Alþýðublaðið - 02.05.1939, Side 1

BITSTJéRI: F. B. VALÐKMARSSON ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
2EK. ÁB6ANGVR ÞRIÐJUDAGINN 2. MAÍ 1939 99. TÖLUBLAÐ
Bðtiðahöld verklýðsfélag-
anna sýndn elnhng verka-
lýðsins og festn í gær.
XT EÐRIÐ í gær var gott
* til að byrja með, hlýtt
í gærmorgun og bjart veð-
ur. En um hádegi tók að
þykkna í lofti og um leið og
hátíðahöldin hófust, fór að
rigna. Undir eins, snemma
í gærmorgun, voru börn og
unglingar komin um allar
götur með merki og blöð til
að selja, og báru f jölda marg-
ir, sem um göturnar fóru hin
ýmsu merki.
Kl. 1.15 byrjaði Sjálfstæðis-
floltkurinn við Varðarhúsið. —
Streymdu þangað margir Sjálf-
stæðismenn af hinum gamla
skóla, en fátt var þar um ný-
liða og sárafátt Iverkamanna,
enda hafa menn enn yfirleitt
áttað sig á því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn ætli að hætta að
veita hagsmunum verkamanna
andstöðu. Margar ræður voru
þarna haldnar.
Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna hóf hátíðahöld sín við Al-
þýðuhúsið við Hverfisgötu kl.
1.45. Setti Amgrímur Kristjáns-
son skólastjóri hátíðina með
stuttri ræðu, en hann hafði að-
alforystuna í undirbúningi há-
tíðahaldanna og fór það prýði-
lega úr hendi. Næst lék lúðra-
sveit undir stjórn Bjarna Böðv-
arssonar, en þá flutti Sigurður
Einarsson dócent, ræðu. — Dró
hann upp línurnar fyrir starf-
semi verkalýðsfélaganna og Al-
þýðuflokksins og hvatti til ó-
rjúfandi einingar um málefni
þeirra.
Var nú skipulagt til kröfu-
göngunnar — og var hún held-
ur fjölmennari en í fyrra. Var
gengið um Hverfisgötu, Vatns-
stíg, Laugaveg, Bankastræti um
Lækjartorg og að Amarhóli.
Var nú komin úrhellisrigning,
en fólk stóð þó kyrt og hlýddi
á ræður þær, sem fluttar voru
frá Alþýðuhúsinu. Fyrstur tal-
aði forseti Alþýðusambands ís-
lands, Stefán Jóh. Stefánsson.
Hann lýsti baráttu undangeng-
inna ára, þrotlausu starfi verka-
lýðssamtakanna fyrir bættum
kjörum verkalýðsins jafnhliðá
baráttu Alþýðuflokksins fyrir
stjórnarfarslegum umbótum. —
Hvatti hann til órjúfandi ein-
ingar um samtökin og flokk-
inn. Þá talaði Jóhanna Egils-
dóttir formaður Verkakvenna-
félagsins Framsóknar. Hún
lýsti baráttunni fyrir bættum
kjörum verkakvenna, hvað á
hefði unnist og hvaða barátta
væri framundan. Þá talaði
Þórður Gíslason verkamaður.
Hann lýsti sundrungar- og
eyðileggingarstarfi kommúnista
í Dagsbrún og lýsti viðhorfim-
um í félagsmálum verkamanna í
Reykjavík. Hann hvatti til bar-
áttu á móti skemdarstarfinu, til
samtaka gegn ofbeldinu. Nú
talaði Haraldur Guðmundsson
formaður Alþýðuflokksfélags
Reykjavíkur. Hann dvaldi við
hinar stjórnarfarslegu umbæt-
ur, sem Alþýðuflokkurinn hefir
komið fram og hvaða baráttu-
mál væri framundan að leysa.
Að lokum talaði Soffía Ingvars-
dóttir, ritari kvenfélags Al-
þýðuflokksins — og verður
ræða hennar, sem var afburða
snjöll, birt hér í blaðinu á
morgun.
Hátíðahöld Fulltrúaráðsins
lýstu festu og eindrægni, stál-
hörðum vilja kjamans úr al-
þýðusamtökunum til að verja
samtökin fyrir öllum árásum.
Það var sterkur og öflugur
hópur sem fylkti sér um fán-
ana í gær.
