Alþýðublaðið - 25.04.1939, Blaðsíða 3

ÞREÐJUDAG 25. APRÍL 1939
ALÞÝ0UBLAÐIÐ
«------------r-»---------<>
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÖM:
F. R. VALDKMARSSON.
í fjarveru hana:
JéNAS GUÐMtmUSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverflsgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: NRstjóri.
4903: V. S. ViHijálms (beima).
119@: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
• - ■ . . V
1--------------;---—-----♦
IMAÍ, dagur verkalý'ðsins í
• öllum lýðfrjálsum löndum,
fer nú óðum að nálgast.
Hér í Reykjavík mun fulltrúa-
ráð verkalýðsfélaganna gangast
fyrir hátíðahöldum verkalýðsins
þennan dag bæði úti og inni
eins og endranær og hafa til
þess fullan stuðning Alþýðu-
flokksins. Og kjörorð dagsins
munu verða þau sömu og hingað
til: Fyrir frelsi og lýðræði, á
móti allri harðstjórn og öllu ein-
ræði. Fyrir bættum kjörum hinna
vinnandi stétta, nýjum verka-
mannabústöðum og: auknum al-
þýðutryggingum. Fyrir einingu
verkalýðshreyfingarinnar, á móti
allri sundrung, hvaðan sem hún
kemur.
Með tilliti til hins vaxandi
afturhalds úti um heim hefir
aldrei verið nauðsynlegra en nú
að alþýðan hér á landi fylki sér
einhuga um þá stefnu, sem felst
í þessum kjörorðum, og fylgi
henni fram ekki að eins með
þrautseigri baráttu, heldur og
með þeirri framsýni og gætni,
sem yfirstandandi tímar bjóða.
Þvi miður má gera ráð fyrir
því, að úr fleiri en 'einni átt
vérði reynt að kljúfa verkalýðinn
p. maí í ár eins og mörg úndán-
farin ár. Kommúnistaflokkurinn
héfir eins og áður gert ráðstaf-
ir til þess að hafa sín sérstöku
hútíðahöld, þó með þeim hætti,
að hann þykist nú hvergi ætla að
koma nærri þeim sjálfur, en boðr
ar þau undir nafni verkalýðsfé-
laganna. En slikur loddaraleikur
er alt of gegnsær til þéss að
geta blekt aðra en einfaldar sál-
ir. Allir vita, að fulltrúaráð verk-
lýðsfélaganna, sem fer með sam-
eiginleg mál þeirra hér í Reykja-
vík, hefir æfinlega haft forystu
fyrir hátiðáhöldum verkalýðsins
1. mai, eins og það hefir einnig
nú. Og það er því ekkert annað
en ný aðferð kommúnista til
þess að breiða yfir klofnings-
starfsemi sina þennan dag í ár,
að þeir boða til hátíðahalda í
nafni verkalýðsfélaganna, blekk-
ing, sem byggist á því, að þeir
hafa sem stendur stjórn Dags-
fbrúnar í sínum höndum og nota
hana og þá fyrst og fremst for-
mann hennar sem skálkaskjól
fyrir Kommúnistaflokkinn og hið
áriega klofningsstarf hans á degi
verkalýðsins, 1. maí.
Enginn hugsandi verkamaður
getur við nánari íhugun verið í
vafa um það, að þetta sé rétt.
Þau hátíðahöld, sem blað kom-
múnista boðar, eru ekki hátíða-
höld verkalýðsfélaganna, heldur
hátíðahöld kommúnista sjálfra,
mannanna, sem leitt hafa sundr-
ungina inn í verkalýðshreyfing-
una hér á landi og haldið henni
við fram á þennan dag, studdir
af erlendu einræðisríki, þar sem
verkalýðurinn þekkir ekkert
frelsi og ekkert lýðræði, og á
við lakari kjör að búa en nokkurs
staðar í nálægum löndum. í
munni slikra manna éru kjörorð
I. maí fyrir frelsi og lýðræði, á
móti harðstjórn og einræði, fyrir
bættum kjörum hinna vinnandi
stétta og einingu verkalýðshreyf-
ingarinnar ekkert annað en fals.
