Alþýðublaðið - 27.06.1939, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAG 27. JÚNI 1939
ALI»YÐUBLAÐIÐ
Jón E. Bergsvefns*
son sextiignr i dag.
SLYSAVARNAFÉLAG Islands
og starfsemi pess er kunn-
ugt um alt lattd og hefir pegar
hlotiö viðurkenningu og hiriár
æskilegustu móttökur meðal
fólksins, bæöi við sjó og í sveit.
Viö síðustu áramót var félags-
mannaíal þess rúm 9000- Síðan
liafa verið stofnaðar 9 félags-
sveitir, en um meðlimatölu er
ekki kunnugt.
Á rúmum 11 árum, sem félagið
hefir starfað, hafa ýmsar merki-
legar umbætur verið gerðar á
sviði. slysavarnanna, sem tví-
mælálaust hafa haft þau áhrif, að
slysum hefir fækkað árlega,
sé rniðað yið þá tíma, sem liðn-
ir voru áður en slysavarnastarf-
semin höfst. En mest um vert
má telja þá hreyfingu, sem fé-
lagið, .hefir vakið hjá þjóðinni
til umhugsunar og virkrar þátt-
töku um slysavarnir.
Mannúðarmái sem þetta á ítök
í hugum allra manna, meira eða
rninna.
Sá maðurinn, sem tvímælalaust
á mestan þátt í því, að Slvsa-
varnafélagið var stofnað, er Jón
E. Bergsveinsson, erindreki og
framkvæmdarstjóri félagsins frá
stofnun þess, og sem nú er
sextugúr í dag.
! aðalatriðum eru tildrög þess,
að félagið var stofnað, 1 sem
fæstum prðum á þessa leið:
Á áðalfundí Fiskifélags Islands
1925 var kosin 5 manna nefnd
til athugunar um hvað unt væri
að gera til varnar sjóslysum.
Nefnd þessi skilaði ýtarlegu á-
liti, er varð þess valdandi, að.’fé-
iagið varði kr. 13 000,00 árin
1926—28 í þágu björgunarmál-
anna, til upplýsinga o. fl. Jóni
Bergsveinssyni var falið þetta
starf. Á þeim árum fór hann
utan og kynti sér slysavarna-
starfsemi í Englandi, Niður-
löndum og á Norðurlöndum, og
öðlaðist við þá för staðgóða
þekkingu á þessum málum. I
dezember 1927 hóf Jón undir-
búning að starfsemi í samráÖi
við áhugamenn í skipstjóra-
félaginu „Aldan“. En mestum
skrið á málið mun hafa valdið,
að Jóni tókst að fá þáverandi
landlækni, Guðm. sál Bjömson,
Jón E. Bergsveinsson.
hinn mikla gáfumann og áhuga-
mann um ýms mannúðar- og
heilbrigðismál, til þess að beita
sér fyrir félagsstofnuninni. Eftir
félagsstofnunina árið 1928 var
Jón sjálfkjörinn sem fastur
starfsmaður félagsins, og því
vandasama starfi hefir hann
gegnt fram á þennan dag og
unnið sér alment traust, ekki ein-
göngu meðal stjórnenda félagsins
heldur alls þorra meðlima þess
og landsmanna yfirleitt, fyrir
mikinn áhuga, árvekni, lipurð og
þekkingu á því, sem gera þyrfti
í slysavarnamálum. I öll þessi ár
hefir hann verið vakinn og sof-
inn yfir því, að verða að liði
þeim, sem hjálpar hafa leitað.
Til hans er hringt á nóttu sem
degi úr öllum áttum, ef aðstoðar
þarf með, og þar af leiðandi hef-
ir hann átt marga ónæðissama
nóttina, og strax að morgni verið
kominn á skrifstofuna og gegnt
erindum manna þar. Um starf
hans í þágu slysavarnanna-mætti
margt og mikið skrifa, en þess
er ekki kostur í stuttri blaða-
grein.
Auk þessa starfs hefir Jón
helgað sig öðru menningar- og
mannúðarmáli um fjöida ára —
Góðtemplarareglunni og bindind-
ismálinu og setið í æðstu stjórn
hennar um margra ára skeið og
verið þar hinn nýtasti starfs-
maÖur.
En þessi tvö áhugamál lýsa
manninum nægilega. Hann vill
lifa til þess að hjálpa og bjarga
þeirn, sem í nauðum eru staddir.
