Alþýðublaðið - 06.05.1939, Blaðsíða 3

ALÞfÐUBLAÐlÐ
LAUGARDAG 6. MAÍ 1939
»-----------------------1
ALÞfÐUBLAÐIÐ
RTTSTJÖRI:
F. R. VAiiDKMARSSON.
í fjarveru hana:
JéNAS GUÐMUNDSSON.
AFGRBIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur fr6 Hverfisgötu).
SÍMAR:
(4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
|Ö01: Ritstjórn (innl. frétilr).
4902: RTtstjóri.
4903: V. S. Vilhjálma (heima).
1106: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
í
.+----------------------—Þ
Stórisjóður.
ÞAÐ var vonum seinna, að
Héðinn Valdimarsson fór
á stúfana með þá tillögu, er
hann í fyrra dag flutti í bæjar-
stjórn.
Síðan hann þvingaði Dags-
brún út úr Alþýðusambandi ís
lands hefir hann verið sér þess
meðvitandi, að með þeim verkn-
aði sínum svifti hann Dags-
brúnarmenn alt að 10 þúsund-
um króna á ári og það þá þeirra,
sem fátækastir eru, er þeir
verða fyrir veikindum. ,
En hvað varðar kommúnist-
ana með Héðin í broddi fylking-
ur um það, þó þeir svifti fjölda
fátækra heimila þeirri stoð, sem
þáu hafa átt í þessum sjóði!
Hvað varðar H. V. um það,
ef hann í heimskulegri bræði
sinni getur pínt nokkur félög
til þess að fylkja sér pólitískt
undir merki kommúnistanna!
H. V. veit betur en flestir aðr-
ir, að ekkert félag, sem stendur
utan Alþýðusambands íslands,
getur nokkurntíma fengið styrk
úr þessum sjóði. Meðan Alþýðu-
samband íslands er til, njóta
þau félög ein þess réttar að
fá styrk úr þessum sjóði, sem
í því sambandi eru.
Þó H. V. beri þessa tillögu
fram í bæjarstjórn veit hver
maður. að bæjarstjórn Reykja-
víkur getur ekki breytt skipu-
lagsskrá sjóðsins. Hún er stað-
fest af konungi og henni er ekki
hægt að breyta meðan Alþýðu-
samband íslands er til og innan
vébanda þess eru nokkur verk-
lýðsfélög í Reykjavík.
Það er skilyrði fyrir styrk úr
sjóðnum, að félögin séu í því
sambandi, og önnur félög hafa
ekki getað og geta ekki notið
styrks úr sjóðnum.
Það væri dálagleg braut að
leggja inn á, að ef sjóður er á
sínum tíma stofnaður og til
hans lagt fé, sem verja skal í
ákveðnum tilgangi og sérstök
skilyrði eru fyrir því sett að
njóta styrksins, að þá geti bæj-
arstjórn eða ríkisstjórn breytt
þeim ákváeðum eins og þeim
sýndist. Þeir aðilar gætu þá al-
veg eins ákveðið að leysa upp
sjóðinn og verja fé hans til
hvers sem vera skal.
H. V. er búinn að fara með
Dagsbrún inn á þá óheillabraut
að hún hlýtur að tapa öllum rétt
indum bæði til þessa sjóðs og
annara sameiginlegra fríðinda
alþýðusamtakanna allt þar til
verkamennirnir sjálfir í félag-
inu sjá að sér og reka þann
trantaralýð af höndum sér, sem
nú stjórnar félagsmálum þeirra.
Kveiki og geri við alls konar
eldhúséhöld og olíuvélar. Á sama
stað til sölu notuð eldhúsáhöld.
Viðgerðavinnustofan Hverfisgötu
62.
Útbreiðið AlþýðublaÖið!
SÚ spurning er í dag á allra
vörum, hve sterkt Bretland
myndi reynast á stund neyðar-
innar — þ. e. ef til styrjaldar
kæmi. Og það er ekki nema
eðlilegt, að önnur lönd spyrji,
eins og nú er komið, hvers
vænta megi af vígbúnaði Breta,
hversu vel hann myndi reynast
til sóknar, hvern stuðning þeir
myndu fá frá samveldislöndum
sínum, og hver afstaða almúga-
mannsins á Bretlandi myndi
verða, ef til ófriðar drægi. Við
öllum þessum spurningum er
hægt að gefa ákveðin svör, —
svör, sem sýna, að þau andlegu
og efnalegu öfl, sem brezka
heimsveldið hefir á að skipa í
ófriði, eru, nánast sagt, ótæm-
andi, og að Bretland er af þeim
ástæðum nú, engu síður en áð-
ur, sá ægilegasti og hættuleg-
asti andstæðingur, sem hugsast
getur, í stríði. Fyrir þessum
öflum hafa stærstu herveldi
Evrópu orðið að lúta í lægra
haldi í ófriði, hvert á eftir öðru.
