Alþýðublaðið - 20.06.1939, Blaðsíða 2

MUÐJUDAG 20, JÚNÍ 1939
ALÞVÐUBLAÐIÐ
Kennarasamtökin á íslandi 50 ára.
«. - —
Þing Kennarasamb and sins sett í gærkveldi.
----»--—
Uppeldlsmálaþiiig byrjar á fðstndag
og skélasýaing opnuð á sunnudag.
UM ÞESSAR MUNDIR heldur Samband íslenzkra
barnakennara hátíðlegt 50 ára afmæli kennarasam-
takanna á íslandi. 16. febrúar 1889 stofnuðu kennarar hér
í bæ Hið íslenzka kennarafélag, sem starfaði fram til ársins
1921, en það ár var stofnað Samband íslenzkra barnakennara.
Verða þessi hátíðahöld kennaranna mjög fjölbreytt.
í gær hófst Kennaraþingið, og sækja það fulltrúar frá öll-
um félögum sambandsins. Á föstudaginn kemur hefjast
svo aðalhátíðahöldin með uppeldismálaþingi, sem standa
á yfir til sunnudags, en þann dag verður í Austurbæjar-
skólanum opnuð skólasýhing.
í gær var tíðindamönnum
blaða boðið á fund stjórnar
Kennarasambandsins og fram-
kvæmdastjórum hinna ýmsu
atriða hátíðahalda kennaranna,
og skýrði forseti Kennarasam-
bandsins, Sigurður Thorlacius
skólastjóri, frá þróun og sögu
kennarasamtakanna þau 50 ár,
sem þau hafa verið starfandi hér
á landi.
í febrúarmánuði 1889 komu
saman um 20 kennarar. Ræddu
þeir um nauðsyn þess að kenn-
arar hefðu með sér einhver sam-
tök, til þess að geta á þann hátt
betur unnið fyrir áhugamálum
stéttarinnar. Stofnuðu þessir á-
hugamenn svo Hið íslenzka
kennarafélag 16. febrúar s. á.,
og var Björn M. Olsen fyrsti
formaður félagsins.
Var tilgangur félagsins fyrst
og fremst að efla alla alþýðu-
mentun svo og alla æðri ment-
un. Vakti félagið þegar á sér
mikla athygli, einkum vegna
þess, að margir af kunnustu
mönnum landsins voru starfandi
í félaginu eða réttu því hjálpar-
hönd, og má þakka þær miklu
framfarir, sem orðið hafa á
skólamálunum, hinum ötulu
forystumönnum samtakanna á
hverjum tíma, og þeim góða
skilningi, sem menn utan sam-
takanna höfðu á áhugamálum
stéttarinnar.
Má segja, að allar þær fram-
farir, sem orðið hafa hér á landi
á skólamálunum, standi í nán-
um tengslum við starfsemi
4-
kennarasamtakanna. T. d. var
Náttúrufræðifélagið stofnað
fyrir tilstuðlan Kennarafélags-
ins. Aðalviðfangsefnið hefir þó
alla tíð verið að koma á umbót-
um á alþýðumenntuninni, og
hefir sú starfsemi verið tvíþætt,
annarsvegnar að koma. alþýðu-
menntuninni 1 betra horf og
hinsvegar að auka menntun
kennara.
Á Alþingi 1907 voru sam-
þykkt lög um skólaskyldu barna
og lög um stofnun Kennaraskól-
ans, Tók skólinn til starfa árið
eftir. Marka þessi lög gjörbreyt-
ingu 1 skólamálum landsins, og
má hiklaust telja framgang
þeirra fyrst og fremst að þakka
Kennarafélaginu og formanni
þess þá, Jóni Þórarinssyni, og
fleirum, svo sem Hannesi Haf-
stein, sem var aðalflutningsmað-
ur þessara mála á Alþingi. —
Einnig má og þakka Guðmundi
Finnbogasyni, því það var hánn,
sem ferðaðist um landið. safn-
aði skýrslum og undirbjó laga-
frumvörpin að mestu leyti.
Eftir að þessum þýðingar-
miklu áföngum hafði verið náð,
hófst baráttan um kjör kenn-
aranna og réttindi. — Voru
kennsluréttindi kennaranna
engin og ráðningartíminn mjög
óákveðinn. Mátti með sanni
segja, að kennararnir væru ráðn-
ir frá degi til dags, og að kaup
færi eftir því, hvað hverri ein-
stakri hreppsnefnd þóknaðist að
greiða kennaranum. Má því
geta nærri að víða hefir kaupið
verið mjög lágt.
Lög um skipun barnakennara
og laun þeirra voru samþykkt á
Alþingi 1919. Var með þessum
lögum réttur kennaranna meir
tryggður en verið hafði, sömu
lög giltu fyrir allt landið, og
þurftu því kennararnir ekki að
eiga það undir dutlungum
hreppsnefndanna hvað þeir
fengu í kaup.
