Alþýðublaðið - 31.05.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAG 31. MAÍ 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
»------------------------
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarvsru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFOREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inifgangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4969: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
“ ".96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIBJAN
♦------------------------♦
HéðiDD Eaglands
KOMMONISTAR hafa upp á
síðkastið, í óljósri vitund
um skyldleika starfsemi sinnar
við hverskonar leikaraskap, skift
sögu Moskvasafnaðarins hér á
l'andi í þætti, sbr. „páttaskiftin
í lífi kommúnistaflokksins“, sem
þeir töluðu um í h'aust, þegar
olíukongurinn var innbyrtur og
ehdurskírnin á flokknum fór fram
Aðrir, sem hugsa meira í anda
sagnfæðinnar hafí aftur á móti
skift sögu hans í tímabil eftir
þvf, hver vitleysan hefir mest
vaðið uppi í trúboði þeirra á
hverjum tíma. Þannig er talað
um „Kínatímabilið“ í sögu komm
únista hér á landi, þegar þeir
hvorki skrifuðu né töluðu um
annað en byltinguna í Kína og
lifðu á stöðugri von um það, að
heimsbyltingin myndi halda inn-
reið sína hér þaðan og lyfta þeim
:upp í hinn langþráða valdasess.
En síðan sú von brást og Kína
tímabilið tók enda hafa fyrir-
myndirnar verið sóttar í hvert
stórveldið héjr í Evrópu eftir ann-
að. Pví að altaf hafa kommún-
istarnir verið sér þess meðvit-
andi undir niðri að fyrir Moskva-
kommúnismann væri lítill jarð-
vegur hér á landi. Og til þess
að bæta úr þeirri vöntun og
halda söfnuðinum við líði hefir
þeim þessvegna þótt vænlegast
að reyna að leiða hugi fólksins
burt frá veruleikanum hér heima
og fá það til þess að einblína
á og apa upp það, sem fram
iiefir verið að fara hjá stórþjóð-
unum úti um heim, hversu fjar-
lægar og óskyldar sem þær hafa
verið okkur íslendingum, bæði
úvað þjóðareðli og þjóðfélagsá-
stæður snertir.
En fordæmin hafa stöðugt ver-
ið að verða lítilfjörlegri og lítil-
fjörlegri, því þrátt fyrir öll her-
brögð og línubieýtingar hafa
hieystiverk Moskvakommúnísm-
ans úti um heim stöðugt verið
að verða vesælli og vesælli. Pann
ig var það um langt skeið á
eftir Kínatímabilinu Pýzkaland
og „línudanz" þýzku kommúnist-
anna á milli þýzku verkalýðs-
hreifingarinnar og þýzka nazism-
ans, sem við áttum að taka okk-
ur til fyrirmyndar. Það var Thal-
manntímábilið. En einnig sú
fyrirmynd brást þegar árangur-
inn af þeim línudanzi kom í ljós
við valdatöku Hitlers og hið
í aunalega vamarleysi hins klofna
þýzka verkalýðs.
Næst var okkur sagt, að fyrir-
myndin væri á Frakklandi. Par
væru miklu líkari ástæður þeim,
sem við ættum við að búa hér
á íslandi, heldur en á Norður-
löndum. Og á Frakklandi væri
„samfylkingin“ orðin að veru-
leika. Hún væri ráðið, sem dygði
til þess að afstýra fasismanum
og leiða verkalýðshreifinguna til
sigurs. Petta var samfylkingar-
tímabilið, s*8llar minningar.
En nú tilheyrir samfylkingin á
Frakklandi líka fortíðinni eins og
linudanzinn gegn „sósíalfasisman-
am" á Þýzkalandi. Og verkalýðs-
hreifingin er bönnuð og klofin
í dag eins og hún var fyrir sam-
fylkinguna- Því sundrungarstarfið
hefir allsstaðar haldið áfram, þó
herbrögðin og yfirvarpið hafitek-
ið á sig nýjar og nýjar myndir.
Pað er því farið að minka um
ónumið land fyrir kommúnistana
hér á leit sinni að erlendum for-
dæmum, sem gætu orðið til þess
að hressa upp trúna á framtíð
þeirra á meðal okkar. Algerlega
vonlausir hafa þeir þó frarn á
þennan dag ekki verið um það,
að geta fundið einhverja reiki-
stjörnu á hinum erlenda stjórn-
málahimni til þess að haldablekk
ingunni við líði. Undanfarna mán
uði hafa þeir öðru hvoru í Tdaði
sínu verið að hampa Sir Stafford
Cripps, klofningsmanninum, sem
vikið var úr enska Alþýðuflokkn-
um fyrir makk hans við komm-
únista. Hann hefir átt að vera
iálbeita fyrir Alþýðuflokksmenn-
ina hér á landi, ef vera kynni,
að einhver þeirra tæki rneira
mark á honum, en okkar eigin
Héðni. Því Sir Stafford Cripps er
Héðinn Englands.
