Alþýðublaðið - 27.06.1939, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAG 27. JIJNÍ 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
«------------------------
ALÞVÐUBLAÐIÐ
IUTSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSLNU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
'" 96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Aigreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMISJAN
♦------------------------♦
MeneJ'ekel.
FYRIR aðeins nokkrum ár-
um hefði það áreiðanlega
ekki þótt trúlegt, að þeir tímar
væru í aðsigi, að þegnar hins
volduga brezka heimsveldis
gætu ekki um frjálst höfuð
strokið í Austur-Asíu fyrir yfir-
gangi hinna gömlu bandamanna
Breta þar, Japana.
Og þó mátti greinilega sjá
það þegar í heimsstyrjöldinni
1914—1918, hvað fyrir Japön-
um vakti. Þeir voru þá í banda-
lagi við Breta, Frakka, Rússa
og Bandaríkjamenn á móti
Þjóðverjum. En þátttaka þeirra
í stríðinu var ekki í neinu öðru
falin en að sölsa undir sig ný-
lendur Þjóðverja í Shantung í
Kína og á Suðurhafseyjum og
nota sér að öðru leyti öngþveitið
í Evrópu til þess að skara eld
að sinni köku þar eystra á
kostnað hins víðáttumikla en
máttlausa Kínaveldis, enda þótt
það væri formlega á sömu sveif
í heimstyrjöldinni og Japan.
Enn eru öllum mönnum í
fersku minni skilyrðin 21, sem
Japanir þröngvuðu Kínverjum
þá til þess að skrifa undir, og
raunverulega myndu hafa gert
Japani strax upp frá þeim tíma
öllu ráðandi í Kína, ef að
Bretar og Bandaríkjamenn
hefðu ekki skorist í leikinn að
heimsstyrjöldinni lokinni, og
knúið Japani til þess við samn-
ingana í Washington árið 1922
að sleppa aftur þeirri einokun-
arafstöðu á meginlandi Austur-
Asíu, sem þeir höfðu sölsað und-
ir sig í blóra við bandamenn
sína meðan á styrjöldinni stóð
í Evrópu.
Þessum bakskelli frá Bretum
og Bandaríkjamönnum, sem
svifti Japani aftur því þýðingar-
mesta, sem þeir höfðu ætlað sér
að hafa upp úr heimsstyrjöld-
inni, hafa Japanir vissulega
aldrei gleymt síðan. Og það
þarf engum að koma á óvart,
þótt þeir noti sér óspart þau
tækifæri, sem vaxandi viðsjár
milli stórveldanna í Evrópu og
erfiðleikar Englands veita þeim
til þess að vinna aftur það, sem
þá tapaðist
Það er því vissulega engin til-
viljun, að Japanir hafa nú skift
um bandamenn og tekið hönd-
um saman við Þjóðverja og ít-
ali í hinni hatursfullu baráttu
þeirra gegn hinu brezka heims-
veldi. En það er engan veginn
víst; að Japanir verði þessum
nýju bandamönnum sínum
tryggari heldur en hinum fyrri.
Það hefir þegar síast út, að
Þjóðverjum þyki þeir lítið
hugsa um sameiginleg, eða
sennilega réttara sagt hin þýzku
og ítölsku markmið, ,,banda-
lagsins gegn kommúnisman-
um“, eins og þeir kalla bandalag
sitt á móti Englandi, en þeim
mun meira um sína sérstöku
hagemuni í Austur-Asíu. Þann-
ig er það opinbert leyndarmál,
að Japanir hafa enn ekki feng-
ist til þess að gerast aðilar að
hinu nýja hernaðarbandalagi
Þjóðverja og ítala. Iiitt er auð-
sætt, að Japanir láta sér það vel
líka, að viðsjár fari vaxandi 1
Evrópu og myndu gjarnan vilja,
að þær leiddu til nýrrar Ev-
rópustyrjaldar til þess að þeir
gætu sjálfir fengið þeim mun
frjálsari hendur í herferð sinni
gegn Kínverjum, Bretum,
Bandaríkjamönnum og Frökk-
um í Austur-Asíu.
Nú þegar hafa undirbúnings-
stríð ítalíu og Þýzkalands í Ab-
essiníu og á Spáni veitt Japön-
um mörg slík tækifæri, sem
þeir hafa notað sér með þraut-
seigri markvísi óg miskunnar-
lausri hörku. Ef Bretum og
Frökkum hefði ekki verið hald-
ið 1 skák af ítölum og Þjóð-
verjum hér vestur í Evrópu,
væru Japanir áreiðanlega ekki
komnir svo langt á leið að leggja
undir sig Kína og bola Evrópu-
mönnum og Ameríkumönnum
burt þaðan, eins og raun ber
vitni um.
