Alþýðublaðið - 30.05.1939, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAG 30. MAÍ 1938
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON,
í fjárveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFQREIÐSLA:
ALÞÝIUHÚSINU
(Ittíígangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4988: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4962: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
'"96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALí*Ý®UPRENTSMI©JAN
*--------1-----------------♦
Yér brosnm.
AUMARA yfirklór yfir jesú-
ítaskap og svik kommún-
ista við „sameiningarmennina"
svonefndu úr Alþýðuflokknum
en það, sem Þjóðviljinn kom
með núna á hvítasunnudaginn
til þess að fóðra hinar kommún-
istísku játningar Einars Ol-
geirssonar í útvarpsumræðun-
um á dögunum og Brynjólfs
Bjarnasonar 1 Nýju landi hefir
víst sjaldan sést á prenti hér
á landi.
Til þess að friða „samein-
ingarmennina" býður Þjóðvilj-
inn þeim upp á eftirfarandi vís-
dóm:
,,í (sameiningar)flokkinum
eru kommúnistar og aðrir
frjálshuga(!) alþýðumenn og al-
þýðusinnar með .ýmislegar sósí-
alistískar skoðanir jöfnum hönd
um“(!!)
Hver getur varizt því að
brosa, þegar hann les þetta
vandræðalega bull blaðsins? —
Um þessa lýsingu á samsetningu
hins dulklædda kommúnista
flokks má með sanni segja, að
„allt rekur sig á annars horn
eins og graðpening hendir
vorn“.
Það er ekki hægt að tala um
„kommúnista og aðra frjáls-
huga alþýðumenn,“ því að
enginn eiginleiki stendur kom-
múnistum fjarr en sá, að vera
frjálshuga. Það þarf ekki nema
að líta á frelsið, sem andstæð-
ingár kommúnista hafa á Rúss-
landi, þar sem kommúnistar
eru við völd. Þar þurfa kommún
istar ekkert á því að halda að
vera að gera gælur við þá menn,
sem þeir úti um heim kalla
,,sameiningarmenn“ og þykjast
viljá vinna með. Á Rússlandi
eiga þeir engan aðgang að kom-
múnistaflokknum, en þeim mun
greiðari að fangelsunum og af-
tökustöðunum. Og vissulega
myndi Brynjólfur þrátt fyrir
það, þó hann sé „brynjaður
vísindum marxismans,“ ekki
heldur vera að gera sér það ó-
mak, að færa „sameiningar-
raönnunum" hér hjá okkur sín-
ar ,,vísindalegu“ sannanir fyrir
því, að þeir eigi að kalla sig
kommúnista, ef hann hefði, eins
og fyrirmynd hans í Moskva,
ráð á því að færa þeim heim
sanninn um það með 'hinum
miklu áhrifameiri og fljótvirk-
ari aðferðum G. P. U.
En svo maður snúi sér aftur
að yíirklóri Þjóðviljans: Hvað
skyldu nú þessir „frjálshuga al-
þýðumenn og alþýðusinnar“ í
,,sameiningarflokkinum,“ „með
ýmislegar sósíalistískar skoðan-
ir jöfnum höndum,“ segja um
það, að þingmenn þeirra og
flokksforingjar auglýsi þá opin-
berlega sem kommúnista, þegar
þeir tala í nafni flokksins? Var
því ekki lýst yfir, þegar hann
var stofnaður, að hann væri
ekki kommúnistaflokkur, held-
ur „sósíalistískur lýðræðis-
flokkur,“ „á svipuðum grund-
velli og norski Alþýðuflokkur-
inn“? Hvernig víkur því þá við,
að opinberir trúnaðarmenn
hans koma fram fyrir hönd
hans sem yfirlýstir kommúnist-
ar? Var það „sameining" á þess-
um grundvelli, sem fyrir „sam-
einingarmönnunum" svonefndu
í Alþýðuflokknum vakti og þeir
vildu að Alþýðuflokkurinn
gengi að? Eða eru þeir nú loks-
ins farnir að sjá, hvernig þeir
voru ginntir milli „þáttaskifta“
í skrípaleik kommúnista?