Þessi milljónamæringur, sem
undanfarin ár hefir verið að
'nudda sér upp við verkalýðshreif
inguna á Englandi til þess að
nota hana sem stökkbretti fyrir
fiig upp í valdasessinn, á svipað-
an hátt og hinn íslenzki olíu-
kongur ætlaði sér hér, hefir nú
með yfirgnæíandi meirihluta at-
kvæða verið rekinn úr enska Al-
þýðuflokknum fyrir fult og alt.
Ferill hans í flokknum hefir ekki
verið í öðru falinn en stöðugum
upphlaupum í því skyni að skapa,
•sér þá foringjaaðstöðu, sem hann
þóttizt til kjörinn, en aðrir van-
treystu honum til að fara með.
Hann byrjaði á því að stofna sér-
stakan félagsskap, „sósíalistasam-
bandið“, innan Alþýðuflokksins,
utan um sína dýrm'ætu persónu.
En þegar séð var að sá félags-
skapur bar ekki tilætlaðan árang-
ur tók hann skyndilega upp bar-
áttu innan flokksins fyrir „sam-
fylkingu“ við kommúnista, ári
eða svo á undan Héðni hér.
Flokksþing enska Alþýðuflokks-
ins feldi tillögur hans þar að
lútandi árið 1937. En með sömu
íélagslund og sama umburðar-
lyndi og Alþýðuflokkurinn hér,
sýndi enski Álþýðuflokkurinn hon
um þrátt fyrir alt það traust,
að kjósa hann í stjórn sína, ef
verp kynni, að þessi milljónamær
ingur gæti samið sig að mark-
miðum og sætt sig við að vera
trúnaðarmaður ensku verkalýðs-
, hreifingarinnar.
Sir Stafford Cripps brást þessu
txausti. Hann bvrjaði eftir nokkra
má' uði á ný að rnakka við komm
únista og um léið nú einnig við
annað frjálslynda flokksbrotið á
Englandi um „samfylkingu" og
„þjóðfylkingu" við næstu kosning
ar þar í landi. Honum þótti ráð-
Jegra að hafa í þetta sinn frjáls-
lynda flokksbrotið að fíkjublaði
fyrir hinar sameiginlegu fyrirætl-
anir sínar og kommúnista. En
Alþýðuflokkurinn lét ekki blekkj-
ast. Hann varaÖi Sir Stafford við
þeirri braut, sem hann var aftur
farinn út á í blóra viÖ flokk
sinn. Og þegar það nægði ekki,
var honum vikið úr flokknum.
Enskir verkamenn láta ekki bjóða
sér til lengdar það valdabrölt og
þau vinnubrögð, sem Sir Stafford
Cripps hafði þar og Héðinn hér.
Reynslan af þætti þessa mill-
jónamærings í ensku verkalýðs-
hreifingunni hefir sýnt, að hann
hefir aldrei átt þar heima. Það
hefir komið fram á honum eins
og Héðni hér, að það er erfitt
fyrir auðmanninn aö samlagast
verkalýðshreifingunni, eins . og
vlk olíufélaganna mæl-
ast Illa fyrir um allt land
---»--—
Kommúnlstablaðlð hér S Reykjavík
pað elna, sem ver okur peirra.
OLÍUFÉLÖGIN hafa alveg
einstaka aSstöðu gagnvart
útgerðarmönnum og sjómönn-
um. Þau hafa samtök um alla
söluskilmála og olíuverð. Þau
heimta peningana á borðið, áð-
ur en olían er látin út í bátana,
og þau ákveða sjálf verðið á
olíunni.
Útgerðarmennirnir leggja fé
sitt í hættu til þess að hafa at-
vinnu, sem oft gefur lítið í aðra
hönd. Útgerðin tapar, og sjó-
mennirnir láta lífið, en olíufé-
lögin taka sinn hlut á þurru
landi.
