Alþýðublaðið - 29.06.1939, Blaðsíða 3

FIMTUDAGINN 29. JONI 1939.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
♦-------------------------♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
AIÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
' "96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Hlægilegt
sjálfshól.
AÐ væri synd að segja, að
hógværðinni eða lítillæt-
inu hafi verið fyrir að fara í
leiðara Morgunblaðsins í gær-
morgun. Hlægilegra sjálfshól
hefir víst aldrei sést á prenti
hér, nema ef vera skyldi í Þjóð-
viljanum í vetur, þegar hann
þóttist vera að bjarga landinu
með 60 milljón króna láninu
sællar minningar, sem baróninn
sunnan af Balkanskaga átti að
útvega vestur í Ameríku, og
var að lýsa því fyrir lesendum
sínum, hvernig hann, Þjóðvilj-
inn, væri forsjónin, sem raun-
verulega stýrði þessari dásam-
legu vendingu viðburðanna og
segði sjálfri ríkisstjórninni fyr-
ir verkum!
Hjá Morgunblaðinu eru það
bara ekki Kommúnistaflokkur-
inn og baróninn sunnan af Balk-
anskaganum, sem eru að frelsa
þjóðina og hefja hana upp úr
eymd og vesaldómi, heldur
Sjálfstæðisflokkurinn og at-
vinnumálaráðherra hans, Ólaf-
ur Thors. En sjálfshólið og mik-
ilmenskan er alveg sú sama og
í Þjóðviljanum við umrætt
tækifæri í vetur.
,,Ekki er vafi á því,“ segir
Morgunblaðið, „að það er fyrst
og fremst verk ráðherra Sjálf-
stæðisflokksins, að þátttakan í
síldveiðunum verður að þessu
sinni miklu meiri en nokkru
sinni áður. Atvinnumálaráð-
herrann hefir gengið rösklega
fram í því, að koma öllum sííd-
arverksmiðjum í gang.“ „Ráð-
herrann hefir einnig ákveðið
víðtæka síldarleit, ýmist með
skipum eða flugvél.11 „Án þátt-
töku Sjálfstæðisflokksins í rík-
isstjórninni myndi Eimskipafé-
lagið ekki nú í dag vera búið að
semja um smíði á fullkomnu,
nýtízku farþegaskipi . .. en nú-
verandi atvinnumálaráðherra
bjargaði því.“ “Mikil og góð
mál eru nú komin í örugga höfn,
einmitt fyrir atbeina ráðherra
Sjálfstæðisflokksins.“ „Sjálf-
stæðisf lokkurinn getur þess
vegna verið ánægður með verk
síns ráðherra og þökk sé hon-
um fyrir stuðninginn“!
Þetta eru aðeins nokkrar
setningar úr leiðara Morgun-
blaðsins í gærmorgun, en ættu
engu síður að nægja til þess að
sýna mönnum, sem ekki skyldu
hafa haft ánægjuna af því að
lesa hann, hve ótrúlega hlægi-
legt blaðið getur gert sig með
grobbi sínu og belgingi. Það má
mikið vera, ef Ólafur Thors
kærir sig um svo væmið lof og
óverðskuldað, hvort heldur um
sjálfan hann eða flokk hans.
Það skal ósagt látið, hvort
Morgunblaðið er svo fáfrótt um
þau mál, sðm það skrifar um, að
það ímyndi sér í raun og veru,
að Ólafur Thors og Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi gert alt það,
sem á er minst í umræddum
leiðara blaðsins. En þá hlýtur
Ólafur Thors að minsta kosti
sjálfur að vita töluvert betur,
hverjir hitann og þungann hafa
borið af sumu því, sem hon-
um og Sjálfstæðisflokknum er
nú eignað. — Það var
ekki Sjálfstaiðisflokkurinn, sem
barðist fyrir byggingu nýjustu
síldarverksmiðju ríkisins á
Siglufirði, né síðustu stækkun
síldarverksmiðjanna þar, held-
ur Alþýðuflokkurinn, sem átti
algerlega frumkvæðið að hvoru-
tveggja. Og það var ekki núver-
andi atvinnumálaráðherra, sem
átti frumkvæðið að því, að leit-
að yrði að síld ýmist með skip-
um eða flugvél í sumar, heldur
Finnur Jónsson, sem barðist
fyrir því í síldarútvegsnefnd, út
vegaði tilboð frá Óðni og T.F.