Það er víst sjaldgæft, að ekki
ratist kjöftugum eitthvað satt
á munn. Og í einu atriði hefir
Þjóðviljanum í yfirklóri sínu á
hvítasunnudag orðið það á, að
vísu bersýnilega óafvitandi, að
segja sannleikann. Það er þegar
hann viðurkennir, að „of mikið
hafi verið til þess slægst að
segja, sem mest um flokkinn
(þ. e. hinn endurskírða komm
únistaflokk) með nafni hans“. í
þessu atriði er Alþýðublaðið al-
veg á sama máli og Þjóðviljinn.
Það er áreiðanlega til of mikils
slægst að kalla flokk hans „sam-
einingarflokk alþýðu.“
Stjóm Emst Carlsens sjóðsins
í Kaupmannahöfn hefir ákveð-
ið, að á þessu ári skuli íslenzka
lækninum Birni Sigurðssyni enn
veittar 4000 krónur til þess að
ljúka við rannsóknir sínar á sviði
krabbalækninga. Björn Sigurðs-
son vann um skeið á rannsóknar-
stofu háskólans og fékk í fyrra
4000 krónur úr sama sjóði til
rannsókna á krabbalækningum.
Bjöm Sigurðsson er sonur Sig-
urðar bónda á Veðramóti í Skaga
firði. F.U.
Kvöldblað
„Berlingske Tidende“ flytur
langt viðtal við Árna Friðriks-
son fiskifræðing um fiskveiðar
og fiskirannsóknir við ísland og
starfsemi atvinnudeildar Háskól-
ans |í sambandi við þau mál.
Sama blað flytur einnig viðtal
við Stefano Islandi, sem segir,
að ráðning sín að Konunglega
leikhúsinu sé ekki afráðin, enda
séu möguleikar á, að hann verði
ráðinn til ítalíu. F.U.

Nóttin i rikiskanzlarahöllinni í Eeriin, þegar
Hacha var neyddur til að skrifa undir vilja Hitlers
4*
Hacha við síðustu hersýninguua í Prag, eftir heimkomuna
frá Berlín, áður en tékknesku hermennirnir voru afvopnaðir.
FYRIR nokkru síðan flutti
enska stórblaðið „Daily
Telegraph“, samkvæmt „heim-
ildum, sem enginn vafi leikur á,
að eru fullkomlega áreiðanleg-
ar,“ eins og blaðið kemst að orði,
eftirfarandi lýsingu á hinni ör-
lagaríku nótt í ríkiskanzlara-
höllinni í ’Berlín um miðjan
marz í vetur, þegar Emil Hacha,
forseti Tékkóslóvakíu, var þar
með hótuninni um loftárás á
Prag kúgaður til þess að skrifa
undir skjal það, sem gerði enda
á sjálfstæði Tékkóslóvakíu og
lagði örlög hennar í hendur
Hitlers.
Eftir að Hacha og utanríkis-
ráðherra hans, Chvalkovsky
voru komnir til Berlín frá Prag
seint að kvöldi þess 14. marz,
þar sem tekið var á móti þeim
á járnbrautarstöðinni með allri
þeirri virðingu, sem venjulegt
er að sýna erlendum þjóðhöfð-
ingjum og stjórnmálamönnum,
var ekið með þá til ríkiskanzl-
arahallarinnar, þar sem Hitler,
Göring og Ribbentrop biðu
þeirra. Fundur var strax settur
af Hítler, sem um leið hélt
stutta ræðu fyrir gestunum, þess
efnis, að hér væri hvorki staður
né stund fyrir langar umræð-
ur. Þær ákvarðanir, sem þýzka
stjórnin hefði tekið um framtíð
Tékkóslóvakíu, væru óaftur-
kallanlegar, og fyrir forsetann
og utanríkisráðherra hans væri
ekkert annað að gera, en að
fallast á þær með undirskrift
sinni. Að svo mæltu sýndi Hitl-
er þeim ávarp það, sem ákveðið
hefði verið að hann og Hacha
skrifuðu sameiginlega undir,
svohljóðandi, að Hacha legði
framtíð tékknesku þjóðarinnar í
hendur Hitlers. Ávarpið lá á
borðinu, sem þeir sátu við, og
við hliðina á því annað skjal,
sem hafði inni að halda yfirlýs-
ingu um framtíðarstöðu tékkn-
esku héraðanna, Böhmen og
Mahren, í þýzka ríkinu.
