Alþýðublaðið - 14.06.1939, Side 3

MIÐVIKUDAGINN 14. |úiií 1939.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RlTftTJÓBI:
F. R. VABDBMARSSON.
í fjarveru bans:
JÓNAS GUÐMUNÐSSON.
AFGREÐDSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. áréttö').
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
'196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: AlþýðuprentsHniðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝ®UPRENTSMI»JAN
«------------------------e
Foðurlanð.
mxm' i —' • q i: 11
FLESTIR munu peir vera sem
að jafnaði gera sér ljóst
,hvers virði það er að eiga föð-
urland sem hver einstakur mað-
ur og kona á rétt til að taki
við peim og hjálpi í vandræðum
ef alt um prýtur. Mörgum mann-
inum hefir orðið pað á að gera
lítið úr pýðingu peirri, sem ætt-
jörðin hefði fyrir þann einstak-
ling, sem fátækur væri og um-
komulítill, og talið að „föður-
löndin“ væru eingöngu fyrirhina
betur efnum búna, sem gætuveitt
sér gæði lífsins.
Fyrir fám dögum var skýrt frá
því í blöðum og útvarpi að
pýzku skipi með um 1000 „flótta-
menn“ frá Þýzkalandi hefði ver-
ið neitað um að setja fólk petta
nokkurstaðar á land. Þetta fólk
átti ekki neitt föðurland.
1 blöðum og útvarpi er nú sagt
daglega frá meðferðinni sem
Tékkar og Slóvakar eiga við að
búa, síðan peir glötuðu frelsi
sínu og föðurlandi fyrir innbyrðis
óeirðir og lifa i útlegð par sem
áður var peirra föðurland. Flótta-
fólkið frá Spáni varð púsundum
saman hungurmorða við landa-
mæri Frakklands. — Það fólk
átti ekki lengur neitt föðurland.
Það er ómögulegt að gera sér
fyllilega ljósar pær hörmungar
sem hið föðurlandslausa fólk á
við að stríða, pá hrakninga og
pær pjáningar, pá meÖferÖ sem
pað verður fyrir, petta fólk sem
alls staðar er ofaukið og alls
staðar útskúfað. Og pað er á-
reiðanlega enginn sá til, sem ekki
er bæði sálar- og samvizkulaus,
ef hann ekki vorkennir pví.
En ef við gerum okkur Ijóst
livererhin eiginlega ástæða pess,
að petta fólk er alt föðurlands-
laust verður pað niðurstaðan, að
pær pjóðir sem pað tilheyrði,
sem pað sjálft er hluti af, stofn-
uöu til innbyrðis óeirða, sem nú
hafa meðal annars leitt petta af
sér auk ótalinna annara hörm-
unga. Alt hið kúgaða fólk í
Þýzkalandi, Austurríki, Tékkíu og
Slóvakíu, sem enn unir heima í
löndum pessum og hefir ekki
flúið land, er ámóta föðurlands-
laust og hitt, sem flúið hefir.
Frelsið, sem hið foma ættland
veitti, er alt farið.
Alt átti petta fólk heima í lýð-
ræðislöndum par sem pví var
trygt pað frelsi, sem pað finn-
ur nú sárast til að glatað er, og
meginhluti pess gerði lítið til að
varðveita meðan tími var til.
Það lét hin auðvirðilegustu
leigupý æsa sig upp gegn peim,
sem vildu vernda frelsi pess og
föðurland. Því var að vísu lofað
áframhaldandi frelsi, atvinnu og
aukinni menningu, ef pað vildi
ýera méð í öðrum hvomm peim
flokki, — kommúnista eða naz-
ista — sem báðir töldu sig purfa
að fá einræðisvald til pess að
„auka“ frelsið og viöhalda pví.
En alt p«tta var svikið. Því heíir
verið lofað í öllum einræðisrikj-
um og pað hefir verið jafn svik-
(ið í peim öllum. Þar frá er Rúss-
land engin undantekning. Alls-
staðar hefir pað verið gint og
situr nú svikið eftir.