Getur vart annað betra hlutskifti.
Jón E-Bergsveinsson er fæddur
27. júní 1879 í Hvallátrum á
Breiðafirði, kominn af kunnum
bændaættum um Breiðafjörð.
Móðir hans, Ingibjörg, var systir
Björns sál. Jónssonar ritstjóra,
hins þjóðkunna manns. Á unga
aldii flutti hann með móður sinni'
vesíur á Patieksfjörð og byrjaði
r.okkiu eftir fermingu sjósókn á
þilskipurn.
Fyrstu kynni okkar Jóns hóf-
ust árið 1900, er við vorum á
ra.r.a skipi, ég matsveinn en hann
háseíi, og þá fyrir löngu búinn
að ganga í gegn um skóla
„kokk“-menskunnar. Komu þá í
ljós þau skapeinkenni hans, að
ve.a ávalt hjálplegur þeim, sem
minni máttar voru.
Jón fór til Reykjavíkur, lærði
sjómannafræði, varð stýrimaður
og skipstjóri á fiskiskipum. Síð-
ar tók hann sér fyrir hendur að
læra meðferð síldar og verkunar-
aðferðir hjá Hollendingum og
Bretum, og gerðist eftir þá för
yfirsíldarmatsmaður. í hans tíð
voru gerðar miklar umbætur á
sviði síidarverkunarinnar. Enda
hafði hann óbifanlega trú á síld-
aratvinnurekstrinum, sem mundi
hafa mikla þjóðhagslega þýðingu
í framtíðinni. Enda hefir sú raun
á orðið.
Jón hóf ungur starf sitt á sjón-
um og stundaði þá atvinnu
fyrrihluía æfinnar. Hann lærði að
þekkja kjör stéttarinnar í blíðu
og stríðu og tók við hana þá
trygð, sem hann hefir svo trúlega
ísýnt í starfi sínu seinnihluta æf-
innar, er þegar hefir borið mik-
inn árangu”, og sem i framtíðinni
mun að mestu koma í veg fyrir
hið mikla mannfall, sem þjóðin
hefir orðið að líða af völdum
Ægis.
Ýms fleiri mál hefir hann verið
við riðinn og tekið í virkan þátt,
þó þeirra sé ekki hér getið.
Jón er kvæntur Ástríði Eggerts-
dóttur frá Langey á Breiðafirði,
sem er samhent manni sínum í
slysavarnamálum. Hafa ])au eign-
ast 10 börn ,og era 9 af þeim á
lífi.
Samstarfsmenn Jóns í slysa-
varnamálum munu á þessum
timamótum í æfi hans senda hon-
um hlýjar kveðjur og þakka
honum það, sem hann þegar her-
ir afrekað, ineð von um að hann
eigi eftir enn mikið að vinna til
hjálpar þeim, sem í hætturnar
rata, hvort heldur er á sjó eða
landi. Gifta fylgi afmælisbarninu
og því starfi, sem það hefir
helgað sér.
Sigurjón Á. Ölafsson.
BJÍSrn Guðmundss^n
skélastj. sextugur I gær
...♦-——
I GÆR 26. júní varð Björn
á Núpi sextugur. Mér
finst það ótrúlegt, því hingað
til hefi ég litið á Björn sem
jafnaldra, og hins vegar hald-
ið. að þeir, sem væru komnir á
sjötugsaldurinn séu að verða
gamalmenni. En þetta verður
allt að leiðréttast í sambandi við
sextugsafmæli Björns. Það er
staðreynd, að hann er fæddur
árið 1879. En ungmennafélögin
og Núpsskólinn hafa allt af unn-
ið á móti almanakinu og kirkju
bókunum. Björn hefir ekki
bognað fyrir þessum sextíu ár-
um, sem við nú óskum honum
til hamingju með.
Björn er Dýrfirðingur að ætt
og uppruna, þriðji maður frá
Þorvaldi hreppstjóra í Hvammi,
Björn GuSmundsson.
en frá Þorvaldi er nú mikill
ættleggur kominn.
Á unga aldri varð hann fyrir
því óláni að fá fótarmein og
liggja rúmfastur á annað ár. En
Allar okkar hraðferðir til Akureyrar eru um Akranes.
Frá Reykjavík: Alla mánud., miðvikud. ©g föstud.
Frá Akureyri: Alla mánudaga, fimtud. og laugardaga.
