Alþýðublaðið - 01.05.1939, Side 1

Kaupið
merki
dagsins.
EXTSTJÓKI: F. K. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDi: ALÞÝÐUFLOKKUEINN
XX. ÁRGANGUR
MÁNUDAGINN I. MAI 1939
98. TÖLUBLAÐ
sfeemíaniraar
í Iðné
og í AIpýðuhésiiR
er samheldnin.
Fram til nýrrar sóknar fyrir
auknu lýðræði9 ðættum lífs^
kprum og meiri atvinnu.
—..— ♦
Þrátí fyrlr sundrungu og svik
skðpum við samheldni og einingu.
FYRSTI MAÍ er dagur verkalýðsins um gervallan heim
þar sem verkalýðshreyfingin annars er viðurkend, og
svo er það einnig hér á íslandi.
Nú í 17 ár hefir íslenzk alþýða haldið þann dag hátíð-
iegan við sífelt vaxandi þátttöku þrátt fyrir það þó hér
hafi þessi eini frídagur alþýðunnar beinlínis verið ofsóttur
af Sjálfstæðismönnum fi’á því fyrsta og þrátt fyrir það,
að síðan 1930 er nokkrir flokkssvikarar úr Alþýðuflokkn-
um gengu í rússneska þjónustu og stofnuðu hér landráða-
flokk, sem þeir enn halda saman, hafi reynt að kljúfa rað-
irnar og tvístra liðinu.
Nú er þó svo komið, að sá
stjórnmálaflokkur, sem lengst
allra hefir ofsótt alþýðuhreyf-
inguna og hátíðisdag hennar —
fyrsta maí — Sjálfstæðisflokk-
urinn — efnir í dag til hátíða-
halda í tilefni dagsins og sem
,,verkalýðsflokkur“(!). Þó marg-
ir telji þetta nánast hlægilegt,
liggur þó í því viðurkenning á
rétti verkafólksins til þess að
skipa sér saman þennan dag, og
verður að fagna því, að sú við-
urkenning er fengin, þó það
hafi kostað 17 ára baráttu. Von-
andi er að næsta stigið verði
það, að öll alþýðu þessa bæjar
fylki sér sameiginlega til átak-
anna fyrsta maí — og þá loks
er því stigi náð hér hjá okkur,
sem frændþjóðir okkar hafa
náð fyrir mörgum árum.
Frá öndverðu hefir sú skoð-
un verið ríkjandi í sambandi
við fyrsta maí, að það væri Al-
þýðuflokkurinn, sem gengist
fyrir þeim hátíðahöldum, sem
þá fara fram, og margir munu
hafa litið svo á, að þátttaka
þeirra í hátíðahöldunum myndi
stimpla þá með ákveðnu flokks-
merki. En þetta er misskilning-
ur. Það eru alþýðusamtökin öll
— verkalýðssamtökin —- og þá
fyrst og fremst þau þeirra, sem
sameinast hafa í Alþýðusam-
bandi íslands, sem frá öndverðu
hefir verið samtakaheild verka-
lýðsins í landinu og er það enn,
sem gengist hefir fyrir þeim og
borið þau uppi.
Allir þeir menn, er framar-
lega hafa staðið í Alþýðu-
flokknum, hafa verið meðlimir
í verkalýðsfélögunum og af
þeirri ástæðu hafa þeir verið
tengdir við fyrsta maí og há-
tíðahöldin þá. Á það ber og að
líta, að meðan verkalýðsfélögin
voru máttlítil og vart viður-
kend af valdhöfunum og at-
vinnurekendastéttinni var Al-
þýðuflokkurinn eini flokkurinn,
sem þorði að taka upp merkið
með þeim og berjast fyrir kröf-
uin þeirra.
Allir þeir Alþýðuflokksmenn,
sem þetta gerðu, bæði hér og
annars staðar á landinu, voru
hæddir og svívirtir fyrir það í
Morgunblaðinu og Vísi, sme í
dag eru nú kominn á þá skoðun
að þessi stétt eigi fullan rétt á
sér og eigi að halda sinn dag
hátíðlegan eins og aðrar stéttir
þessa þjóðfélags. Ef þið flettið
íhaldsblöðunum alt frá því 1923
og til dagsins í dag, sjáið þið að
sífelt hefir dregið úr áróðrinum
gegn þessum hátíðahöldum, þó
þessi blöð hafi, alt þar til í dag,
lagst gegn því að þeir verka-
menn og konur, sem teljast til
þess flokks, tæki þátt í hátíða-
höldunum af því þau væru
haldin undir merkjum Alþýðu-
flokksins.
