Alþýðublaðið - 07.07.1939, Blaðsíða 3
FÖSTUDAGINN 7. JÚLÍ 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALBEMARSSON.
í fjarveru hanx:
STEŒ’ÁN PÉTURSSON.
AFSREIÐSLA:
AiÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
||80: Afgreiðsla, auglýsingar.
Ritstjérn (innl. fréWr).
BM: Ritstjóri.
#83: V. S. Vilhjálms (heima).
4|05: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRRNTSMiSJAN
--------------—-------♦
M ákalla peir
laadslðg!
0LLU aumara yfirklór yfir
alvarlegar staðreyndir en
það, sem Þjóðviljinn hafði að
segja í gær við stofnun hins
nýja Byggingarfélags verka-
manna hér í bænum, er vart
hægt að hugsa sér.
Stofnun hins nýja byggingar-
félags er, segir kommúnista-
blaðið, „hrein og bein blekk-
ing.“ Og á hverju byggir það
þann vísdóm? Á því, að Bygg-
ingarfélag alþýðu hljóti eitt að
hafa rétt til þess að fá lán úr
Byggingarsjóði verkamanna,
þar eð samkvæmt lögunum um
verkamannabústaði megi að-
eins veita einu félagi í hverju
umdæmi lán úr honum! En
hvaðan kemur blaðinu þá sú
vissa, að það sé Byggingarfélag
alþýðu, en ekki hið nýja Bygg-
ingarfélag verkamanna, sem nú
hefir réttinn til þess að fá lán
úr þeim sjóði? Hefði ekki verið
sæmra fyrir Héðinn og Moskov-
ítana að beygja sig í tíma refja
laust fyrir landslögum í Bygg-
ingarfélagi alþýðu, heldur en
að vera eftir dúk og disk með
slíkar blekkingar við verka-
mennina, sem beðið hafa eftir
íbúðum þar undanfarið. en nú
verið sviftir öllum möguleikum
til þess að fá þær í því félagi,
fyrir uppsteit Héðins og komm-
únistaklíku hans gegn bráða-
birgðalögunum um breyting-
ar á lögum um verkamannabú-
staði?
En það endurtekur sig alls-
staðar sama sagan þar, sem
kommúnistar ná nokkurri að-
stöðu til þess að koma fram
sínum klækjum: Þeir eru alltaf
nógu frakkir til þess að ginna
fylgismenn sína og þau félög,
sem þeir ná tangarhaldi á, út
í vonlaus æfintýri og uppsteit
gegn lögum landsins. En mann-
dómurinn er ekki alveg eins
mikill, þegar þeir eiga að fara
að taka afleiðingunum af sínum
eigin óhappaverkum og standa
verkamönnunum, sem hafa
glæpzt til þess að trúa þeim fyr-
ir málum sínum, reikningsskil
á því tjóni, sem þeir hafa unnið
þeim með uppreisnar- og valda-
brölti sínu!
Það er lagleg huggun, eða hitt
þó heldur, fyrir verkamennina
í Byggingarfélagi alþýðu, sem
enn hafa ekki getað fengið
neinar íbúðir þar, að fá það fyr-
irheit Héðins og kommúnista,
að nú skuli landslögin ákölluð,
eftir að þessir herrar eru búnir
að eyðileggja rétt félagsins til
lána úr Byggingarsjóði verka-
mahna með brölti sínu og lög-
leysum! En þannig eru komm-
únistar: Þeir eru allt af reiðu-
búnir til þess að heimta vernd
laganna, þótt þeir neiti að hlýða
þeim sjálfir.
En það er alveg ástæðulaust
fyrir þá að gera sér nokkra von
um það, að Byggingarfélag al-
þýðu, sem þeir hafa nú klófest
við vistaskipti Héðins, fái nokk-
urt lán framar úr Byggingar-
sjóði verkamanna. Ekki vegna
þess, að Stefán Jóh. Stefánsson
hindri það í fjarveru Magnúsar
Sigurðssonar, formanns sjóð-
stjórnarinnar, með því að kalla
ekki saman fund í henni, eins
og Þjóðviljinn hefir verið að
þvætta um undanfarna daga. Því
að ef félagsmálaráðherrann
hefði viljað, hefði honum verið
innan handar að kalla saman
stjóm Byggingarsjóðsins til
þess að vísa lánsbeiðni Bygg-
ingarfélags alþýðu í eitt skipti
fyrir öll frá, eftir að sýnt var
orðið, að það vildi ekki uppfylla
lögleg skilyrði til þess að fá
lánið. En hann hefir ekki gert
það, af því að hann vænti þess,
að meðlimir gamla byggingar-
félagsins, sem hann hafði gert
allar ráðstafanir til að gæti
fengið lán, ef það uppfyllti öll
skilyrði gildandi laga, bæru
gæfu til þess að taka fram fyrir
hendurnar á þeirri klíku, sem
undanfarið hefir hindrað það,
að félagið uppfyllti þau skilyrði,
sem sett eru fyrir láni úr bygg-
ingarsjóðnum í bráðabirgðalög-
unum um breytingar á lögum
um verkamannabústaði. En sú
von hefir brugðizt. Hin gamla,
og nú raunverulegu ólöglega,
stjórn Byggingarfélags alþýðu
hefir í valdabrölti sínu heldur
kosið að fórna framtíð félagsins,
en að uppfylla þau skilyrði,
sem landslög heimta af því. —
Þess vegna hefir Byggingarfélag
alþýðu nú glatað rétti sínum til
lána úr Byggingarsjóði verka-
manna, og hið nýja Byggingar-
félag verkamanna, sem að öllu
leyti uppfyllir lögin um verka-
mannabústaði með á orðnum
breytingum, öðlast hann í þess
stað.