Þó fiskurinn bregðist, fisk-
verðið lækki, útgerðin tapi.
hlutur sjómanna fari niður úr
öllu, situr eigandi olíuverzlun-
arinnar öruggur heima á skrif-
stofunni eða í bílnum sínum og
hirðir arðinn af hlutafénu. Á
þessum síðustu tapsárum út-
gerðarmanna og sjómanna
greiða olíufélögin hluthöfum
30% arð af hlutafénu. Menn
kVarta með réttu yfir háum
vöktum bankanna, sem þó
leggja fé í þá hættu að lána það
og taka fyrir 6V2—8% á ári,
en hvað er það á móti skatt-
lagningu olíufélaganna?
í Reykjavík eru til menn,
fyrir úlfaldann að komast í :gegn
um nálaraugað.
ög svo mikið er víst, að Sir
Stafford Cripps verður kommún-
istum að litlu liði hér á landi
éftir þetta. Þeir verða að leggja
land undir fót á ný til að leita
sér að sínum erlendu tálbeitum
og fyrirmyndum. Það fer að vísu
að verða vonlítið ferðalag, enda
sennilegast, aoð „þáttum“ eða
„tímabilum“ Moskvasafnaðar-
ins hér á landi fari nú mjög
að fækka.
----------»—....■—..
sem lána fé til húsabygginga
og taka skuldabréf með stórum
afföllum og reikna hærri vexti
af fé sínu en bankarnir. Starf-
semi þessara manna fer mjög
fram í myrkri, og manna á með-
al eru þeir með réttu kallaðir
ökrarar og blóðsugur.
Starfsemi olíufélaganna fer
fram fyrir opnum tjöldum. Þau
taka hærri vexti af fé sínu en
húslánaokrararnir, og báðir
taka féð á sama stað, úr vösum
almennings og af striti hans.
Starfsemi olíufélaganna er ekki
betur séð en starfsemi húslána-
okraranna.
. Útgerðarmenn víða um land
vilja ekki lengur horfa upp á
það aðgerðalausir, að óþarfir
milliliðir græði stórfé á því, að
selja útgerðinni nauðsynjavor-
ur, á sama tíma og útgerðin tap -
ar. Enda er það svo, að væri
slíkum hagnaði haldið til út-
gerðarinnar og hlutar-sjómanna
gæti hann oft snúið tapi í á-
góða og á þann hátt trygt rekst-
ur útgerðarinnar og þar með at-
vinnu sjómanna og verka-
manna.
í Vestmannaeyjum og Kefla-
vík hafa útgerðarmenn reist sér
olíugeyma. Þeir flytja sjálfir
inn olíu handa sér og fá hana
mun lægra verði en olíufélögin
selja hana. Hráolíuverð olíufé-
laganna er nú víðast hvar 17
aurar fyrir kg. af geymi. Með
því að borga olíugeymana upp
á fáum árum þurfa útgerðar-
menn eftir gengisbreytinguna
ekki að reikna sér nema 15 aura
fyrir kg. af olíunni. Kaupa þeir
þó olíuna í miklu smærri kaup-
um en olíufélögin. Áður en
gengisbreytingin varð, seldu
olíufélögin hráolíu fyrir 15 aura
kg. Enn er hægt að selja olíu
með hagnaði á 15 aura kg., og
sýnir þetta, að álagning olíufé-
laganna umfram hæfilega verzl-
unarálagningu var svo mikil,
að olían þurfti ekkert að hækka
við gengisbreytinguna.
Auk þess, er útgerðarmenn
hafa gert til að rétta hluta sinn,
hafði stjórn síldarverksmiðja
ríkisins ákveðið að hnekkja
veldi olíufélaganna með því að
flytja inn olíu til Siglufjarðar í
sumar og selja viðskiftamönn-
um sínum. Leitaði hún tilboða í
hráolíu, og átti hún að kosta
tæpa 12 aura kg„ komin á höfn
í Siglufirði, Verksmiðjustjórnin
gat selt olíu þessa með góðum
hagnaði fyrir IAV2 eyri kg.
Þegar uppvíst varð um þessa
ráðagerð, ætluðu olíufélögin al-
veg að ærast, einkum formaður
Kommúnistaflokksins út á við,
Héðinn Valdimarsson. Kom
hann á fund ríkisstjórnar og
hótaði henni öllu illu, eins og
hans er vandi, þegar hann tel-
ur eiginhagsmunum sínum
teflt í voða. M. a. sagði hann,
að ef ríkisverksmiðjurnar
keyptu olíu, myndu olíufélögin
engar ráðstafanir gera til þess
að birgja landið upp með olíu,
ef ófrið bæri að höndum.