Kvöldskemtanir voru um
kvöldið í báðum Alþýðuhúsun-
um. í Iðnó var svo troðið sem
frekast var unt, og var þetta
einhver fjölmennasta samkoma,
sem þar hefir verið haldin. —
Hún hófst með söng söngflokks
Alþýðuflokksfélagsins. sem
tókst mjög vel. Þá talaði Sigur-
jón Á. Ólafsson og mælti af-
burða vel. Pétur Pétursson las
upp tvö ljóð, þá mælti Talkór
ungra jafnaðarmanna fram og
tókst glæsilega. Þá talaði Har-
aldur Guðmundsson og loks
sýndu félagar úr Iðju, félagi
verksmiðjufólks bráðskemtileg-
an gamanleik. Fór þessi mikla
skemtun prýðilega fram og
skemtu menn sér vel.
Andstæðingar alþýðusamtak-
anna höfðu hrópað mjög um
það, fyrir 1. maí, að öll hátíða-
höld þeirra myndu fara út um
þúfur. Raunin varð öimur. Dag
urinn í gær sýndi það, að mikill
hluti alþýðunnar í Reykjavík
er staðráðinn í því, að halda
Frá hátíðahöldum Fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna í gær. Efst: Kröfugangan leggur af stað
frá Alþýðuhúsinu, inn Hverfisgötu, fremstur fer fánaberinn Karl Karlsson verkamaður. í
miðið: Kröfugangan í Bankastræti, framsveit ungra jafnaðarmanna. Neðst: Framsveit kröfu-
göngunnar kemur upp Hverfisgötu, við Alþýðuhúsi. Síðustu þátttakendur í göngunni voru
þá við Bristol í Bankastræti.
Norskt félap beimt-
"ar nflendi sína
— ísiandi i!
En Scharfenberg yflr-
læknir svarar félaglnu
á vlðeigaHdi hátt.
TVT ORSKA FÉLAGIÐ „Norsk-
dansk Sbning“, sem hefir
sett sér þab markmið að krefjast
af Danmörku þess, sem Noregur
hafi orðið vanhaldinn um í við-
skiftum við það land, hélt ný-
lega aðalfund sinn í Oslo.
Á fundinum gerðu nokkrir
ræðumenn kröfu til þess, að
norska stjórnin gerði ráðstafanir
til að endurheimta nýlendur sin-
ar, ísland, Færeyjar og Græn-
'éand. i tilefni af þessum kröfum
hefir norski yfirlæknirinn Scharf-
enberg skrifað hvassorða grein í
„Arbejderbladet" og segir meðal
annars, að slíkar lfröfur séu ekk-
ert annað en þjóðernislegur
bamaskapur og hugarórar. Island
sé nú til dæmis sjálfstætt og
fullvalda riki, sem auk þess hafi
aldrei verið norsk nýlenda. Slík-
ar kröfur sem þær, að island
gerðist nú norsk nýlenda, yrði
þá að bera fram við hina is-
lenzku ríkissíjórn og alþingi, því
að það sé vitanlega þýðingar-
laust að ræða slíkt mál við Dan-
mörku. En höfundurinn kveðst
geta fullvissað samlanda sína
um það, að hin djarfa íslenzka
þjóð óski ekki neins rikisréttar-
legs sambands við Noreg, sem
hvorki sé megnugur þess að veita
íslendingum fjárhagsleg hlunn-
indi eða hernaðarlega vernd.
Dagheimili Sumargjafar
auglýsa í blaðinu í dag.
bráttunni áfram gegn svikum
og sundrungu og fyrir hags-
munamálum allrar alþýðu.
Geðveik kona kveik
ir í Herkastalanum.
Mttiaði mmsta aö stórslys yrði
ai völdnm fkveikjunnar.
KLUKKAN fjórðapart yfir
eitt í nótt kom upp eldur
í Herkastalanum, Kirkjustræti
2. Brann eitt herbergi allmikið
innan og gangur. Einn piltur
og tvær stúlkur meiddust lítils-
háttar.
Eldurinn kom upp í næst
næsta herbergi við stigann á 2.
hæð og teppti strax ganginn.
Slökkviliðið kom þegar á
vettvang og var margt fólk tek-
ið út um glugga. Tókst slökkvi-
liðinu fljótlega að vinna bug á
eldinum, en hgrbergið fbrann
mikið innan og ennfremur
gangurinn og Öll önnur hæðin
skemdist af reyk og vatni,
Meiðsli urðu lítilsháttar. —
Piltur brendist á fæti og stúlka
sem var að fara niður, brendist
ofurlítið.
Upptök eldsins voru þau, að
geðveik kona, sem bjó í her-
berginu, sem eldurinn kom upp
í, hafði kveikt í rúmfötunum.
t þeirri álmu hússins, sem snýr
að Suðurgötu, búa uppi á þak-
hæðinni á fimtu hæð, hjón með
fimm börn. Langur gangur liggur
frá íbúð þeirra að stiganum. Þeg-
ár fólkið í þessari íbúð varð vart
við að kviknað var í húsinu,
var reykjarmökkurinn orðinn svo
mikill í ganginum, að ekki var
viðlit að komast að stiganum.