Ms. Fagranes annast sjóleiðina. Nýjar upphitaðar bifreiðar
með ú t v a r p i.
Símar: 1580, 1581, 1582, 1583, 15*4.
þessu óhappi snéri Björn til
góðs fyrir sjálfan sig og marga
aðra. Hann notaði tímann til
lestrar. Fótarmeinið varð hans
unglingaskóli. Það var upphaf
þess, að hann fór síðan í Flens-
borgar'skólaj.m og tók þar
kennarapróf árið 1906. Síðan
var hann í förum um skeið.
Dvaldi hann þá um tíma bæði í
Noregi og Danmörku og síðar
hefir hann kynnt sér bæði Sví-
þjóð og Finnland í siglingum
sínum, og hvarvetna hefir hann
skyggnst um marga hluti, en
gefið þó sérstakan gaum að í-
þrótt og handiðn í skólum. Hef-
ir það síðan loðað við, að Björn
er hverjum manni brattgeng-
ari og búhagur í bezta lagi.
Þegar Björn kom heim úr
sinni fyrstu siglingu, réði séra
Sigtryggur Guðlaugsson á Núpi
hann sem kennara að unglinga-
skóla sínum. Séra Sigtryggur
var aðkominn í bygðarlagið.
Af innaríhéraðsmönnum váldi
hann Björn til að vinna með sér.
Síðan var það svo, að Núpur í
Dýrafirði minnir á þrjá menn,
séra Sigtrygg prófast sjálfan,
sem er frumherjinn í ung-
mennafræðslu á Vestfjörðum,
Kristinn, bróður hans, sem er
brautryðjandinn í öllum búnað-
armálum og félagshyggju Vest-
fjarða, og Björn, sem þeir hafa
kosið sér til samstarfs, og nú
hefir verið skólastjóri á Núpi
og hreppsstjóri í Mýrahreppi
síðasta áratuginn.
Björn er að eðlisfari bóndi
og kennimaður. Hann er búhag-
ur og nærgætinn um tekjur og
gjöld. Hann hefir kennt leik-
fimi til skamms tíma, handiðn-
ir og haldið fyrirlestra, bæði ut_
an og innan skólans. Fyrirlestr-
ar hans eru eggjandi og hvetj-
andi. í fyrirlestrum sínum er
hann hetjudýrkandi. Hann dá-
ist að þeim, sem hafa skarað
fram úr, og vill blása þeirra
anda inn í hlustendurna. Björn
velur sér sérstaklega að um-
talsefni þær þjóðhetjur, sem
eggja til þjóðlegrar einingar og
samheldni. Björn hefir haldið
fyrirlestra um ýmsa erlenda á-
gætismenn. En nágranninn suð-
ur á Rafnseyri, Jón Sigurðsson,
yfirgnæfir þó alla í huga hans.
Jón Sigurðsson er Vestfirðing-
um kær. Hann er þeirra hetja,
alinn upp við útveg og land
búnað. Á hann trúir Björn, og
innrætir það öðrum.
Það eru hundruð manna um
land allt, sem nú óska Birni
skólastjóra á Núpi til hamingju,
óska honum langra lífdaga með
þakklæti fyrir gott starf.
Á.
Dðnsk fprðttafélðts
styrlila tslendlnga tfl pátt
tSkn i LingMtiSlnni i
Stokkbólmi.
STOKKHÖLMI í gær. FB.
IL ÞESS að létta undir með
íslenzkum þátttakendum í
Linghátíðinni í Stokkhólmi hafa
íþrótta, fimleika- og skotmanna-
félögin dönsku boðist til að
standa straum af ferð nokkurra
islendinganna — ef til vill allra
— á leiðinni til Kaupmannahafn-
ar frá Stokkhólmi.
Manntali í |
er nýlokið í Danmörku, og
kemur í ljós, að íbúar landsins
era nú komnir upp yfir 3 millj.
og 800 þús. FO.
Er hægt að sameina bjðrg-
unarstarf og strandgæzln?
Lærdómsrík reynsla Norðmanna í því efni
HÉR Á LANDI hefir margt
verið rætt og ritað um það,
hvort björgunarstarfsemi og
strandgæsla gæti farið saman,
og ekki allt á einn veg.