Hitler skýrði því næst Hacha
og Chvalkovsky frá því, að
þýzkur her væri þegar farinn
yfir landamæri Tékkóslóvakíu,
Prag myndi verða tekin kl. 9
næsta morgun, og að sérhver
tilraun til varnar myndi misk-
unnarlaust verða barin niður.
Síðan skrifaði hann sjálfur
nafn sitt undir ávarp það, sem
áður var um getið, án þess að
Hacha og Chvalkovsky hefðu
fengið tækifæri til að segja eitt
einasta orð, stóð svo á fætur,
gekk beina leið út úr herberg-
inu og skildi Tékkana orðlausa
af undrun eftir hjá Göring og
Ribbentrop. Það var hálfri
stundu eftir miðnætti.
Þegar þeir Hacha og Chval-
kovsky höfðu náð sér ofurlítið
eftir þessar óvæntu viðtökur,
fóru þeir að malda í móinn við
Þjóðverjana og neituðu alger-
lega að skrifa undir ávarpið
með þeim ummælum, að það
myndi líka vera þýðingarlaust;
tékkneska þjóðin myndi ekki
fallast á slíkar gjörðir þeirra.
Þeir bentu ennfremur á það, að
engin hvít þjóð hefði nokkru
sinni afsalað sér þannig frelsi
sínu, eins og gert væri ráð fyrir
1 yfirlýsingunni um framtíðar-
stöðu Tékka í þýzka ríkinu. En
þeir Göring og Ribbentrop létu
slík orð engin áhrif hafa á sig.
Þeir eltu bókstaflega Tékkana í
kring um borðið og ætluðu að
neyða þá til þess að taka við
pennunum og skrifa undir.
Þegar það virtist engan árang-
ur ætla að bera, sögðu þeir við
Tékkana, að þýzka stjórnin
væri ráðin í því að fyrirskipa
loftárás á Prag, ef þeir skrifuðu
ekki undir tafarlaust. — 800
IBKK-.06 rHfUNINGBR-
VEIiKSMiajRN'
H
F
sprengjuflugvélar biðu bara
skipunarinnar um að varpa
sprengikúlnaforða sínum yfir
höfuðborg Tékkóslóvakíu, og sú
skipun myndi verða gefin, eí
þeir Hacha og Chvalkovsky
yrðu ekki búnir að skrifa undir
iávarpið fyrir klukkan sex um
morguninn.
Hacha, sem er orðinn gamall
maður, varð svo mikið um
þessa hótun, að það leið yfir
hann. Það varð að ná í lækni.
En það tók ekki langan tíma.
Það kom í Ijós, að læknir hafði
verið hafður við hendina í
hliðarherbergi.
Þegar Hacha var kominn til
sjálfs sín, reyndi hann að tefja
tímann með því, að hann gæti
ekki skrifað undir fyrr en hann
hefði ráðfært sig við stjórnina
í Prag. En það var eins og
Þjóðverjarnir hefðu einnig bú-
izt við þessu, því forsetinn hafði
ekki fyrr sleppt orðinu, en þeir
skýrðu honum frá því, að það
væri honum velkomið. Hér í
herberginu stæði honum til boða
beint símasamband við Prag,
sem þýzka stjórnin hefði þegar
í kyrþey látið leggja.
Klukkan hálf sex um morg-
uninn fékk Hacha aðsvif á ný
og náði sér ekki aftur fyrr en
læknirinn 'hafð(i gefiðj honum
sprautu til þess að hressa hann
við. Þannig á sig kominn skrif-
aði forsetinn undir ávarp það,
sem Hitler hafði lagt fyrir hann,
aðeins nokkrum mínútum áður
en fresturinn var útrunninn,
sem honum hafði verið gefinn,
að viðlagðri 800 sprengjuflug-
véla árás á Prag.
