Alþýðublaðið - 04.05.1939, Blaðsíða 1

BlTSTJéRI: F. R. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝBUFLOKKUS&fN
H3L ÁRGANGIJR
FIMTUDAGINN 4. MAÍ 1939
101. TÖLUBLAÐ
Llt¥ino¥ S¥iftur embætti
af sovétstjóralnnl í gær!
» —.
Var bonum meiri alvara en Stalin að
gera varnarbandalag við England?
» —-
StelnþSgn í Moskva um ástæðnna
tll pessf að honum var vikið frá.
Efast Hitler nm
tryggð Hnssolioi?
ÓYfflnt sendlfðr Bibben-
trops til Bómaborgar.
LONDON í gærkv. FÚ.
FEÉTTIR í dag skýra
frá því, að þýzka
stjórnin hafi ákveðið að
:senda utanríkisráðherra
sinn til Róm, og fer hann
þangað á morgun.
För Ribbentrops til
Rómaborgar kemur mjög
á óvænt, en hann mun
ræða þar við Ciano greifa,
utanríkismálaráðherra ít-
alíu, og er búizt við, að að-
alumræðuefnið verði Dan-
zig og Póllandsmálin.
í Róm gætir nokkurs
kvíða út af vaxandi ósam- |!
komulagi milli Þýzkalands
og Póllands, og í sumum !
fregnum er för von Ribb- !
entrops sett í samband við
þessa staðreynd.
Von Ribbentrop verður
staddur í Róm á föstudag-
inn, þegar Beck ofursti
svarar Hitler, og telja sum
ir, að þetta sé gert meðfram j
til þess, að engin töf þurfi
áð verða á því, að öxulrík-
in geti látið í ljósi afstöðu l ¦
sína til yfirlýsinga Becks !;
ofursta.
Klinttviir kosaa
i iaugardag.
Anaarhfer maður úr-
í
HÖFUÖBORGIN hefir und-
anfarna daga verið sígar-
ettulaus, nema hvað í einstöku
búðarkompum hafa leynst
nokkrir pakkar. En í gær var
allt slíkt upp urið. Fréttist t. d.
af einum stað vestur á Fram-
nesvegi, þar sem sígarettur
fengust og var fólksstraumur-
inn þangað vestur eftir löngu
ef tir að allar birgðir voru bún-
ar.
Síðasti viðskiftavinurinn, sem
úrlausn fékk kom lafmóður inn
í verzlunina og bað um tvo
pakka, en afgreiðslumaðurinn
svaraði hæversklega: „Því mið-
ur á ég ekki nema tvær eftir,
og þér getið fengið aðra!"
Þá var farið að ieita fyrir sér
Frh. á A. siðu.
Maxim Litvinov.
Frá frétlaritara Alþýðublaðsins. K.höfn f morgun.
GÆRKVELDI var gefin út opinber tilkynning um
•¦• það í Moskva, að Maxim Litvinov, hinn heimsfrægi
utanríkismálafulltrúi sovétstjórnarinnar, hefði verið „leyst-
ur frá embætti."
í sömu tilkynningu var því lýst yfir, að Molotov, for-
seti sovétstjórnarinnar, hefði sjálfur tekið við yfirstjórn ut-
anríkismálanna.
í tilkynningunni er ekkert minnst á ástæðuna til þess,
að Litvinov hefir nú, einmitt á meðan á samningaumleit-
unum stendur milli Sovét-Rússlands og Englands, verið
látinn fara frá, en því er lýst yfir, að það hafi verið sam-
kvæmt ósk hans sjálfs.
Þessi frétt hefir vakið geysilega athygli úti um allan heim.
Enginn leggur trúnað á það, að Litvinov hafi lagt niður em-
bætti sitt á svo örlagaríkum tímum ótilneyddur. Hitt þykir aug-
sýnilegt, að honum hafi verið vikið frá fyrir ágreining milli
hans og Stalins um þá stefnu, sem nu skuli tekin gagnvart yfb>
gangi Þýzkalands í sambandi við bandalagstilboð Englands, og segir
mönnum þungt hugur um vilja sovétstjórnarinnar til þess að vera
með í samtökum Iýðræðisríkjanna í Vestur-Evrópu á móti Hitler,
eftir að sá maðurinn hefir verið sviftur embætti, sem lengst
hefir barizt fyrir samvinnu við þau.
1 því sambandi er einnig bent
£ þá staðreynd, að þrátt fyrir
það, þótt upp undir þrjár vikur
séu nú liðnar síÖan England
geröi Sovét-Rússlandi ákveðio til-
boð um varnarbandalag gegn
öllum . frekari yfirgangi Þýzka-
Iands, hafa samningaumleitanirn-
ar milli þessara landa enn engan
raunverulegan árangur borið og
engar staðfestar fregnir fengist
um það, hvernig þær gengju.
