Alþýðublaðið - 03.06.1939, Blaðsíða 1

Munið skemtikvöld
Alþýðuflokksfélaganna
í kvöld í Alþýðuhúsinu.
OITSTJÓBI: F. R. VALDEMABSSON
ÓTGEFANOf: AJLÞÝÐUFLOKKUEÍMM
XX. ÁSGANGIÍ8
LAUGARDAG 3. JÚNÍ 1939
135. TÖLUBLAÐ
Alþýðuflokksmennl
Munið hina fjölbreyttu
kvöldskemtun f élaganna í AL
þýðuhúsinu í kvöld. Sækið
hina síðustu kvöldskemtun
flokksmanna á þessu vori. —
Aðgöngumiðar fást á af'
greiðslu Alþýðublaðsins og
við innganginn.
[:,T1
Farþegar á ameríska skipinu „Vestris,“ sem fórst haustið 1928
á leiðinni frá Bandaríkjunum til Suður Ameríku, þyrpast að björg-
unarbátunum, rétt áður en skipið sökk.
í gjávarháska:
Merkileg f&mk. nm lott-
skeyti og sjéslys kemur
át á Slémannadaginn.
-----<-----
I bókinni er skýrt frá stærstu sjóslys-
ura, sem orðið hafa síðan um aidamót.
----------------0-----
ISJÁVARHÁSKA heitir ný bók, sem kemur út á
morgun, á sjómannadaginn. Útgefandi er Menn-
ingar- og fræðslusamband alþýðu, — en þýðandi Friðrik
Halldórsson loftskeytamaður. Bók þessi er alveg einstök í
sinni röð og líkleg til að- fá meiri útbreiðslu en flestar
aðrar bækur> sem út hafa komið á síðari árum.
Bókin er skrifuð af loft-
skeytamanni, sem heitir
Karl Baarslag og segir á-
grip af sögu loftskeytanna
og auk þess er á áhrifarík-
an og örlagaþrunginn hátt,
skýrt frá stærstu sjóslysum,
sem orðið hafa á þessari öld,
er það ógleymanleg frásögn.
í þeim kafla bókarinnar eru
fyrirsagnirnar þessar — og gefa
þær hugmyndir um hið mikla
efni: „Þegar skyldan kallar,“
„Republik og Florida", „Skipið
ósökkvandi“ segir frá Titanic-
slysinu, „Empress of Iceland,“
„Roosevelt og Antinoe,“ „Ves-
tris,“ „Eldsvoði á sjó,“ o. fl. —
Eru í bókinni margar myndir af
skipunum, sem lent hafá í sjáv-
arháskanum og farist og jafn-
vel myndir af fólkinu í ör-
væntingarþrunginni baráttu við
hafið.
Saga loftskeytanna er eins og
æfintýri, og fyrst, þegar mað-
ur hefir lesið hana, skiljum við,
sem ekki erum sjómenn, hina
gífurlegu þýðingu, sem loft-
skeytin hafa haft, en baráttan
fyrir því, að fá þessi björgun-
artæki í skipin, var ekki allt af
létt.
Friðrik Ólafsson skólastjóri
Stýrimannaskólans hefir ritað
formála,:fyrir bókinni og segir
hann meðal annars í honum:
„Eftir að ég hafði lesið bók-
ina á frummálinu, þótti mér
hún væri Vel þess virði, ’ að
koma fyrir augu íslenzkra les-
enda, sérstaklega þar sem lítið
er hér fyrir af bókum, sem lýsa
lífi og störfum sjómannastétt-
arinnar.
Flestir munu hafa heyrt, að
stafirnir SOS, sendir með Mor-
se-merkjum (. . .--------. . .),
eru neyðarmerki frá skipum,
sem í háska eru stödd og
æskja hjálpar frá öðrum skip-
um eða úr landi. Merkið er sent
með loftskeytatækjum (firðriti),
og er stranglega bannað að nota
það, nema skipið sé í alvarlegri
og yfirvofandi hættu og þarfnist
bráðrar hjálpar, og engin önn-
ur merki má viðhafa, sem hægt
er að blanda saman við neyð-
armerkið. Sé neyðarmerkið
sent með taltækjum (firðtali),
kemur orðið „MAY DAY“ 1
stað ,,SOS“. Allar loftskeyta-
stöðvar á sjó og landi, sem
heyra þessi merki, eiga sam-
stundis að stöðva alla aðra af-
greiðslu og gefa sig eingöngu
að því, er til bjargar má verða
hinu nauðstadda skipi, þar til
hættan er um garð gengin, —
hjálparliðið komið á vettvang
eða varúðar er eigi lengur þörf
af þessum ástæðum.