Nú er Englandl alvara.
I eftirfarandi grein gerir
danski rithöfundurinn Sven
Tilge Rasmussen tilraun 1il
að skýra aðdragandann
og aðstæðurnar, sem knúðu
Breta til að breyta um
stefnu í utanríkispólitík
sinni.
EINHVERN TIMA í janúar,
áður en Chamberlain hafði
orðið það Ijóst, hve barnalegur
hégómi þær vonir væru, sem hann
hafði gert sér um árangurinn af
Munchen-ráðstefnunni, — þá líkti
hann sér við William Pitt, stjórn-
málaskörunginn, sem var forsæt-
isráðherra Bretlands á þeirn dög-
um, er Napóleon ögraði Bret-
landi mest og bauð því byrgin.
Petta má til sanns vegar færa.
Viðhorf Chamberlains í dag er
t. d. mikið líkara viðhorfum
þeirra tíma en aðstöðu Asquith
(eða Edvards Grey) 1914. Eða
með öðrum orðum: Það er kom-
in alvara í leikinn frá Englands
hálfu.
Fyrir núlifandi kynslóð, sem í
siðustu 20 ár hefir verið sjónar-
vottur að hinni einkennilega reik-
. andi stefnu í stjórnmálum Breta,
virðist óumflýjahlegt að álykta
að sagan muni á sínum tíma eiga
örðugt með áð skilgreina og dæma
afstöðu þeirra í alþjóðamálum.
Þó að brezkir stjófnmálamenn
hafi á þessum árum oft tekið und
ir ásakanir almenningsálitsins í
garð Bandaríkjanna, þegar þau,
er mest átti á að herða, brugð-
ust, og drógu sig í hlé frá Þjóða-
bandalaginu, þá hefir máðúr
haft á tilfinningunni, að þessir
sömu brezku stjórnmálamenn
hafi inst inni öfundað Ameríku
af þessari ákvörðun sinni.
Stjórnmálastefna Frakka, sem
í þeirra eigin augum að minsta
kosti hefir verið ákveðin og
markvís, var í augum flestra
Breta fram að viðburðum síðustu
mánaða blátt áfrarn andstyggileg.
Þessi sífeldi franski ótti var
hreinasta plága í þeirra augum
og Versalafriðurinn vonlaust kák.
Þó verður ekki fram hjá því
gengið, að brezkir stjórnmála-
menn höfðu átt þarna hlut að
máli: Það var Lloyd George, sem
krafðist þess að fá Vilhjálm keis-
ara framseldan og Mac Donald
dreymdi blátt áfram æfintýralegar
upphæðir, þegar hann var að á-
ætla hvað Þýzkaland gæti greitt
í stríðsskaðabætur. — En þessir
menn tilheyrðu liðna tímanum og
þeim viðhorfum, sem þá voru
uppi. Og hvað sem sagt hefir
verið og verður, þá er það nú
einu sinni svo, að engir eru
jafn fljótir að gleyma gær-
deginum og brezkir stjórnmála-
merin. Þeir virðast liraint og
beint eiga undraverða hæfileika
til að loka augunum fyrir því
liðna.
Einn af hornsteinunum, sem
Hitler bygði á, þegar hann tók
völdin, var brezka andúðin gegn
röksemdum hins franska ótta. —
Nú var þessi Hitler kominn á
sjónarsviðið, og þá hlaut að vera
hægt að gera eitthvað gott úr
því líka.
Þessi síðasta röksemdafærsla,
sem er svo auðkennandi fyrir
brezka pólitík, hlaut óhjákvæmi-
léga að Iyfta einhverjum Neville
Chamberlain til valda.
