Alþýðublaðið - 09.05.1939, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGINN 9. MAÍ 1939
ALÞÝDUBLAÐIÐ
+------------------------*
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RIT3TJÓRI:
F. R. VALDKMARSSON.
í fjarveru bans:
JéNAS GUEHÆUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Rjístjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Hni gera Rflssar?
H/f IKLUM óhug sló á alla þá,
■*• sem vænst höfðu þess að
takast mætti a'ð fá komið á
sterku bandalagi gegn fasistaríkj-
unum, er hinn heimskunni utan-
ríkismálafulltrúi Rússa, Litvinov,
var látinn hætta störfum nú fyrir
•skemstu. Var sá atburður tekinn
sem tákn þess ,að Rússar vildu
draga sig í hlé í því bandalagi,
en eins og kunnugt er, hafa Eng-
lendingar, Frakkar og Banda-
ríkjamenn sameiginlega unnið að
því, að því yrði komið á fót.
Enn er ókunn ástæðan fyrir
því, að Litvinov var látinn fara,
en hitt er augljóst, að það stend-
úr í beinu sambandi við þátt-
töku Rússa í þessu bandalagi,
þar sem þing Sovét-Rússlands
liefix verið kvatt saman. Allar
fullyrðingar um að „stefnan
verði óbreytt“ eru litnar augum
tortryggninnar og því er jafnvel
farið að skjóta upp, að í stað
bandalags við lýðræðisríkin, sé
i undirbúningi vináttusamningur
milli Pjóðverja og Rússa.
Viðskifti Þýzkalands og ítalíu
við Rússland hafa verið geisi-
mikií síðustu árin, og að um
þau sé Rússum ant er mjög
skiljanlegt.
Á þingi kommúnistaflokksins
rússneska, því er haldið var í
vetur, lét Stalin svo um mælt,
að svo virtist sem blöð í >Banda-
ríkjunum og Englandi væru að
reyna að æsa Þjóðverja til árása
á Rússland og mundi þetta vera
gert til þess „að fspilla hinni
góðu samvinnu, sem verið hefir
milli þessara landa“.
Er því enn algerlega óvist,
hvort Rússar snúast á sveif með
einræðisríkjunum eða þau reyna
áfram samninga við Bretland og
Frakkland. Þegar á málið er iit-
íð frá því sjónarmiði, að í Rúss-
landi ríkir hið fyllsta flokksein-
ræði eins og í Þýzkalandi, þrátt
fyrir skrípaþing í báðum þessum
löndum, virðist alveg eins mega
gera ráð fyrir því, að Rússar
verði óvirkir í því bandalagi,
sem England og Frakkland nú
eru að koma á, ef þeir þá ekki
beinlínis snúast gegn því og á
sveif með hinum einræðisríkjun-
um.
Hið ameríska, f ranska og
brezka auðvald er ekki neinn
bandamaður, sem Rússarnir sér-
staklega sækjast eftir samvinnu
við, ef samkomulag gæti fengist
við hin einræðisríkin um að
þurka lýðræðisskipulagið út í
þeim löndum, þar sem það enn
þá er ríkjandi. Það er hvað sern
öllu líður sameiginlegt áhugamál
bæði kommúnista, nazista og fas-
ista, og gæti jafnvel orðið yfir-
sterkara óttanum við árás af
hálfu Þjóðverja.
Um þetta er of snemt að dæma
enn þá. Menn bíða og sjá hvað
setur.
Hjúskapur.
Nýlega voru gefin saman 3
hjónaband af lögmanni ungfrú
Herdís Guðmundsdóttir og Finn-
ur Klemensson, bæði frá Fells-
enda í Dölum. Ungu hjónin
dvelja stuttan tíma sem gestir
á Sóleyjargötu 15, neðstu hæð.
Tilbynning frá félagi harmoníku-
leikara
í Reykjavík. Þeir sem ætla að
halda danzleika og vantar har-
moníkuspilara geta hringt í síma
4652, opið daglega frá kl. 8—6.