Örn í því skyni, og fékk málið
að endingu fram með aðstoð
Sveins Benediktssonar bæði við
síldarverksmiðjurnar og ríkis-
stjórnina, meðan Ólafur Thors
var fjarverandi sökum veik-
inda. Og það er ekki heldur nein
uppgötvun Morgunblaðsins, þótt
það láti svo, að tilkynningar um
síldarleitina þurfi að sendast út
á dulmáli, sem eingöngu ís-
lenzku skipin hafi lykil að. Ráð
stafnir til þess eru þegar komn-
ar svo langt, að sama daginn og
Morgunblaðið flutti grein sína,
var verið að gera myndamót af
uppdrætti, sem á að fylgja dul-
málslykli þeim, sem síldarfrétt-
unum verður varpað út eftir. En
um slíkar staðreyndir er Morg-
unblaðið ekki að spyrja. Hjá því
er vitanlega alt „fyrst og fremst
verk ráðherra Sjálfstæðis-
flokksins“, til þess, að Sjálf-
stæðisflokkurinn geti „verið á-
nægður með verk síns ráð-
herra“!
Það er sannarlega ekki
létt að sjá, hvaða ástæðu Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir til þess,
að vera með slíkt sjálfshól.
Vissulega hefir hann um leið og
hann tók sæti í stjórn landsins
lagt niður, að minsta kosti í
bili, förnan fjgndskap við ýms
framfaramál Alþýðuflokksins
og Framsóknarflokksins, sem
ekki var hægt að hrinda í fram-
kvæmd með Sjálfstæðisflokk-
inn og Moskvasöfnuðinn í sam-
eiginlegri stjórnarandstöðu og
raunverulegu uppreisnará-
standi, eins og í Hafnarfirði í
vetur. En þó að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi fyrir það fengið
stuðning Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins við ein-
stök önnur mál, sem hann bar
fyrir brjósti, verður það að
teljast harla ástæðulaust grobb
í blöðum hans, að það sé Sjálf-
stæðisflokkurinn og ráðherra
hans eða ráðherrar hans, sem
alt geri í hinni sameiginlegu
stjórn.
Ódýrt
Hveiti í 10 lb. pokum 2,25
Hveiti í 20 lb. pokum 4,25
Hveiti í lausri vigt 0,40 kg.
Strásykur 0,65 kg.
Molasykur 0,75 kg.
Spyrjið um verð hjá okkur.
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
Tjarnarbúðin. — Sími 3570.
Útbreiðið Alþýðublaðiðí
Terðlagsnefnd hefnr
hindra dýrtf

En verksvið hennar er ennþá allt of þröngt.
Vlðtal vlð Sigargeir Sig-
urjénsson lðgfræðing.
—.....-------
T 7ERÐLAGSNEFNDIN, sem skipuð var í fyrrahaust til
* þess að hafa eftirlit með verðlagi í landinu, hefir nú
starfað í 9 mánuði, og átt verulegan þátt í því, að koma í
veg fyrir hækkandi vöruverð bæði fyrir og eftir gengis-
breytinguna í vétur.
Hefir hún meðal annars samkvæmt fyrirmælum ríkis-
stjórnarinnar ákveðið hámarksálagningu á vefnaðarvörur,
búsáhöld og byggingarefni, en á allar þessar vörur hefir á-
lagning verið óhæfilega há undanfarin ár.
í verðlagsnefndinni eiga sæti Guðjón Teitsson skrifstofu-
stjóri, formaður, skipaður af ríkisstjórn, Sigurgeir Sigurjónsson
Iögfræðingur, tilnefndur af Alþýðusambandi íslands, Einar Gísla-
son málarameistari, tilnefndur af Landssambandi iðnaðarmanna,
Aðalsteinn Kristinsson forstjóri, tilnefndur af Sambandi ísl. sam-
vinnufélaga, og Dr. Oddur Guðjónsson, tilnefndur af Verzlunar-
ráði íslands.