Árið 1921 er svo Samband ís-
lenzkra barnakennara stofnað,
og hættir Kennarafélagið þá
starfsemi sinni, enda voru flest-
ir af virkustu kennurum félags-
ins stofnendur sambandsins. —•
Hefir sambandið allt frá stofn-
un sinni verið aðalfélagssam-
band kennaranna, og hefir
stefna þess verið í höfuðdrátt-
um hin sama og gamla félags-
ins, að vinna að umbótum og
framförum á sviði menntamál-
anna.
í sambandinu eru álls 420
kennarar úr öllum sýslum
landsins, en alls eru starfandi
450 kennarar á landinu, og eru
það farkennararnir, sem aðal-
lega vantar enn' 1 sambandið.
Aðalstarf Kennarasambands-
ins hefir nú undanfarin ár ver-
ið:
Að auka menntun kennara,
og þá fyrst og fremst að stuðla
að utanförum þeirra og útvega
þeim fararstyrki. Má segja, að
þessi liður starfseminnar hafi
tekist með ágætum, því eins
og sænski kennarinn, Gunnar
Hellsteri, sem var hér á dög-
unum, sagði í viðtali við Al-
þýðublaðið, þá er „íslenzka
kennarastéttin sú víðförulasta,“
sem hann hafði kynnst.
Að gefa út tímarit, sem fyrst
og fremst væri helgað áhuga-
málum kennarastéttarinnar, og
hefir Kennarasambandið nú hin
síðustu ár gefið út tímaritið
„Menntamál."
Að kennaramenntunin hér á
landi væri endurbætt. í þessu
sambandi má geta þess, að
kennarafræðslunni er ætlað
rúm til afnota í nýju háskóla-
byggingunni, en þó er ekki full-
ráðið enn, hvemig því verður
hagað.
Síðan 1934 hefir Samband ís-
lenzkra bamakennara verið í
Alþjóðasambandi barnakennara
— en það hefir aðsetur sitt í
París. Hefir S.Í.B. tvisvar tekið
þátt í þingum Alþjóðasambands-
ins. Hefir samband þetta deildir
um allan hinn menntaða heim,
þar sem lýðfrelsi ríkir.
Hátiðahöld í tilefoi
50 ára aMisins.
í tilefni af 50 ára afmæli
kennarasamtakanna verður gef-
in út allstór bók eftir Gunnar
M. Magnúss, er fjallar um sögu
samtakanna, en þó öllu frekar
um sögu íslenzkra kennslumála
— og heitir bókin „Saga al-
þýðufræðslunnar á íslandi.“
Kennaraþingið var sett í gær.
kveldi. Mættu þar um 50 full-
trúar, eða frá öllum félögun-
um, sem hafa rétt til að senda
fulltrúa, en þau eru nú rúm 20.
Á föstudaginn kemur verður
uppeldismálaþingið sett með
ræðu Hermanns Jónassonar
forsætisráðherra. Fræðsluer-
indi um uppeldismál verða flutt
af dr. Símoni Jóh. Ágústssyni
— magister Ármanni Halldórs-
syni og Karli Finnbogasyni
skólastjóra á Seyðisfirði. Verður
öilum erindunum útvarpað, svo
og setningarræðunni.
„Sýningin verður opnuð á
sunnudaginn kl. 2,“ segir Jón
Sigurðsson skólastjóri, en hann
er einn í framkvæmdanefnd
skólasýningarinnar, og nú hvílir
Jón Sigurðsson „kollega“ sinn
Sigurð Thorlacius, ög skýrir
blaðamönnunum frá opnun
sýningarinnar. Við opnunina
syngur barnakór nokkur lög.
Taka um 300 böm þátt í þess-
um kórsöng, og verða í hópn-
um m. a. börn frá Vestmanna-
eyjum. — Einnig verða margar
ræður fluttar og að þeim lokn-
um fer fram leikfimisýning
barna.
„Um það, hvað verður að sjá
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
2. Karl ísfeld íslenzkaði.
lét móðir mín ekki á sér sjá nein ytri tákn harms, enda þótt
hjónaband þeirra hefði verið mjög hamingjusamt. Móðir mín
hafði haft mikinn áhuga á náttúruvísindum, en það var sú
vísindagrein, sem hafði fært föður mínum þann heiður að
vera gerður að meðlim akademísins; móðir mín var dóttir
sveitarinnar og undi betur í Withycombe en x skemtanalífi
borgarinnar.