Hve innilega heitt mundi petta
föðurlandslausa fólk nú ekki óska
pess að pað gæti bætt úr pessu
aftur? Hversu stórkostlegar fórn-
ir mundi pað ekki vilja á sig
leggja til pess að fá unnið aft-
ur pað frelsi og föðurland sem
pað hefir glatað og pað jafnt,
hvort pað hefir orðið að flýja
land eða er prælkað heima?
Hversu heitt mundi pað ekki óska
eftir pví að vera pegnar í ríkj-
um eins og Bretlandi, Bandaríkj-
unum, Frakklandi eða á Norður-
löndum? En nú er ekki hægt
að snúa við. Hið eina sem er
hægt og sem til bjargar getur
orðið mannkyninu — líka pví
sem nú pegar er orðið frelsis-
og föðurlandslaust — er að lýð-
ræðisríkin loki sér að fullu og
öllu fyrir kommúnistiskum og
nazistiskum áróðri í hvaða mynd
sem hann birtist og undir hve
fölsku flaggi sem hann er rekinn.
Lýðræðispjóðirnar verða að
skilja pað, ef pær eiga að fá
haldið velli í viðureigninni við ó-
svífna andstæðinga, að eins og
p&ð er einræðisríkjunum hvað
sterkast vopna að banna alt lýð-
ræði innan sinna vébanda, eins
ber lýðræÖisríkjunum skylda til
pess, að svara með útilokun
hvers konar einræðisáróðurs.
I lýðræðislandi eiga að gilda
pær reglur að meirihlutinn ráði,
en pó eru par pau takmörk gagn-
vart minnihlutanum, sem aldrei
eru yfirstígin og aldrei eiga eða
mega verða yfirstigin, ef sá
minnihluti er lýðræðis-minnihluti.
Gegn einræðisminnihluta eiga
bókstaflega að gilda alt önnur
lög. Einræðismennimir vinna í
skjóli og undir vemd lýðræðis-
ins að pví að grafa undan pví
ræturnar. Þeir fá að ata auri á
alt og alla og loks er svo kom-
ið áöur en nokkur veit af að alt
of margir hafa tekið einræðistrú
i einhverri mynd og pá em hörm-
Ungarnar dundnar yfir. Þá er pað
frelsi, sem til var, glatað, og pað
föðurland, sem vér áttum, einskis
virði framar.
Lýðræðisríki, sem leyfir einræð
Island í fyrsta sinn i sumar.
---» , ,
Laugarvatnsmótið haldið að tilhlutun þeirra.
4----
Viðtal við aðalkonsúl Svfia,
Otto Johannson.
4------—
STARFSEMI Viggbyholmaranna er fyrst og fremst
landafræðsla og landkynning. Telja má víst að í
hópi þeirra, sem hingað koma á Laugarvatnsmótið 26. þ.
m., hafi flestir lesið eitthvað um ísland, og vilji því með
heimsókn sinni nú kynnast landinu enn betur. Munu þessir
40 blaðamenn, kennarar og aðrir þátttakendur mótsins
svo skýra löndum sínum frá því, sem þeir hér hafa heyrt
og séð. Er því hér um mikla. landkynningu fyrir ísland að
ræða.“
Þetta sagði sænski aðalkonsúllinn Otto Johanson í viðtali
við blaðamann Alþýðublaðsins í gær, þegar hann kom á fund
konsúlsins til að leita upplýsinga hjá honum um komu Viggby-
holmaranna hingað.
„Nemendasamband sænska
alþjóðaskólans í Genf kallar
sig Viggbyholmara,“ segir Otto
Johanson, en hann var um
langt skeið í stjórn skólans jafn.
framt því sem hann var einn
af stofnendum nemendasam-
bandsins. „Nafnið „Viggbyhol-
mari“ á sína einkennandi for-
sögu,“ heldur konsúllinn áfram.