En í dag eru tímamót. Nú
koma þessir verkamenn og
verkakonur einnig út öðruvísi
en sem áhorfendur, þó þau
verði — af misskilningi á eðli
verkalýðssamtakanna — í hópi
fyrir sig. — Það mun vonandi
aldrei verða oftar, því nú er ís-
inn brotinn og ef þeir menn,
sem standa að hinni nýju rík-
isstjórn, meina nokkuð með
þátttöku sinni þar, er ein fyrsta
og sjálfsagðasta krafan á hend-
ur þeim sú, að þeir taki upp
heilbrigt samstarf við Alþýðu-
flokksmenn í verkalýðsfélögun-
um.
*
Þó íslenzkur verkalýður
gangi til síns mannfagnaðar í
dag í þrem — eða jafnvel fjór-
um — fylkingum, ber ekki að
örvænta um sameiningu hans
og sigur að lokum. Fyrir 17 ár-
um bar hinn fámenni hópur,
sem þá safnaðist saman þar sem
hið háreista Alþýðuhús Reykja-
víkur stendur nú, fram hinar
fyrstu kröfur íslenzkrar al-
þýðu. Þær voru þessar:
1. 21 árs kosningarréttur!
2. Afnám réttindamissis vegna
fátækrahjálpar!
3. Breyting á kjördæmaskip-
uninni í lýðræðislegri átt!
4. Átta stunda hvíld á togur-
unum!
Þessar kröfur hafa allar náðst
fram, fyrst og fremst fyrir
þrautseigju Alþýðuflokksins og
alþýðusamtakanna.
Atta stunda hvíldin náðist
fyrst 1928. 21 árs kosningar-
rétturinn og breyting á kjör-
dæmaskipuninni (uppbótarþing-
sætin) 1934 og loks tókst með
framfærslulögunum 1936 að
fella niður mannréttindaskerð-
ingu fátækralaganna gömlu.
Þannig tók það mörg ár að
koma fram þessum — að okk-
ur finst nú — sjálfsögðu rétt-
arbótum.
Og hver barðist fyrir þeim
þar til fullnaðarsigur var feng-
inn? — Alþýðuflokkurinn sem
málsvari verkalýðsins og al-
þýðunnar.
Aðrir flokkar komu þá fyrst
til hjálpar er ekki varð lengur
staðið gegn þeim almenna vilja,
sem skapaður hafði verið.
En eins og þessar kröfur hafa
náðst fram, svo mun og einnig
takast að sameina alla krafta
alþýðunnar á ný til aukinnar
sóknar.
Við vitum vel og skiljum, að
viðhorfið er breytt frá því, sem
áður var.
Við þurfum ekki nú að berj-
ast fyrir 21 árs' kosningarrétti,
hann er fenginn. Ekki heldur 8
stunda hvíld á togurunum, hún
er fengin. Ekki heldur gegn
réttindamissi vegna fátækra-
hjálpar, því er líka náð.
En við þurfum að gera ann-
að. Við þurfum að vernda alt
það, sem unnist hefir, svo það
verði ekki aftur af okkur tekið.
Við þurfum að auka og efla
menningu alþýðunnar og
fræðslu hennar. Við þurfum að
tryggja henni fastari og betur
borgaða vinnu en hún nú hefir.
Við þurfum að taka höndum
saman við miðstéttarfólkið og
efla hag þess á alla limd. Við
þurfum að vera samtaka og
smhuga um að varðveita frelsi
og lýðræði í landinu svo eng-
um takist að svifta okkur því.
Sú alþýða, sem skipar sér í
Alþýðuflokkinn, vill hafa um
þetta alt samstarf við alþýðuna
í öðrum flokkum — ef hún vill
vinna þar að af einlægni og
undirferlislaust. Kommúnistun-
um getum við aldrei treyst til
samstarfs, við vitum að þeirra
takmark er útrýming alls lýð-
ræðis í þeirri mynd, sem við
þekkjum það og viljum vernda
það. '
Alþýða Reykjavíkur, þú, sem
undanfarin ár hefir fylkt þér
um alþýðusamtökin, gerðu það
enn í dag. Láttu ekki þann á-
greining, sem atburðir síðustu
vikna hafa skapað, hafa áhrif á
gerðir þínar gagnvart flokki
þínum og samtökum.
Þú munt sannfærast um áð-
ur en langt um líður, að engin
önnur leið var fær en sú, sem
farin var, og að meira hefði tap-
ast en nú verður, ef Alþýðu-
flokkurinn og alþýðusamtökin
hefðu ekki verið þar á verði.