Alþýðublaðið snéri sér í gær
til Sigurgeirs Sigurjónssonar
lögfræðings og spurði hann um
störf nefndarinnar. Sagðist
honum svo frá:
,.Eins og kunnugt er var
nefndinni í upphafi falið að
rannsaka verðlag á vefnaðar-
vörum, byggingarefnum og bús-
áhöldum. Allmikill tími fór í
það hjá nefndinni, að afla sér
sem glegstra upplýsinga um
verðlag og álagningu á þessum
vörum. Var safnað skýrslum
frá kaupmönnum og kaupfélög-
um um land alt og var síðan
unnið úr þeim skýrslum. Er
gengislækkunin var samþykt á
alþingi, hafði nefndin fyrir
skömmu lokið rannsóknum sín-
um um verðlag á vefnaðarvör-
um og gefið út reglur um há-
marksálgningu á þeim. Var há-
marksálagningin ákveðin 16%
í héOdBÖlu, en í smásölu 50%,
þegar keypt var af innlendum
heildsölubirgðum, og 74% þeg-
ar keypt var beint frá útlönd-
um. Er ég ekki í vafa um, að
ráðstöfun þessi hafi til muna
lækkað verðið á flestum af þess-
um vörum, enda mun almenn-
ingur hafa orðið þess var. Bar
þó ekki á neinni óánægju með-
al kaupmanna við þessa. ráð-
stöfun, enda var hér mjög sann-
gjarnlega að farið. Hins vegar
kom þetta í veg fyrir hina tak-
markalausu álagningu heildsala
á þessum vörum, en ég tel að
hið háa verð á þessum vörum
hafi að verulegu leyti stafað af
álagningu þeirra. Eftir gengis-
lækkunina og til samræmis við
hana var svo hámarksálagningu
þessari breytt þannig, að í
heildsölu var ákveðin 15% há-
marksálagning, en í smásölu
47% þegar keypt var af inn-
lendum heildsölubirgðum og
64% þegar keypt var beint. Tel
ég að þessar ráðstafanir nefnd-
Sigurgeir Sigurjónsson.
arinnar hafi að mjög miklu leyti
náð tilgangi sínum, enda hefir
nefndin haft rækilegt eftirlit
með því, að verðlagsákvæðin
hafi verið haldin.“
Alagniig á byggicgarefui
«0 bisáhðldam er of há.
— En hvað er að segja um
álagninguna á byggingarefnum
og búsáhöldum?
„í þessum vöruflokkum tel ég
að ekki hafi eins vel tekist, því
miður — og liggja þar á bak við
margar ástæður. Þó tel ég að
tekist hafi að nokkru leyti að
halda niðri óhæfilegri álagn-
ingu á þessum vörum, en um
nokkra lækkun er þar sennilega
ekki að ræða. Ástæðuna til
þessa tel ég fyrst og fremst þá,
að nefndin hafi leyft til muna
of háa álagningu á þessar vörur.
Hefir það nú komið í ljós, að
sumar verzlanir nota ekki til
fulls þá álagningu, sem leyfð er,
og mjög lítið er um það, að þessi
ákvæði séu brotin. Þykir mér
rétt að geta þess, að er gengið
var frá álagningarreglum þess-
um voru skoðanir nefndar-
manna mjög skiftar um það,
hversu háa álagningu skyldi
leyfa. Varð það til þess að sum-
um mjög þýðingarmiklum vöru-
tegundum. t. d. timbri, varð al-
veg að sleppa, eða hafa frjálsa
álagningu á, þar sem ekki náðist
samkomulag í nefndinni um
hæfilega álagningu. Þó skal ég
geta þess, að nefndin hefir þrátt
fyrir þetta fylgst vel með vörð-
lagi á þessum vörum og reynt
á annan hátt að koma í veg í'vr-
ir of hátt vöruverð.