En þeir ótrúlegu viðburðir,
sem undanfarna daga hafa ver-
ið að gerast í Tientsin, þar sem
brezka forréttindasvæðinu hef-
ir verið haldið í hálfgerðri
hungurkví, og brezkir þegnar
hafa orðið að þola auðmýkingu,
sem eins dæmi munu vera í
sögu brezka heimsveldisins á
síðari öldum, eru þó vissulega
ekki nema aðeins forsmekkur af
því, sem þar eystra á eftir að
ganga yfir Evrópu- og Ameríku.
menn, ef til styrjaldar kemur í
Evrópu. Það er ekki óhugsan-
legt, að Japanir sjái sér það
vænst, að slá eitthvað undan í
bili, svo fremi að friður haldist
að nafninu til enn um nokkra
stund 1 Evrópu. En það er jafn-
víst, að viðburðirnir í Tientsin
eiga eftir að endurtaka sig víðar
í Austur-Asíu og Evrópu- og
Ameríkumenn að þola þar alt
aðrar og alvarlegri auðmýking-
ar en hingað til, ef til ófriðar
kemur hér vestur í heimi. Þessir
viðburðir eru Mene Tekel —
ekki aðeins fyrir Breta, heldur
og fyrir allar aðrar hvítar þjóð-
ir — óhugguleg forspá þess,
hvers þær mega vænta þar
eystra í slíku tilfelli.
Háskélafyrirlestrar.
P RÓFESSOR H. Nilsson-Ehle,
* fyrv. forstjóri fyrir tilrauna-
stöðinni í Sválöf í Svíþjóð, flyt-
ur nokkra fyrirlestra á vegum
Háskóla tslands, og verður þeim
háttað sem hér segir:
1. Sænskar jurtakynbætur í
þágu landbúnaðarins. Vinnuað-
ferðir og árangur. Nýja Bíó,
þriðjudaginn 27. þ. m. kl. 17—19.
2. Kynbætur á skógartrjám,
einkum fyrir aukningu á litninga-
fjölda. Nýja Bíó, miðvikudaginn
28. þ. m. kl. 19.
3. Rannsóknir viðvíkjandi rönt-
igenkynbrigðum í komtegundum.
Rannsóknarstofa Háskólans við
Barónsstíg, fimtudaginn 29. þ. m.
kl. 11 f. h.
Aðgangur að fyrirlestrunum er
ókeypis og heimill öllum. Það
skal tekið fram, að tveir fyrstu
fyrirlestrarnir eiga einkum erindi
til almennings, en þriðji fyrirlest-
uiinn er um sérstakar rannsókn-
ir, sem aðallega eiga erindi til
lheðlisfræðinga og sérfræðinga í
ræktunartilraunum.
Á norrænu móti,
sem nýlega var haldið í Lii-
beck, var Gunnar Gunnarsson
sæmdur heiðursinnsigli Norræna
félagsins. Nokkrir tslendingar
tóku þátt í mótinu. FO.

Frá hátíðahöldunum á Hvanneyri: Kirkjuganga gestanna á sunnudaginn,
UmælishátÍ!
eyrarskólans.
Alaugardagsmorg-
UN tóku að safnast
saman á Hvanneyri „gamlir
Hvanneyringar“, þ. e. eldri
nemendur frá Hvanneyrarskóla,
til hátíðahalda í tiiefni af 55 ára
afmæli skólans. Hver bíllinn af
öðrum fullur af fólki var að
koma langt fram eftir degi.
Kl. rúmlega tvö var fundur
í „Hvanneyringi“, en svo nefn-
ist nemendasamband Hvanneyr.
arskólans, settur í leikfimishúsi
skólans. Var Bjarni Ásgeirsson
alþm. og form. Búnaðarfélags
íslands kosinn fundarstjóri, en
fundarrritarar Þorsteinn Sig-
urðsson á Vatnsleysu og Krist-
ján Guðmundsson á Indriða-
stöðum.
Áður en gengið var til fund-
arstarfa færði Jón Steingríms-
son sýslumaður í Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu Hvanneyr-
arskóla að gjöf vandaðan út-
skorinn ræðustól, er gert hafði
Ríkharður Jónsson. Þakkaði
sýslumaður skólanum starf
hans í þágu héraðsins, pg árn-
aði honum heilla í framtíðinni.
Fund þennan sátu rúmlega
200 Hvanneyringar og mun það
vera hið f j ölmennasta. búfræð-
ingamót, sem hefir verið haldið
hér á landi.
Lauk f undurinn hinum
venjulegu aðalfundarstprfum
og samþykti auk þéss nokkrar
áskoranir og tillögur snertandi
landbúnaðarmál. Þar á meðal á-
skorun um að komið verði upp
við Hvanneyrarskólann full-
komnu smíða og viðgerðaverk-
stæði fyrir landbúnaðarverk-
færi.