Og þau hafa sízt minni þýð-
ingu í dag, en fyrr á tímum.
Fyrir hvern kílómeter, sem her
fer í ófriði, verður að fram-
leiða þúsundir af nýjum stíg-
vélum, til þess að vega upp slit
þeirra gömlu. Hvert skot, sem
skotið er, skilur eftir skarð í
vopnabirgðum þjóðarinnar. —
Engin flugvél getur háfið sig til
flugs, ekkeft skip farið úr höfn,
án þess að hafa benzín eða stein-
olíu, og enginn dagur líður svo,
að öll þjóðin, jafnt fólkið heima
fyrir sem hermennirnir, þurfi
ekki að fá mat. Styrkleiki þjóð-
anna í stríði fer eftir því,
hversu vel þær eru undir það
búnar, að endurnýja og auka
þessar birgðir, og frá því sjón-
armiði er Bretland í dag sterk-
asta landið.
HriefnBframleiðsIan I
hSndnm Bnglands.
Um fleiri en eina þjóð í Ev-
rópu má segja, að hún rambi nú
barmi fjárhagslegs hruns, en
fjárhagur Bretlands er nægi-
lega sterkur til þess, að bera
miklu þyngri byrðar en hingað
til. Á síðasta fjárhagstímabili
námu tekjur brezka ríkisins
944 750 000 sterlingspundum.
Það eru hæztu tekjurnar, sem
inn hafa komið síðan á árunum
1919—1921, fyrstu árunum eft-
ir heimsstyrjöldina. Gullforði
heimsins er á stöðugu ferðalagi
— en fyrir örstuttu síðan voru
um 18% af honum niður komin
á Englandi. England, Frakk-
land og Bandaríkin hafa sem
stendur í sameiningu yfirráðin
yfir 83% af öllu því gulli, sem
til er í heiminum. Árið 1918,
síðasta ár heimsstyrjaldarinnar,
námu útgjöld brezku þjóðarinn-
ar til ófriðarins 7 443 000 sterl-
ingspunda á hverjum einasta
degi, og á ófriðarárunum lánaði
hún vinum sínum og banda-
mönnum þess utan 1465 000 000
— fjórtán hundruð sextíu og
fimm milljónir — sterlings-
punda. Ef nauðsyn krefði, myndi
Englandi ekki verða skotaskuld
úr því, að standast slíka eld-
raun í annað sinn.
En aðalstyrkur enska heims-
veldisins í efnalegu tilliti ligg-
ur þó í þeim ótakmörkuðu hrá-
efnalindum, sem það ræður yf-
ir. Hagskýrslur fyrir árið 1937
sýna, að enska heimsveldið
framleiddi þá 56% af öllu því
gulli, sem framleitt var í heim-
inum, 87% af öllu nikkeli, 49%
af öllu tini og zinki og 58%
af öllu gúmmí. Blý og kopar eru
líka þýðingarmiklir málmar, og
þar sem enska heimsveldið
framleiðir 30% af hvorutveggja,
Orustuskipið „Nelson“, eitt stærs'ta herskip brezka flotans.
ENGLAND VINNUR ALLT
AF SÍÐUSTU ORUSTUNA
Merkur enskur stjörnmálamaður um
viðbúnað og aðstððu Englands i strfði.
LORD LLOYD, hinn þekti enski stjórnmálamaður, skrif-
aði í aprílhefti SCANDINAVIAN REVIEW, hins nýja
enska tímarits, sem gefið er út í London um Norðurlönd
og samband þeirra við Bretland, grein um viðbúnað og
aðstöðu Bretlands ef til ófriðar kærni, sem gefur greinilega
hugmynd mn það, hvað það þýðir að hafa þetta volduga
heimsveldi að andstæðingi í stríði.
Alþýðublaðið birtir þessa grein í dag í íslenzkri þýð-
ingu, örlítið stytta.

J
þarf það ekki heldur að óttast
að hörgull verði á þeim. Þar að
auki eru 70% af öllu asbest í
heiminum unnin í brezkum
löndum, svo að ekki sé talað
um hina ótakmörkuðu mögu-
leika matvælaframleiðslunnar í
samveldislöndunum. Á okkar
tímum hafa vefnaðarvörur ekki
heldur neina smáræðis þýðingu
í hernaði. Það skiftir því ekki
litlu máli, að af allri þeirri ull,
sem framleidd er í heiminum,
eru 45% framleidd undir ensku
flaggi, og af allri bómullinni
auk þess 24%.