1300 000 manns
hafa nú skoðað heimssýn-
inguna í New York á þeirri
einu viku ,sem liðin er, síðan
hún var opnuð. Slæmt veður und
anfarna daga er talið valda því,
að ekki hafa komið miklu fleiri.
F.tf.
Isafoldarprentsmiðja ætlar að gefa
ðt m fjorutíu bækur á pessu ári.
■» .—
PrentsmiOJaia er langstærsti og
vandaðasti dtgefandi hér á landi.
Viðtal við fram-
kvæmdastjórann,
Gunnar Einarsson.
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA
— sem er langstærsti
bókaútgefandi hér á landi, mun
setja á markaðinn fjölda bóka á
þessu ári. í fyrra gaf hún út
milli þrjátíu og fjörutíu bæk-
ur, voru það ævisögur, þýddar
skáldsögur og frumsamdar eftir
íslenzka höfunda, barnabækui'
og myndabækur og bækur um
ýmiskonar íslenzkan fróðleik.
Auk þess sem prentsmiðjan er
stórvirkur útgefandi, er vinn-
an hin vandaðasta og stendur
frágangur þeirra bóka. sem fsa-
foidarprentsmiðja gefur út, ekki
að baki eriendum bókiðnaði.
Óhætt mun að fullyrða, að
bækur þær, sem ísafoldarprent-
smiðja gefur út á þessu ári,
verða ekki mikið undir fjöru-
tíu talsins og eru þær um ýmis-
konar efni, „eitthvað fyrir
alla,“ bækur um sögulegan
fróðleik, ævisögur, þýddar
skáldsögur, myndabækur og
söngbækur.
í tilefni þessa hitti Alþýðu-
blaðið að máli Gunnar Einars-
son framkvæmdastjóra ísafold-
arprentsmiðju, og spurði hann
um merkustu bækurnar.
— Af þeir bókum, sem koma
í ár, sagði Gunnar, eru merk-
astar Virkir dagar, síðara
bindið, sem þegar er komið út.
Eins og menn vitá, er það ævi-
saga Sæmundar Sæmundsson-
ar skipstjóra, skráð af Guðm.
Hagalín rithöfundi. Þá má nefna
Ævisögu Eldeyjar-Hjalta, sem
er gríðarstórt verk, líka skráð
af Guðmundi Hagalín. Svo er
hin heimsfræga bók Marie An-
toinette eftir Stefan Zweig, sem
er heimsfrægur rithöfundur,
Gunnar Einarsson
framkvæmdastjóri.
einkum frægur fyrir æfisagna-
ritun, þýdd af Magnúsi Magn-
ússyni. Enn fremur Madame
Curie, eftir Evu Curie, þýdd
af frú Kristínu Ólafsdótt-
ur lækni, konu Vilmundar
Jónssonar landlæknis, og loks
kemur út endurprentuð bókin
ísland í myndum.
— Hvaða bækur er þegar
komnar út?
— Það sem af er árinu hafa
komið út á forlag ísafoldar-
prentsmiðju: Þorlákshöfn II.,
sem er endurminningar Jóns frá
Hlíðarenda, skráðar af Sigurði
Þorsteinssyni frá Flóagafli. Um
Harald Níelsson, minningarrit,
eftir Ásmund Guðmundsson
guðfræðiprófessor, Daginn eftir
dauðann, þýtt úr ensku af Ein-
ari Loftssyni kennara, Ágrip af
lífrænni efnafræði, sem er
kenslubók, Við dyr leyndar-
dómanna, smásögur eftir Guð-
laugu Bendiktsdóttur, en eftir
hana hefir áður komið út: Sérðu
það sem ég sé?
Næstu daga kemur svo út
bókin: Ráð undir rifi hverju,
eftir enska rithöfundinn Wode-
house, þýdd af Guðmundi Finn-
Raoflsðknir á almenningsálitinii.