I fljótu bragði virðist það því
vera fullkomin mótsögn gegn
þessu, að Bretar hafa nú tekið
að sér forustuna fyrir því að
reyna að skapa samstarf og
varnarbandalag gegn ofbeldinu í
Evrópu, en það er í raun og
veru ekki annað en það, sem
ætíð hefir skeð í hvert sinn er
einhver maður á meginlandinu
gekk svo langt út fyrir sín land-
fræðislegu takmörk að brezka
heimsveldinu fanst gengið á rétt
sinn. Landamæri mátti flytja um
set, en hinni brezku heimsmynd
mátti ekki hagga.
Hvað sem sagt verður, þá
hefði það verið ómögulegt fyrir
Breta að ógna Þýzkalandi með
stríði s .1. sumar ,ef þeir snertu
Tékkóslóvakíu. ÞaÖ var jafn ó-
mögulegt fyrir þá eins og að
fara í stríð til að vernda sjálf-
stasði Austurríkis. Og þaÖ var
ómögulegt þó engin önnur á-
stæða hefði verið fyrir hendi en
sú ,að brezka þjóðin hefði aldrei
viðurkent nokkurt ófriðartilefni,
sem ekki beinlínis snerti Bretland
og brezka heimsveldið sjálít. Það
er eðli hinnar brezku skapgeröar,
að rísa ekki gegn hættunni fyr en
hún er skollin yfir.
Sumum hefir því hætt við að
telja þetta hreinan og beinan fá-
vítahátt og spurt undrandi, hvort
þessir menn, sem réðu brezkri
pólitík, sæju ekki hvert stefndi.
Hvort þeir lokuðu augunum fyrir
öllum staðreyndum. En þetta er
ekki svo. Það er enginn vafi á
því, að brezkum stjórnmálamönn-
um hefir verið það alveg eins
ljóst og öðrum frá upphafi, hver
Hitlersstefnan er. Hitt er annaö
mál ,að það er ekki hægt að
knýja brezku þjóðina út í ófrið
með eintómum fullyrðingum.
Með þetta fyrir augum verða
menn að dæma Miinchensátt-
málann og jafnframt hafa það
hugfast, að þá voru Bretar enn
algerlega óundirbúnir styrjöld.
Mikill hluti þjóðarinnar ber-
skjaldaður fyrir loftárásum.
Varnandrki þeirra óviðbúin. —
1 Gibraltar voru þá t. d. aÖ eins
tvær loftvarnarbyssur o. s. frv.
En fundur þessi markar jafn-
framt alger tímamót í brezkri
pólitík.
I nafní brezku þjóðarinnar
samþykti Chamberlain þar yfir-
lýsingar Hitlers um að Þjóðverj-
ar hefðu engar fyrirætlanir um
og mundu aldrei leggja undir:
sig þjóðir af öðrum kynþáttum.
Mussolini hafði einnig skömmu
<áður, í hinu opna bréfi sínu til
Runcimans lávarðar, sagt, að
hann skyldi ábyrgjast það, að
þó Hitler yrði boðin öll Tékkó-
slóvakía orustulaust, mundi hann
segja nei. Hann vildi enga Tékka
innan vébanda hins þýzka ríkis-
Og Hitler sjálfur gaf Chamber-
lain sams konar yfirlýsingu.
Maður getur nú sagt: Slík lof
orð og slíkar yfirlýsingar eru
einskis virði. En hefði stríðiö
tskollið á í september s. 1., mundi
þeirri hugsun óumflýjanlega
hafa skotið upp aftur og aftur,
hvort ekki hefði verið rétt að
taka orð Hitlers trúanleg, meðan
timi var til. Bretar hefðu þá ekki
getað haft það á tilfinningimni,
sem þeir hafa í dag, að þeir
stæðu á traustum siðferðilegum
grundvelli, — en án þess er
aldrei hægt að yfirstíga brezkan
friðarvilja.
En eftir atburðina í marzmán-
í vetur þurfa Bretar ekki að ótt-
ast neina innri gagnrýni þó þeir
hér eftir taki ekki orð Hitlers
og Mussolini trúanleg.
Þegar Tékkóslóvakía var her-
tekin og með því vikið frá hinni
upprunalegu meginreglu í kyn-
þáttakenningu nazismans bjugg-
ust menn alment við því, að
gengið yrði milli bols og höfuðs
Frh. á é. síðu,