Stjórn síldarverksmiðjanna
ætlaði samt sem áðúr að halda
fast á málstað útgerðarmanna,
en fyrir milligöngu atvinnu-
málaráðherra varð að sam-
komulagi, að hún hætti að
þessu sinni við innflutninginn,
gegn því að olíufélögin seldu
hráolíu á Siglufirði í sumar á
15V2 eyri kg. frá geymi. Þar
með eru olíufélögin sjálf búin
að viðurkerina, að olíuverðið sé
að minsta kosti 1% eyri of hátt
hvert kg., þar eð þau selja hana
nú á 17 aura kg. alls staðar
annars staðar.
Formaður Kommúnistaflokks
ins „út á við“, Héðinn Valdi-
marsson, gerði samkomulag
þetta með mestu ólund, en að
óreyndu hefði mátt búast við,
að hann héldi það, þegar ríkis-
stjórnin var annars vegar. Þetta
hefir þó brugðist. Eftir að saran-
ingar voru gerðir um þetta og
hætt við innflutninginn, sér
hann sér leik á borði til þess að
ná upp hinni samningsbundnu
Iækkun á annan hátt. Hann aug-
lýsir í útvarpinu þessa dagana,
að ársafsláttur sá, sem olíufé-
lögin hafa gefið viðskiftamönn-
um sínum um mörg undanfarin
ár af 15 smálestum eða meiru,
og numið hefir 0,4 aurum af kg.,
sé nú afnuminn. Á þennan hátt
ætla ohufélögin sér að ná upp,
ríflega því, sem verðlækkunin
á Siglufirði nemur. „Útgerðar-
menn og sjómenn skulu samt
greiða mér skattinn, þó seinna
sé,“ segir olíukóngurinn, sem
stjórnar Kommúnistaflokknum.
Hann fær atvinnumálaráðherra
til þess að gera samkomulag
um, að 1 ríkisverksmiðjumar
hætti við að flytja inn olíu,
gegn því, að olíufélögin lækki
verðið á Siglufirði, en hækkar
svo olíuverðið annars staðar
um meiri upphæð en lækkun-
inni nemur. Ef til vill getur
þetta staðist fyrir dómstólum,
en refjar eru það engu að síður,
því samningur er gerður um
þetta með alt öðrum forsendum,
og hefði aldrei verið gerður, ef
slíkt hefði verið látið í ljós.
Enda mælist þetta alls staðar
illa fyrir, og fáir munu taka sér
fyrir hendur að verja það. Ekk-
ert blað á landinu tekur málstað
mannanna, sem taka 30% af
hlutafénu í arð, þegar útgerðin
tapar — nema Þjóðviljinn einn.
Þetta blað Kommúnistaflokks-
ins, sem einu sinni taldi sig
málsvara öreiganna, heldur nú
uppi málstað olíufélaganna —-
eitt allra blaða á Iandinu. Það
hefir tekið sér það hlutverk að
verja pyngju brezka auðvalds-
ins, sem stendur að baki olíu-
félaganna — og hagsmuni
þjóna þeirra hér á landi. Skerf-
ur sá, er hinir fátæku sjómenn
Frh. á 4. síðu.
Mú er Englandi alvara.
Frh.
Þessi afstaða brezku þjóðar-
innar til Chamberlains veröur að-
eins ákýrð með því að pólitík
þessa manns var í fullkomnu
samræmi við skoðanir og tilfinn-
ingar hennar sjálfrar, — svo að
segja vaxin upp úr almennings-
álitinu með öllurn sínuin veik-
leika og öllum sínum styrk. Fyrir
einu ári voru það að eins skýja-
glópar ,sem hefðu látið sér koma
til hugar, ajð Bretland gripi til
vopna til að hindra innrásina í
Austurríki. Og s .1. sumar voru
það aðeins draumlyndir hug-
sjónamenn, sem óskuöu að berj-
ast með vopnum fyrir sjálfstæði
Tékkóslóvakíu. /
Flestum mundi hafa þótt eðli-
legast, að brezkt almenningsálit
léti sig litlu skifta innrás ítala
í Albaníu. Þetta litla land var
öllum ókunnugt að því undan-
skildu, að menn gengu alment út
frá því, að það væri að meira
eða minna leyti undir Italíu gef-
ið. Og það kom öllum algerlega
á óvart, að óvinátta hefði nokkru
sinni ríkt milli þessara tveggja
ríkja. En þetta fór alt á aðra
leið. Það var eins og það sem
skeði á föstudaginn langa opnaði
augu almennings fyrir þeirri
staðr«ynd, að það þyrfti ekki að
vera gamall íjandskapur til stað-
ar, eða landfræðileg vandamál,
til þess að gefa fasistiskri land-
vinningastefnu átyllu til árása.