Svo vildi til, að Hjálpræðisherinn
hafði nýlega pantað björgunar-
band frá Slysavarnafélaginu og
var það sett í þessa íbúð, þar
sem hún var álitin hættulegust.
Greip fjölskyldan nú til þeirra
ráða að komast út um þakglugga
þann, sem brunabandið var við,
og fór eitt bamanna, telpa 16 ára,
fyrst út. En um það bil kom
slökkviliðsmaður inn í herbergið
og sagði ganginn og stigann fær-
an niður, og fór þá alt fólkið
þar út. Telpan, sem bjargaðist á
brunabandinu út urn gluggann,
brákaðist lítið eitt á öðrum fæti,
um leið og hún kom niður.
Sagði hún svo frá, að rétt eftir
að hún kom út úr glugganum,
þurfti hún að fara yfir þakskegg
hússins; fataðist henni þá takið á
kaðlinum; en vegna þess, að
björgunarbönd þessi eru útbúin
með belti, sem spent eru á sig,
og hemlaútbúnaði, féll telpan
ekki niður á götuna, þótt hún
misti takið á kaðlinum, heldur
rann hratt til jarðar og kom nið-
ur á fæturna. Við það að koma
svo hratt til jarðar, brákaðist hún
litið eitt á öðrum fæti. En svo
er til ætlast, að þeir, sem bjarga
sér á brunaböndum þessum, haldi
jafnframt í kaðalinn, og geta þeir
þá temprað hraðann eftir vild.
Sagðist telpan hafa gert það í
upphafi, en tapað valdi á sjálfri
sér við að fara yfir þakskeggið,
sem skagar þarna langt út.
Þessi reynsla sýnir, hve miklir
möguleikar eru á þvi fyrir fólk
að bjarga sér út úr eldsvoða, ef
það hefir þennan einfalda björg-
unarútbúnað við einn eða tvo
glugga í íbúðurn sínum. Undan-
farna daga hefir Slysavarnafélag-
ið gengist fyrir því, að fólk fengi
sér slíkan útbúnað.
Börn,
sem eiga eftir að skila fyrir
merkin og blaðið frá í gær, mæti
i dag kl. 4—6 í skrifstofu Verka-
kvennafélagsins.
Alt er enn á hnldu nm
samninga Breta og Rússa.
-----»...
Chamberlain færðist mjög undan að
skýra nokkuð frá viðræðunum.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
Aukaráðuneytis-
FUNDUR var í morgun
haldinu í London. Var Iesinn
upp fyrir ráðherrunmn texti
herþjónustulaganna, sem fela í
sér herskyldu á Bretlandi.
Þeir Mr. Attlee og Mr.
Greenwood, foringjar stjórnar-
andstöðunnar innan Verka-
mannaflokksins, áttu 25 mín-
útna tal við Mr. Chamberlain
áður en ráðuneytisfundurinn
hófst.
Spurningin um það, hvort
herskyldan skuli látin ná til
Norður-írlands verður rædd í
kvöld af þeim Mr. Chamberlain,
Sir Samuel Hoare og forsætis-
ráðherra Norður-írlands, Craig
von lávarði, sem kemur til
London í kvöld. En í síðustu
viku hafði stjóm Norður-ír-
lands gefið út yfirlýsingu, þar
sem sagt var, að Olsterhérað
myndi harma það mjög, ef hin
nýju herskyldulög yrðu ekki
látin ná til þess.
Mr. Chamberlain var í dag
spurður nokkurra spurninga í
neðri málstofu þingsins. Er
Attlee spurði hann, hvort hann
gæti gefið yfirlýsingu varðandi
viðræðurnar við rússnesku
stjórnina um samtökin gegn of-
beldisárásum svaraði Mr. Cham
berlain, að þessar viðræður
stæðu enn yfir og að Halifax
lávarður hefði rætt við Maisky
sendiherra Rússa. er hann kom
aftur til London frá Moskva.
Sagði Chamberlain, að enda
þótt hann viðurkendi það æski-
legt að geta gefið yfirlýsingu
um þessi mál sem allra fyrst,
þá væri honum það ekki mögu-
legt að svo stöddu,
Mr. Attlee spurði þá, hvort
rússneska stjórnin hefði lagt
fram nokkrar ákveðnar tillögur.
Mr. Chamberlain svaraði því
játandi, en bætti því við, að ef
þingmenn teldu þennan drátt á
umræddri yfirlýsingu óþarfan,
þá vildi hann benda þeim á það,
að taka yrði tillit til ýmissa
annara ríkja en Bretlands.
Fih. i 4. §íðu,
4t