En það eru fleiri en kommún-
istár, sem nú efna til klofnings
hátíðahaldanna 1. maí. íhaldið
hefir nú í fyrsta skifti boöað til
sérstakra hátíðahalda þennan
dag. Það fer varla hjá því, að
verkamönnum komi slík vlður-
kenning af hálfu íhaldsins við
hátíðisdag hans kynlega fyrir
sjónir. En í þvi sambandi má
ekki gleyma, að einnig Hitler
hefir reynt að notfæra sér hann
til framdráttar svartasta aftur-
haldinu í álfunni. I sjálfu sér
þarf það ekki heldur að koma
neinum á óvart, þótt ihaídið
hugsi sér nú einnig til hreyfings
hér 1. ma(í i ár, eftir' alla þá við-
burði, sem fram hafa farið í
verkalýðsfélögunum undanfarið.
Og allra sízt kommúnistum, sem
hafa opinberlega viðurkent tals-
menn þess og meira að
segja nazismans í verkalýðs-
félögunum sem alvarlega tak-
andi fulltrúa verkalýðsins og
beinlínis gert bandalag við þá
til sameigihlegrar klofningsbar-
áttu gegn hinum gamla og þraut-
reynda flokki verkalýðsins, Al-
þýðuflokknum.
Ef ihaldirtu tekst í þetta sinn
eins og blað kommúnista sagði
síðast liðinn laugardag að „kljúfa
raðir alþýðunnar“ 1. maí og „ó-
virða svo þennan kröfu- og há-
tíðisdag verkaiýðsins með klofn-
ingsbrölti sínu“, þá getur það
fyrst og fremst þakkað kom-
múnistum Sjálfum fyrir það.
Þeir hafa frá upphafi
sins éigin flokks ,',óvirt þennan
kröfu- og hátiðisdag verkalýðsins
með klofningsbrölti sínu“ og géf-
ið íhaldinu fordæmið, og þeir
hafa nú á síðasta ári beinlínis
leitt það inn 1 vígi verkalýðsins,
verkalýðsfélögin hér í Reykjavík.
Hin fyrirhugaða lýðskrumstil-
raun íhaldsins 1. maí í ár er al-
varlegur lærdómur fyrir verka-
lýðinn í Reykjavík og ætti að
sýna honum, hver árangurinn er
af klofningsstarfi og vinn'ubrögð-
úm kommúnista. Og hann ætti að
kenna honum að standa betur á
verði um samtök sín og einingu
þeirra en hingað til og verða
honum hvatning til að fylkja
sér sem fastast undir merki full-
trúaráðs verkalýðsfélaganna og
Alþýðuflökksins bæöi 1. maí í ár
og framvegis.
Þurkoð bláber
nýkomin.
Háfðfískur.
Riklingur.
ísl. smjör.
Ostar, margar teg.
Egg, lækkað verð.
Sent um allan bæinn.
Simi 3570.
♦
Merkilegt kenslustarf hafið fyrir atbeina þeirra.
--",-_4---- ■ ■
UTVARPSVIKA barnaskól-
anna, sem er kensla að
mestu leýti, hófst í gær eins og
áður hefir verið skýrt frá.
Vikan hófst með ávarpi for-
manns nefndar þeirrar, sem
undirbúið hefir vikuna, Jóns
Sigurðssonar skólastjóra, og fer
hér á eftir útdráttur úr því:
„Um leið og þessi skólavika
íslenzkra barnaskóla hefst í út-
varpinu, þykir mér vel hlýða að
fylgja henni úr garði með nokkr-
um skýringum og athugasemd-
um.
Otvarpskensla þessi er fram-
kvæmd í tilefni af 50 ára afmæli
íslenzkra kennarasamtaka. Hún er
því í raun og veru einn þáttur
og sá fyrsti í minningarathöfn
þeirri, sem „Samband íslenzkra
barnakennara“ heldur á þessu
vori um hálfrar aldar uppeld-
isafrek íslenzkra mæðra, feðra,
kennara og annara alþýðufræð-
ara — og þó ekki sízt allra
hinna mörgu og merku braut-
ryðjenda íslenzkra fræðslu- og
uppeldismála hin síðustu 50 ár.
Þetta mun vera fyrsta sinn,
sem barnaskölar landsins í heild
hlusta á útvarpskenslu, og fer
vel á því, að hefja nýjan aldar-
helming ísl. uppeldismála og
kveðja annan með aðstoð þessa
merkilega mennihgartækis.
En útvarpskenslu. þessari er og
ætlað annað hlutverk. Henni er
ætlað,, að leiða í ljó.s hversu ís-
lenzk skólabörn leysa sín náms-
störf af hendi eftir ákveðnum
kenslufyrirskipunum á þessum
tímamótum, 50 ára samtakaaf-
mæli ísl. kennara.
