Haukur - 01.09.1901, Blaðsíða 10

MBGÍNATRIÐÍ HEILSUFBÆBINNAR.
railli vöðvanna, og styður mjög að lögun og samloðun
líkamans. Margar hinar helztu æðar og taugar liggja í
bandvefnum milli vöðvanna, og fer vel um þær þar.
Nýmyndaður bandvefur er ætíð á takteinum, til þess
að bæta skaða þann, er skurðir, stungur eða önnur
meiðsli valda vöðvunum.
Þverrákóttir og sljettir vöðvar. Þverrákóttu
vöðvarnir hreyfast, dragast saman og verða aftur slak-
ir, eftir viid vorri. feir hlýða viija vorum, og hreyf-
ingar þeirra eru oss sjálfráðar. Þeir eru nefndir sjálf-
ráðir vöðvar.
Hreyfingar sijettu vöðvanna, t. d. hjartans, þind-
arinnar, magans og þarmanna, eru oss aftur á móti
öldungis ósjálfiáðar. Þeir vinna án afláts nótt, og dag,
án þess að vjer hugsum neitt um það, eða koraum
hreyfingum þeirra af stað. f’eir eru kaliaðir ósjálfráð-
ir vöðvar.
Utan um vöðvana og allan líkamann er hvðin
(eða hörundið) til verndar, og verðui- talað um hana
síðar (13. gr.).
Öll hol í líkamanum eru að innanverðu klædd
þunnri, sljettri himnu, er jafnt og þjett gefur frá sjer
litarlausan, kvoðukenndan vökva, sem heldur henni
sleipri, og er hún þess vegna nefnd slímhimna.
Húðin og shmhimnaii eru svipaðar að gerð, en
ólíkar að útliti. Á rauðu, þunnu húðinni á vörunum
sjest, hvernig húðin breytist smám saman að útliti,
og verður að sJímhimnu.
3. g r. N æ r i n g i n.
Gufuvjelin getur ekki afkastað neinni vinnu, nema
eldivið sje kynt undir katlinum.
Líkami vor getur heldur ekki unnið til lengdar
án matar og drykkjar. Með öðrum orðum: Hann
þarf daglega á næringu að halda. Og því meira sem
hann erfiðar, því kröftugri fæðu þarf hann að fá, ef
kraftarnir eiga að haldast við.
En iíkaminn þarf ekki einungis að taka á móti
fæðunni. Hann þarf líka að breyta henni, því að
næringarefnin í fæðunni eru venjulega ekki þannig, að
líkaminn geti haft gagn af þeim undirbúningslaust.
Fæðan verður að tyggjast, leysast upp og breytast í
öll þau efnasambönd, sem liffæri vor þurfa á að halda
sjer til viðurhalds.
Öll þessi vinna líffæranna, til þess að gera fæð-
una að hæfilegri næringu, er nefnd melting.
Tennurnar og tungan búa fæðuna undir melting-
una. Tennurnar tyggja hana, en tungan hagræðir
henni i munninum, meðan á tuggningunni stendur,
munnvatninu saman við hana, og segir til,
hvenær hún er nægilega tuggin.
Önnur líffæri, sem vinna hvert á
sinn hátt að næringu líkamans,
eru ýmsir kirtlar^ kverkarnar, maq-
inn, þarmarnir, hjartað, blóðæð-
arnar, sogœðarnar og lungun.
Vjer skulum nú smátt og
smátt lýsa líffærum þessum
nákvæmar.
7. mynd.
barni.
Ytra borð kjálkanna
tekið burt h. augna-
tennur; s vísir til nýju
tannanna; v vísir til
vísdómstanuanna.
Tennurnar. Á tveim fyrstu
árunum fær barnið 20 tennur,
sem sje 8 framtennur (4 í hvorn
skolt), 4 augnatennur* (2 í hvorn skolt), og 8 jaxla (4
í hvorn skolt). Allar þessar tennur eru nefndar.
mjólkurtennur. Á 7—14 ára aldrinum detta þessar
tennur smám saman úr barninu, og koma þá aðrar
e
b o d
8. mynd. Tennur i efri skolti fullorðins manns. a efri
vör; b framtennnr; c vísdómstönn; d jaxlar; e tannrætur.
stærri og sterkari tennui' í staðinn. Eftir því sem
kjálkarnir vaxa, bætast og við 12 nýir jaxlar, svo að
tennurnar í fullorðnum manni eru alls 32. Öftustu
jaxlana, sem nefndir eru vísdómsiennur, taka menn
þó ekki, fyr en þeir eru komnir um eða yfir tvítugt.
Framtennurnar eru til þess, að bíta matinn sundur,
en jaxlarnir til þess að tyggja hann. (Meira.)
*) Augnatenuurnar eru svo nefndar, yegna þess, að þær
eru í beinni stefnu niður undan augunúm, en ekki vogna
þess, að þær standi í neinu sambaudi við augun, eins og
margir ætla.
Skilnaðarræða
—:o:—
Presturinn: Elskuiegu, ástfólgnu sóknarbörn! Nú
er skilnaðarstundin komin. Vjer verðum að skilja.
Kallið er komið, og jeg hlýt að kveðja yður í síðasta
sinn, til þess að gegna köilun mirmi í fjailægu hjeraði.
Sárar saknaðartiifinningar ættu því að gagntaka hjarta
mitt á þessari stundu. En jeg hefi þó nokkrar ástæð-
ur til að vera ekki eins hryggur yfir skilnaðinum, og
jeg ætti að vera, og þær ástæður eru þrjár:
Elskulegu sóknarbörn! Þjer elskið mig ekki, þjer
elskið ekki hvert annað, og drottinn elskar yður ekki.
Hefðuð þjer elskað mig, þá mynduð þjer hafa borgað
mjer tekjur mínar fyrir síðastliðin tíu ár. Hefðuð
þjer elskað hvert annað, þá myndu brúkaupin hafa
orðið fleiri, en raun hefir á orðið, og jeg hefði þó ætíð
fengið eitthvað fyrir hverja hjónavígslu. Hefði drott-
inn elskað yður, þá myndi hann hafa kallað fleiri af
yður heim til föðurhúsanna, en hann hefir gert, og
þá hefði jeg fengið að halda fieiri líkræðurnar.
Sjá, þess vegna, elskulegu, ástfólgnu sóknarbörn,
þess vegna vil jeg reyna, að vera rólegur á þessari
beisku skilnaðarstund.
cTtaistar.
Villan kemst oft inn um smásprungu á veggnum, en
sannleikurinn kemst oft og tíðum ekki inn um opnar dyr.
Stærsta trjeð ber ekki ætíð beztan ávöxt.
Aldar prentsmiðja. — KeyJtjuvík.
— 115 —
116 —