Bók þessi, er hér birtist í þýð-
ingu Friðriks Halldórssonar
loftskeytamanns, er skrifuð af
loftskeytamanni og greinir í
stuttu máli frásögu loftskeyt-
anna frá byrjun, þróun þeirra
og þýðingu fyrir öryggi manns-
lífa og annarra verðmæta á haf-
inu. Efni bókarinnar er að öðru
leyti spennandi frásaga um bar-
áttu sjómannsins við myrkur og
ofviðri, ís og eldsvoða, baráttu
um líf og dauða, ekki einungis
hans sjálfs, heldur oft fyrst og
fremst þeirra, sem honum hefir
verið trúað fyrir, og sem klukku
stundum, jafnvel dægrum
90 menn innil
sem hvarl
Bátnrlnn Kannst við nor ðnrstr ðnd Wales,
en vonlítið taiið að mðnnum verði bjarg-
að par eð loftVorði fieirra mnn þrotinn.
LONDON í morgun. FÚ.
jO NSKI kafbáturinn
,Thetis‘, sem menn liéldu
í fyrrinótt, að væri sokkinn,
fannst snemma í gærmorg-
un, og var það tundurspillir-
inn „H. M. S. Brazen,“ sem
fann hann, eitt hinna mörgu
herskipa, sem þátt tóku í leit-
inni.
Kafbáturinn fannst um 25
km. undan Great Ormes
höfða á norðurströnd Wales.
Stóð skuturinn hátt úr sjó, er
tundurspillirinn kom að, en
stefnið alveg í kafi.
Fjórum mönnum var hjarg
að, er tundurspillirinn kom
þarna að, en fleiri hafði ekki
verið hjargað, er seinast
fréttist í nótt, og er sagt að
90 menn séu inniluktir í kaf-
bátnum og lítil von um
hjörgun þeirra.
Mikill fjöldi herskipa' og
björgunarskipa er á staðnum, og
létu herskipin kastljós sín leika
um sjóinn í nótt til þess að auð
velda björgunartilraunimar. —
Vonir þær, sem menn gera sér
um það, að mennirnir verði á
lífi, þótí það takist að ná upp
saman standa á sökkvandi eða
brennandi skipsflaki og bíða
milli vonar og ótta eftir leiks-
lokum.
Þar sem það er höfuðtilgang-
ur bókarinnar að lýsa sérstak-
lega þýðingu loftskeytanna
fyrir öryggi við siglingar, er
ekki nema eðlilegt, þótt frá-
sagnir um viðburði og afrek
einstakra manna í sambandi
við þá séu að verulegu leyti
mótaðar af sjónarmiði höf. sem
loftskeytamanns og velvild hans
til stéttarbræðra sinna. Margir
þeirra verða einnig taldir með
hinum sön'nu hetjum hafsins, —
sem rækja skyldustörf sín fram
til hins síðasta og bíða dauða
síns með karlmennsku, þegar
allt annað er um þrotið. Þetta
er þó gert, án þess að hlutur
annarra, er við sögu koma, sé
að nokkru fyrir borð borinn, og
höf. virðist kunna góð skil á
því, sem vel er gert, og hinu,
sem miður fer hjá þeim, sem
ábyrgðin hvílir á og mest áhrif
hafa á tildrög og afleiðingar
þeirra atburða, sem frásögnin
fjallar um. Hér kemur í ljós
staðgóð sjómannsþekking hjá
höf. og hæfileiki til að dæma
um það, sem fram fer, einnig
utan hans verkahrings, svo að
þeir, sem vinna verk sín á
sjónum, lesa bókina með jafn-
mikilli ánægju og hinir, sem ef
til vill þekkja hafið aðeins í
sjón eða af afspurn.11
Bókin verður seld á götunum
á morgun og kostar 4 krónur.
kafbátnum hráðlega, eru mjög*
litlar, að því er segir í síðustu
fregnum, því að 36 klukkustund-
ir voru þá þegar liðnar frá því
er hann kafaði, en hann hafði
ekki loftforða til lengri tíma.
