Alþýðublaðið - 11.07.1939, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAG II JÚLf 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ "
ALÞÝÐUBLAÐI.Ð
MTSTJéRI:
F. R. VALBEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AF«REISSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
H|01: Ritstjórn (innl. fréttir).
S#2: Mtestjóri.
4B93: V. S. Vilhjálms (heima),
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
#86: Afgreiðsla.
ALÞÝSUPRBNTSMISJAN
Síldin.
ÞVÍ hefir oft verið fleygt
manna á milli undanfarin
vor, að það væri undir síldinni
komið, hvort þær stjórnir, sem
farið hafa með völd í landinu,
gætu setið áfram óbreyttar,
þegar haustið kæmi. Og þó að
það hafi verið sagt að hálfu
leyti í gamni, þá hefir þó allt
af falizt í því nokkur alvara.
Því að síldin er ákaflega þýð-
ingarmikill liður í þjóðarbúskap
okkar íslendinga. Og ef að hún
brygðist eitt eða fleiri sumur,
væri alvara á ferðum.
Það má að mörgu leyti líkja
síldinni hér hjá okkur við korn-
ið suður í löndum. Ef uppskeran
bregzt eitt sumar eða fleiri, er
jafnan voði á ferðum og mörg
dæmi þess, að hungursneyð
hefir farið á eftir. Svo illa höf-
um við að vísu aldrei verið
staddir 1 seinni tíð, þótt síldin
hafi brugðizt. Síldin er heldur
ekki aðalfæðutegund okkar eins
og kornið erlendis. En hún er
orðin svo stórkostlega þýðingar-
mikill liður í útflutningi þjóð-
arinnar, að síldarleysisár myndi
hljóta að hafa í för með sér mjög
alvarlegar takmarkanir á ýmsu
því, sem við nauðsynlega þurf-
um að kaupa til neyzlu eða
framleiðslu frá útlöndum.
Til þess að gera sér grein
fyrir þessu þarf ekki annað en
að líta á skýrslurnar um út-
flutninginn undanfarin ár. í
fyrra, árið 1938, nam verðmæti
alls útflutnings 57,8 milljónum
króna, þar af síldarafurðanna
18,6 milljónum, eða 32,2% af
öllu útflutningsverðmætinu. —
Árið þar áður, 1937, var flutt
út alls fyrir 58,9 milljónir króna,
þar af síldarafurðir fyrir 19,9
milljónir, eða 33,8% alls út-
flutningsverðmætsins. Verð-
mæti síldarafurðanna hefir því
tvö undanfarin ár numið nánast
einum þriðja af verðmæti alls
útflutningsins frá landinu.
Það er heldur énginn smáræð.
isfjöldi skipa og sjómanna, sem
á afkomu sína undir síldveið-
unum. í fyrra, árið 1938, stund-
uðu 188 skip, með samtals 2900
manna áhöfn, síldveiðar, þar af
25 togarar, 29 línuveiðarar, 74
mótorskip, sem voru ein um
nót, 36 mótorskip, sem voru
tvö um nót, og 24 bátar, sem
voru þrír um nót. í ár er flotinn
og áhöfn hans ennþá stærri.
Eftir því, sem næst verður kom-
izt eru nú um 225 skip á síld-
veiðum, með samtals um 3300
manna áhöfn. Þar af eru 25
togarar, 30 línuveiðai’ar, 97
mótorskip, sem eru ein um nót,
64 mótorskip, sem eru tvö um
nót, og 9, sem eru þrjú um nót.
Og svo kemur allur sá mikli
fjöldi fólks, sem atvinnu hefir
af síldinni í landi,
Þegar allar þessar tölur eru
athugaðar, er það engin furða,
þótt beðið sé eftir sildinni af
mikilli óþreyju og fylgzt með
fréttunum af henni af vakandi
áhuga um allt land. Því það eru
fáar fjölskyldur, að minnsta
kosti við sjávarsíðuna, sem ekki
hafa beinna hagsmuna að gæta
í sambandi við hana, svo að
ekki sé minnzt á þjóðarheildina,
sem á svo mikið undir því,
hverju síldveiðarnar skila í
þjóðarbúið á sumri hverju.
Síldin hefir komið með seinna
móti í ár, og margir voru farn-
ir að bera kvíðboga fyrir því,
að hún myndi bregðast í þetta
sinn, þannig, að vandræði hlyt-
ust af. En það er ekki eins
mikil ástæða til þess að óttast
slíkt á okkar dögum og áður
fyrr. Þó að veiðitíminn sé
styttri eitt árið en annað, þá
erum við með hverju árinu, sem
líður, að verða betur og betur
undir það búnir að nota okkur
hann til þess ítrasta. Síldveið-
arnar eru nú reknar með stór-
iðnaðarsniði. Sextán verk'smiðj-
ur eru viðbúnar að taka á móti
allri þeirri síld, sem ekki er
söltuð, og vinna úr henni síldar-
lýsi og síldarmjöl. Afköst þeii’ra
fara vaxandi ár frá ári. í fyrra,
árið 1938, gátu þær brætt úr
32 800 málum að meðaltali á
sólarhring, en árið þar áður,
1937, ekki nema úr 28 320 mál-
um. Afkastageta síldarverk-
smiðjanna óx því aðeins á síð-
astliðnu ári um hér um bil 16%.