Og nú var eins og menn sæju
>alt í einu atburðina, sem skeðu í
Mið-Evrópu s. 1. sumar, í nýju
Ijósi. Það var eins og brezka
þjóðin kiptist við. Almenningi
var ekki lengur óviðkomandi
hvað gerðist fyrir handan Ermar-
sund. Bretland var aftur orðið, ef
svo má að orði komast, áfast
við meginlandið. Almenningsálit-
ið, sem ekkert brezkt þing 0g
enginn brezkur forsætisráðherra
getur gengið fram hjá, var nú
loks reiðubúið til að taka afstöðu
gegn þeirri hættu, sem vofði yfir
Evrópu.
*
Ef maður ætlar sér að reyna
að skilja pólitík Chamberlains,
verður maður að gera sér ljóst,
hverjir hafa verið og eru hinir
raunverulegu möguleikar Breta
til að taka á sig ábyrgðir er
gætu haft ófrið í för með sér
fyrir þá. Á meðan Baldwin sat
að vöidum, gat hann bygt stjórn-
málastarf sitt á þeim draum, að
nafn Bretlands eitt væri svo
voldugt að það gæti skakkað
hvaða leik sem væri. En fyrir
Chamberiain var slíkt ekki lengur
mögulegt. Óttinn, sem gripið
hafði um sig síðustu árin, stafaði
þó ef til vill ekki af því, að
menn efuðust um hinn raunveru-
lega styrkleika og getu brezka
heimsveldisins, heldur átti hann
miklu fremur rót sína að rekja
til þess, að menn yfirvirtu styrk-
leika annara þjóða. Og með þetta
fyrir augum getur maður séð fyr-
ir sér myndina af. forsætisráð-
herranum í Downing Street þar
sem hann situr og hlustar viku
eftir viku, mánuð eftir mánuð á
skýrslurnar frá hermálaráðgjöf-
um og herráði, sem jafnt og þétt
segja honum hvað hervæðingum
miðar áfram. Og þá sjáum við
að yfirlýsingar hans þróast jafn-
hliða, verða ákveðnari og ein-
beittari með hverjum mánuði sem
líður. Fyrst í stað er yfirlýs-
ingarnar um fransk-brezkt banda-
fag í raun og vera ekki annað en
vináttuyfirlýsingar um velvilja
Breta í garð Frakklands, svo
verða þær smátt og smátt á-
kveðnari í loforðum um alla að-
stoð, ef gengið sé á hluta þess,
— þangað til einn dag s. 1. haust
að Chamberlain lýsir því yfir, að
nú loks sé komið á fullkomið
hernaðarbandalag milli þeirra. Á-
rás á Frakkland sé frá þeim degi
sama og árás á Bretland.
Menn, sem þekkja Chamberlain
persónulega, fullyrða, að þann
dag hljóti herráðið að hafa til-
%
kynt honum, að nú væri orðið
mögulegt að senda nokkur full-
búin herfylki til meginlandsins
hvaða dag sem væri.
Brezka, vígbúnaðinum hefír
miðað langt um meira áfram
þessa mánuði síðan I sept. s. 1.
heldur en hægt er að áætla sam-
kvæmt opinberum tölum fram-
leiðslunnar eða í samanburði við
vígbúnaðarafköstin mánuðina þar
á undan. Nú mun láta nærri t. d.
að bygð sé ein flugvél á hverjum
tíma sóiarhringsins og eitt skip
til herskipaflotans á hverri viku.
— Það er þetta, sem orsakar og
skapar möguleikana fyrir hinni
breyttu afstöðu Breta gegn hinii
vopnaða ofbeldi álfunnar. Án
þessa hefði það ekki verið mögu-
Iegt, að þeir hefðu gefið Póllandi,
Rúmeníu og Grikklandi svo á-
kveðin loforð um vemd og vopn-
aða aðstoð, sem þeir gáfu í vor.
Með því að taka á sig þessar
skilyrðislausu ábyrgðir braut
Chamberlain þá grundvallarreglu,
sem hann fram að þessu hafði
fylgt, þ. e., að ganga ekki feti
iengra en það, að Bretar ættu
ekki á hættu að þuria að dragast
|inn Wöfrið. Hann tók á sig skuld-
bindingar, sem eins og Anthony
Eden sagði eru enn þá ákveðnari
og víðtækari en skuldbindingar
Þjóðabandalagsins voru á sinni
tið, og án þess þó að hafa nálaagt
Wrk. á á. shu.