Fundurinn stóð mestan hluta
dags og var síðari hluti hans
haldinn úti á „Kirkjuhól“. Um
kvöldið var borðað í stóru
tjaldi, sem reist var á Sviða-
flötum, og sátu þar til borðs
rúml. 200 manns. Voru þar
margar ræður fluttar og söngur
og gleðskapur hinn mesti. Voru
þar ræður haldnar fyrir minni
allra þeirra skólastjóra og kenn-
ara, sem verið hafa á Hvann-
eyri og nú eru látnir. Þar var
og hyltur Björn í Grafarholti,
en hann keypti Hvanneyri til
þess að jDar mætti reisa búnað-
arskóla, Hjörtur Hansson á
Grjóteyri, sem var fyrsti nem-
andi skólans, og Ólafur Jónsson
fyrv. lögregluþjónn hér í Rvík,
sem var skólastjóri á Hvanneyri
í 2 ár. Voru allir þessir menn
mættir á fundinum í boði
,,Hvanneyrings“.
Mmningársjóður um Halldór
Vilhjálmsson.
Skólastjórinn Runólfur
Sveinsson skýrði frá því að börn
Halldórs Vilhjálmssonar, en
anum þann dag sjóð, að upphæð
þau eru fimm, hefðu gefið skól-
5000 krónur, er bera á nafn
Halldórs. Skal verja vöxtum af
sjóðnum til þess að styrkja efni-
lega Hvanneyringa til fram-
haldsnáms í ýmsum greinum
búvísinda og landbúnaðar.
Þakkaði skólastjóri hina rausn-
arlegu gjöf. Frú Svava Þórhalls-
dóttir, ekkja Halldórs Vil-
hjálmssonar, og börn þeirra öll:
Valgerður, Sigríður, Svava,
Björn og Þórhallur voru við-
stödd hátíðahöldin á Hvanneyri
báða dagana.
Lauk þessari samkomu
Hvanneyringa með söng kl. 12
um nóttina og áskorun frá
skólapiltum á Hvanneyri til
eldri Hvanneyringa um að
mæta kl. 9 næsta morgun á í-
þróttavelli skólans í knatt-
spyrnu. Mátti velja úrvalslið úr
þeim rúml. 200 ,,gömlu“ Kvann-
eyringum, sem þarna voru sam-
an komnir.
Sunnudagurinn.
Sólskin — sólskin um allan
Borgarfjörð, en allsnörp norð-
an gola. „Allir út á völl“ á
Hvanneyri kl. 9 að morgni —
en ekki að kvöldinu eins og í
Reykjavík. Skólapiltarnir eru í
vígahug og ætla að „bursta
kallana“. „Úrvalsliðið" er mætt
og þó þar sé enginn úr allra
elztu árgöngum, eru þar margir
knáir Hvanneyringar. Leikur-
inn er hinn harðasti og lauk hon-
um með sigri gömlu Hvanneyr-
inganna, 2 mörk gegn einu.
Hópurinn heldur heim að
Hvanneyri. Klukkan er 11 og
séra Eiríkur Albertsson er kom-
inn, en hann ætlar að messa.
Karlakórinn „Fóstbræður“ og
fimleikaflokkur „Ármanns“ eru
líka komnir, en þeir ætla að
skemta gestunum í dag með
söng og leikfimi. Kirkjan er alt
of lítil — séra Eiríkur talar
ekki yfir tómum bekkjum í dag.
Fjöldi manna stendur úti með-
an á messunni stendur og marg_
ir gera enga tilraun til þess að
komast inn — þeir vita að það
er með öllu þýðingarlaust.
Ræðuhöldin.
Kl. rúmlega eitt á aðalsam-
koman að hefjast. Vegna
stormsins er reist skýli fyrir
söngmennina og ræðumennina,
en áheyrendur raða sér utantil
á Kirkjuhólinn, en þar fara
fram hátíðahöldin. Forsætisráð-
herra Hermann Jónasson hefir
tilkynt að hann ætli að flytja
ræðu, en hann er enn viðstadd-
ur biskupsvígslu í Reykjavík,
en er væntanlegur í flugvél þá
og þegar. Er því sú breyting
gerð, að hans ræða verði síðust,
í stað þess að hún átti að vera
fyrst. Skólastjórinn á Hvann-
eyri, Runólfur Sveinsson, þing-
maður Borgfirðinga Pétur
Ottesen, formaður Búnaðarfé-
lagsins, Bjarni Ásgeirsson, sem
líka er þingmaður Mýramanna,
búnaðarmálastjórinn Stein-
grímur Steinþórsson, Guð-
mundur Jónsson, kennari á
Hvanneyri, Jón Hannesson í
Deildartungu o. fl. flytja ræður.