Þessvegna eruð þér kennarar
og skólastjórar beðnir að senda
alla þessa vinnu barnanna til
skrifstofu fræðslumálastjóra í
Rvík, nafn barns og aldur þess
og nafn s.kólans sé merktáhverjú
vinnublaði. Síðan verður valið úr
vinnunni og úrvalið, það sem
‘. érkennilegast þykir,.verÖur síðan
geymt í sérstöku safni (með
kensluskrá þeirri, sem kent var
leftir) í minningar- og skólavinnu-
safni fræðslumálaskrifstofu is-
lands 7 eftirkomandi kynslóð-
um til íróðleiks og íhugunar.
Um kenslutilhögun útvarpsvik-
unnar er þetta að segja:
Útvarpskennarar munu gefa
börnunum vissan fróðleik og tölur
til að vínna eftir. En börnin geta
ekki unnið það, að minsta kosti
ekki alt, meðan kennarinn talar,
svo að nokkurn hluta vinnunnar
verða þau að gera eftir að sjálf
útvarpskenslan er hætt. Nú getur
vel svo farið, að börnki nái ekki
öllu sem útvarpskennarinn tekur
fram. Þessvegná eru það vinsam-
lég tilmæli til hvers bekkjarkenn-
ara að hann skrifi sjálfur niður
alt, sem börnunum Verður gefið
til úrvinslu, svo að hann eigi
hægt með að leiðrétta börnin við
starfið ef þeim fatast eitthvað.
Einnig vildum við biðja þess,
að börnunum yrði lofað að fá
nægan tíma til að lúka hverju
verkefni, ef þau hafa ekki lokið
því þegar útvarpskenslan hættir.
Um sjálfa kensluna er þetta að.
segja til skýringar fyrir kennara
víðsvegar á lándinu:
Það er ekki ætlan þeirra, sem
kenna í útvarpið að kenslan geti
verið tæmandi, heldur aðeins sýn
ishorn þess, hvernig hver útvarps
kennari telur heppilégt að kent
sé. En vegna naums tíma eru
aðejns tekin fá atriði. Enda er
svo til ætlast, væri þessi kensla
framkvæmd sem almenn kenslu-
stund, að þá færi allmikill hluti
af starfi kennarans í kenslustund-
inni til að leiðbeina einstökum
börnum og tib þess að líta eftir
JÓN SIGURÐSSON
skólastjóri.
hversu börnin í heild ynnu um
námsefnið.
Að lokum vil ég bera fram þá
ósk til allra þeirra kennara, sem
láta nemendur sínar hlýða á út-
varpskensluna og vinna eftir
hennar fyrirmælum, að þeir gæti
þess vel, að alt sé vandlega
undirbúið þegar kenslan á áö
hefjast. Kenslan hefst hvern morg
un kl. 9,30 og þá verða öll börn-
in að vera í sætum sínum og
hafa alt á borðinu hjá sér, sem
þau þurfa að hafa samkvæmt
bréfi frá fræðslumálastjóra 21.
marz s. 1. Á undan kenslunni
verður kórsöngur barna og hefst
hann hvern morgun kl. 9, 25
Kæru börn, þið sem hlýðið á
útvarpskensluna og vinnið sam-
kvæmt henni. Þó að útvarps-
kenslan verði með öðrum blæ
og hátíðlegri en þið eigið að
venjast, skuluð þið samt ekkiláta
það trufla ykkur neitt. Þið skuluð
reyna að taka eftir kenslunni og
skrifa rólega niður, það semkenn
arinn í útvarpinu segir ykkur að
skrifa hjá ykkur. Ég vona að
þið leggið ykkur fram við námið
og starfið. Margt það sem þið
vinnið þessa útvarpskensludaga
verður geymt um langan ókom*
inn tíma.
Frh. á 4. síðu.
lög hennar ráðin, og því verri,
ef hún fæðir börn: fátækt og
þrengingar, handafli eins
mánns á að lifa fyrir heilt
heimili, án alls tillits til þess,
hvort hann er einn síns liðs eða
hann elur upp börn fyrir fram-
tíðina. Atviniiuhættirnir, verka-
skiftingin, stéttasamtökin,
skömtun atvinnu, skömtun
kaups, skipulagningin, alt ber
að sama brunni; alt gengur
þetta út yfir móðurina og börn-
in hennar, dæmir heimili henn-
ar til óumflýjánlegrar fátækt-
ar.