------4— ■
ARIÐ 1937 stofnuðu tveir
ungir Bretar félagsskap,
er nefndist „Mass-Observa-
tion“ *) og sem nú telur um
2000 sjálfboðaliða og hefir í ár
gefið út rit, er nefnist „Britain
by Mass Observation“ (Brezka
almenningsálitið).
Víðar erlendis hafa menn
fengist við svipaðar athuganir.
í Noregi hefir t. d. J. L. Mowin-
ckel, sonur fyrv. forsætisráð-
herra, fengist um nokkurt skeið
við svipaðar rannsóknir á því,
er hann nefnir „publikums-
psykologi“ (sálfræði almenn-
ings) og hefir gefið út rit með
því nafni.
Er það, sem hér fer á eftir,
útdráttur, sem hann hefir gert
úr hinu nýja, brezka riti, sem
áður er getið. Getur hann þess
í upphafi greinar sinnar, að hin-
ir brezku samherjar sínir hafi
lagt aðallega stund á að athuga
skoðanir og álit fólksins á dæg-
urmálunum gagnstætt því, sem
hann sjálfur tók aðallega til
meðferðar þyngri viðfangsefni,
svo sem trúarbrögð o. s. frv. —
En þó telur hann hinar brezku
athuganir engu síður girnilegar
til fróðleiks og athyglisverðar.
°) Þ. e.: Fjölda athuganir = al-
menningsálitið.
Mesta rúmið í ritinu fær af-
staða almennings í Bretlandi til
hinna helztu heimsviðburða síð-
ustu ára. Og þá kemur það fár-
ánlega í ljós, að það voru
brezku konungaskiftin síðustu
og hneykslismálið, sem þeim
var samfara, en ekki hin yfir-
vofandi stríðshætta, sem svo
langsamlega náði mestum tökum
á hugum almennings.' T. d. seld-
ust 240 000 aukanúmer af dag-
blaðinu „Evening Standard"
kvöldið sem Edvard konungur
sagði af sér, en aðeins 149 000
kvöldið sem það birti Niirn-
berger-ræðu Hitlers.
Ein af þeim spurningum, sem
ritið glímir við, er: Á hverju
byggist almenningsálitið?
Og niðurstaða rannsóknanna
er þessi: 35% á því, sem í blöð-
in er skrifað, 17% á því, sem
vinir og kunningjar segja, 13%
útvarp og 8% byggist á sjálf-
stæðum athugunum og eigin
hugsun.
í lok ársins voru 460 manns
af öllum stéttum og mismun-
andi aldri látin svara eftirfar-
andi spurningu:
A. Hvað á einstaklingurinn að
gera í tilefni af yfirvofandi ó-
friði?
Útkoman var eftirfarandi:
Vinna að friðarstarfsemi ....
Fylgja stefnu þáv. stj.valda . .
Láta reka á reiðanum .......
Veit það ekki ................
B. Hvað ætlar þú að gera ef
stríðið brýzt út?
Aðstoða stjórnarvöld landsins
Sjálfboðal. við ýms hjálparstörf
Andæfa móti stríðinu .......
Veit það ekki ................
Reyna að flýja ófriðarlöndin . .
Eftir þessum svörum virðast
friðarvinirnir, sem ákveðið hafa
að taka andstöðu gegn óíriði,
flestir meðal ungu karlmann-
anna, en í þeim flokki, sem vilja
sýna stjórnarvöldunum óskifta
trygð og hlýðni, eru ungu stúlk-
urnar fjölmennastar.
Fyrsta „friðarflug“ Cham-
berlains 15. sept. fékk svo góð-
ar undirtektir, að 70% voru því
fylgjandi í fyrstu. En 21.—22.
sept., þegar almenningi voru
skilmálarnir orðnir kunnir,
breyttist álitið svo, að aðeins
22% voru á Chamberlains máli,
en 40% töldu Tékkana svívirði-
lega leikna. Annars lét fólk al-
ment heimsviðburðina sig litlu
skifta þar til farið var að út-
deila gasgrímunum meðal þjóð-
arinnar. Þá smaug stríðsóttinn
inn um hverjar dyr.