Það er hart, að margir verka-
menn, sem beðið hafa í Bygg-
ingarfélagi alþýðu eftir íbúð-
um, skuli verða að taka þannig
á sig afleiðingarnar af ábyrgð-
arleysi og ofríki Héðins og
kommúnista í stjórn félagsins.
En það er að vísu ekki annað en
sama reynslan, sem verkamenn
hafa allsstaðar fengið af ráðs-
mennsku kommúnista. En þess
er að vænta, að margir þeirra
fái skaðann bættan áður en
langt líður í hinu nýja bygg-
ingarfélagi. Með því að ganga í
það tafarlaust ættu þeir vel að
geta komið til greina við úthlut-
un íbúðanna í hinum fyrirhug-
uðu nýju verkamannabústöð-
um, því að ólíklegt er, að nánd-
ar nærri allir stofnendur hins
nýja byggingarfélags séu við
því búnir, að kaupa íbúðir í
þeim þegar á þessu ári, þó að
ekki hafi hinsvegar þótt fært
að láta meðlimi hins gamla
byggingarfélags ganga fyrir,
eins og margir munu þó hafa
óskað, að gæti orðið.
Ódýrt
Hveiti í 10 lb. pokum 2,26
Hveiti í 20 lb. pokum 4,25
Hveiti í lausri vigt 0,40 kg.
Strásykur 0,65 kg.
Molasykur 0,75 kg.
Spyrjið um verð hjá okkur.
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
Tjarnarbúðin. — Sími 3576.
Jafnaðarstefnan llfir á Þýzkalandl
Þrátt fyrir ofsóknir nazismans.
----*---
Eftirtektarverð frásögn af baráttu þýzkra jafn-
aðarmanna við þýzku leynilögregluna, Gestapo
Ungir þýzkir jafnaðarmenn á hópgöngu undir flokksfánum sínum í smábæ í Súdetahéruðunum,
skömmu áður en Hitler sölsaði þau undir sig. Fánarnir hafa nú «sennilega verið teknir af þeim, en
jafanaðarstefnuna er ekki hægt að taka af þeim. Hún lifir áfram í brjóstum þeirra og heldur á-
fram að breiðast út frá þeim, þrátt fyrir alla kúgun og alla spæjara nazistalögreglunnar.
1 ALÞYÐUBLAÐIÐ
an hefir kent mönnum okkar aó
viöhafa mikla varkárni. Fyrsta
herbragð nazistanna er að reyna
að vinna trúnað hins óbreytta
manns. En þeir verkamenn, sem
Vinna í þjónustu okkar, éru mjög,
gáfaðir, og þeir láta ekki veiða
neitt upp úr sér. Þeir hafa lært
þá aðferð, að hverfa inn í um-
hverfi sitt, ef svo má segja.
Þannig hafa hinir gömlu verka-
menn, sem voru í jafnaðar-
mannaflokknum, orðið „ósýnileg-
ir“.
En sá, sem þekklr verksmiðjU'
fólkið i Þýzkalandi niður í kjöl»
inn, veit, að gömlu jafnaðar-
mennirnir hafa haldið tryggð við
hinar gömlu skoðanir sínar og
hin gömlu samtök.
Þegar Gestapo tekur fjöldp
manna fasta, fer auðvitað ekki
hjá því, að einn og einn með-
limur hinna leynilegu samtaka
jafnaðarmanna slæðist með. Slíkt
getur oft borið við og hlýtur að
koma fyrir.
Á meðal þrjú hundruð fanga er
oft einn eða tveir af okkar mönn-
um, sem hafa verið lífið og sálin
í félagsskapnum á sínum stað.
Það verður því að finna einhvern
í hans eða þeirra stað. Mikla
þolinmæði, varkámi, þrautseigju
og hyggindi þarf að viðhafa til
þess að vinna upp á ný það,
sem tapazt hefir. En það hefir
þó altaf tekizt.
