Alþýðublaðið - 30.06.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 3Ö. JONI 1939.
ALÞfBUBLAftlÐ
--------------------——♦
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
'".96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦ ----------------------
iiðurstððnr kanp'
lagsnefndar.
ÞEGAR gripið var til þess
þrautaráðs í vor, að lækka
gengi krónunnar til þess að
reyna að rétta við hag sjávar-
útvegsins eftir langvarandi tap-
rekstur undanfarinna ára og
skapa með því skilyrði fyrir
aukinni atvinnu innanlands og
bættum hag þjóðarheildarinnar,
báru margir kvíðboga fyrir því,
að gengislækkunin myndi hafa
mjög alvarlega verðhækkun á
öllum lífsnauðsynjum, að
minsta kosti erlendum, í för
með sér og þar af leiðandi koma
þungt niður á þeim stéttum,
sem fyrir kaupi vinna.
Alþýðuflokknum var, einmitt
af ótta við þetta, ekki ljúft að
fara þessa leið. En heldur en að
neita öllum afskiftum af geng-
islælckuninni, sem hann þó fyr-
irsjáanlega ekki gat hindrað, og
láta þannig kylfu ráða kasti um
það, hvernig hún yrði fram-
kvæmd af Framsóknarfl. og
Sjálfstæðisflokknum, kaus hann
þá leið, að vera með i ráðum, til
þess að gengislækkunin yrði
framkvæmd á þann hátt, sem
hann taldi . nauðsynlegt til að
hún kæmi sjávarútvegnum og
þjóðarheildinni að gagni, án
þess að hagsmunir hinna lægst
launuðu stétta yrðu fyrir borð
bornir.
Með þetta fyrir augum tókst
Alþýðuflokknum að fá þau á-
kvæði inn í gengislækkunarlög-
in, að kaupgjald ófaglærðs
verkafólks og sjómanna, og auk
þeirra, iðnlærðra fjölskyldu-
manna, sem hefðu minna en
sem svaraði 3600 króna árstekj-
um í Reykjavík og tilsvarandi
lægra annars staðar á landinu,
skyldi hæklta þ. 1. júlí, ef fram-
færslukostnaðurinn í Reykjavík
hækkaði um meira en 5% á
mánuðunum apríl, maí og júní
frá því, sem hann var mánuð-
ina janúar, febrúar og marz, og
skyldi kauphækkunin þá nema
helmingi þeirrar hækkunar,
sem orðið hefði á framfærslu-
kostnaðinum, ef hún færi ekki
fram úr 10%, en tveimur þriðju
af því, sem hækkun framfærslu-
kostnaðarins kynni að fara
fram úr því. Á sama hátt skyldu
breytingar á framfærslukostn-
aðinum reiknaðar út fyrir allan
síðari helming ársins og kaup-
gjald þessara stétta hækka frá
þ. 1. janúar 1940 eftir sömu
reglu, miðað við framfærslu'-
kostnaðinn í Reykjavík mánuð-
ina janúar, febrúar og marz
1939.
Alþýðuflokkurinn fékk því
einnig komið inn í gengislækk-
unarlögin, að verðlag á kinda-
kjöti og mjólk mætti ekki
hækka innanlands nema því að-
eins að kaupgjald framan talins
ófaglærðs verkafólks, sjómanna
og iðnlærðra fjölskyldumanna
hækkaði. Og loks fékk hann
það ákvæði inn í lögin, að óheim
ilt væri að hækka húsaleigu,
meðan þau væru í gildi, og að
stofnuð væri húsaleigunefnd,
sem síðan hefir haft handfast
eftirlit með því, að því ákvæði
væri fylgt.
Þá má að endingu ekki held-
ur gleyma því, að fyrir frum-
kvæði Alþýðuflokksins hafði
þegar áður en gengislækkunin
var framkvæmd verið skipuð
verðlagsnefnd, sem einnig síð-
an hefir haldið áfram störfum
og átt verulegan þátt í því að
halda niðri verðlagi á þýðing-
armiklum erlendum nuðsynja-
vörum, meðal annars með því
að banna álagningu á þær um-
fram það, sem hæfilegt hefir
þótt.