Alþýða Reykjavíkur, þú, sem
undanfarin ár hefir verið óvirk-
ur áhorfandi að hátíðahöldun-
um fyrsta maí, kom þú með í
hópinn í dag. Nú fylkja allir
liði sínu og af hverjum einasta
er krafist þátttöku. Láttu ekk-
ert hamla þér frá því að vera
með — vera virkur þátttakandi.
Alþýða Reykjavíkur, þú, sem
hvorki hefir verið sem þátttak-
andi né áhorfandi undanfarin
ár, brjóttu nú ísinn í fyrsta sinn
og fylktu þér. undir merki al-
þýðusamtakanna.
Alþýðuæska Reykjavíkur,
þú, sem átt að taka við þegar
við erum fallnir frá, sem nú er-
úm, taktu fánann og komdu,
fylktu liði undir fána alþýðu-
samtakanna. Mundu, að „seinna
Frh. á 4. síðu.
iUfejóðaskáfemótið í
Bnenos Aires hefst
20. jálí.
Gnn er ehki ákveðið hverjir
fara héðan.
AKVEÐIÐ hefir nú verið að
alþjóðaskákþing F I D E
hefjist í Buenos Aires 20. júlí
n. k. Þrjátíu og fimm þjóðir
hafa tilkynt þátttöku sína, þegar
síðast var vitað um tölu þátttak-
enda. Gert var jafnvel ráð fyrir
að 5 þjóðir bættust í hópinn,
þannig að tala þjóðanna yrði
40 í alt.
Áætlaður kostnaður við skák-
þing er Fr. 3,599,000,—, og hef-
ir stjórn lýðveldisins í Argen-
tínu veitt styrk til að standast
þennan kostnað og er upphæð
styrksins Fr. 1,500,000,—
Þátttakendur verða 5 frá hverri
þjóð, og auk þess getur hver
þjóð sent eina konu til þátttöku
í alþjóðaskákmóti kvenna, sem
þaldið verður i Buenos Aires um
sama leyti. Aðal-þátttakendurnir
eru fjórir frá hverri þjóð, en
auk þess einn varamaður.
Skáksamband Argentínu, sem
annast um skákþing þetta að öl!u
leyti f .h. Alþjóða-skáksambands-
ins, greiðir allan kostnað, er leið-
ir af ferðunum fram og til baka
frá einni höfn í Evrópu og til
einnar hafnar aftur, og er þar
með talinn aliur kostnaður við
dvölina í Buenos Aires, þ. e.
fæði og húsnæði. Þátttakendur
verða aftur á mótí sjálfir að ann-
Frh. á 4. siðu.
Brezka stjórnin ræðir f dag
samningana við Rnssa.
— ■» ■
Það veltur á Mitler, hvort styrj* *
Hld brýst át, segir Baldwln.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
ARÁÐUNEYTISFUNDI
brezku stjórnarinnar
sem haldinn var árdegis í morg-
un er ætlað, að stjórnin muni
hlusta á skýrslu frá Halifax lá-
varði um síðustu viðræður hans
við Maisky sendiherra Sovét-
Rússlands í London, og gera yf-
irlit um hvernig komið er
samningum um samvinnu Sov-
ét-Rússlands. Bretlands og
Frakklands.
Herskyldulögin verða einnig
rædd, en yfirstjórn hermálanna
hélt óslitinn 7 klukkustunda
fund um þau í gærdag.
— Brezka stjórnin hefir á-
kveðið, að skipa nefnd manna
til þess að vera viðskiptafyrir-
tækjum til leiðbeiningar um
það, hvernig þau geti flutt að-
alskrifstofur sínar til annara
staða, ef til styrjaldar kæmi og
lega þeirra þykir hættuleg.
— Baldvin lávarður átti við-
tal við blaðamenn er hann lagði
af stað frá New York til Eng-
lands. Hann kvaðst álíta, að
styrjöld væri ekki óumflýjan-
leg. „En,“ sagði hann, „úr-
skurðurinn um frið eða styrj-
öld hvílir ekki í höndum Eng-
Fyiirkomnlag háiiðahalda
Fulltrúaráðsins i dag:
Kl. 1,45 við Alþýðuhúsið, kl. 8,30 og
kl. 10 skemtanir i alþýðuhúsunum.
