Haukur - 01.09.1902, Blaðsíða 9

MEGINATBISI HEILSUí’KÆBJNNAK.
eins eru áfastir um miðjuna að neðanverðu. Litli
heilinn skiftist og í tvennt á sama hát.
Utan um heilann eru þrjár himnur. Innstu himn-
urnar tvær eru afar-þunnar og smágerðar, en sú yzta
er sterk. Þær eru kallaðar heilahimnur eða hjarnhimn-
ur, og ganga þær inn í fellingarnar og geilamar í
heilanum.
Fjöldamargar æðar flytja heilanum næringu.
Heilinn er vel geymdur í hauskúpunni, því að
beinin í henni eru hörð og sterk. Og auk þess dregur
húðin og hárið úr áföllum af höggum eða byltum.
Karlmannsheilinn er venjulega dálítið stærri, heldur
en kvennmannsheilinn. Karlmannsheilinn er hjer um
bil 1500 grömm (3 pund) að þyngd, en kvennmanns-
heilinn um 1400 grömm. Þyngdin er lítið eitt mis-
munandi eftir líkamsstærðinni.
Beint út fiá stóra heilanum liggja taugar til
skynjunarfæranna og andlitsvöðvanna. IJær eru kallaðar
heilataugar. Flestar taugarnar liggja þó út frá mænunni.
Sumar þeirra ílytja skipanir heilans tii vöðvanna, og
koma hreyfingu á þá (hreyfitaugar), en sumar flytja
utan að komandi áhrif til heilans (skynjunartaugar).
Taugakerfinu hefir þess vegna verið líkt við rit-
símanet, og heilanum við aðalstöð þess.
(Framh.)
Spila-Hans.
Þjóðsaga, færð í letur eftir Alex. Blom,
með mynd eftir Alfred Schmidt.
«i)
BOTTINN og sankti Pjetur komu einu
sinni um kvöld að sveitaþorpi einu. í
þorpinu bjó bóndi, er hjet Hans. Hann
hafði áður átt bezta búgarðinn í þorpinu,
en með því að hann var mjög gefinn fyrir spil, hafði
hann farið með allar eignir sínar, og bjó nú í kofa-
garmi í útjaðri þorpsins. Sankti Pjetur barði að dyrum
hjá honum, og bað hann um að lofa þeim að vera þar
um nóttina. Spila-Hans sagði þeim það velkomið, en
kvaðst hvorki hafa neitt handa þeim aðjeta nje drekka.
„Gerir ekkert til“, sagði st. Pjetur. „Láttu konuna
þína baka köku úr ösku, og farðu yfir í krána og
sæktu eina könnu af öli. Hjerna eru peningar".
Hans lailaði af stað og hugsaði með sjer: „Bara
að það sjeu nú engin spilafífl í kránni, því að þá get
jeg ekki stillt mig um að spila við þau“. Og þegar
hann kom þangað, voru þar þrjú spilafífl fyrir, og
Hans settist þegar á meðal þeirra. Og að svipstundu
liðinni hafði hann tapað peningum þeim, sem hann
átti að kaupa ölið fyrir. Hann þorði ekki að fara
heim til gestanna, og tók því að rjátla fram og aftur
fyrir utan krána. Þegar st. Pjetri fór að leiðast, lagði
hann af stað að leita að Hans, og er hann fann hann,
spurði hann hann, hvers vegna hann kæmi ekki heim.
Spila-Hans Ijet þá svo sem hann væri að ieita að
peningunum í forinni, og sagði, að hann hefði týnt
þeim. St. Pjetur fjekk honurn aftur peninga, og bað
hann að gæta þess nú, að t.ýna þeim ekki. Hans tróð
nú upp í eyrun, til þess að heyra ekki köllin í spila-
fíflunum, og komst þess vegna klaklaust heim með
ölið. Konan hans hafði bakað köku úr ösku og vatui.
En þegar kakan var borin á borð, var hún orðin að
inndælustu eggjaköku. Og ölskólpið, sem Hans kom
með, var orðið að bezta góðöli, og hversu mikið sem
þeir drukku af því, var þó ávallt jafnhátt í könnunni.
Svo sátu þeir og skeggræddu um „gömlu árin“,
og um það, að menn hefðu þá, á þeim árunum, verið
miklu skynsamari, heldur en þeir væru nú. Og Hans
gat sagt þeim margar sögur af því, hve margir af
kunningjum hans heíðu oft og einatt farið heimsku-
lega að ráði sínu.
Og svo sagði st. Pjetur við hann: „Ef þú nú
ættir að fá einhverjar þrjár óskir þínar uppfylltar, hvers
myndir þú þá óska þjer?“
„Það væri nógu gaman að reyna það“, mælti Hans.
„Jæja“, mælti Drottinn. „Þú mátt óska þjer
þriggja hluta, og þú skalt fá þá. En láttu nú sjá, að
þú óskir dálítið skynsamlega".
„Þá óska jeg þess, að jeg vinni ætíð í alls konar
spilum".
„fað var ekki tiltakanlega skynsamleg ósk“,
mælti st. Pjetur.
„Svo óska jeg þess í öðru iagi, að í hvert skifti
sem jeg býð einhverjum að setjast á hægindastólinn
minn, þá geti hann ekki skorazt undan því, og ekki
staðið upp, fyr en jeg leyfi honum það. Og í þriðja
lagi óska jeg þess, að hver sá, sem jeg segi við, að
hann skuli fara upp í perutrjeð, verði að fara þangað
upp, og geti ekki komizt ofan, fyr en jeg segi hon-
um það“.
Honum voru veittar þessar óskir. Og morguninn
eftir fóru þeir burt, Drottinn og sankti Pjetur.
Nú spilaði Iíans daginn út og daginn inn, og
hann vann í hverju spili og varð auðugur maður aftur.
En svo kom Dauðinn. Haus var að spila, þegar Dauð-
inn kom og barði á rúðuna.
„Hans, heyrðu mig snöggvast. Jeg þarf að tala
við þig“.
„Ó, bíddu þangað til jeg hefi lokið við spilið",
svaraði Hans, „þá skal jeg koma. Komdu og tylltu
þjer hjerna á hægindastólinn á meðan*.
Og Dauðinn settist á hægindastólinn, og þar varð
hann að sitja í full tíu ár, en svo leyfði Hans honum
að fara, með því skilyrði, að hann sækt.i hann ekki
aftur fyr en að öðrum tíu árum liðnum. Dauðinn
skundaði þá leið sína, og varð nú að hafa hraðann á,
því að alla þá, er hann hafði átt að sækja öll þau
tíu ár, sem hann sat fastur á hægindastólnum, varð
hann nú að sækja svo að segja 1 einu.
Svo mætti hann Kölska gamla.
„Sælir nú, bróðir Dauði", mælti hann. „Hvers
vegna ertu svona ólundarlegur?"
„Er ekki von að jeg sje ólundarlegur", svaraði
Dauðinn. „Þessi óræstis Spila-Hans hefir haldið mjer
föstum í tíu ár, og nú á jeg svo annríkt, að jeg sje
ekki út úr því sem jeg hefi að gera“.
„0, þú ert líka allt of einfaldur og auðtrúa", sagði
Kölski. „Við skulum bara sjá, þegar jeg kem til
hans — jeg ska) svei mjer ekki láta hann leika á
mig. Jeg skal verða fljótur að snúa hann úr hálsliðnum".
„Já, bara að þú getir það. En varaðu þig á
hægindastólnum hans“.
— 233 —
— 234 —