frá í vetur. Ég þekki
ekki þennan unga mann — og ég
hefi því enga ástæðu til að gera
honum persónulega gramt í geði,
en ég verð að segja það, eins og
það er, að maðurinn er gjörsam- I
DAGSINS.
lega óhæfur sem þulur — og það
er ósvífni hin mesta af útvarps-
stjóra, sem ræður starfsmenn út-
varpsins, að fela þessum manni
þetta starf, því að það fer ekki hjá
því, að honum hlýtur að vera kunn
ugt um það, að útvarpshlustendur
þoldu hann ekki í vetur og þótti
við bregða, er hann var kvaddur
að öðru starfi.
UMFERÐARÁÐIÐ svokallaða,
sem stóð fyrir ýmsum umbótum í
umferð hér í bænum segist að
þessu sinni ekki ætla að gera
neitt fyr en það hafi fengið fleiri
merkissteina á gatnamótum og
fleiri merkinagla. Nýlega sótti það
um innflutning á merkinöglum, en
fékk neitun og hefir það nú beðið
lögreglustjóra að snúast í málinu.
Væri vel ef hann gerði það — og
væri þá ekki hægt að segja, að
lögreglan hefði ekkert gert í þess-
um málum.
FINNUR JÓNSSON alþingis-
maður sagði við mig í gær: „Ég
er alveg hissa á því, hvað unga
fólkið í Reykjavík notaði illa
sunnudaginn. Veðrið var himneskt
— hiti og blíða. Við vorum 7 sam- ’
an uppi í Innsta dal. Þar var ný-
fallinn snjór og gott skíðafæri,
en fátt sáum við af skíðafólki. Það
virðist svo, að ungir Reykvík-
ingar viti það ekki, að það get-
ur ferið ágætt skíðafæri, þó að
sumar sé komið.
ÚLFAÞYTURINN út af mála-
leitun Þjóðverja um lendingarstaði
hér vakti mikla athygli í Kanada,
etir því sem íslenzku blöðin vestan
hafs skýra frá. Flest stórblöð birtu
greinar um málið — og Vestur-ís-
lendingar töluðu ekki um annað.
Eitt stærsta blaðið flutti forsíðu-
grein um málið með yfirskriftinni:
„Swastika over Iceland (Haka-
krossinn yfir íslandi). Og einn af
þingmönnunum flutti fyrirspurn
í þinginu þess efnis, hvaða þýðingu
það hefði fyrir öryggi Kanada, ef
Þjóðverjar fengju yfirráð á ís-
landi.
STÚLKA skrifar mér: „Það er
gamáll sannleikur, að sá, sem etur
nesti sitt áður en hann fér af stað,
verður að vera nestislaus í ferð-
inni. Það er ekki hægt að borða
sama bitann að kvöldi, og geyma
hann til morguns. Þetta mun Kol-
skeggur sá ekki hafa athugað, sem
um daginn var að svara Ólafi Frið-
rikssyni. Það er ekki hægt að láta
kvenfólkið njóta jafnréttis við
karlmenn, og þó ætla að reka það
drottningin.
Hún situr í hásæti og syngur vísu um það, að hún vilji
gifta sig, en hún vildi fá mann, sem gæti svarað fyrir sig.
Svo kallaði hún saman allar hirðfrúrnar og þegar hún sagði Það er satt, sem ég segi, sagði
þeim, hvað til stæði, urðu þær kátar. krákan, því að kærastinn
minn, sem er taminn og á
heima í höllinni, hefir sagt
mér þetta.
Blöðin komu út með mynd — Jæja, jæja. sagði krákan. —- Menn streymdu að úr öllum
af prinzessunni og það fylgdi, áttum og það varð mikil þröng í höllinni.
að öllum laglegum ungum
mönnum stæði til boða að
koma til hallarinnar og tala
við prinzessuna og sá, sem
bezt gæti svarað fyrir sig,
fengi prinzessuna.
sókn hefir verið fyrirskipuð, m.
a. til þess að komast að raun
um hvort kafbáturinn eða kaf-
bátarnir hafi verið innan eða
utan landhelgi. NRP.
Ákvarðanir um skemtiferðir
Þjóðverja til Noregs.
OSLO, 24. apríl FB.
Gjaldeyrisstjórnin þýzka hef-
ir tekið ákvarðanir viðvíkjndi
skemtiferðalögum Þjóðverja til
Noregs í sumar. Um 800 manns
verður leyft að ferðast til Nor-
egs á norskum skipum, frá Bre-
men og Hamborg. NRP.
Lofotaflinn í ár 25,7 millj.
kg. meiri en í fyrra.
OSLO, 24. apríl FB.
Vertíðinni við Lófót er nú
lokið. Alls nam aflinn 115,3
millj. kg. eða 25,7 millj. kg.
meira en í fyrra. — Útgerðar-
menn og sjómenn bera ekki eins
mikið úr býtum og menn voru
farnir að gera sér vonir um
vegna þess hversu vel aflaðist.
Brúttóhlutur sjómanna varð
667 kr. á mann. NRP.