*
;; I AFNAÐARSTEFNAN lifir á Þýzkalandi. þrátt fyrir of-
;> sóknir nazistaleynilögreglunnar, Gestapo. Það sýnir eft-
;; irfarandi grein, sem er eftir Friedrich Stampfer, fyrrverandi
i; ritstjóri aðalblaðs þýzkra jafnaðarmanna, „Vorwarts“ í Ber-
lín, á meðan það gat komið út þar. Stampfer lifir nú land-
Íflótta í París, en starfar í stöðugu leynilegu sambandi við
flokksbræðurna heima á Þýzkalandi. Grein hans gefur góða
lýsingu á þeim skilyrðum, sem þýzkir jafnaðarmenn, bæði
utan og innan þýzku landamæranna, verða nú að starfa
við. Og samt lifir þýzka jafnaðarstefnan og mun rísa upp á
ný, að nazistaæðinu loknu, öflugri en nokkru sinni áður.
"WT ALDAN rigningardag í maí-
mánuði árið 1933 gekk ég
um hið skógívaxna hálendi, sem
þýzku og tékknesku landamærin
liggja um. Ég var að flýja undan
stormsveitum nazistanna, sem
ætluðu að taka mig fastan.
Við vorum þrír félagarnir, vin* *
ur minn og starfsbróðir, Hans
Vogel, úr framkvæmdanefnd
þýzka jafnaðarmannaflokksins,
og ungur jafnaðarmaður, sem
átti heima í þýzka þorpinu, er
næst var landamærunum. Hann
vísaði okkur á fáfarna leið. Við
fórum af þjóðveginum og fórum
eftir þröngum skógarstíg, sem
reyndar var enginn vegur. Við
urðum að brjóta okkur braut
gegn um þétta runna og vaða
yfir ár og læki. Svd komum við
á annan stíg, og nokkrum klukku-
tímum seinna sýndi leiðsögumað-
Urinn okkur gráan landamæra-
stein, merktan þrem bókstöfum,
C. S. R, — upphafsstöfunum í
hinu tékkneska heiti tékkóslóvak-
iska lýðveldisins. Nú vorum við
öruggir. Okkur hafði heppnast
flóttinn.
Ég verð að játa það, að þetta
fyrsta ólöglega ferðalag mitt
haf-ði gert mig ofurlítið tauga-
óstyrkan. Ef til vill er það svo,
að sérhver maður, sem fer y;ir
landam.æri á ólöglegan hátt í
fyrsta sinn, sé ofurlítið taugá-
óstyrkur. Nú veit ég, að það er
ástæðulaust að óttast slík ferða-
Iög. Það er ekki hægt að gæta
landamæra í skógivöxnu hálendi
svo að öruggt sé.
Ef öruggt væri, þyrfti varðmað-
ur að standa bak við hvert tré.
En til þess þyrfti nokkur hundr-
uð þúsund landamæraverði, og
þaÖ þykir í of mikið ráðist við
slíkt starf. Það reyndist því auð-
velt fyrir menn okkar að komast
yfir þýzk-tékknesku landamærin,
en það var nauðsynlegur liður í
hinni pólitísku leynistarfsemi
okkar. Og þar sem þetta varð
að daglegri iðju, fór hetjuljóm-
inn fljótlega af því. Þau fimm
ár, sem ég dvaldi í Tékkóslóva-
kíu, fóru þúsundir sendiboða yfir
landamærin, og milljónum bóka
og bréfa var smyglað inn í
Þýzkaland, án þess nokkur væri
tekinn fastur eða nokkuð væri
gert upptækt.
Erfiðleikarnir eru ekki við
landamærin, heldur inni í land-
inu sjálfu.
*
|JÖFUÐÓVINUR okkar, Ges-
tapo — þ. e. þýzka leyni-
lögreglan — og allir aðstoðar-
menn hennar, bæði innan Þýzka-
lands og utan, komust fljótt á
snoðir um starfsemi okkar. Þeir
reyndu því að ráðast að okkur
bæði í Tékkóslóvakíu og í
Þýzkalandi, en þar urðu félagar
okkar fyrir barðinu á þeim.
í stórum hópum o;g í alls kyns
dularklæðum komu hinir vold-
ugu Gestapomenn inn í Tékkó-
slóvakíu í þeim tilgangi einum
áð ráðast á félagsskap okkar.
Milljónum marka hlýtur að hafa
verið varið í því augnamiði, að
vinna bug á starfsemi okkar í
Prag; en árangurinn af starfsemi
þeirra var síður en svo í hlut-
falli við tilkostnaðinn. Auðvitað
hafá sendimenn Himlers myrt
ýmsa af hinum pólitísku flótta-
mönnum. Njósnarar hans — sem
við þekkjum — höfðu komizt
Snn í öll samtök flóttamannanna.