IJf ÁTÍÐAHÖLD Fulltrúa-
ráðs verkalýðsfélag-
anna hefjast í dag kl. 1,45
frá Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Þau hefjast með því að lúðra-
sveit undir stjórn Bjarna
Böðvarssonar leikur alþjóða-
söng jafnaðarmanna. Þá talar
Sigurður Einarsson dócent, en
eftir ræðuna leikur lúðrasveit-
in „Sjá, hin ungborna tíð.“
Að þessu loknu hefst hóp-
ganga og verður farið inn
Hverfisgötu, um Frakkastíg,
Laugaveg, Bankastræti, Aust-
urstræti, Aðalstræti, Hafnar-
stræti og að Arnarhóli.
Þar flytja ræður: Stefán Jóh.
Stefánsson, forseti Alþýðu-
sambands íslands. Jóhanna Eg-
ilsdóttir formaður verkakvenna
félagsins Framsókn, Þórður
Gíslason verkamaður, Sigur-
jón Á. Ólfasson formaður Sjó-
lands eða lýðræðisríkjanna. —
Hann hvílir í höndum eins
eins manns, Hitlers ríkiskansl-
ara Þýzkalands."
Yfirhershöfðingi Þýzkalands,
sem nú er i Róm, fór í morgun
í heimsókn til Viktors Emanuels
ítalíukonungs. Hann heimsótti
einnig Mussolini og átti langar
viðræður við forseta Italska her-
foringjaráðsins.
— Undirnefnd fiotamálanefnd-
ar Bandaríkjaþings hefir látið í
ljósi, að á árinu 1940 mundi
verða veitt fé til þess að byrja
smíði á tveimur nýjum 45 000
smálesta orustuskipum, og lætur
hún í ljósi, að þetta muni verða
stærstu og hraðskreiðustu orustu-
skip í heimi.
Olíuverðið.
mannafélags Reykjavíkur, Sof-
fía Ingvarsdóttir ritari kvenfé-
lags Alþýðuflokksins og Har-
aldur Guðmundsson formaður
Alþýðuflokksfélags Reykjavík-
ur. Lúðrasveit leikur á milli
ræðnanna verkalýðssöngva.
Kl. 8,30 í kvöld hefst kvöld-
skemtun í alþýðuhúsinu Iðnó.
Hún byrjar með sameiginlegu
borðhaldi. Að öðru leyti eru
skemtiatriðin á þessa leið: Söng-
kór Alþýðuflokksfélags Reykja-
víkur. Ræða: Haraldur Guð-
mundsson. Leikþáttur: Pétur
Pétursson. Ræða: Ólafur Frið-
riksson. Talkór Félags ungra
jafnaðarmanna. Leiksýning:
Fólkið á Mýri: Félagar úr Iðju
leika. Og loks verður danz
stiginn.
Kl. 10 hefst skemtun í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu. —
verður þar aðallega danzað, en
Meinleg prentvilla varð í
greininni í síðasta blaði um
lækkun olíuverðsins. Þess var
krafizt, að olíufélögin seldu ol-
íuna á 15 aura (ekki 12 aura),
en þau neituðu og kváðust ekki
geta selt hana undir 16 aur-
um. Samkomulag varð um 15Vz
eyris verð, en olíuverðið lækk-
aði þannig fyrir atbeina hins
opinbera um IV2 eyri.
þó skemta þar söngflokkur Al-
þýðuflokksfélagsins og talkór
F.U.J. Aðgöngumiðr að skemt-
uninni í Iðnó fást í afgreiðslu
Alþýðublaðsins og ritstjórn frá
kl. 9 í dag og í Iðnó frá kl. 1
og kosta kr. 2,00 til kl. 8.30 og
2,50 eftir þann tíma (kaffi inni-
falið). Aðgöngumiðar að skemt-
uninni í Alþýðuhúsinu fást 1
anddyri hússins frá kl. 8.
Merki dagsins.
Við biðjum ykkur að gæta
þess, að í dag verða gefin út 3
merki og 3 blöð af tilefni dags
ins. Merki Fulltrúráðs verka-
lýðsfélaganna er hvítur skjöld-
ur með A og rauðri slaufu, og
verður það selt á götunum allan
daginn.
1. maí blaðið er að þessu
sinni gefið út af Félagi ungra
jafnaðarmanna og á forsíðu
þess er ungur maður með örfa-
fána og mynd af kröfugöngu
alþýðufélaganna. Er blaðið
fjölbreytt og hið myndarleg-
asta. Við skorum á alla að
fylkja sér um hátíðahöld Full-
trúaráðs verkalýðsfélaganna í
dag.
Baldvin Björnsson gullsmiður
er sextugur í dag.