Búist hafði verið við því, að
skuturinn myndi lyftast aftur úr
sjó, þegar sjávarborðið lækkaði,
og hafði verið unnið að því að
skera gat á skipshliðina þar, í
von um að takast mætti að
bjarga mönnunum á þann hátt.
En þær vonir bru^ðust.
Það var ekki hægt að halda
kafbátnum uppi, en tilraunir hafa
verið gerðar til þess áð ná hon-
um upp sem skjótast. Óstaðfest
fregn hermir, að sjór sé í fram-
parti bátsins og aÖ einn eða tveir
menn, sem hafi ætlað að bjargast
með Davistækjum á eftir þeim
fjórum, sem þannig björguðust,
hafi drukknað.
Kafbáturinn fór í kaf kl. 1,40
e. h. í gær, og hafði verið á-
kveöið, að hann skyldi verða
þrjár klukkustundir í kafi. Var
þetta síðasta reynsluferð bátsins,
áður en hann væri afhentur að
fullu af skipasmíðastöðinni, Ca-
mell Laird.
Þeir fjórir menn, sem þegar
hafa bjargast, björguðust með
svo kölluðum Davis-útbúnaði,
sem kafbáturinn hafði meðferðis,
en líklegt þykir, að kafbátsmenn
hafi ákveðið að bíða átekta með
að nota þennan útbúnað frekar,
unz séð yrði, hvernig björgunar-
tilraunirnar gengju, því að í
hvert sinn sem útbúnaðurinn er
notaður, kemst nokkur sjór inn
í kafbátinn, og því oftar sem
hann er notaður, því minni líkur
verða fyrir því, að mögulegt
reynist að bjarga þeim, sem eftir
era.
Kóngurinn veií hvað
hann sjrngnr.
TVT VJASTI vísdómur Þjöðvilj-
ans um bráðabirgðalögin um
breytingar á lögunum um verka-
mannabústaði er sá, að Stefán
Jóh. Stefánsson hafi „logið að
kónginum“, að ríki og bær veittu
fé til styrktar byggingarfélögum
verkamanna, auk þess, sem þeim
væru veitt ýms önnur hlunnindi,
og blekt hann með þessu til að
stahfesta lögin!
Segir Þjóðviljinn, að þetta séu
ósannindi, því að það séu ekki
byggingarfélögin heldur bygging-
arsjóðir verkamanna, sem styrk-
inn fá.
En veit Þjóðviljinn þá ekki,
áð þó að það sé rétt, að styrk-
urinn fari formlega til bygging-
arsjóðanna, þá fá byggingarfé-
lögin lán úr sjóðunum við 5<>/o
vöxtum, þ. e. a. s. töluvert Iægri
vöxtum en byggingarsjóðirnir
sjálfir verða að greiða af sínum
lánum? Hvað er þessi mismunur
á vaxtagreiðslum byggingarfélag-
anna og byggingarsjóðanna ann-
að en raunverulegur styrkur til
byggingarf élaganna ?
Og þó eru þetta hvergi nærrj
einu hlunnindin, sem byggingar-
flvof yinnr K.H.
eða Valnr?
Leiknr, sem allir biða
með eftirvsætingu ,
URSLITAKAPPLEIK-
ur meistaramótsins fer
fram í kvöld á íþrótta-
vellinum og „pólarnir“ tveir
í knattspyrnu okkar Reyk-
víkinga K.R. og Valur eig-
ast við. Hefir hvort félag-
anna nú þrjú stig, það sem
vinnur leikinn í kvöld vinn-
ur mótið og sæmdarheitið:
— „Bezta knattspyrnufélag
Reykjavíkur.“
Beztu markmenn beggja fé-
laganna, sem veikir hafa ver-
ið undanfarið, taka þátt í þess-
um leik, Anton, sem meiddist
um daginn og Hermann, sem
var lasinn, þegar Valur keppti
við Fram.