Á sama hátt hefir nefndin
einnig fylgst með vöruverði á
ýmsum öðrum vörum, t. d. mat-
vörum, og haft eftirlit með á-
lagningu á þeim, sérstaklega um
og eftir gengislækkunina.“
Átta verzlanir i Beybja-
vik sebtatar fyrir of hia
tlagningn.
— Hvernig er þessu eftirliti
nefndarinnar hagað?
„Nefndin hefir nú í sinni
þjónustu 5 starfsmenn og vinna
.3 þeirra að staðaldri að eftirliti
með því, að verðlagsákvæðin
séu haldin. Samkvæmt lögunum
um verðlagsnefnd hefir nefndin.
og starfsmenn hennar rétt til að
krefjast upplýsinga bæði frá op-
inberum stofnunum og einstök-
um mönnum um innkaupsverð,
útsöluverð og annað það, er
nauðsynlegt kann að þykja.
Hefir þetta ákvæði létt mjög
störf nefndarinnar, þar sem
flestir hafa af þessum sökum
mjög greinilega gefið þær upp-
lýsingar, sem farið hefir veríð
fram á. Eftir að verðlagsákvæð-
in komu í gildi var fyrst hafið
eftirlit hér í Reykjavík og Hafn-
arfirði, en nú undanfarið hafa
starfsmenn nefndarinnar einnig
farið víðar. T. d. var eftirlits-
maður frá nefndinni á ferð með
,.Sæbjörgu“ er hún fór til Aust-
fjarða nú fyrir nokkru. Rann~
sakaði hann vöruverð og álagn-
ingu í flestum verzlunum í
þrem sýslum. Mun þar töluvert,
hafa borið á of hárri álagningu
og voru nokkrar verzlanir og
kaupfélög kærð til sýslumanna
Frh. 4 4. slta.
Jon Gunnarsson:
Leiðbeiningar um vatnsræbtun.
------#-----
Frh.
Ef fræinu er sáð í beðið,
verður vitanlega að bleyta beð-
ið áður og halda því röku þar til
rætur jurtanna eru orðnar það
stórar, að þær ná niður í nær-
ingarlöginn. Þessa þarf einnig
að gæta við ræktun rótarhnúða,
blómlauka, kartafla o. s. frv.
Beðið má alarei verða vatnssósa
með þeim hætti að neðri hluti
þess sígi niður í næringarlög-
inn, því þetta varnar loftinu að
komast að leginum, og veldur
rotnun ýmissa gerla.
Gróðursetning.
Auðveldlega má sá fræi í rök
beð, eins og áður segir, en oft
er betra að gróðursetja valdar
ungar jurtir, sem vaxið hafa í
sandi eða í góðri leirmold. Ýms-
ar frætegundir má láta skjóta
frjóöngum milli laga af rökum
þerripappír, og er efra lagið
tekið af þegar fræið fer að spíra.
Sáðlarnir eru látnir vaxa á þessu
„beði“ þar til er þeir eru orðnir
nógu stórir til þess að þeim
verði komið fyrir í bómullinni í
körkhringjunum, ef notuð eru
lok á geymunum, eða í gljúpu
beði á vírneti. Er vatni þá helt
á hinn raka þerripappír, og hin-
ar ungu jurtir losaðar af blað
inu með gætni, til þess að ræt-
urnar eigi skemmist. Eins fer
maður að ef jurtirnar hafa stað-
ið í sandi eða mold, að jarðveg-
urinn er rennbleyttur áður en
jurtirnar eru hreyfðar, til þess
að hlífa rótum þeirra. Því næst
skolar maður ræturnar vand-
lega í vatni, og lætur jurtirnar
strax á sinn stað í beðinu eða
korkhringnum þannig að rætur
þeirra nái niður í næringarlög-
inn. Gæta þarf þess að ræturn
ar þorni eigi meðan á gróður-
setningu stendur.
Bilið milli jurtanna.