Ég átti að fara til Oxford þetta haust, til Maydalen, emb-
ættissystur föður míns, og fyrsta sumarið, sem móðir mín var
ekkja, kyntist ég henni sem fyrirtaks félaga, sem ég fékk
aldrei leiða á að njóta samvista við. Konur þeirra tíma voru
aldar upp við það að spara samúðartár sín og mæta mótgangi
með bros á vör. En hið viðkvæma hjarta hennar og ágætar
gáfur gerði samræður hennar skemtilegar, og hún hafði enn
fremur lært það, að þögnin getur verið góð, þegar maður hefir
ekkert að segja — hún var því ólík öðrum ungum stúlkum á
þeim árum.
Morguninn, sem bréf Sir Joseph Banks barst okkur í hend-
ur, vorum við í garðinum. Þetta var í lok júlímánaðar, himin-
inn var blár og rósailmur í lofti, það var einn þeirra morgna,
sem kemur okkur til þess að þola enska loftslagið, sem út-
lendingum finst óþolandi. Ég var einmitt að hugsa um það.
hve fíngerð og falleg móðir mín væri í svarta kjólnum, með
þykku, Ijósu fléttumar, hraustlega andlitsblæinn og dimm-
bláu augun. Thacker, nýja þernan okkar — dökkeyg stúlka
frá Devon — koih trítlandi ofan stíginn. Hún hneigði sig og
rétti móður minni silfurbakka. Móðir mín tók bréfið, settist
á bekk í garðinum og fór að lesa.
— Það er frá Sir Joseph, sagði hún, þegar hún loks lagði
frá sér bréfið. — Þú hefir heyrt getið um Bligh skipstjóra,
sem var með Cook yfirhöfuðsmanni í síðustu ferð hans. Sir
Joseph skrifar, að hann sé í leyfistíma og sé hjá nokkrum
vinum sínum í Tunton og áð sig langi til þess að heimsækja
okkur eitthvert kvöldið. Föður þínum þótti alt af mikið til
hans koma.
Ég var horaður sláni um 17 ára, þegar þetta var, seinn í
öllum snúningum. En þessi frétt verkáði á mig eins og raf-
straumur færi um mig allan. — Bligh skipstjóri! hrópaði ég.
— í hamingjubænum bjóddu honum að koma!
Móðir mín brosti. — Ég átti von á því, að þetta myndi
gleðja þig, sagði hún.
Vagninn var sendur af stað tímanlega og herra Bligh boðið
að neyta með okkur kvöldverðar sama kvöld, ef hann fengi
því viðkomið. Ég man eftir því, að ég sigldi sama dag stund-
arkorn með syni eins þurrabúðarmannsins, en ég hafði enga
ánægju af því. í huganum var ég stöðugt hjá hinum vænt-
anlega gesti okkar og mér fanst tíminn til kvöldverðar lengi
áð líða.
Ég var ef til vill á þeim árum bókhneigðari en margir jafn-
aldra minna, og eftirlætisbók mín var frásögn dr. Hawkes-
worth’s af ferðunum um Suðurhöfin, en þá bók hafði faðir
minn gefið mér á tíunda afmælisdegi mínum. Ég kunni svo
að segja utanbókar þessi þrjú þykku bindi, og af jafnmiklum
áhuga hafði ég lesið frönsku frásögnina af ferð Monsieur de
Bougainvilles. Þessar fyrstu frásagnir um rannsóknarferðir í
Suðurhöfum, og um siði og venjur íbúanna á Otaheiði og Ow-
hyee (en svo voru eyjarnar nefndar á þeim árum) vöktu mér
þann áhuga, sem mér er nærri því óskiljanlegur enn þann
dag í dag. Rif Jean Jacques Rousseau’s, sem höfðu svo víð-
á sýningunni, er bezt að leita
upplýsinga hjá formanni sýn-
ingarnefndarinnar, imgfrú Val-
gerði Briám,“ segir Jón Sigurðs-
son um leið og hann brosir til
ungfrúarinnar.
„Skólasýningunni verður að-
allega skift í þrjár deildir,“ seg-
ir Valgerður Briem:
Vinna barna. Sést þar greini-
lega sá aðstöðumunur, sem
börnin víðsvegar að af landinu
hafa, til þess að vinna og nema.
Hafa munir verið fengnir frá
mjög mÖrgum skólum og mun-
um við reyna eftir því sem
föng eru á, að sýna skólavinnu
barnanna.
Kennslutæki. Hafa framfarir
orðið mjög miklar nú hin síð-
ustu ár á öllu því, er lýtur að
kennslutækni. Er óþarfi að rekja
það hér. Væntanlegir sýningar-
gestir sjá það greinilega, þegar
þeir koma.
Uppeldismálasýning. Er þar
sömu söguna að segja og um
kennslutækin, og má með sanni
segja^ að í uppeldásmálunum
hafi orðið gjörbreyting á síðustu
árum.
Kennslusýning mun einnig
fara fram. Verður kennt í tveim
kennslustofum tvær stundir á
dag, og verður sýningargestum
þar gefið tækifæri á að kynn-
ast nýtízku kennsluaðferðum.