Ef ung stúlka kýs sér það, að
vefja bréf utan um karamellur
í verksmiðju, þá getur hún
klætt sig fulível, átt frítíma,
lifað félagslífi, notið félags-
verndar. Það er hægt að gera
verkföll, það er hægt að fella
ríkisstjórnina, ef réttur kara-
mellustúlkunnar væri skertur
eða dregið af kaupi hennar. En
ef hún kysi hitt, að giftast
manninum, sem henni þykir
vænt um, og ala honum börn,
leggja líf sitt þar við, að elska
þau og fóstra þau og skeyta
ekki öðru, hvar er hennar rétt-
ur þá? Getur fátæk móðir, sem
aðeins vill hugsa um bömin sín
og heimili sitt, getur hún orðið
heilli þjóðstjóm að falli? Nei.
Jafnvel réttindaaukning öðrum
til handa verður seði oft til þess
að skerða enn meir hennar rétt.
Ef hún er uppi í sveit, þá hef-
ur hún gras og sól fyrir börinin
sín. En hún er skilin þar ein
eftir og hjálparlaus. Hvað sem
í boði er, þó að þjóðin stynji
undir atvinnuleysi, þó að þús-
undir aðgerðlausra, einhleypra
kvenna lifi á snöpum á mölinni:
sveitákonan fær ekki hjálp með
barnahópinn sinn.
Ef móðirin er með börnin sín
í Reykjavík, eða hún kemur í
það fyrirheitna land, hversu fer
þá? Hún getur að vísu fengið
hjálp, ef hún hefir húsnæði og
fé til. En manninum hennar er
yfirleitt ,og:í..flestum störfum
skamtað til sinna heimilisþarfa,
eins og hann væri einhleypur,
eins og hann hefði fyrir sér ein-
um að sjá. Óg hlutskifti móður-
innar er fyrirfram ráðið. Gang-
ið um þennan bæ og sjáið með
augum ykkar, hvar meginið af
börnum þessa bæjarfélags er;
hvar eru heimili alls fjöldans?
í lökustu götunum, í lökustu
húsunum. í lökustu íbúðunum.
í kjöllurunum; stundum í kjöll- j
urum nýju húsanna, en ekki í 1
stofunum. Börnin, sem búa í ■
hinum beztu íbúðum þessá bæj- j'
ar, eru harla fá. Og mönnum
þykir þetta svo sjálfsagt, að i
nýju húsin, sem Reykjavík
byggir í óða önn, þau eru yfir-
leitt alls ekki bygð handá börn-
um. Nýtízkuíbúðin í Reykjavík
er hentug og góð, en fyrir ný-
gift hjón. Þar er hvergi gert ráð
fyrir, að born eigi að stálpast
og vaxa upp í þessum fallegu
nýtízkuhúsum. Slíkt þekkist
ekki, nema í einbýlishúsum
ríkra manna, en það kemur
ekki við hinni almennu hlið
málsins. Ef ungu hjónin verða
fyrir því „óláni“ að eignast
nokkur börn, þá liggur leið
þeirra óhjákvæmilega burt úr
þessari íbúð, sem ekki er ætluð
börnum, hún liggur þangað,
sem hinum fátæku er meir sam-
boðið að hafast við. Konan, sem
glæptist á því, að gera heimili
með manni sínum, ala börn og
hugsa um það eitt að elska þau
og annast, hún fær fljótt að
kenna á því, að höfuðstaður
þessa lands er ekki gerður fyrir
hána; hann er gerður fyrir ein-
hleypt fólk, sem vinnur’ fyrir
séir hvað í sínu lagi; og þannig
er alt þjóðfélagið að verða; það
er ekki fyrir fávísar barnakon-
ur. Móðurinni eru ekki ætlaðar
nýtízkuíbúðirnar, ekki fallegu
stofurnar, ekki bílarnir, sem
málsmetandi Reykvíkingar aka
í til þess að stytta sér léið milli
Hafnarstrætis og Austurstræt-
is. Reykvíska móðirin er yfir-
léitt fátæk og dæmd til fátækt-
ar af lögum og blindum venj-
um glapsýnnar kynslóðar, af
rangsnúinni timanna rás. Hún
finnur, að jafnvel húsameistar-
ar Reykjavíkur eru beygðir svo
undir ok tímans, að þeir skapa
hina nýju Reykjavík eins og
fína óbyrju. Gömlu húsin,
gömlu götusundin skilja þeir
eftir handa börnunum og
mæðrum þeirra. Hér rísa upp
heil bæjarhverfi, ný og fögur.