Eftirfarandi grein, sem tekin
er upp úr norska blaðinu „Norg-
es Handels- og Sjöfartstidende“
9. maí síðastliðinn, og skýrir frá
reynslu, sem þegar hefir fengist
um þetta í Norður-Noregi, ætti
að geta orðið harla veigamikið
innlégg 1 þessar deilur hér á
landi. Greinin er skrifuð af
formanni fiskimannafélagsins
„Fremskridt“ í Berdluvogi í
Norður-Noregi, Emil Lund, og
birt í umboði þess.
Greinin hljóðar þannig:
„Það eru ekki mörg árin síðan
mikið var um það deilt, hvort
yfirleitt væri mikið gagn að
vélbátum til strandgæzlu, og
margar ástæður voru færðar
gegn því, að slík gæzla gæti
orðið að gagni. En ríkisstjórnin
sýndi meiri skilning á máli
þessu en flestir aðrir, og svo
var þá byrjað á því, að senda
varðbát hingað til Berdluvogs.
Síðan hafa vélbátar verið not-
aðir til strandgæzlu mjög víða
hér í Norður-Noregi.
Nú er það fjórða árið, sem
vélbátur gætir landhelginnar
hér úti fyrir Berdluvogi að vetr-
inum, og getur því átt vel við, að
nokkur grein sé gerð fyrir því,
hvaða gagn við fiskimennirnir
höfum haft af þessari gæzlu.
Undir eins og varðbáturinn tók
hér til starfa, minnkaði ágengni
togaranna á fiskimiðum okkar,
og hefir hún alltaf síðan farið
minnkandi. Það lítur svo út,
sem togararnir kunni ekki leng-
ur almennilega við sig á Berdlu-
vogsmiðunum.
Það var svo áður, að ekki
leið þannig einn einasti dagur,
að við sæjum ekki einn eða
fleiri togara á veiðum hér úti
fyrir. Og alltaf lágu þeir á
því lúalaginu, að þoka sér eins
nærri landi, eins og þeir gátu
komizt. Oft og mörgum sinnum
fóru þeir ljóslausir inn í land-
helgina.
Því ber ekki að neita, að hér
sjást enn þá togarar á veiðum.
En þeir halda sig langt undan
landi. Þegar þeir koma í nánd
við landhelgislínuna, sjá þeir,
að það er varðbáturinn á sveimi.
Ef þeir koma á svæði, þar sem
bátar eiga lóðir eða net, þá er
varðbáturinn þangað kominn og
tilkynnir þeim, að þeir verði að
gæta allrar varúðar. Ef þeir
hirða ekki um aðvörun hans, en
eyðileggja veiðarfæri bátanna,
þá eru þeir kærðir og verða oft
fyrir sektum. Hér er ekki minna
um fisk en verið hefir. Það er
ekki þess vegna, sem ágengni
togaranna hefir minkað. I vetur
sáust togarar mjög sjaldan úti
fyrir Berdluvogi, en þó var hér
meira um fisk en dæmi eru til
mörg hin síðustu árin.
Auk þess sem báturinn hefir
gætt landhelginnar og veiðar-
færa þeirra báta, sem stunda
héðan veiðar, hefir hann komið
að miklu gagni sem björgunar-
bátur. Hann hefir dregið í höfn
skip, sem hafa orðið fyrir vél-
bilun — og marga smábáta, sem
hvesst heíir á af landi og rekið
hefðu til hafs, ef varðbátsins
hefði ekki notið við.
En hér eru ekki fulltalin öll
þau not, sem fiskimennirnir hafa
haft af varðbátnum. Það hefir
oft komið fyrir, þegar óveður
hefir skollið á, að hann hefir
dregið lóðir eða net fýrir fiski-
menn, sem hafa verið á það
litlum eða vélarvana skipum, að
þeir hafa ekki getað bjargað
veiðarfærum sínum. Án varð-
bátsins hefðu þessir fiskimenn
ekki bara misst veiðarfæri sín,
heldur líka með þeim sína
möguleika til að framfæra fjöl-
skyldur sínar. En varðbátnum
hefir tekizt að bjarga veiðarfær-
unum og fiskimennirnir síðan
getað haldið áfram róðrunum,
eins og ekkert hefði í skorizt.
Það er því óhætt að segja, að
varðbáturinn hafi, auk strand-
gæzlunnar, bjargað bæði manns
lífum og verðmætum. Það verð-
ur þess vegna sagt með fullum
rétti, að hann hafi ekki aðeins
orðið að tilætluðum notum við
gæzluna, heldur einnig á marg-
an annan hátt veitt fiskimönn-
um ómetanlega hjálp.