En 29. sept. var sem því fargi
væri lyft af þjóðinni og hagur
Karlmenn proc. Konur proc.
Innan við Yfir Innan við Yfir
30 ár 30 ár 30 ár 30 ár
30 22 18 19
28 30 37 29
15 19 17 17
27 29 28 35
47 46 56 37
13 9 15 4
14 4 8 4
15 29 9 43
11 12 12 12
hamberlains sté, — nú tj
sig 54% honum fylgjandi.
Höfundarnir telja sig hafa
með þessu dæmi og mörgum
öðrum fært sönnur á það, að
almenningsálitið hvað snertir
heimsviðburði byggist vanalega
á ónákvæmum og ófullnægj-
andi upplýsingum, sem æfinlega
stafa af misskilningi leiðtog-
anna á almenningsálitinu!
í næstu köflum ritsins eru
skemtanir almennings teknar
til meðferðar. M. a. var hópur
af verkamönnum spurður: —
„Hversvegna þykir þér gaman
að horfa á áflog.“ — 100 svör-
uðu: Vegna þess hvað það er
„spennandi.“ — 58: Af því það
er hlægilegt. 38: Til að dást að
líkamsburðum. — 38: Til að
dást að einbeitni, dugnaði og
kjarki. 36: Af því það er ódýr
skemtun og 21: „Rough $tuff“.
(Gróft gaman).
bogasyni, og Ég skírskota til
allra, eftir sænska stóriðjuhöld-
inn Axel Wenner-Gren, þýdd af
Magnúsi Magnússyni.
Seinna á árinu koma: Jón
Halldórsson prófastur í Hítar-
dal, ævisaga, eftir Jón Helga-
son fyrverandi biskup, eitt bindi
af Úrvalsljóðum, í þetta sinn
eftir Steingrím Thorsteinsson,
Axel Thorsteinsson velur. Þá
koma tvær kennslubækur í
esperanto, orðasafn, samið af
Ólafi Þ. Kristjánssyni, og IV.
hefti leskafla, valið af Þórbergi
Þórðarsyni, rithöfundi. — Enn-
fremur koma 3 hefti af Stud-
ia Islandica.
Margar fleiri bækur koma út
á árinu, heldur Gunnar áfram,
og skulu þessar nefndar af
handahófi: Segðu mér söguna
aftur, barnabók, eftir Steingrím
Arason kennara, með teikning-
um eftir frú Barbara Williams
Árnason, barnabókin: Þjóðsag-
an um Sigríði Eyjafjarðarsól
með stórum teikningum eftir
Jóhann Briem, tvær smábækur
í annarri útgáfu, þýddar af
Steingrími Thorsteinssyni: ■—
Þöglar ástir, eftir Musæus og
Sögur frá Alhambra, ljóðabók
eftir Guðmund Friðjóns-
son á Sandi, Frá Djúpavogi og
Ströndum, eftir Jóhann Hjalta-
son kennara, Hundrað og sex-
tíu fiskréttir, eftir Helgu Sig-
urðardóttur, Úrvalsljósmyndir,
teknar af hinum og öðrum, —
valdar af Leifi Kaldal, tilvalin
tækifærisgjöf, og loks bókin,
sem máske verður vinsælust
allra, Söngbók stúdenta með
nótum, valið hafa stúdentarnir
Jón Þórarinsson og Bárður
Jakobsson.
— Fleiri bækur mun ísa-
Nú
er hinn rétti tími til þess
að bera okkar sjálfvirka
SJÁLFGLJÁA
á gólfin er þau hafa verið
þvegin vel og vandlega eftir
vorhreingerningarnar.
- EKKERT NUDD. -
UIKK-06 MRILNINGRR-i j A ff) fe H
VERKSMIÐJRN HAKrftF
Heildsölubirgðir:
H. Ólafsson & Bernhöft.
foldarprentsmiðja gefa út á ár-
inu, segir Gunnar að lokum, —
en hér skulum við láta staðar
numið að sinni.
