Haukur - 01.07.1901, Síða 10

Haukur - 01.07.1901, Síða 10
SUSGINATKI9I HBlLSUFRÆBINNAB. aftur, eða kinkar kolli. Fyrir framan mænugöngin er kringlótt gat á þessum lið, og gengur beintyppi úr næst efsta hálsliðnum upp í gatið. Efsti liðurinn er kallaður kringla, en hinn næsti typpisliður*. Þegar maðurinn lítur við, eða um öxl sjer, snýst kringlan um typpið, án þess að kroppurinn hreyflst. 4. mynd. Taugakerfið. S, stóri heilinn; L, litli heilinn og byrjun hryggmænunnar. M, mænan; T, taugar. Myndinn sýuir,' hvernig taugarnar ganga allar út frá mænunni, og kvíslastútum allanlíkamann. Um taugakerfið verður talað í 11. grein. Á börnum og unglingum er samtenging þessara liða ekki búin að ná fullum styrkleika. Þess vegna má aldrei taka börn upp á höfðinu, þótt menn geri það stundum „að gamni sínu“. I’að er hættulegur leikur, og hefir oft haft dauðann í för með sjer. Mænan í hálsinum þolir ekki nein meiðslL Hryggurinn er ekki alveg beinn. Ef vjer stönd- um til hliðar við mann, og virðum hann fyrir oss, sjáum vjer tvær lítils háttar bugður á hryggnum, aðra á rnóts við brjóstið, en hina um mjaðmirnar. Fyrir bugður þessar fá innýflin meira rúm, og kroppur- inn aliur meira fjaðurmagn. Verði vart við það, að hryggur í barni eða ungi- ing láti undan þrýstingu þeirri, er á honum hvílir, svo að hann bogni um of, þá verður að reyna að aftra því með viðeigandi flmleika-iðkunum. Ath. Sætin í barnaskólunum ættu ætíð að vera með baki, einkum ef smáböm eiga að sitja á þeim. það er áríð- andi, að börn sjeu ætíð iátin sitja upprjett og bera sig vel, hvort heldur það er í skólanum eða á heimilunum. Sje það látið viðgangastk að þau sitji álút, getur það auðveldlega orðið til þess, að þau fái kryppu, þ. e. að hryggurinn bogni um of. Eins og sjá má á 2. mynd, eru beinin ýmislega löguð. Auk hauskúpunnar eru mjaðmabeinin einnig skálmynduð eða kúpt. Á þeim hvíla sem sje melt- ingarfærin, maginn og þarmarnir o. fl. *) Til þess að fá nokkurn veginn hugmynd um lögun þessara liða, þarf eigi annað, en að líta á tvo fremstu svíra- liðina úr sauðkind, banakringluna og typpisliðinn. Bein þau, sem mynda brjóstholið: bringubeinið og rifin, eru flöt og bogamynduð. Rifin eru tólf að tölu hvoru megin, og eru þau tengd við hrygginn með liðamótum, og þess vegna dálítið hreyfanleg. (Þau hreyfast lítið eitt upp og ofan við andardrátt- inn.) Geislungarnir (bringuteinarnir) eru úr brjóski, og tengja rifln við bringubeinið, 7 efstu rifln hvoru meg- in beinlínis, og 3 næstu rif hvoru megin óbeinlínis, með því að tengja þau við næstu rifin fyrir ofan. Tvö neðstu rifin hvoru megin eru laus að framan verðu. Brjóstholið varðveitir hjartað og lungun. B. Bein útlimanna eru tengd hvert við annað með liðamótum. Þar sem beinin koma saman, eru endar þeirra þaktir sljettu og sleipu fjaðurmögnuðu brjóski, er ver þau núningi, og utan um liðamótin er sterk himna eða nokkurs konar poki, liðapokinn, sem er fastur við beinin beggja megin við liðamótin, og klæddur að innan afar-smágerðri himnu. í liðapokann safnast vökvi, liðavökvinn, er heldur liðamótunum liðugum, á sama hátt og olían heldur vjelinni liðugri. í mjaðmarliðnum og hnjeliðnum eru auk þess styrkt- arbönd, er tengja beinin enn fastar saman. Þegar liðamót vindast eða skekkjast, er bezt að nudda liðamótin beggja|megin, einkum þar sem eymsl- in eru mest. Þegar slíkar nuddlækningar eru hafðar um hönd, verður ávallt að gæta þess, að strjúka eða nudda að eins í sömu stefnu, sem blóðstraumurinn til hjartans heflr. Hæfllegt er að nudda 3—4 sinnum á dag, í 10—15 mínútur í hvert skifti. Hafl gengið úr liði, er sjálfsagt, að senda þegar eftir lækni. Meðan beðið er eftir lækninum, er gott að hafa umbúðir, er iðuJega sjeu vættar í köldu vatni, um liðamótin, eða þó öllu heldur umbúðir, sem mulinn ís eða snjór sje hafður í milli laga. Það er mikill ábvrgðarhluti, að láta aðra en lækninn gera tilraun til þess, að „kippa í liðinn". Bein útlimatina eru pípumynduð, hol innan og full af fituefni, sem nefnt er mergur. Innan í beinunuin eru víða mjóir þverbitar til styrktarauka. Á þennan hátt verða bein þessi bæði ljett og sterk. Líkaminn heflr minni byrði að bera, en þó er beinagrindin nægilega sterk. Mergurinn fyllir út allar hoiur í beininu, og varð- veitir smáæðar þær, sem liggja inn í beinið, og flytja því næringu. Utan um öll bein er þunn himna, sem nefnd er beinhimna. í henni eru sömuleiðis margar smáæðar. Ef vjer fleygjum beini í eldinn, þá brennur hein- himnan, æðarnar og mergurinn. Pað, sem eftir verður, er nefnt beinmold. Aðalefnin í henni eru fosfórsúrt kalk og kolsúrt kalk, er blóðið verður að flytja beiiúnu úr næringarefnum þeim, sem vjer neyt- um (mjólk, mjöli o. s. frv.). (Meira). cYleistar. Vertu drottinn viljaþíns, en þræll samvizku þinnar. # Hinn fátæka vantar margt, hinn ríka og ágjarna allt. — 61 — — 92 —

x

Haukur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Haukur
https://timarit.is/publication/48

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.