Alþýðublaðið - 04.05.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞ.Yí)UJtSLAjjÍi)
< kemur út á hverjum virkum degi.
j Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við
< Hverfisgötu 8 opin irá kl. 9 árd.
J til kl. 7 síöd.
< Skrifstoia á saina stað opin ki.
I9‘/s —10 Vs árd- °'d kl. 8—9 síðd.
Simar: 988 (afgreiðsian) og 1294
(skrifstofan).
| Verðlag: Áskriítarverð kr. 1,50 á
| mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
< hver mm. emdálfca.
< Prentsmiðja: Aipýðuprentsmiðjan
j (i sama húsi, sömu símar).
MeSrl deild.
í gær, {Kigíir Landsbankafrv.
kom aftur til umræðu, datt botn-
inn skyndi’.ega úr þeim við það,
að nokkrir þingmertn, sem búnir
voru að panta orðið, féilu frá
því. Var frv. vísað 'til 2. umr.
og fjárbagsnefndar. Forsetinn
(Ben. Sv.) feldi að svo stöddu
engan úrskurð um, hvort þvi yrði
vísað frá við 2. umr, en þar
sem Klemenz hafði ðskaö þess að
fá að' viJa af eða á um frávísunina
áður enn nefndin tæki málið tii
athugunar, þá beiruii forsetinn því
til hennar, að hún gæíi Iosnað’ við
alíani grun með því að leggja til,
að bannið gegn bankastjórnarem-
bætti þingmanns yrði felt úr frv.
Pað kailaði Klemenz ekkert svar,
því að svo gæti farið, að nefndin
viitíi ekki láta íeila ákvæðið burtu.
Þingsál.-till. um að skora á
stjórnina að Iáta rannsaka, að hve
miklu ieyti muni vera unt að
sameina rekstur síma og pósts,
var til einnar umræðu. Hafði M.
Torf. framsögu. Fór hann fram á.
að ilandssímastjóri yrði ekki sldp-
aður að ávo stöddu. Póstmeistaii
iandíins væri orðinn aldraður
maður. Innan nokkurs tíma mætti
e. t. v. setja einn yfirmann yfir
hvorn tveggja reksturinn, en þá
yrði deiltíarstjóri y.ir hvorri grein
um sig. I sveiium sé viða hag-
kvæmast aö hafa póstafgreiðslu
og síma á sa.na stað. M. Guðm.
kvað Kiemsnz hafa látið fram-
kvæma slík# sameiningarrannEÓlm
að undansikildri yfirstjórrimi,
þegar hann var atv.m.ráðherra.
Síðan hafi samsining á póst- og
símaafgreiðslu farið fram á 6
stöðum síðustu 5 árin. — Til agan
var samþykt sem ályktun nsðri
deiiuar. — Um -þiag.:á’.-t.íL lícð
ins Valdimars onar, um Iöggjöf
um öryggis- og heiibrigðis-eítirlit
með verksmiðjuin, var ávkeðin
ein umræða.
Stjóruarskráin.
Jakob fiutti síðasta boðskapinn,
sem væntanlegur mun v ra írá
stjorr. irskrá: neínd neðri deiltíar.
Hún hefir nú gefist upp á bræð-
ingnuin, og þar sem hún hefir að
eins tekið írv. bráðab rgCa-
stjórnarin; ar, sem nú er t.'kið ali-
mjög að sa cast á, til þingiegrar
meðierðar, þá mun hún nú sjálf-
dauð orðin og uppleyst í frum-
efni sín. Frumvarpsslitrið um
stjórnarskrárhreytingur.a kóm til
3. umr. í gær og eru komnar
fram við það margs koriar breyt-
ingatillögur. Héðinn fiytur tillög-
ur, sem í eru aðalkjarni stjórn-
arskrárfrv. hans, sem nefndin
heiir sofnab á. Kosningarrétt og
kjörgengi tii alþingis öðlist menn
við 21 árs aldur, og gildir það
jafnt, hvort sem þeir hafa þegið
sveitarstyrk eða ekki, og jafnt um
landskjör sem kjördæmakosning-
ar. Fimm ára búsetuskilyrðið verði
að eins eitt ár. Með lögum megi
ákveöa, að þingmenn í sérstök-
um kjördæmum skuli kosnir hlut-
bundnum kosningum. Ávalt skuli
leitað þjóðaratkvæðis um hvert
þingmál sem er, ef 3500 kjósend-
ur óska þess skriflega, og skal
samþykt eða synjun við slíka at-
kvæðagreiðslu jafngild og ný
samþykt eða synjun , á aiþingi.
Benti Héðinn m. a. á, að slíkt
ákvæði he ir staðið nokkuð lengi
í stjörnarskrá Svisslendinga og
þótt vel geíast. Um kosningarrétí
unga fóiksins gat hann pess, sfð
íhaldið íinnur, að sérstaklega er
unga fólkið þvi frábitið. Fyrir því
þvælist íhaldið fyrir því, að æsk-
an fái sinn rétt í stjórnmálum.