Saklausa skrifstofustúlkan
hei.ir aie ísk gamanmynd, sem
Gamla Bíó sýnir núna, Aðalhlut-
hlutverkin leika Jean Arthur og
Ray Millard.
Spennur, Kjólatölur, Hnappar
mikið úrval. Kjólakragar, belti,
hyrnur, treflar, slæður, háls-
bindi, gjafakassar, kvenblússur.
Ódýr kvenundirfatnaður, barna
bolir, bleyjubuxur, barnahosur.
úr vinnu, ef það giftist. Annað-
hvort verðum við að taka upp
skoðanir nazista, og segja kven-
fólkið réttminna en karlmenn,
og þá reka það úr vinnu, ef það
giftist, eða taki afleiðingunum af
jafnréttinum, og hætta allri
hræsni og hálfvelgju í þessum efn-
um.“ Hannes á horninu.
Kafbátur við Noregs-
strendur.
OSLO, 24. apríl FB.
Frá Hammerfest er símað, að
björgunarskútan Vardö hafi sl.
laugardag orðið vör við kafbát
við Sletnes og nokkrum klst.
síðar sáu menn á vélbát um 250
feta langan grámálaðan kafbát
við Gjesvertappene, en milli
þessara tveggja staða eru 50
sjómílur. Getur því huggast, að
um sama kafbát sé að ræða, en
líklegt er það ekki. — Rann-
Matrésfot,
bliissnfSí eða iafeka-
fot, auMtað úr
Fatabúðinnl.
Helgi Hj8rvar;
Á méðlrin að vera
ambátt Þfóðfélagsins ?
....-----
Ræða fliitt á barmaelagiifðB 1939.
SUMARDAGURINN
FYRSTI hefur á fá-
um árum tekið þeim stakka-
skiftum hér í Rvík, að frá því
að vera eins og aðrir fimtudag-
ar, er hann orðinn sá dagur,
sem einna mest er um að vera í
þessum bæ, göturnar fullar af
börnum í skrúðgöngum, öll
sámkomuhús full, allar hendur
á lofti fyrir börnin og velferð
þeirra. Það eru engar ýkjur,
heldur staðreynd, að þetta er
verk eins félags, Barnavinafé-
lagsins Sumargjafar.
Þetta félag er stofnað og því
er uppi haldið af fáum forvíg-
ismönnum, sem öðrum fremur
eiga það með réttu, að heita
barnavinir. Þetta starf fyrir
börnin er eitt hið óeigingjarn-
asta félagsmálastarf, sem unn-
ið er hér í bænum, enda hafa fá
félög orðið jafnvinsæl og fárri
starfsemi er tekið betur. Félag-
inu hefir lánast að koma al-
menning þessa bæjar í skilning
um, að málstaður barnsins sé
mikilsverður.
Ég ætla að taka það sérstak-
lega fram, til þess að menn
leggi síður ranga meiningu í
það, sem ég nú þegar ætlaði að
segja, að ég tel slíka félagsstarf-
semi ekki einasta nauðsynlega
og fagra, heldur blátt áfram ó-
hjákvæmilega, ekki síst í fjöl-
bygðum bæjum. Slík einka-
starfsemi, eins og Sumargjafar,
mun það æfinlega verða, sem
heldur uppi merki hins nýja
tíma, merki framfaranna og
framtíðarinnar í uppeldismál-
um, sem vekur foreldrana og
almenning til umhugsunar um
nauðsynlegar endurbætur og
knýr hið opinbera til fram-
kvæmdanna. Barnavinafélagið
Sumargjöf ber með vissum
hætti merki framtíðarinnar í
uppeldismálum í þessu landi.
Skólinn hefur frætt börnin, en
uppeldi og aðhjúkrun, forsjá
sálarinnar, hefir hann ekki get-
að annast nema að litlu leyti.
Það hafa félög, eins og Sumar-
gjöf, reynt að bæta að nokkru
upp, bæði erlendis og hér með
þessari starfsemi.
Frá því var skýrt í útvarpinu
fyrir skemstu, að Barnavinafé-
lagið Sumargjöf hefði haft á
einu ári á sínum vegum og við
sína góðu vist 280 börn, að með_
altali í 70 daga hvert, veitt
þeim hjúkrun og umsjá og
holla gleði og 30 þúsund mál-
tíðir. Allir vita, að hlutskifti
þessara barna var óvenju gott.
En ég ætlaði í þessu sam-
bandi að bera fram nokkrar
einfaldar spurningar. En þær
hafa sína þýðingu:
Hvaða athvarf áttu þessi
280 eftirlætisbörn Sumargjaf-
ar í nærri 10 mánuði, í þá 295
daga ársins, sem þau voru ekki
hjá Sumargjöf? Og hvaða at-
hvarf áttu þau líka á nóttunni,
þegar Sumargjöf gat ekki ann-
ast þau? Þegar þau fóru af leik-
völlum Grænuborgar, þá hafa
þau líklega farið heim til sín.
Þau hafa kanski átt sér rúm í
horni, kanski fátæklegt hjá
sumum þeirra, en gott að eiga,
þegar þau komu þreytt heim.