Þetta er fyrst og fremst því
að þakka, að þeir sjóliðsforingj-
ar, sem stjórnað hafa varðbátn-
um, hafa sýnt frábæran áhuga
og dugnað. Og undirmenn þeirra
hafa sízt látið sitt eftir liggja.
Allt hefir verið gert til þess, að
sem beztur árangur næðist. —
Skipshöfnunum öllum ber því
heiður og þökk fyrir starf sitt.
Haustið 1935 var„Torfin I.“
við gæzluna, og hafði hann
hana fram að nýjári. 1936 var
hann við hana frá hausti til
vors. Svo var hann 1937 fram
að nýári og eins 1938.
Hinn tímann hefir „Sogning-
en“ annast gæzluna,
Báðir þessir bátar eru hin beztu
skip, og skipshafnirnar eru ein-
valalið. En það er kostur við
„Sogningen,“ að skipstjórinn og
nokkuð af skipshöfninni er héð-
an úr héraðinu. Þeir þekkja hér
til miða og eru kunnugir öllum
staðháttum. Þetta er þeim til
gagns í starfi þeirra, og njóta
fiskimennirnir af þessu mikils
góðs.
Það er því Vel líklegt, að
,,Sogningen“ mundi henta okkur
hér 1 Berdluvogi betur til gæzl-
unnar en önnur skip, og sé það
þó fjarri okkur, að vilja kasta
nokkurri rýrð á skipshöfnina á
„TOTfin I.“
Á tímabilinu frá 15. janúar í
ár og til 1. apríl hefir „Sog-
ningen,“ auk strandgæzlunnar,
dregið lóðir fyrir sjö báta. Eins
og veðrið var, hefðu allar þessar
lóðir tapast, ef varðbátsins hefði
ekki notið við. Það er ekki um
of, þó að þessar lóðir, ásamt
aflanum, séu metnar á níu þús-
und krónur. Þá leitaði varðbát-
urinn að fjórum skútum, sem
menn töldu ástæðu til að óttast
um. Þrjá smábáta og tvær skút-
ur dró hann í höfn. Loks sótti
hann í stórviðri sjúkling, sem
átti heima í einum af fjörðunum
hér í grendinni. Sjúklingurinn
þurfti að komast fljótt í sjúkra-
hús.
Nú munu menn kannske vilja
spyrja: Hefir ekki strandgæzlan
liðið neitt við þessi aukastörf
varðbátsins? Því er óhætt að
svara neitandi. Strandgæzlan
hefir fyllilega náð tilgangi sín-
um, þrátt fyrir það, þó að bát-
urinn hafi sinnt fleiri störfum.
Raunar hafa ekki verið eins
margir togarar hér á miðunum
í vetur eins og að undanförnu,
i og þeir, sem hingað hafa komið,
hafa vanalega staðið stutt við,
en „Sogningen“ hefir verið á
verði, farið til togaranna, gert
þeim aðvart um, hvar fiski-
mennirnir ættu lóðir sínar og
net, og áminnt þá um að forðast
þau svæði. Og í vetur hefir það
aðeins einu sinni komið fyrir,
að bátur hafi tapað veiðarfær-
um vegna ágengni togara. Það
var Þjóðverji, og eyðilagði hann
veiðarfæri fyrir tveimur bát-
um, en varðbáturinn var búinn
að láta hann vita, hvar lóðirnár
lægju og biðja hann að gæta
allrar varúðar.
Við erum ríkisstjórninni og
yfÍrstjóAn flotamálanna þakk
látir fyrir það, að við hér í
Berdluvogi höfum ár eftir ár
notið góðs af þessari strand-
gæzlu, sem vélbátur hefir verið
látinn annast. Báturinn hefir
verið þess megnugur að halda
togurunum í skefjum, og hann
hefir veitt okkur svo margvís-
lega hjálp að öðru leyti, að við
fullyrðum, að hann hafi fylli-
lega náð sínum tilgangi.
Við erum öruggari um veiðár-
færi okkar, þegar við vitum
varðbátinn vera hér við gæzlu“.
Þannig er reynsla Norðmanna.
Því verður að minnsta kosti
ekki neitað, að hún styður mjög
mál þeirra manna, sem hér á
landi hafa haldið því fram, að
hægt væri að sameina björgun-
arstarfsemi og strandgeezlu.