Við tilraunir í Berkeley með
tómata voru þeir látnir standa
þétt, og stundum 20 jurtir á 25
ferfeta svæði. Enga algilda
reglu er hægt að gefa viðvíkj-
andi þessu, þar eð þetta er háð
ljósskilyrðunum og fer eftir teg-
undum jurtanna.' Reynslan
verður bezti kennarinn hvað
þetta snertir. En menn geta
byrjað með því hvort sem vill
að hafa bilið milli jurtanna
sama og þegar sáð er í mold, eða
fjórðungi, þriðjungi minna o.
s. frv. í nokkru af röðunum, og
með þeim hætti brátt komist að
raun um hvernig bezt er að
haga þessu.
Vatni bætt í geymana.
í fyrstu er geymirinn fyltur
af næringarlegi, nærri því upp
að beðinu, en eftir því sem jurt-
irnar ná meiri þroska, drekka
þær í sig meira vatn, og nokkuð
vatn fer einnig forgörðum við
uppgufun úr geyminum, svo að
vatnsborðið lækkar. Heppileg-
ast er, eftir að ræturnar eru
orðnar nokkuð stórar, að lagar-
flöturinn sé frá einum þuml-
ungi upp í nokkra þumlunga frá
botni beðsins, til þess að loft
komist betur að leginum. Þarf
því annað veifið að bæta vatni
í geyminn til þess að eigi minki
í honum um of.
Þegar bæta þarf í geyminn
vatni, getur skeð að of mikið
verði af ýmsum söltum í legin-
um. ef vatnið, sem bætt er í,
inniheldur mikið af einhverjum
slíkum söltum. Ef þetta kemur
fyrir, verður að skifta um allan
löginn í geyminum, hafi sölt
þessi slæm áhrif á jurtirnar.
Verði jurtirnar fyrir skemdum
sökum þess að of mikið verði í
leginum af frumefnum eins og
t. d. zinki, er ekki nóg að skift
sé um löginn, því of mikið af
slíkum efnum eyðileggur jurt-
irnar. En sökum þess hve sölt
eru misjafnlega mikil í vatni,
eftir því hvaðan vatnið er, er
ekki hægt að gefa neinar algild-
ar leiðbeiningar viðvíkjandi
þessu. Líklegt er að okkar fræga
Gvendarbrunnavatn sé hið á-
kjósanlegasta, einnig til vatns-
ræktunar.
Skift um næringarlöginn.
Þegar jurtirnar vaxa, eyða
þær næringarsöltunum, og inni-
hald sýrunnar í leginum breyt-
ist. Þarf þá að bæta í löginn
bæði söltum og sýru, en til þess
að vita, að hve miklu þarf við
að bæta, þarf helzt að efnagreina
löginn. Þegar þess er eigi kost-
ur, getur maður tæmt geyminn,
vikulega eða á hálfsmánaðar-
fresti, og verður þá strax að
fylla hann aftur af vatni, og láta
í það sýrur og sölt, eins og upp-
haflega. En hve oft þarf að
skifta um löginn fer eftir því,
hve jurtirnar eru stórar, hversu
hratt þær vaxa og hve lögurinn
er mikill. Dreifa skal sýru og
söltum hringinn í kring í geym-
inum. Til þess að betur blandíst,
er bezt að hálffylla geyminn
fyrst af vatni, eða ríflega það,
(en halda jurtarótunum jafn-
framt niðri í vatninu) og eftir að
bætt hefir verið í sýrum og sölt-
um, þá að fylla geyminn með
þeim hætti, að láta vatn buna í
hann, en beina bununni þó
þannig, að rætur jurtanna verði
eigi fyrir skemdum.
Prófun og lagfæring sýru-
innihalds vatns og næringar-
lagar.
Venjulega kemur það eigi að
sök, þótt sýrumagn lagarins sé
nokkuð breytilegt. Flestum jurt-
um er hæfileg sýrureaktion frá
pH 5,0 til 6,5. Ef eimað vatn
(eða Gvendarbrunnavatn?) e?
haft í næringarlÖginn, þarf
ekkert um þetta að hugsa. En
noti maður algengt vatn úr
krana, þarf helzt að prófa
reaktion þess. Sé vatnið alkal-
iskt, verður að sýra (acidify)
þpð, áður en næringarsöltunum
er bætt í.