Einstök hráefni verður Bret-
land að vísu að sækja til ann-
ara landa. Þannig er steinolíu-
framleiðsla þess óveruleg, og að
eins 12% af járnframleiðslu
heimsins er í höndum þess og
samveldislanda þess. En þetta
hvorutveggja sýnir, hve geysi-
lega þýðingu brezki flotinn hef-
ir. Á ófriðartímum eru yfir-
ráðin yfir siglingaleiðunum
miklu meira virði en nokkrir
viðskiftasamningar, sem án yf-
irráða á sjónum gæti reynst ó-
mögulegt að færa sér í nyt eða
uppfylla. Með gullinu til þess að
greiða fyrir innkaup sín, flutn-
ingaskipunum til þess að flytja
vörurnar heim og herskipunum
til þess að vernda þau
og halda opnum siglinga-
leiðunum, stendur Bretland
vel að vígi. Það er eina
landið, sem getur tryggt sér að-
flutninga á nauðsynlegum hrá-
efnum samtímis því, sem það
getur varnað öllum andstæðing-
um þess að ná í þau. Engum
dettur í hug, að loftárásir, —
hVersu æðisgengnar sem þær
kynnu að verða, gætu brotið á
bak aftur mótstöðukraft brezka
flotans. En að honum ósigruð-
um er Bretland sjálft öruggt
á bak við hinar náttúrlegu víg-
girðingar hafsins í kring um
það.
Enoland vlðbúiS einnio
ð svlM hernaðarins.
En viðbúnaður brezka heims-
veldisins á sviði framleiðslunn-
ar kemur ekki að fullum not-
um nema herinn sé sterkur, og
styrkleikinn á sviði hernaðarins
er kominn undir hermönnunum
og vígbúnaðinum. í heimsstyrj-
öldinni kallaði brezka heims-
veldið samtals 8 568 202 her-
menn til vopna, og allan fjöld-
ann af þeim sem sjálfboðaliða.
Ef til ófriðar dregur nú, verður
ekki hjá því komizt, að taka
upp herskyldu í einhverri
mynd. En Englendingar eru
engu síður fljótir að fylgja boði
siðferðilegrar skyldu en laga-
legrar, og tilefnislaus árás
nú myndi áreiðanlega ekki
vekja minni andúð á Bretlandi
en árásin á Belgíu árið 1914.
Flotinn er fyrsta varnarlína
Bretlands. Hlutverk hans er
fjórfalt. Hann á að hreinsa burt
af höfunum öll óvinaskip og
halda opnum leiðum fyrir öll
flutningaskip til brezkra hafna.
Hann á að hindra alla aðflutn-
inga á sjó til óvinveittra
landa. Hann á að eyðileggja
herskip óvinanna, eða loka þau
inni, og hann á að styðja
brezka herinn á meginlandinu,
halda uppi sambandinu milli
hans og Bretlands og vernda
alla brezka herflutninga á haf-
inu. Flotinn er þegar í dag
nægilega sterkur til að leysa öll
þessi hlutverk af hendi. En eft-
ir eitt ár verða yfirburðir hans
orðnir tvöfaldir á við þá, sem
hann hefir nú.
Útgjöldin til flotans eru nú
í ár áætluð 149 000 000 sterlings
punda, þar af 61 000 000 fyrir ný
herskip. Samtals verða á árinu
200 skip í smíðum á brezkum
skipasmíðastöðvum. Þar á með-
al eru 9 orustuskip, 6 flugvéla-
móðurskip, 25 beitiskip, 43
tundurspillar og 19 kafbátar.
Á síðastliðnu ári voru 43 ný
herskip fullgerð og mönnuð og
á næstu tólf mánuðum bætast
önnur 60 við í hinn volduga
brezka herskipaflota. Enski iðn-
aðurinn vinnur ekki enn eins
og ætlazt er til á ófriðartíma.
Ef til stríðs kæmi geta afköstin
á sviði vígbúnaðarins því orðið
ennþá miklu meiri en þau eru
í dag.
Vígbúnaður Breta í loftinu
vex með ótrúlegum hraða. Árið
1920 voru ekki nema 32 000
manns í lofthernum. En í dag
telur hann þegar 130 000 manns
og hefir um 2 250 fyrsta flokks
flugvélum á að skipa, auk þeirra
flugvéla, sem tilheyra her-
skipaflotanum. Nýjar flugvéla-
verksmiðjur vinna svo sem af-
kastageta þeirra leyfir að smíði
nýrra flugvéla — margar þess-
ara verksmiðja voru ekki einu
sinni til fyrir ári síðan — og
hvorki meira né minna en 250
þús. sterlingspundum er á degi
hverjum varið til nýrra flug-
véla.