Þeim ræðum var öllum útvarp-
að, svo óþarft er að minnast
frekar á þær hér.
Karlakórinn Fóstbræður söng
milli ræðuhaldanna og að þeim
loknum.

Frá hátíðahöldunum á Hvanneyri: Elztu nemendurnir, sem þátt
tóku í mótinu. I fremstu röð frá vinstri til hægri: Ólafur Jons-
son fyrv. lögregluþjónn (2. frá vinstri), Björn Bjarnarson,
Grafarholti og Hjörtur Hansson, fyrsti nemandi skólans.
íþróttamannaflokkur úr Ár-
manni sýndi fimleika úti undir
stjórn Jóns Þorsteinssonar við
hinar prýðilegustu viðtökur á-
horfenda, sem voru þá orönir
talsvert á 2. þúsund.
Að þessu búnu hófst danzinn.
Brjóstlíkan áf Halldórí Vil-
hjálmssyni.
Einn þáttur hátíðahaldanna á
Hvanneyri átti að vera sá að af-
hjúpa brjóstlíkan af Halldóri
Vilhjálmssyni, sem nemendur
hans hafa látið gera, og gefa
skólanum. Hefir Ríkh. Jónsson
gert líkneskið. En svo illa tókst
til, að það náðist ekki úr Gull-
fossi, sem kom með það hingað
á laugardagsmorgun, og því
fórst sú athöfn fyrir. Mun það
verða flutt upp eftir og sett þar
upp og afhent síðar.
Kveðjur.
„Hvanneyringarnir“ gömlu
tóku nú að leita hvern arinan
uppi til að kveðjast, því nú
skyldi halda heim. Á þessutri
tveim dögum höfðu knýtzt á riý
bönd vináttu og endurmirin-
inga frá löngu liðnum árum, og
sem litlar líkur eru til að hér
eftir verði endurnýjaðar néma
þá af tilviljun einni,
Bílamir fyllast á ný. Hinir
gömlu Hvanneyringar dreifast
á ný út um landið hver til síns
starfs. Veran á Hvanneyri var
styttri nú en áður og yfir þess-
um tveirn samverudögum var
sólskin — sólskin vináttu og
einlægni. Þó var eins og stund-
um drægi ský fyrir sólina. Það
var þegar minst var Halldórs
Vilhjáhnssonar, sem hafði verið
leiðtogi nærri allra þeirra 200
Hvanneyringa, sem þama
mættust, en nú vantaði í hóp-
inn. „Hér vantar ekkert
nema Halldór til þess alt væri
eins og það þyrfti að vera,“
sagði gamall Hvanneyringur,
Sólin er að hverfa —• Hvann-
eyringarnir og gestirnir halda
af stað, en æska Borgarfjarðar-
héraðs verður eftir enn um
stund og stígur danz á Hvann-
eyri eins og hún hefir nú gert í
50 ár.
Molar úr sögu Hvanneyrar.
Hvanneyri er landnámsjörð.
Þar bjó fyrstur Grímur hinn
háleyski, er var einn af mönn-
um Skallagríms. Hvanneyrar er
að litlu getið í gömlum sögum
og annálum, en um aldamótín
1800 var hún amtmannssetur.
Bjó þar þá Stefán Stephensen
amtmaður. Hann fluttist síðar
að Hvítárvöllum ög bjó þar til
dauðadags. Hann er grafinn í
Hvanneyrarkirk j ugarði.
Árið 1889 er stofnaður bún-
aðarskóli á Hvanneyri. Stofn-
andi skólans og eigandi er Suð-
uramtið. Fyrstur varð þar
skólastjóri Sveinn Sveinsson
búfræðingur frá Firði í Mjóa-
firði. Hann dó 1892 og tók þá
við skólastjórn Ólafur Jónsson,
er var kennari við skólann, og
var hann skólastjóri í 2 ár, eða
til 1894. Ólafur varð síðar lög-
regluþjónn í Reykjavík og er
enn á lífi. Þá tók við skólastjórn
Hjörtur Snorrason og var hann
skólastjóri frá því 1894 til 1907,
eða í 13 ár.
Fyrsta veturinn, sem skólinn
starfaði, var þar aðeins einn
nemandi: Hjörtur Hansson frá
Hækingsdal í Kjós. Hann er enn
á lífi og býr hjá börnum sínum
á Grjóteyri í Borgarfirði. Frá
því skólinn byrjaði og þar til
Suðuramtið hætti að reka hann
1907, útskrifuðust frá Hvann-
eyri alls 53 nemendur.
1937 tekur rikið við skólan-
Mt. á A.