Þykir það stinga mjög í stúf
við þá pblitík, sem Litvinov hefir
barist fyrir undanfarin fimm ár
með þátttöku sinni í Þjáoabanda-
laginu, varnarsáttmálanum við
Frakkland og annari marghátt-
,aðrl samvinnu við lýðræðisrikin
í Vesuir-Evr^pu,
Að vísu hefir hvað eftir annað
gosið upp orðrómur um ýmsar
gagntillögur, sem sovétstjómin
hafi gert, svo sem nú siðast, að
það hafi stungið upp á að stofna
þríveldabandalag milli Englands,
Frakklands og Sovét-Rússlands,
en engin staðfesting hefir fengist
á þeim orðrómi, hvorki i Lonídon
né Moskva, og því siður nokkur
vitneskja um þau skilyrði, sem
sovétstjórnin hafi sett fyrir slik-
um sáttmála, og er því öldungis
£víst, hvort þær gagntillögur,
sem sovétstjórnin kann að hafa
gert, eru settar fram til þess að
greiða fyrir endanlegum samn-
ingum, eða til hins, að láta þá
mistakast með öllu.
Fra, á A. »íðu.
M og hentug
nppfinning.
Tæki til að sá með
rófnfræL
ITILHJALMUR ODDSSON sjó-
¦f maöur hefir fundið upp lítið
tæki, sem líklegt er að muni ná
miklura vinsældum og útbreiðslu,
þegar menn fara að kynnast þvi.
Þetta tæki er ekki mikið að
vöxtum, en það á að nota til að
sá með rófufræi. Tækið er fylt
af fræi, og sáir það altaf einu
frækorni í einu.
Til þessa hafa menn sáð fræi
með höndunum, og hefir þá altaf
mikið farið til spillis, og auk
þess hafa með gömlu aðferðinni
oftast farið fleiri en eitt fræ í
hverja holu, og það hefir valdið
því, að grisjun þarf að fara fram.
Jafnframt má ' geta þess, að
garðyrkjumenn teija, að þetta sé
eina vélin, sem til er á Norður-
lönðum, sem sáir einu korni, —
aðrar vélar, sem til eru, sá fleiri
kornum.
Guðjón Bjarnason, eigandi
Nýju leikfangagerðarinnar, hefir
keypt einkaleyfi á tækinu af Vil-
hjálmi og framleiðir það. Guð-
jón hefir þegar smíðað mörg
tæki, og fást þau í verzlunum, en
aðalútsalan er í Nýju leikfanga-
gerðinni á Skólavörðustíg 18. —
Tækið er svo ódýrt, að hver
éinn og einasti garðeigandi getur
keypt það.
Hltler býður Norðnrlðod-
am „ekkl árásar samnioga"
........... . - —.
Utanríkisráðherrar Norðurlanda ræða til
boðið í StokkhóSmi þriðjudaginn kemur
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins
K.HÖFN í morgun.
1N| AÐ varð kunnugt í
*"^ ' gær, að þýzka stjórnin
hefir nýlega snúið sér til
Danmerkur, Svíþjóðar, Nor-
egs og Finnlands og boðizt
til þess að gera samning við
þessi lönd, hvert um sig, um
að ráðast ekki á þau, gegn
samskonar skuldbindingu
af þeirra hálfu gagnvart
Þýzkalandi.
Það hefir einnig flogið fyrir,
að Þýzkaland muni gera Eystra-
saltslöndunum, Eistlandi, Lett-
Iandi og Lithauen, samskonar
tilboð.
Utanríkisráðherrar Norður-
landa munu í tilefni af þessu til-
boði þýzku stjórnarinnar koma
saman í Stokkhólmi þriðjudag-
inn í næstu viku til þess að
taka sameiginlega afstöðu til
þess.
Fréttin um þetta skyndilega
og óvænta tilboð þýzku stjórn-
arinnar hefir vakið töluverða
athygli úti um heim.
Það er í nokkru ósamræmi
við þau svör, sem Hitler gaf
við áskorun Roosevelts Banda«
ríkjaforseta í ræðu sinni í þýzka
ríkisþinginu síðastliðinn föstu-
dag. Þar lét hann svo um mælt,
að Þýzkaland væri að vísu
reiðubúið að gera slíka samn-
inga við þau ríki, sem Róose-
velt taldi upp í áskorun sinni,
ef þau færu þess sjálf á leit við
Þýzkaland og kæmu fram með
það, sem hann kallaði „sóma-
samlegar tillögur.*' En það er
ekki kunnugt, að Norðurlönd
hafi leitað neinna, slíkra
samninga við Þýzkland, en hins
vegar hafa þau öll fyrir löngu
lýst yfir þeim ákveðna vilja og
ásetningi sínum, að vera strang-
lega hlutlaus, ef til styrjaldar
drægi.