Skólasýningunni lýkur 2.
júlí.
„Bíls5nflsa-Mfem“.
Fyrir helgina var farið að selja
á götum bæjarins bók með mörg-
um af vinsælustu sönglögunum,
þeim sem heyrast sungin i öans-
sölum og ekki síður í bíl-
unum. Þó hefir sá ljóður verið
á þeim söng að flestir söngmenn-
imir hafa ekki kunnað nema söng
lögin, og þá ef til vill einnig
hluta úr erindunum, er því bók
þessi mjög þörf öllum þeim sern
ferðast hvort heldur er í bíl ©Öa
með öðrum farartækjum því jafn-
framt því að kenna mönnum
skemtileg erindi, minnir bókín
einnig á þaÖ sem eigendumir
þegar kunna.
Bilsöngvabókin mun áreiðan-
lega verða vinsæl, en þó vantar
í þessa bók marga af vinsælustu
bílsöngvunum. Þar er t. d. ekki:
„Kátir vom karlar“, Ljúfa
Anna“, „Er það minn eða þinn
sjóhattur“, „Það er ei neitt, sem
bætir bölið“ o. m. fl. „slagarar",
sem mjög oft em sungnir i bíl-
unum. Þá hefði og verið ágætt,
að á eina eða tvær blaðsíður
aftast í bókinni hefði verið sett
upphöf kvæða og vísna, sem
syngja má til þess að minna fólk
á lög og ljóð, því menn „muna“
oft svo illa í bílunum.
Bilsöngvarl.
ÚíbreiÖið AlþýðubkWS!
Mferðir Steindórs:
Allar okkar hraðferðir til Akureyrar eru um Akranes.
Frá Reykjavík: Alla mánud., miðvikud. og föstud.
Frá Akureyri: Alla mánudaga, fimtud. og laugardag*.
Ms. Fagranes annast sjóleiðina. Nýjar upphitaðar bifreiðar
með útvarpi.
Steiudér,
Símar: 1580, 1581, 1582, 1583, 1584. “ 1
Hraðferðlr B. S. A.
Alla daga neaia mánadaga.
um Akranes og Borgarnes. — M.s. Laxfoss aHHftst sjó-
leiðina. Afgreiðslan í Reykjavík á Bifreiðastöð ís-
sími 1540.
Bifreiðastðð Akureyrar.
tækar og raunalegar afleiðingar, fluttu kenningu, sem öði-
aðist marga áhangendur jafnvel meðal merkra manna. Það
var tízka þá að álíta, að hin sanna dygð og hamingja væri
aðeins til meðal fólks, sem lifði á frumstæðasta menningar-
stigi og væri laust við allar hömlur. Og kenningu Rousseau’s
óx ásmegin, þegar Wallis, Byron, Bougainville og Cook komu
aftur úr rannsóknarferðum sinum og fluttu lokkandi frá-
sagnir um Nýju Cythræu, þar sem hinir hamingjusömu íbúar
eyddu dögunum við söng og dans. Jafnvel faðir minn, sem
var svo önnum kafinn við stjörnufræði-athuganir sínar, að
hann hafði nærri því gleymt þeirri stjörnunni, sem hann átti
heima á, hlustaði með athygli á frásagnir vinar síns Sir Joseph
Banks, og ræddi um þær við móður mína, sem var einn af
áhangendum þeirra, sem töldu hamingjuna fólgna í hinu upp-
runalega.
Áhugi minn yar fremur vakinn af hinu æfintýralega en af
hinu heimspekilega. Ég þráði, eins og aðrir ungir menn, að
sigla um óþekt höf, að finna eyjar, sem ekki voru til á sjó-
kortinu og verzla við vingjarnlega, innfædda menn, sem litu
á alla hvíta menn sem guði. Sú hugsun, að bráðum fengi ég
að tala við liðsforingja, sem hafði verið á skipi Cooks í síðustu
ferð hans — sjómann, en ekki vísindamann, eins og Sir Joseph,
olli því, að ég reikaði um í vímu eftirvæntingarinnar allan
daginn. Og ég varð ekki fyrir vonbrigðum, þegar vagninn nam
staðar, og herra Bligh steig út úr honum.
Á þeim árum var Bligh skipstjóri á bezta aldri. Hann var
meðalmaður á hæð, sterkbygður og byrjaður að fitna, en var
fallegur á velli. Veðurbitið andlit hans var breitt, drættirnir
kringum munninn báru vott um festu og dökku augun voru
falleg. Þykka, hvítpúðraða hárið bylgjaðist yfir háu, göfug-
mannlegu enni. Hann hafði þríhyrnda hattinn sinn þversum,
treyjan var úr ljósbláu klæði með hvítum bryddingum og
gyltum hnöppum, Veatið, buxumar ©g "ilrliiimir v*ru kvítór