Með öllum þessum varúðar-
ráðstöfunum taldi Alþýðuflokk-
urinn líkur til þess að hægt yrði
að koma í veg fyrir dýrtíð af
völdum gengislækkunarinnar.
En ef verðhækkunin skyldi þó,
þrátt fyrir alt, reynast óviðráð-
anleg, trygði hann það með
kaupgj aldsákvæðunum, að hin-
ar lægst launuðu stéttir í land-
inu fengju að nokkru bætt það
tap, sem þær yrðu fyrir af vax-
andi dýrtíð.
Það er vert þess að taka það
greinilega fram, að þess munu
engin dæmi, að gengislækkun
hafi nokkru sinni í nokkru
landi, jafnvel undir Alþýðu-
flokksstjórn, verið framkvæmd
með slíkum öryggisráðstöfun-
um fyrir hinar lægst launuðu
stéttir, og mættu þeir menn,
sem óánægðir voru í vor með
afstöðu Alþýðuflokksins til
þessa máls, vel íhuga það og
gera sér grein fyrir því, hvort
þær öryggisráðstafanir hefðu
verið gerðar hér, ef Alþýðu-
flokkurinn hefði ekki lagt lóð
sitt í vogarskálina.
Árangurinn af þessari gætnu
og framsýnu stefnu Alþýðu-
flokksins í gengislækkunarmál-
inu er nú kominn á daginn við
skýrslu kauplagsnefndarinnar,
sem skipuð var til þess að
reikna út hækkun framfærslu-
kostnaðarins hér í Reykjavík
og nú lagt fyrir ríkisstjórn-
ina niðurstöður sínar um verð-
lagsbreytingarnar þá þrjá mán-
uði, sem liðnir eru síðan geng-
islækkunin var framkvæmd. Af
þeirri skýrslu verður það ljóst,
að til þeirrar kaupgjaldshækk-
unar og verðhækkunar á kjöti
og mjólk, sem reiknað var með
sem möguleika, kemur að vísu
ekki þ. 1. júlí. En hún sýnir að
öryggisákvæði Alþýðuflokksins
hafa borið annan, miklu æski-
legri árangur, nefnilega þann,
að svo vel hefir tekist að halda
verðlaginu í landinu niðri, að
framfær,slukostnaðurinn hér í
Reykjavík hefir ekki hækkað af
völdum gengislækkunarinnar
nema um ein rúm 2%. Og það
er ekki aðeins hinum lægst
launuðu stéttum miklu meira
virði heldur en þótt þær hefðu
með kaupgjaldshækkun fengið
að hálfu leyti bætt það tap, sem
þær hefðu orðið fyrir, ef fram-
færslukostnaðurinn hefði hækk-
að um meira en 5%, heldur
einnig útgerðarmönnunum og
sjómönnunum, sem því aðeins
geta haft varanlegt gagn af geng
islækkuninni, að sá hagnaður,
sem þeir hafa af henni, sé ekki
svo að segja strax aftur af þeim
tekinn með hækkuðu verðlagi í
landinu og hækkuðu kaup-
gjaldi.
Verkafólkið, sjómennirnir og
útgerðarmennirnir hafa yfir-
leitt engan hag af því, að geng-
islækkunin hafi verðlagshækk-
un og dýrtíð í landinu í för með
sér. Þvert á móti. Þessar stéttir
og —• það er óhætt að segja —
með þeim yfirgnæfandi meiri-
hluti þjóðarinnar hefir því á-
stæðu til þess að fagna því, að
svo vel hefir tekist fram að
þessu að halda verðlaginu niðri.
Það gefur líka vonir um það,
að gengislækkunin hafi ekki
verið til einskis gerð.
Kaupum tuskur og strigapoka.
PF1 Húsgagnavinnustofan 1®
Baldursgötu 30. Simi 4166.
ramkð\lunr3(opkr\nq.
^rsUKaUa.
Salka Valka á frönsku
NÝLEGA er „Þú vínviður jj
hreini“ kominn út í franskri
þýðingu undir nafninu: Salka
Valka — Petite fille d'Islande.