Yfirburðir ensku hernaðar-
flugvélanna yfir flestar aðrar
eru nú viðurkenndir af öllum,
sem til þekkja. „Hurricanes“ og
„Spitfires" flugvélarnar eru yf-
irleitt taldar vera fullkomnustu
hernaðarflugvélarnar í heimin-
um, og brezku sprengjuflugvél-
arnar, „Battles,“ „Hampdens,“
„Whitleys" og „Wellingtons,“
eru fullfærar um að gera loftá-
rásir með tilætluðum árangri.
Menn gleyma því allt of oft,
þegar rætt er um loftárásir í
komandi ófriði, að það er engu
síður hægt að senda sprengju-
flugvélar til loftárása frá Eng-
landi yfir á meginlandið, heldur
en frá meginlandinu yfir til
Englands.
Núverandi landher Breta er
nokkru minni en árið 1914. En
í vopnabúnaði og æfingu hefir
hann mikla yfirburði yfir hina
hraustu hermenn, sem fyrst
voru sendir til Frakklands í
heimsstyrjöldinni. Skráningin í
herinn, loftherinn og á flotann
hefir aldrei síðan 1918 borið
eins mikinn árangur og á þessu
ári, og vöxtur heimahersins úr
186 000 manns í ágúst í fyrra
upp í 340 000 manns í dag er
augljós vottur þess, hvernig við-
burðir síðasta missirisins hafa
verkað á syni Bretlands.
Þegar hermálaráðherrann
birti áætlunina um hin fyrir-
huguðu útgjöld til hersins á
þessu ári, gaf hann tvær þýð-
ingarmiklar yfirlýsingar: aðra
um það, að ákveðið hefði verið
að skipuleggja 19 herdeildir með
það fyrir augum að geta tafar-
laust sent þær til Frakklands,
ef ófrið bæri að höndum, og
hina um stofnun sérstaks hers
— „varaliðs fyrir löndin fyrir
botni Miðjarðarhafsins". Þessar
opinberu tilkynningar sanna
það, sem að vísu allir, sem til
þekkja, vissu þegar fyrir nokkru
síðan, að Bretland þekkir enga
„takmarkaða ábyrgð“ í ófriði,
og er því fullráðið í að géra allt,
sem það getur, ef til ófriðar
kemur, bæði á sjó, landi og í
lofti. Nánari upplýsingar um
varaliðið fyrir löndin fyrir
botni Miðjarðarhafsins hafa
enn ekki verið gefnar, en þær
herdeildir, sem nú eru í Pale-
stínu og á Egyptalandi, eiga að
vera kjarninn í því liði, og það
verður algerlega óháð aðflutn-
ingum frá Bretlandi að því er
vopn, vistir og liðsauka snertir.
Það þarf ekki nema 'að líta á
landabréf til þess að sjá hina
gífurlegu þýðingu þessa nýja
hers. Með stofnun hans og
skipulagningu eru allar þær
vonir, sem andstæðingar Bret-
lands hafa gert sér um, að geta
í ófriði útilokað Breta frá lönd-
unum fyrir botni Miðjarðar-
hafsins, Egyptalandi, Palestínu
og Balkanskaga, með því að
loka Miðjarðarhafinu milli ít-
alíu og Norður-Afríku, þar sem
það er mjóst, að engu orðnar.
EnglBBd vinnnr aHtaf
siðDitn ornstnna.
Útbúnaður ensku hermann-
anna nægir fullkomlega til þess
að uppfylla allar þær kröfur,
sem til þeirra er hægt að gera,
og andinn í hernum er betri en
hann hefir nokkru sinni verið.
Tala þeirra skipa í erlendum
flotum, sem bygð hafa verið á
Englandi, og brezkar flugvélar
og skriðdrekar í öðrum löndum
ættu að vera öllum næglleg
sönnun um það, að vígbúnaður
Englands er ósvikinn. Rústirnar
í Ypres í Belgíu, vígvellirnir á
Norður-Frakklandi, vestan frá
Amiens og austur að Rín, og
hin sundurskotnu vígi á Galli-
poliskaga austur á Tyrklandi —
alt þetta ætti að vera nægileg
áminning um það, að brezki
andinn verður ekki beygður af
Frh. é 4. siBu.
Nú
er hinn rétti tími til þess
að bera okkar sjálfvirka
á gólfin er þau hafa verib
þvegin vel og vandlegá eftir
vorhreingemingarnar.
— EKKERT NUDD. ~
L1KK-0G MRLNINGRR
VERKSIVimjnN*
IIACPAf
I
Heildsölubirgðir:
H. Ölafsson & Bernhöft.