Fyrirmyndar eiginmaður
heitir þýzk gamanmynd, sem
Nýja Bíó sýnir núna. Aðalhlut-
verkin leika Heinz Ruhmahn
og Heli Finkenzeller o. fl.
Norræn ráðstefna
um sameiginlega löggjöf á
Norðurlöndum að því er snertir
réttindi listamanna hefst í Stokk-
ihólmá á fiimtudaginn kemur.
Krabbe sendiráðsfúlltrúi teliur
þátt í ráðstefnunni fyrir íslands
hönd. — F.tf.
Happdrætti Háskólans.
í dag eru síðustu forvöð að
endurnýja, því að á morgun
verður dregið.
Kaupum tómar flðskor
þessa viku til fostudagskvðlds.
Flösknnam vefitt méttaka í Nýborg,
Áfengisverzlun rfkisins.
*****

I*1S**4*%^
Því næst taka þeir fyrir
tískudanzinn og sönginn „Lam-
beth Walk“ og hina einstæðu
heimsfrægð hans, og niðurstað-
an virðist vera sú, að frægðin
og vinsældirnar eigi rót sína að
rekja til hins alþýðlega upp-
runa hans, hinnar barnslegu,
einföldu og græskulausu kátínu
(„silly and folly“) og það sé eins
og hann jafni allt manngrein-
ingarálit. „Það er svo lokkandi
og elskulegt að fá tækifæri til
að vera óþvingaður (,,common“)
og sleppa fram af sér beizlinu
á þessum fáguðu hámenningar-
tímum, segir í einu svarinu. Og
þessi orð eru samnefnari fyrir
meirihluta allra svaranna. Svo
er fólkið spurt, hvar það hafi
lært „Lambeth Walk.“ Útkom-
an er þessi: 41% í útvarpinu,
18% af vinum og kunningjum
— 16% hafa séð hann danzað-
an, og 15% hafa kynst honum
gegn um blöð og tímarit.
Athöfnin til minningar um
heimsstyrjöldina, hin lögboðna
tveggja mínútna þögn á vopna-
hlésdaginn, virðist ár frá ári
missa vinsældir sínar meðal
almennings. 29. okt. 1938 voru
43% af þeim er spurðir voru
um þetta atriði eindregið á móti
athöfninni. En þegar sjálfur
dagurinn rann upp, 11. nóv.,
hafði „stemningin11 gripið fólk-
ið, svo að það voru aðeins 20%
sem nú voru athöfninni andvíg,
en 69% fylgjandi. 11% voru á
báðum áttum. ,,Stemningar“
yfir höfuð ráða nokkru um al-
menningsálitið.
Þegar leitað var almennings-
álitsins viðvíkjandi því er brjál-
aði maðurinn rauf hina heil-
ögu þögn undir sjálfri konungs-
athöfninni og hrópaði „All this
hypocrisy“ — (hvílíkur yíir-
drepsskapur), — þá hljóðuðu
svör fjölda margra á þessa leið:
„Ef til vill er það hann, sem
hefir rétt fyrir sér, en við hinir
erum brjálaðir.“
Allar rannsóknir okkar sanna
— segja höfundarnir, „að al-
menningur undantekningarlaust
hugsar meira mn sjálfan sig og
sitt einkalíf en opinbera starf-
semi og alþjóðaviðburði. Sam-
kvæmt rannsókn á 15 þús. dag-
legum viðræðum í verkamanna-
hverfi, — snérust aðeins 3%
um stjórnmál. .Þekking leiðtog-
anna á „þörfum fólksins" er
sambland af því, seem álitið er
að séu óskir hinna óbreyttu al-
þýðumanna, og því sem forystu-
mennirnir vilja að þeir „óski“,
segir í bókinni.
í sambandi við óskir og þarf-
ir almennings, létu þeir gera
tilraun með eftirfarandi spurn-
ingu: „Hvað mundir þú spara
fyrst og frem^t, ef þú yrðir
neyddur til að minka útgjöld
(Frh. á 4. síðu.)