Alfred Jolivet, prófessor í norð-
urlandamálunum við Parísarhá-
skóla, hefir þýtt bókina, en þekt
bókaútgáfufélag, Nouvelle Revue
Frangaise (Gallimard) hefir gefið
hana út. Formála fyrir henni ritar
Maroel Arland, franskur rithöf-
■undur. Telur hann hin nánu
tengsl á milli mannanna og urn-
hverfisins einn helzta kost bókar-
innar. Að efnisvali kveður Arland
Kiljan minna á frönsku natural-
istanna, en svipa annars til
Thomasar Hardy's að biturri
hæðni, tilfinningum, sem að eins
eru gefnar í skyn, og tilfinningu
fyrir einmanaleik mannsins og ó-
sigrum hans, en hins vegar skorti
Kiljan víðsýni Hardy's og öryggi
í listrænni efnismeðferð og bygg-
ingu verksins. Þó að enginn hrósi
6Ígri í bókinni, telur Arland dá-
litlum vonarneista bregða þar
fyrir. Þótt ekki komi þar fram
traúst og trú á lífinu, má þó að
minsta kosti finna þar undir-
niðri viðkvæma lotningu fyrir líf-
jinu í sinni einföldustu mynd.
Um þýðingu A. Jolivets pró-
fessors skal ekki fjölyrt. En
þeir, er þekkja til ritstarfa hans,
vita, að hann er allra manna
vandvirkastur og nákvæmastur,
og mun því óhætt að fullyrða,
að „nafn hans sé nægileg trygg-
ing fyrir því, að verkið sé vel af
hendi leyst.“
Prófessor Jolivet hefir, eins og
rnargir íslendingar vita, tekið
miklu ástfóstri við íslenzka
menningu og bókmentir, og hefir
hann enn sýnt það í verkinu
með því að leggja á sig það
erfiði að þýða þessa bók Hall-
dórs Laxness. Er það mikils virði
fyrir oss íslendinga að eiga að, í
helzta mentasetri álfunnar, annan
eins mann og prófessor Jolivet
er. Mér er vel kunnugt um, að
hann lætur ekkert tækifæri ónot-
að til aÖ breiða út þekkingu á
íslenzkri menningu og bókment-
pm, bæði í ræöu og riti. Hefir
hann, að ég hygg, fyrstur
franskra prófessora haldið opin-
bera fyrirlestra við Sorbonne um
íslenzkar bókmentir. Áhugi manna
á íslenzkum bókmentum hefir
vaxið mikið í Frakklandi hin
kíðustu ár, og á starf prófessors
Jolivets mestan þátt í því. Má í
þessu sambandi benda á, að einn
lærisveinn Jolivets, P. Naert, hef-
ir nýlega þýtt ljóðabók Tórnas-
ar Guðmundssonar, „Fagra ver-
öld“, á frönsku, og kom hún út
í byrjun þessa árs.
Hér skal engu spáð um vin-
sældir þær, sem Salka Valka á
eftir að afla sér í Frakklandi. En
hvernig sem hún kann að falla í
smekk hinnar gömlu og vand-
fýsnu bókmentaþjóðar, megum
vér Islendingar vera prófessor
Jolivet þakklátir fyrir hið merka
starf hans í þágu íslenzkrar
menningar í Frakklandi.
Símon Jóh. Ágústsson.
Æskan
er nýkomin út. Forsiðumyndin
er úr Sundhöllinni í Reykjavík.
Efni: Sumarstörf og iþróttir,
eftír Margréti Jónsdóttur, Vor,
kvæði eftir Sigurð Draumland,
Þú syngjandi æska, lag eftir Ás-
geir Ingvars, Máríuerlan, saga
eftir Hans Danrud, Lubbi, kvæði
eftir Stefán Jónsson. Bærinn á
ströndinni, eftir Gunnar Magnúss
o. m. fl.
•i
Kaupsýslutí'ðindin,
22. tölublað yfirstandandi ár-
gangs, er nýkomið út. Hefst þáð
á skýrslu um Landsbanka ís-
lands. Þá er: Tólf ráð til þess að
fá menn á sitt ráð, eftir Dale
Carnegie o .m. fl.
Mentamál,
janúar—júní-heftið er nýkomið
út. Efni: Kennarasamtökin á ís-
landi 50 ára, Brautryðjendur,
Formenn S. I. B. hafa orðið,
Fræðslulögin, Snorri Sigfússon,
Saga alþýðufræðslunnar o. m. fL-
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Mest
og bezt
fyrir krónuna
með því að
nota
þvotta-
duftið
PERLA
Jón Gunnarsson:
Leiðbeiningar um vatnsræktun.