Þeir stálu bréfum og öðrum
skjölum, og stundum gátu þeir
hlustað á símtöl okkar. En yfir-
leitt bar starfsemi þeirra lítinn
árangur. Við komumst fljótt
upp á lag nieð það, að haga
Max Braun,
einn af duglegustu forvígis-
mönnum þýzkra jafnaðar-
manna í dag. Lifir nú landflótta
í París og gefur þar út eitt af
beztu blöðum þeirra, ,,Die Frei-
heit,“ frelsið.
starfsemi okkar með tilliti til
þess, að einhverjir njósnarar
kynnu að vera viðstaddir.
Heima í Þýzkalandi gátu þeir
starfað meira óhindrað, svo að
smám saman urðum við að gæta
meiri og meiri varúðar í starf-
semi okkar þar. Við urðum oft
að breyta starfsaðferðum. Reynsl-
an sýndi okkur, að sömu brögð-
in dugðu ekki nema skamman
tíma í einu. Menn okkar voru
fljótir að læra.
*
^!|.ESTAPO vinnur nú af meira
'krafti en áður gegn okkur.
En hin þýzka pólitíska lögregla
þekkir lítið til starfsemi okkar.
Þeir þekkja ekki einu sinni
menn okkar. Þýzku jafnaðar-
mennirnir, sem voru meira en ein
milljón, aðeins innan sjálfs
flokksins, árið 1933, eru enn þá
fjölmargir. En samt sem áður
komast Gestapo-mennimir ekki
að nema hverfandi litlu af því,
sem hin leynilegu samtök gera.
Tilraunir Gestapo til þess að
vinna bug á hinni leynilegu
starfsemi okkar, ganga allar í þá
átt, áð taka sem flesta fasta. Á
einum degi eru hundmð manna
fangelsaðir í einni verksmiðju,
þar sem gmnur leikur á, að ein-
hver leynileg starfsemi eigi sér
stað.
Það þykir ef til vill undarlegt,
en er samt satt, að það er mjög
sjaldgæft, að okkar menn séu
meðal hinna handteknu. Reynsl-
A SIÐUSTU ÁRUM hefir
Gestapo endurbætt starfs-
hætti sína. Áður fyr handtóku
þeir þegar í stað þá, sem þeir
álitu gmnsamlega um þátttöku i
hinum leynilegu samtökum. Nú
þykir þeim hyggilegra að njósna
um hina grunuðu, áður en þeir
eru teknir fastir. Þannig hefír,
það komið fyrir, að hópur, sem
áleit sig í engri hættu, hafði ver-
ið uppgötvaður fyrir mörgurn
mánuðum. Einn daginn, þegar
þeir era á fundi og eiga sér
einskis ills von, koma svo hinir
illræmdu Gestapomenn og flytja
þá alla í margra ára fangelsi,
Ein af brellum Gestapomanna
er sú, að nota lifandi menn sem
beitu á hinum pólitísku veiðum
sinum, Svo að ég nefni dæmi:
Einn dag fær félagi okkar, Carl
Schulz, pólitískur flóttamaður í
Prag, áríðandi bréf frá gömlum
vini sínum, Peter Schmidt í
Þýzkalandi. Hann er beðinn að
hitta Schmidt vegna vissra við-
skipta þeirra á tilteknum stað
og tiltekinni stundu við þýzk-
tékknesku landamærin. En Schulz
hefir fyrir nokkmm vikum frétt
það úr annari átt, aÖ Schmidt
hafi verið tekinn fastur af Ges-
tapo. Schulz gefur því tékk-
nesku lögreglunni vísbendingu,
áður en hann fer á stefnumótið
við landamærin.
Hann kemur timanlega að
landamæranum og bíður við þar,
án þess að fara yfir þau. Allt í
einu kernur Schmidt í Ijós hin-
um megin landamæranna. Hann
hefir hendumar fyrir aftan bak-
ið og biður Schulz að koma yfir
til sín. Schulz neitar þvi, en bið-
ur Schmidt að koma yfir til sín,
þar sem þeir geti talazt við án
nokkurrar hættu. Schmidt kemur
ekki, og eftir fjórðung stundar
fer hann aftur. Með honum fara
nokkrir óeinkennisbúnir menn,
sem að því er virÖist, hafa verið
staddir þarna af tilviljun. Enginn
vafi er á því, að þetta hafa ver-
ið starfsmenn Gestapo, og a'ð
allur þessi skripaleikur hefir ver-
ið settur á svið i þeim einum til-
gangi að veiða Schulz í gildr-
una. En sem betur fór, sá Schulz
það á augabragði, að hendur
Schmidts vom bundnar fyrir
aftan bakið. (Þetta kom fyrir ná-
kvæmlega eins og frá er sagt,
aðeins er nöfnum breytt.)
Erh. á 4. síðu.