„Hin síðustu ár hefir áhugi al-
mennings og þá sérstaklega al-
þýðuæskunnar aukist • mikið
fyrir alþjóðlegum viðfangsefn-
um og stjórnmálum. Fyrir
nokkrum árum stóð t. d.
sænska útvarpið fyrir nám-
skeiði í útvarpinu; er fjallaði
um alþjóðleg málefni. Tóku 600
leshringar víðs vegar um landið
þátt í þessu fræðslustarfi. Ég
var forstöðumaður þessa nám-
isstefnum að festa rætur og vaxa
upp innan sinna vébanda, er líkast
blómagarði par sem illgresið er
ræktað af jafnmikilli umhyggju
og góðgresið og látið skeika að
sköpuðu um hvort heri sigur úr
býtum.
skeiðs, og ég mun alt af minn-
ast þess mikla áhuga nemend-
anna, sem fram kom í öllum
þeim bréfum, sem ég fékk frá
þeim. Var þetta eitt af þeim á-
nægjulegustu störfum, sem ég
hefi haft með höndum.“
Skýrir konsúllinn svo fyrir
fréttaritaranum frá þessari les-
hringastarfsemi og frá stofnun
sænska alþjóðaskólans í Genf.
Skólinn var stofnaður 1932. Var
einkar hentugt að hafa hann í
Genf, bæði vegna þess, að þar
hefir Þjóðabandalagið aðsetur
sitt og að þar eru starfandi
margir Svíar, sem þá gátu jafn-
framt verið kennarar skólans.
í Helsingör í Danmörku er
einnig starfandi skóli (Interna-
tional Höjskole), sem nær ein-
göngu fræðir um alþjóðleg við-
fangsefni.
Vegna þess áhuga, sem skap-
aðist hjá nemendum þessara
skóla fyrir alþjóðlegum við-
fangsefnum og þó sérstaklega
sameiginlegum norrænum á-
hugamálum, var boðað til nem-
endamóts á Viggbyholm lýðhá-
skóla í Svíþjóð 1934.
OTTO JOHANSON.
Þetta fyrsta mót varð betra
en þeir bjartsýnustu höfðu gert
sér vonir um. Það var öllum til
gagns og ánægju og þátttakan
svo mikil, að ákveðið var að
halda slíkt mót á hverju sumri
í einhverju Norðurlandanna.
Hafa þegar verið haldin mót á
eftirtöldum stöðum:
1934 Viggbyholm, Svíþjóð.
1935 Grankulla, Finnlandi.
1936 Klepp, Noregi.
1937 Helsingör, Danmörku.
1938 Viggbyholm, Svíþjóð,
og nú, 1939, hér á Laugarvatni.
Auk þess var sumarið 1938
haldið Viggbyholmaramót í Va-
hi, Eistlandi. Hefir af leiðandi
mönnum Viggbyhohnaranna
verið rætt um að færa enn frek.
ar út kvíarnar og heimsækja
fleiri af nágrannalöndunum, til
þess að gefa félögunum kost á
að fræðast um enn fleiri lönd.
Má telja víst, að þessi mót
eigi sinn mikla þátt í þeirri
auknu samvinnu, sem nú á sér
stað milli Norðurlandanna og
einna skýrast kemur fram í
þeirra sameiginlegu utanríkis-
stefnu."
Fréttaritarinn þakkar kon-
súlnum fyrir allar upplýsing-
arnar, en spyr hann að lokum
hvernig hann kunni við sig hér
á íslandi, en Otto Johanson var
skipaður aðalkonsúll Svía hér
í júlí 1937.
„Áður en ég varð aðalkonsúll
hér á landi,“ segir Otto Johans-
son, „starfaði ég í utánríkis-
máladeild Svíþjóðar, ög ferðað-
ist því mjög mikið til annara
landa. Alls staðar fánn ég
hversu framandi ég var,' þang-
að til ég kom hingað til íslands.
Hér finst mér ég vera meðal
landa, og ég er viss um að land-
ar mínir, sem nú koma á Laug-
arvatnsmótið, munu segja það
sama.“
■ fwffs--'- m&g*’ wmm »»■
Vér verðum að taka undir
með aðalkonsúlnum, og vona að
væntanlegir gestir okkar verði
ánægðir með kqmuna hinga.ð og
finnist eins og . honum, að þeir
séu hér heima hjá sér.