Um hlutfallskosningar gat hann
þess, að tilgangur þeirra er sá,
að minni hluti kjósendanna fái
að njóta sín. Tvímenningskjör
skáni nokkuð við siíka breytingu.,
Allsherjariandskjör er réttlátast
og bezt, en þar næst stækkun
kjördæma, t. d. landsfjórðunga-
kjördæmi, ef hlutfailskosningar
eru halðar. Tillaga sín um þær
yrði próísteinn á hug þingmanna
til þeirra. — Magnús Torfason
leggur ti, að menn öö i ,t kosn-
ingarrétt og kjörgengi við kjör-
dæmakosningar 21 árs, en 30 ára
við landskjör. Ja .ob leggur tii,
að aldursmarkið haldist 25 ár,
eins og er, en þeir, sem orðnir
eru 25 ára, hafi réttian einnig
Jvið landikjör. Báðir legg a þeir
til, að' sveiiarstyrkur sviíti m.:nn
ekki i.omni.igarrétti né kjörgengi.
Jón Guðna on leggur ti’, að menn
öðlist kosningarrétt tdtíandskjörs
30 ára, og að ákvæðinu iim mi si
kor.ninganétar vcgna þegirs
; sveiiarstyrks 'megi breyta með ein-
földum lögum. — Jakob leggur
ti'„ að a’ ir þ ngmenn skuli kosn-
ir til fjögurra á.a, líka hinir
laridckjömu, og að þigirof rái
einnig til þ: irra. Falli umboð
þeiria og varamanna þ irra niður
við næstu almennar kosr.i rgar eít-
ir að stjó narsk, árbxey ingin öðl-
ast giidi. — Tryggvi Þórh. vill
seþa það ákvæði í stjómarsla'ána,
að vatn orkusérleyii megi því að
eins v.ila, ef það n.er ti! meira
en 25 þú.und hesta'fe, að tvö ,al-
þingi í röð samþykki sérleyfis-
vöiinguna, og sæti má’ið sömu
meðxrð og lagafrumvarp á hvoru
tveggja þinginu.
I;á kcmur imn blaðsíðan. Þör-
arinn, P. ðtt. og B. Línd. eru svo
gráðugir í tveggja ára fjáriög, að
þeir leggja til, að það ákvæði
sé felt úr frv., að ákveðh megi
með einföldum lögum að hverfa
aftur til þess, sem nú er, að
reglulegt þing sé haldið árlega.
Þá vill B. Línd. jafnframt láta
festa það ákvæði í stjómar-
skránni, sem tiltekur þingbyrjun-
artímann, svo að honum megi ekki
breyta með einföldum lögum, en
jafnframt vill hann færa hann.fyrr
á árið, syo að þing megi eigi
byrja síðar en fyrsta virkan dag í
febrúarmánuði. Aftur á móti legg-
ur Magnús Torfason til, að þing-
byrjunardagur sé ákveðinn 20.
september. Að visu megi konung-
ur þá eins og nú tiitaka annan
'byrjunardag fyrr á árinu. Myndi
þá og ekki aí því veiía að gripa
til þess stundum, því. að ella
myndu alþingiskosmngar verða á
miðjum þingtímanum. Annars
minlist hann á miklu betra ráð í
ræðu sinni, — ráð, sem. áður befir
Verið bent á nýlega hér í blaðinu,
til þess að stytta þann tíma, sem
líður frá samningu fjárlaga tíl
tímabilsins, er þau gilda um, —
það, að færa fjárhagsárið og láta
það byrja að vorinu. — Þá legg-
ur Sveinn í Firði til, að breyta
megi með einföldum lögum 33.
gr. stjórnarskxárinnar, er svo
hljóðar: „Samkomustaður alþing-
is er jafnaðarlega í Reykjavík.
Þégar sérstaklega er ástatt, get-
ur konungur sldpað fyrir um, að
alþingi skuli koma saman á öðr-
um stað á Ísíandi". Það mun vera
Þingval'aflugan, sem Svrinn vill
beina braut með þessu móti; en
tillaga 'hans íelur einnig í sér leyíi
til að ákveða með einíöldum lög-
um að flytja þingið burt af iand-
inu, t .d. tíi Græn'ands, og væri
það kynleg hcimild í stjómar-
skránni. — Loks vill Haild. Stef.
láta ákveða, að fjárlög og fjár-
aukalög séu að eins rædd Í sam-
einuðu þingi og a’gr idcl þannig
við þrjár umræður. Hann leggur
einnig til, að svo verði ákveðiö, að
þrjá íimtu h uta greiddra atkvæða
þurli tii að samþykkja persónu-
legar styrkvei ingar. Héð'nn benti
á, að slíkt ákvæði myndi m. a.
koma hart og ómaklega niður á
fátækum námsmönnum, sem leita
þuría styrks hjá þinginu. — Auk
þessara tillagna bar Magnús dós.
fram eina en.i þess eínis, að bætt
yrði í stjórnarskrána nýrri grein,
sem yrði þannig: „Hér eft'r má
engum veiía rétt til seð'aú gáí'u
í rlkinu öðrum en seð'labaaka rík-
irins. — Ríksisjóður má ekl.i taka
ilán í neimri mynd úr s -ðlabanka
rikirins, an að en bráðab'rgðalán.