♦
Niðurl.
Eins og áður greinir, breytist
reaktion (pH) næringarlagarins
jafnframt því, að jurtirnar vaxa,
og reaktion þessa verður að
prófa annað veifið og lagfæra
er þörf krefur. Efni þau, sem
þarf til að prófa sýruinnihald
vatns eða næringarlagar eru
þessi:
1. Bromthymol blár indika-
tor er fá má í lyfjabúðum eða í
efnasmiðjum, sem vökva, eða í
gegnsýrðum pappírsræmum. —
Slíkar pappírsræmur gegnsýrð-
ar ýmsum öðrum sýrum eru og
fáanlegar og eru mjög hentugar
til þess að lagfæra sýruinnihald
vatns og næringarlagar.
2. Brennisteinssýra. Maður
kaupir sér skamt af 3% kem-
iskt hreinni brennisteinssýru,
sem þynna má enn meira með
vatni, ef prófun á næringarleg-
inum sýnir, að litla viðbót sýru
þurfi til að mynda hæfilega
reaktion.
Sýrumagið t. d. í einum lítra
af vatni eða næringarlegi, getur
maður mælt með því að athuga
lit indikatorsins, sem bætt var
í, eða sýrupappírsins, sem stung
ið er í löginn. Noti maður
Bromthymol bláan indikator,
sýnir gulur litur sýru reaktion
og þarf þá eigi neitt að lag-
færa), grænn litur sýnir hlut-
lausa reaktion, en blár litur al-
kaliska reaktion. Ef litur lagar-
ins er upphaflega grænn eða
blár, skal bæta við 3 % eða
daufari brennisteinssýru, smátt
og smátt, og hræra í, þar til lög-
urinn verður lítið eitt gulur, —
(sem merkir ca. pH6). Ekki er
vert að bæta í meiru en þetta,
þar eð guli liturinn á leginum
heldur sér, þótt of mikilli sýru
sé bætt við í löginn. Skrifið hjá
yður hve miklu þurfti við að
bæta af sýru í geymi þann, sem
sýnishornið var tekið úr. Því
maður veit áður, hve mikið
hann tekur, og bætir sýrunni í
hlutfallslega við það, sem
þurfti að bæta í þenna eina
lítra.
Breytingar á næringarlegin-
um byggðar á efnagreiningu
vatnsins.
Ef kranavatn er notað í nær-
ingarlöginn, er æskilegt, að efna
greina það. í sumu vatni er það
mikið af kalki, og ef til vill af
magnesium og sulfate, að við-
bótar er engin þörf, og getur
valdið tjóni. Æskilegast er, að
geta ætlast á um samsetningu
næringarlagarins, og tekið tillit
til málmsalta þeirra, sem fyrir
eru í vatninu. En þar eð sam-
setning næringarlagarins þarf
ekki að vera hárnákvæm. er
eigi brýn nauðsyn að efnagreina
vatnið, sem notað er, nema um
mjög mikla málma sé að ræða í
vatninu. Mun ég bráðlega birta
hér í blaðinu efnagreining vatns
þess, sem við höfum hér í
Reykjavík og Hafnarfirði.
Efnin í næringarlöginn.
Margvíslegar blandanir má
nota, en að þessu sinni tilgreini
ég aðeins eina, sem reynst hefir
vel við tilraunir í Berkeley. Efn-
in er hægt að fá hér í lyfjabúð-
um, en flest eingöngu kemiskt
hrein og verða því of dýr úr
lyfjabúðum, ef um mikla rækt-
un er að ræða, og því æksilegt
að fá þau frá Ámeríku.
Þau eru þessi í Vz lítra af
vatni:
Ammonium phosphate
(monobasic) 16 gr.