aari-á
Má telja víst að Laugarvatns-
mótið verði til þéss að v.ið bind-
umst frændþjóðununi enn
sterkari menningar- og vináttu-
böndum en verið hefir. Jafn-
framt mun þekking nágrann-
anna á fslandi aukast, því í hópi
þátttakenda eru blaðamenn,
kennarar, verkalýðsfélagaleið-
togar, mentamenn o .fl„ sem ef-
laust munu segja löndum sín-
um frá kynningu sinni á íslandi
þegar heim kemur. Ér mjög á-
ríðandi að við. gerum alt það,
sem í okkar valdi stendur, til að
gera gestunum þessá vikudvöl
þeira hér sem ánægjulegasta, en
það verður bezt gert með því að
svo margir, sem þess eiga kost,
taki þátt í mótinu. Hefir Al-
þýðublaðið leitað upplýsinga
hjá framkvæmdastjóra mót-
tökunefndarinnar, Guðlaugi
Rosinkranz, um væntanlega
þátttöku íslendinga í mótinu,
og segir hann að enn geti fleiri
komist að. Vegna hinnar miklu
þátttöku frá Norðurlöndunum
öllum, þá geta ekki fleiri en um
30 íslendingar tekið þátt í mót-
inu, og verður það að teljast
metnaðarmál okkar, að þar
verði hvert sæti skipað, svo að
Viggbyholmurunum hafi fund-
ist þeir vera „meðal landa“
þann tíma, sem þeir dvelja hér
á landi.
Guðlaugfur Rósinkranz:
Norræn samvínna.
... 4----
FRÁ því hefir verið skýrt í
íslenzkum blöðum og út-
varpi, að Gunnar Gunnarsson
skáld hafi ritað grein í danskt
tímarit og flutt eftirtektarverða
ræðu, eða ræður, í vetur, þar
sem hann hafi farið mjög hörð-
um orðum um norræna sam-
vinnu, og samkvæmt frásögn
Morgunblaðsins hafi sagt að hin
norræna samvinna væri mest
„gullnar skálaræður um bræðra.
lag.“ Þessari skoðun skáldsins
hefir mjög verið haldið á lofti
hér í blöðum og ef til vill meira
en flestu öðru, sem þessi merki
rithöfundur hefir skrifað. Ég
ætla ekki að fara að deila við
Gunnar Gunnarsson skáld um
gildi norrænnar samvinnu, þar
sem ég hefi heldur ekki séð
þessa umtöluðu grein, enda veit
ég, að þótt G. G. hafi, ef til vill,
haft þessi eða svipuð ummæli
um norræna samvinnu, að hann
er eða hefir að minsta kosti
verið einlægur vinur norrænn-
ar samvinnu og hefir mikið fyrir
hana gert. Gunnar Gunnarsson
skáld hefir í mörg undnfarin ár
haldið fjölda ræða og fyrir-
lestra um norræna samvinnu á
fjölmennum mótum ýmsra
menntamanna í flestum Norð-
urlöndunum .Einnig hefir hann
ritað bók, Det nordiske Rige,
þar sem hann heldur fram þeirri
skoðun sinni, að öll Norður-
löndin eigi að' sameinast í eitt
norrænt ríki. Flestir eða allir
aðrir, sem fremst hafa staðið í
hinni norrænu samvinnu hafa
unnið fyrir hana á þeim grund-
velli, að það sé Isamvinna 5
sjálfstæðra og óháðra þjóða, er
vinni saman að sameiginlegum
áhuga- og hagsmunamálum á
sviði menningar og fjármála.
Þegar þessi tvö sjónarmið eru
borin saman, eru ummæli
Gunnars Gunnarssbnar vel
skiljanleg. í lögum Norræna fé-
lagsins, þess félags, sem mest
og bezt hefir unnið fyrir nor-
ræna samvinnu, síðan þáð var
stofnað, enda aðalhlutverk þess,
er tekið fram að það vilji vinna
að hverskonar norrænni sam-
vinnu „bæði menningarlega og
fjárhagslega, að svo miklu leyti,
sem verða má fyrir fullkomins
sjálfstæðis sakir.“ Þar með er
stefna þess fastákveðin. Það vill
ekki sameiningu núverandi
ríkja í eina heild.