En þar má hvergi fæðast barn,
þá er íbúðin ónýt.
Þess vegna er það, að keppi-
kefli og draumur ungra kvenna
er ritvélin og skrifstofan í
Reykjavík, karamelluverksmiðj-
an, eða búðarborðið. Það þýðir:
sæmileg föt, lakkaðar neglur,
frjálsar og glaðværar kvöld-
stundir. Konan hefir öðrum
þræði i baráttu sinni fyrir frelsi
og jafnrétti gerst sinn eiginn
böðull, án þess að vilja það eða
skilja það. Hún hefir að minsta
kosti ekki enn tekið upp neina
gagnsamlega baráttu til þess að
tryggja þann rétt konunnar,
sem mestur er, rétt móðurinn-
ar, en til þess þarf fyrst og
fremst að tryggja rétt heimil-
isins og barnsins. Konan hefir
í baráttu sinni blekt stórlega
sjálfa sig, ofmetið sum gæði
lífsins, vanmetið sum hin verð-
mætari.
Gamall og reyndur sænskur
skrifstofustjóri fyrir stóru fyr-
irtæki hefur sagt frá eitthvað á
þessa leið:
Það hefur verið hlutskifti
mitt í marga áratugi að taka á
móti riýju starfsfólki og fylgja
því á sinn stað. Hundruðum
saman hafa ungar stúlkur kom-
ið til mín, til þess að byrja
vinnu sína. Það hagar svo til,
að þær eiga að ganga niður
þrjár tröppur í vinnusalinn, og
þær hafa í öll þessi ár stigið
niður þessar tröppur í fyrsta
sinn í fagnaðarvímu yfir nýju
stöðunni og framtíðinni. Ég hefi
séð æfi þeirra, og ég hefi, eftir
því sem árin liðu, hvað eftir
annað verið að því kominn að
stöðva þessa himinglöðu ungu
konu og segja: Stígðu ekki nið-
ur fyrir þessi þrep, barnið mitt.
Lífið er ekki hér; þú átt kanski
eftir að grána hér og fölna, glöð
og vinmörg fyrstu árin, síðan
einmana, vonsvikin, köld og
þreytt; engin manneskja á þér
neitt að þakka; en þá er um
seinan fyrir þig að snúa héðan.
Taktu heldur á þig aðrar þraut-
ir en tómleikann; taktu heldur
á þig fátæktina, þjáningar móð-
urinnar, — andstreymi hins
daglega lífs. Þú verður þá
kanski ekki ástvinalaus í ell-
inni, sem bíður þín hér, þján-
ingalítil hið ytra, en hið innra
tóm og grá, án allra þakka frá
lífinu.
Þjóðfélagið, einnig okkar
litla, afskekta þjóðfélag, er sí
felt að blekkja sjálft sig og
svíkja sjálft sig í þessum efn-
um. Þó að kaup fari hækkandi.
þó að kröfur til lífsþæginda
vaxi, þó að lífsþægindi vaxi, þá
er eitt verk, ein köllun, sem þar
er aldrei meðtalin: verk kon-
unnar, sem kaus sér eða hlaut
það hlutskifti eitt, að elska óg
fóstra sín eigin börn, og kon-
unnar, sem gekk börnum í móð-
ufstað og elskaði þau, eins eða
meira en hún hefði alið þau
sjálf, þetta verk alt er að engu
metið til fjár eða launa í skipu-
lagi þjóðfélagsins; undantekn-
ing er það hér á landi, öldungis
ný og kanski fyrirboði nýs
skilnings, í nýstaðfestum lög-
um, að fjölskyldumönnum eru
sérstaklega trygð ofurlítil for-
réttindi í kaupgreiðslu.
Það væri glæsilegt verkefni
fyrir stjórnmálamann eða
stjórnmálaflokk, að taka upp
málstað móðurinnar í þessu
landi og bjarga honum við.
Hvernig má gæfa þessarar
þjóðar verða heil, meðan móð-
irin, húsfreyjan, er ambátt
þjóðfélagsins, eins og nú er?
Farþegar
með Dettifossi til útlanda: öl-
afur Gíslason, Hörður Jónsson,
Ólafur ófeigsson, Magnús Sig-
urðsson bankastjóri, Herr Wolf-
Rottkay og frú, Hulda Þórðar-
’dóttir, Björgvin Jónsson, Hanna
Erlendsson, Stefán Stefánsson.
Útbreiðið Alþýðublaðið!