Slík bráðabirgða’án * mega þó
aldrei nema mei. u en fjórða hilu'ta
af sío'.nfé bankans og greidd
sku’u þau að fuUu fyrir lok hvers
reikmngrárs. hankans. Þetta á-
kvæði tekur ekki til fyrirtækja
þeirra, sem rddn eru fyrir írikn-
ing rikissjóðs." — En er Magn.
J. þótti ösýnt um, að Landsbanka-
frv. verði samþykt á þ.ssu þingi,
tók hann tUIöguna aftur.
Jón Þorláksson íagði það eitt
til ímálanna, sem vænta rnátti af
htonum. Hann kvaðst vilja halda
núverandi kjördæmaskipun svo
lengi, sem unt væri, án hiutfalls-
kosninga. Hann veit, sem er, að á
þeim iriýndi íhaldið ekki græða.
Og 'ékki leit hann hlýlegar til
kosningarréttar unga fólksins eða
fátæklinganna, sem neyðst hafa
til að fá sveitarstyrk. Yfirleítt
iýsti hann sig andstæðan þeim af
tillögunurn, sem eru til bóta. Hann
er orðinn íhaldsmaður af kyrstöð-
unnar náð, hann Jón Þorláksson.
M. T. vitti það, að ríkisstjórn
væri að leika íér að því að bera
fram stjórnarskrárbreytingafrv.,
serii ekkert gagnlegt ákvæði eða
réttarbót er í, en eintóm réttar-
spjöll. Um kosningarrétt unga
fólksins sagði hann: „Þjóð, sem er
hundrað ár á eftir tímanum, má
ekki við því að láta gamahnenni
ráða alt of miklu hjá sér.“
Umræðan heldur áfram í dag.
ESnri delld.
Þar voru fjárlögin til 2. umr. í
gær og fyrra dag. Ekki voru umr.
neitt tiltakanlega merkilegar, þótt
langar væru. Einar Jónsson
hafði framsögu, og þótti tíún
harla ómerkileg og bar vott um,,
að þm. væri ekld vel glöggur á
það, hvað og hvernig átti með að
fara. Voru umr. hóflegar, þótt
hnippingar yrðu miili einstakra
þm, svo sem Jónasar frá Hriílu
og frk. Ingihjargar, en þar fór
enginn halloka og veitti engum
betur. Tillögur nefndarinnar, sem
í heild sinni fóru í svo nefnda
spamaðanátt, voru flestar samþ.
Svo var t .d. dregið af fjárveit-
ingu tii 8 véga vlðs vegar á land-
inu og dregnar 3þ þús. kr. af
veitingu til brúagerða. Styrkur
til nokkurra skó a (Hvanneyri,
Staðarlell, Blönduós og unglinga-
skólar) var og lækkaður. Böka-
kau; a- og bókbands-íé _þj öðbóka-
sáíns og þjóðskjalasafns var einn-
ig lækkað. Styrkurinn til Fær-
eyjalélagsins „Gríms Kambans"
var feldur. Styrkur til lcikfélags
Akureyrar var hækkaður um 200
kr„ en styrkur til Friðfinns Guð-
jónssonar var iæklcaður um
500 kr. Ný veLing, 1200 kr. til
hvors, önnu Borg og Haralds
Bjömssonar, var samþ. Styrkur
111 Guðm. Bárðarsonar var hækk-
aður um 200 kr, en styrkur til
Sigurðar Skúla onaf, Barða Guð-
mundconar og Einars Ó. Sveins-
sonar var lækkaður um 1000 kr.
hjá hverjum. Lækkaður var og
að nokl'.ru styrkur til landbún-
aðar (tilra unastarlsemi og hafra-
sáning o II.). Lækkaður var styrk-
ur til b imbrjóts í lio ungavík og
harnarbóta í Ólafsvík (tillaga
neíndarinrar feld, en tíll. frá H.
St. um lægri Iækkun samþykt).
Styrkur til Þórdkar ó’afsdóttur,
til flúgnáms og til Stokkseyrar-
búa vegna brunatjóns var feld-
ur. Sama var og um styrkinn
til bycgingar.é ags Reykjavíkur