Skal ég nú í stuttu máli reyna
að greina frá nokkru því
helzta, sem ágengt hefir
orðið um noræna sam-
vinnu. Hin raunverulega nor-
ræna samvinna, í því formi,
sem hún nú er, má segja, að
hefjist með þriggja konga fund.
inum í Málmey haustið 1914,
þar sem allir konungar Norður-
Iandanna hittust til þess að
ráða ráðum sínum um afstöðu
Norðurlanda til styrjaldarþjóð-
anna og ákveðið var að senda
ófriðarþjóðunum sameiginlega
hlutleysisyfirlýsingu. Þetta varð
upphaf að náinni samvinnu milli
Norðurlandaríkjanna. Hinn ægi
legi hildarleikur, sem háður
var milli nágrannaríkjanna,
þjappaði þeim fastar saman. Ó-
víst er með öllu, hvernig farið
hefði um hlutleysi hinna ein-
stöku Norðurlandaríkjanna, ef
þau hefðu ekki staðið fast sam-
an um verndun hlutleysisins og
haft nána samvinnu um utan-
ríkismál sín. Þótt árangur nor-
rænnar samvinnu hefði aldrei
orðið annar en sá, að vernda
Norðurlandaþjóðirnar frá því,
að dragast inn í heimsófriðinn
með öllum þeim hörmungum,
sem því hefði fylgt fyrir þær,
mætti það eitt teljast ærinn ár-
angur. Upp frá þessu hefir
jafnan verið meiri eða minni
samvinna milli ríkisstjórna
Norðurlandanna og í allmörg
undanfarin ár hafa utanríkisráð.
herrar Norðurlandanna haft
með sér marga fundi á ári til
þess að ræða mikilsvarðandi mál
og taka sameiginlega ákvarðan-
ir í þýðingarmiklum málum,
er snerta sambúð þeirra við
önnur ríki. Ekki má ætla það
að allir utanríkisráðherrar
Norðurlanda komi saman á
fundi oft á ári aðeins til þess
að „halda gullnar skálaræður“
hver fyrir öðrum. Nei, tilgang-
urinn er áreiðanlega raunsærri,
sem og berlega hefir komið í
ljós af sameiginlegum ákvörð-
unum þeirra. í Þjóðabandalag-
inu hafa Norðurlöndin jafnan
fylgst að málurn og oft komið
þar fram sem ein þjóð eða ríkja.
samband, þannig að einn full-
trúi hefir talað fyrir hönd allra
Norðurlandanna. Þess vegna
hefir Sandler utanríkismálaráð-
herra Svía, sem oft hefir haft
orð fyrir Norðurlöndunum í
Genf, stundum verið kallaður
utanríkisráðherra Norðurlanda.
Þessi samheldni Norðurlanda-
ríkjanna út á við er viðurkend
að vera mikill styrkur fyrir þau
og skapar þeim ólíkt betri að-
stöðu heldur en ef þau væru
sundruð og hvert upp á móti
öðru, þótt samheldni þeirra
dugi ekki alltaf til þess að
koma málum sínum fram, þegar
harðfylgin stórveldi leggjast á
móti.
Stundum hefir verið á það
bent, af þeim sem gagnrýna
norræna samvinnu, að verzlunar
viðskipti Norðurlanda innbyrðis
væru lítil. Að verzlunarviðskipt-
in eru svo lítil stafar eðlilega
af því, að framleiðsluvörur
allra landanna eru svo líkar,
að Norðurlöndin hafa ekki á
venjulegum tímum þörf fyrir
hvers annars vörur, og selja út-
flutningsvörur sínar á ‘ sömu
mörkuðum. En þegar þau þurfa
á hvers annars hjálp að halda,
hefir þetta breytzt. Svo reyndist
í heimsófriðnum. Fýrir stríðið
flutti Noregur og Danmörk inn
járn frá Svíþjóð aðeins fyrir
1—2 millj. kr., en 1918 var
þessi innflutningur frá Svíþjóð
kominn upp í 43 millj. kr. til
Noregs og 42 millj. til Dan-
merkur. Fyrir stríðið voru inn-
byrðisviðskipti Norðurlandanna
ekki nema um 10% af öllum
viðskiptum þeirra, en árið 1918
voru þessi viðskipti komin upp
í 24% í Svíþjóð, 28% í Noregi
og 30% í Danmörku. Auðvitað
minnkuðu þessi viðskifti aftur,
þegar viðskiftalífið komst í
eðlilegt horf. Þetta sýnir aðeins
að Norðurlöndin hafa samvinnu
í viðskiptum, þegar þörf kref-
ur.
Frk. i K. slfen.