Og það hefir kanski einhver
verið búinn að búa um rúmið
þeirra, þegar þau komu heim.
Og hver háttaði þau, og
hver þvoði þeini á kvöldin? Og
hver framreiddi handa þeim
þær 30 þús. máltíðir, sem þau
fengu ekki í Grænuborg þénn-
an tíma, eða þser 250 þús. mál-
tíðir hinn tíma ársins? Ég
spyr. Kanski hefur mamma
þeirra gert þetta. En það þykir
alt svo sjálfsagt, sem mamma
gerir, og það eru ekki með
venju þeyttir lúðrar eða gengn-
ar skrúðgöngur út af því.
Þessi 280 börn voru á aldrin-
um 3—8 ára. Á þessum aldri
munu vera í Rvík einni 4—-5
þús. börn. Sumargjöf hafði 280
börn. Hver annaðist um hin
4000 eða meir? Kanski hefur
mamma líka gert það?
Og yngri en þessi börn munu
vera yfir 2 þús. í Rvík. Hver
hjúkraði þeim, hver huggaði
þau, hver sá þeim fyrir leik-
föngum?
Og eldri en þessi börn eru 3
—4 þús. börn í Rvík einni, Hver
fóstraði þau? Hver bjó þau í
skólann? Hvert gátu þau flúið
með þarfir sínar, raunir sínar
og vandamál? Kanski áttu
þau heimili, sem stóð þeim op-
ið. Kanski áttu þau mörg hver
þá móður til að hverfa, að eng-
inn skóli og engin Grænaborg
gæti bætt þeim þá móður?
Og hvað er svo um börnin
suður með sjó, fyrir vestan og
austan, út um. alt landið, þ&r
sem engin Sumargjöf er? ™
Ég meina: Sumargjöf hefir
unnið gott verk ög fagurt,' og
mikið verk, ekki sízt með for-
göngunni og fordæminu: í upp-
eldi og meðferð barnámía, í því
að áminna okkur, krefja okkur
og sýna okkur í verki: þetta
þarf að gera, þetta er hægt að
gera, svona á að gera það. Til
þess að gera þetta þarf fyrst og
fremst kærleika til barnanna,
fórnfýsi, hispurslausa kærleiks-
lund, og svo að sjálfsögðu það,
sem fyrir peninga verður
keypt: húsnæði, mat, ofurlítið
af grænu grasi, ofurlítið svig-
rúm í guðs frjálsu náttúru.
En hversu litlu af öllum
skyldunum, hversu litlu af allri
uppeldisbyrði þjóðarinnar hefir
Sumargjöf getað lyft? Hverf-
andi broti i; þessum bæ einum,
enn meir hverfandi broti í þessu
landi öllu. Og sé nú hennar
verk samt merkilegt og sé það
vert þeirra þakka, sem menn
sýna í verkinu og stuðningi sín-
um við félagið og starfsemi
þess, — hverra þakka mundi
þá vert starf þeirra, sem vinna
alt hitt, sem bera allar þær
byrðar, sem Sumargjöf varð að
láta óhreyfðar, sem hafa á sig
tekið allar þær þarfir lítilla
barna, sem enginn félagsskapur
á jarðríki mun megna að full-
nægja.
Og hver vann alt þetta verk?
Ein manneskja í þessu landi
vaiin þetta verk, vann það frá
alda öðli: það er móðirin.
Og hvert er hennar þakklæti,
hver er sá styrkur, sem hún fær
af þjóðfélagínu í sínu mikils-
verða starfi? Hún er yfirleitt
látin eiga sig. Skólinn tekur
börnin hennar og fræðir þau.
Barnaverndarnefndin tekur þau
líka og skrásetur þau á seðla,
eða ráðstafar þeim, ef þau gera
eitthvað sérstakt fyrir sér.
Þjóðfélagið tekur þau til fram-
færslu, ,ef heimilið kemst alger-
lega í þrot. En þungan róður og
mikil bágindi er mörg móðirin
búin að hafa áður en henni kom
sú líkn.
Þróun nútímaþjóðfélagsins er
með þeim hætti, að móðirin,
húsfreyjan, sem fæðir börn. er
gerð að ambátt þess. Þróun at-
vinnuháttanna og félagsmál-
anna, framrás tímans, hefur
meir og meir gert hennar kjör
verri en annara, hennar rétt
minni en allra annara. Svo aug-
sýnilegt er þetta, að í menning-
arlöndunum dylst engum leng-
ur, hvert stefnir. Konan hefir
ekki hafið upp raust sína og
kvartað, ekki konurnar sem
heild; jafnvel þvert á móti; svo
undarlegt er það. En hin ein-
staka kona, hin. nokkurn veg-
inn mentaða kona, svarar sínu
svari um öll lönd; hún svarar
þegjandi: hún elur ekki börn.
Unga stúlkan, sem vinnur
fyrir sér í hinu mentaða þjóð-
félagi, veit ofurvel og sér fram
á þáð, að ef hún giftir sig manni,
sem verður að vinna fyrir sér
með hándafla sínum, þá eru ör-