Þessi leikur verður áreiðan-
lega harðsóttur og áhugamenn
um knattspyrnu óttast að félög-
in leggi svo mikla áherzlu á að
vinna að leikui'inn verði of
harður. Má gera ráð fyrir að
hvort félag um sig gefi liðs-
mönnum sínum fyrirskipun um
að „passa“ ákveðna menn, en
það getur aftur á móti hæglega
eyðilagt samleik og gert leikinn
of harðan.
félögjn fá. Þau fá ókeypis teikn-
ingar, ríkið borgar eftirlitsmann
og lætur þeim margvíslegan ann-
an stuðning í té.
Að sjálfsögðu ber að virða um-
hyggju kommúnistablaðsins fyrir
kónginum. En hún er algerlega ó-
þörf. f þessu máli hefir sannast
eins og formaður Framsóknar-
flókksins sagði um annað mál á
sínum tíma: „Kóngurinn veit
hvað hann syngur!“
Hafnarfjarðardeilan
rrýja fyrirFélagsdómi
Hafnarfjarðardeilan nýja var
tekin fyrir í Félagsdómi í gær.
Aðilar lögðu fram skjöl sín, en
málafærslumaður Hlífar, Pétur
Magnússon bað um frest, sem
honum var veittur til næstkom-
andi miðvikudags. Félagsdómur
er skipaður öllum hinum venju-
legum dómurum: Hákon Guð-
mundsson, Sigurjón Á. Ólafsson,
Sverrir Þorbjarnarson, Gunnl.
Briem og Kjartan Thors. Guð-
mundur í. Guðmundsson cand.
jur. flytur málið fyrir hönd
stefnandans Sigmundar Björns-
sonar verkamanns.
A gmndvallarlagadegi Dana
mánudaginn 5. júní munu
sendiráð Bruun og frú hans taka
é móti haimsóknum í Tjamargötu
frá kl. 4—6 e. h.
Leysist bygginga*
vinniideilan í kvðldf
Tillaga til iausnar
á fundum trésmiða
verður til umræði
og múrara í kvöld
RÖFUR kommúnista á
^ hendur trésmiðum og
múrurum vekja mikla andúð
í bænum og ekki síður meðal
verkamanna en annara. Menn
sjá yfirleitt að hér er um prívat-
kröfur kommúnista að ræða, en
ekki kröfur sem geta orðið til
þess að bæta kjör Dagsbrúnar-
manna. Það er líka alveg eins
dæmi í sögu verkalýðssamtak-
anna að skelía á allsherjar-
vinnustöðvun út af 1%, sem er
og ekkert í sambandi við um-
bætur á kjörum verkamanna
sjálfra. Ef svo væri, þá væri
nokkru öðru máli að gegna, þó
að sjaldan hafi verið stöðvuð
vinna svo eftirminnilega út af
svona litlu.
Eins og kunnugt er hafa Sjálf-
stæðismenn hér í bænum um
nokkurt skeið haft starfandi
verkalýðsfélag, og eru í því þeir
menn, sem era í Dagsbrún og
telja sig fylgja Sjálfstæðisflokkn-
um að málum. Það var þetta
félag, sem Héðinn Valdimarsson
og Þorsteinn Pétursson sömdi
Við á síðast liðnu hausti um broi
rekstur Alþýðuflokksmanna ú
Dagsbrún og um að Dagsbrú:
yrði sliíin út úr Alþýðusamband
inu. Öðra vísi hefði kommúnisl
um aldrei tekist að slíta tengsli:
milli Dagsbrúnar og annar
verkalýðsfélaga í landinu.
Þetta félag hélt fund i gæi
kveldi og ræddi um ástandið
verkalýðsmálunum. Samkværr
frásögn Morgunblaðsins í mor|
un samþykti fundurinn í ein
hljóði andstöðu gegn vinnustöÖ\
un kommúnista og kröfum þeirn
sem ekki neitt snerta kjör verke
manna.
En sem betur fer, viröist þesi
vinnustöðvun ekki verða löng.
kvöld hafa trésmiðir og múran
boðað til félagsfunda, og liggi
fyrir þessum fundum tillaga, sei
líklegt er að geti leyst málið. i
það og vonandi, að vinna ge
aftur hafist á mánudaginn vi
byggingar i bænum. Vinnan <
ekki svo mikil sem stendur.