Potassium nitrate 62 —
Calcium nitrate 94 —
Magnesium sulfate
(Epsom salt) 47 —
æær'öe mw®
Sölt þessi eru látin í vatnið,
helzt í sömu röð og þau eru til
greind hér að framan. í blöndu
þessa þarf svo að bæta frum-
efnunum járni, boron, mangan-
ese, og undir sumum kringum-
stæðum, zinki og kopar, en sem
þarf að vera í örlitlum skömt-
um, vegna þe.ss, að um eitrun
getur orðið að ræða fyrir jurt-
irnar, ef meira er notað af þess-
um efnum, en. til er tekið hér
að neðan. Molybdenum og
sennilega fleirí frumefni, sem
jurtirnar þurfa örlítils af, eru
venjulega í óhreíinindum í nær-
ingarleginum, eða í vatninu, og
þarf því naumast að gefa gaum.
a) Boron og manganese upp-
lausn: Leysið upp 3 sléttfullar
teskeiðar af boric acid og eina
teskeið af kemiskt hreinni
manganese chloride (Mn C1 2
4H2 0) í ca. 4V2 lítra vatns.
Manganese sulfate má nota í
stað chloride. Blandið einum
hluta af þessari upplausn í tvo
hluta vatns (eftir máli). Nota
skal.J/á lítra af þessari upplausn
í ca. 112 lítra af næringarlegi.
Frumefnum þessum, undið lið
a.) er bætt í næringarlöginn,
þegar hann er búinn til í fyrstu,
og þarf einnig að gera það, þeg-
ar skift er um löginn. Ef jurrt-
irnar bera þess vott, að þær
skorti manganese eða boron, má
bæta þessari upplausn í löginn
hvenær sem þarf. En aðgæzlu
er þörf i þessu efni, því of mikið
af þessu getur skemt jurtirnar.
b) Zink og kopar upplausn:
Oftast má sleppa þessari upp-
lausn, þar eð þessi efni er oft-
ast í óhreinindum í vatninu,
söltunum eða í geymunum
sjálfum. En þegar þau vantar,
er þeim bætt í næringarlöginn,
með sama hætti og a.) upplausn-
inni.
Upplausn b.) er búin til þann-
ig, að 4 teskeiðar (ca. 64 grömm)
af kemiskt hreinu copper sul-
fate (Cu So4 5H2 0) eru látnar
í 4V2 lítra af vatni. Einn hluti
af þessari upplausn er látinn í
4 hluta af vatni. En aðeins ein
teskeið af þessari daufari upp-
lausn er notuð í 112 lítra af
næringarlegi.
c. Járni bætt í næringarlög-
inn: Venjulega þarf að bæta
inn: Venjulega þarf að bæta
járnupplausn í næringarlöginn,
einu sinni eða tvisvar í viku. Ef
■«.. IIHJ—HWH-
blöð jurtanna gulna, þarf að
gera það oftar. Gul geta blöðin
þó orðið; af ýmsum orsökum
öðrum en að jurtirnar þurfi
járn. Járnupplausnin er búin til
þannig, að 1 sléttfull teskeið
(16 gr.) af járn-tartrate, eða
citrate, er leyst upp í einum
lítra af vatni. Hálfur bolli af
þessari upplausn er látinn í 112
lítra af næringarlegi, þegar
járns er þörf.
Þetta eru þá helztu atriðin er
vita verður deili á, er menn
hefja vatnsræktun, og vona ég,
að þetta yfirleitt nægi í bili,
þeim er ekki lesa ensku. En hin-
um vil ég ráðleggja að lesa hina
fróðu og jafnframt skemtilegu
bók: Soilless Growth of Plants,
eftir Ellis & Swaney, því slíkui'
lestur opnar manni útsýn til
bjargráða gegn grænmetis-
skorti þeim, er almenningur á
enn við að búa mestan hluta árs,
með þeim hætti, að menn geta
sjálfir ræktað meira grænmeti
og einnig á öðrum tímum árs,
en áður, og að eigendur gróður-
húsa geta stórum aukið fram-
leiðslu sína, og því einnig selt
hna við vægara verði en und-
anfarið.
Ég býst ekki við að skrifa
meira um þetta mál fyr en líð-
ur að hausti, og ég hefi séð
hvernig vatnsræktin gengur hjá
sjálfum mér. En þótt einhver
mistök verði í byrjun, reyni ég
bara aftur, og hætti eigi fyr en
ég næ sama árangri og áhuga-
mennirnir vestur í Bandaríkj-
unum.
Það gæti verið gagnlegt, fróð-
legt og skemtilegt að stofna hér
Frl. á 4. sliu.