Þýzkaland hefir því skyndi-
lega látið skilyrði Hitlers niður
falla með því að bjóða Norður-
löndum nú að fyrra bragði svo-
nefndan „ekki árásar samning.,*
Á 40 ára afmæl!
verkalýðssambandsins norska
gaf það 100 þús. kr. tíl björgun-
arstarfsemi í Noregi; — til að
byggja björgunarbát.
Ifeisstjérnin kveður upp urskurð it af
deilumáll i bæjarstjirn Reykjavíknr.
-------------~+—-___
Varafulltrúar Alþýðuflokksins skulu taka s»ti
aðalfulltrúa í forföllum þeirra.
—, • ^ .
Áfrýjun kominanista árangurslans.
jD ÍKISSTJÓRNIN feldi í gær úrskurð út af deilumáli er
** upp kom í bæjarstjórn Reykjavíkur um það, hvort
Héðinn Valdimarsson eða aðrir kommúnistar ættu að taka'
sæti aðalfulltrúa Alþýðuflokksins í bæjarstjórn í forföllum
þeirra. Kom deila þessi fyrst upp, er Jón Axel Pétursson
aðalfulltrúi Alþýðuflokksins lá veikur í sjúkrahúsi, en þá
mættu bæði Haraldur Guðmundsson og Héðinn Valdimars-
son á fundinum og gerðu báðir kröfu til þess að taka sæti
Jóns Axels.
Varaforseti bæjarstjórnarinn-
ar, Jakob Möller, kvað upp úr-
skurð þess efnis, að samflokks-
maður J. A. P. skyldi taka sæti
hans, 6n þessum úrskurði áfrýj-
aði Héðinn Valdimarsson til
ráðuneytisins.
Úrskurður þess er svohljóð-
andi:
„Ráðuneytið hefir móttekið
bréf yðar, herra varaforseti,
dags. 20. febrúar þ. á., viðvíkj-
andi kæru Héðins Valdimars-
sonar forstjóra, dags. 4. febrúar
þ. á., út af því, að honum hafi
ranglega með úrskurði yðar,
verið neitað um að taka sæti
Jóns Axels Péturssonar bæjar-
fulltrúa á fundi bæjarstjórnar-
innar 2. febrúar þ. á. ,
f upphafi bréfs yðar takið
þér fram að þér fáið ekki séð,
að það heyri undir úrskurðar-
vald ráðuneytisins að skera úr
um lögmæti úrskurðarins. Á
þessa skoðun yðar getur ráðu-
neytið ekki fallist. Enda þótt
það sé ekki sérstaklega tekið
fram í 33. gr. laga nr. 81/1936,
um sveitarstjórnarkosningar, að
áfrýja megi til ráðuneytisins
úrskurðum bæjarstjórna eða
forseta bæjarstjórna, um það
hvernig varamenn taki sæti í
bæjarstjórnum þá leiðir það af
grundvallarreglum laga að ráðu-
neytið, sem æðra sett stjórnar-
vald verður að teljast hafa úr
skurðarvald um þetta mál.
Það er upplýst í máli þessu
að Alþýðuflokkurinn og Komm-
únistaflokkurinn höfðu sam-
eiginlegan lista við bæjarstjórh-
arkosningar í Reykjavík í janú-
ar 1938, og að raðað var á þann
lista með hliðsjón af því, að
hvor flokkurinn fyrir sig fengi
varafulltrús, er tækju sæti í
forföllum aðalfulltrúanna. Það
er og vitað af yf irlýsingu Jóns
Axels Péturssonar bæjarfull-
trúa, að hann óskaði eftir því,
að isáj varafulltrui, sem vaerí
flokksbróðir hans, tæki sæti í
bæjarstjórninni í forföllum
hans, en meðal varafulltrúanna
var Haraldur Guðmundsson sá
eini flokksmaður í Alþýðu-
flokknum. Áuk þess liggja fyrir
upplýsingar um það, að for-
maður Alþýðuflokksins í bæjar-
stjórninni gerði kröfu um það,
að varabæjarfulltrúinn, Har-
aldur Guðmundsson, tæki sæti
hins forfallaða aðalbæjarfull-
trúa, Jóns Axels Péturssonar á
umræddum bæjarstjórnarfundi.
Þegar tveir eða fleiri floklcar
gera með sér kosningabandalag
við bæjarstjórnarkosningar,
svo sem Alþýðuflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn gerðu,
með því að hafa einn lista í
kjöri með flokksmönnum
beggja (allra) flokka, þá er eðli-
legast og í mestu samræmi við
tilgang löggjafarákvæðanna um
varamenn, að flokkarnir fái
kosna jafn marga varamenn
sem aðahnenn, — eftir því,
sem við verður komið, —
og áð varamaður flokksins taki
jafnan sæti ef aðalmaður for
fallast, hvað sem liður röð
Frb. á á. sáðu.