Og allur viðbúnaður til að taka
á móti síldinni í landi er orð-
inn svo miklu fullkomnari en
áður, að nú er á örfáum vikum
hægt að veiða, verka og vinna
það síldarmagn, sem áður þurfti
heilt sumar til.
Það er stórkostleg framför,
sem orðið hefir í síldveiðunum
hjá okkur síðasta áratuginn, frá
því að hafizt var handa fyrir
frumkvæði og samvinnu Al-
þýðuflokksins og Framsóknar-
flokksins um byggingu og starf-
rækslu fyrstu síldarverksmiðju
ríkisins á Siglufirði. Nú eru síld-
arvei’ksmiðjur ríkisins á Norð
ur- og Vesturlandi orðnar fimm,
fyrir utan ellefu aðrar, sem eru
reknar af bæjarfélögum eða
einkafyrirtækjum, og síldveið-
arnar skipulagðar af stjórnskip-
aðri nefnd, síldarútvegsnefnd.
Þessi verklega og skipulags-
lega gerbylting í síldveiðunum
hefir ekki verið vel séð af öllum
og ekki alls staðar mætt þeim
skilningi, sem hefði mátt vænta.
Það hefir verið talað um ríkis-
rekstur og sósíalisma, sem Al-
þýðuflokkurinn með hjálp
Framsóknarflokksins væri að
smeygja upp á landið. En hverju
nafni, sem menn vilja nefna
hið stórkostlega framtak ríkis-
ins í þessum þýðingarmikla at-
vinnuvegi okkar, þá ættá að
minnsta kosti það að vera öllum
ljóst í dag, að án þess getum
við ekki framar verið, ef síldin
á framvegis að vera þjóðinni
sá fengur og sú auðsuppspretta,
sem hún hefir verið síðustu árin.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Sænskt alþýðufólk á Laugar
vatnsmótinu um samtök sín.
Vlðtal við Qóra Svia.
--------» .
SÆNSK ALÞÝÐUSAMTÖK eru einhver þau öflugustu
á Norðurlöndum. Eins og kunnugt er, eru svo að
segja allir verkamenn í Svíþjóð skipulagðir í verkalýðs-
félögunum, og Alþýðuflokkurinn hefir hreinan meiri hluta
í neöri deild sænska þingsins, en vantar svolítið til að hafa
meiri' hluta í efri deild, þó að flokkurinn hafi algeran
meiri hluta meðal kjósendanna.
Eins og kunnugt er, voru flestir Svíanna á Laugarvatns-
mótinu starfsmenn sænsku verkalýðsfélaganna og Alþýðuflokks-
ins. Ég nctaði tækifærið til þess að spyrja nokkra þátttakendanna
um samtckin, og fara viðtöl við fjóra þeirra hér á eftir.
Pólitísk starfsemi kvenna
Margit Jansson, starfsstúlka í
sambandi daglaunamanna, segir
mér frá pólitískri félagsstarfsemi
alþýðukvenna; en hún starfar
mikið fyrir pá
hreyfingu, pó að
hún hafi fast
starf annars
staðar. I
Fyrstu kven-
félögin voru
stofnuð urn
1890. Fyrstu ár-
in var barátta ^ |
þessara félaga
aðallega mörk-
uð af baváttunni MARGIT JANS-
fyrir beinum SON
þjóðfélagslegum
réttindum kvenna. Kosningarrétt
fengu sænskar konur fyrst árið
1918, og óx kvennahreyfingin þá
þegar gífurlega. Fengust þessar
umbætur eftir harða baráttu; en í
þeirri baráttu stóðu flestar kon-
ur sameinaðar án pólitískra skoð-
aixa, og unnu sérstaklega saman
kvenfélög Alþýðuflokksins og
frjálslyndar konur. Beittu kon-
urnar síðan áhrifum sínum hags-
munamálum sínum til framdrátt-
ar, hver í sínum flokki. Kvenna-
sambandið telur nú um 30 þús-
und félaga í 600—700 félögum
um allt landiÖ. Árið 1922 var
fyrsta konan kosin á þing, og
var hún fyrir Alþýðuflokkinn.
Eftir síðustu kosningar eru 8 Al-
þýðuflokkskonur á þingi og eiga
ekki aðrir flokkar fleiri konur á
þingi. 1 öllunl bæjarstjórnum
landsins eiga Alþýðuflokkskonur
sæti, og hafa þær aðallega með
höndum framfærslustörf og
barnaverndarmál. 1 Svíþjóð eru
verkakonur í sörnu verkalýðsfé-
lögum og karlar, en við vinnum
stöðugt að því að gera verka-
konurnar áhugasamar fyrir ílokks
starfinu. Þá stjórnar kvennasam-
bandið að rniklu leyti barnafé-
lagsskapnum Unga Ömar, sem
er ópólitískur félagsskapur, en að
allega skipaður börnum Alþýöu-
flokksmanna. Úr þessum félags-
skap ganga meðlimir, við viss-
an aldur, í Samband ungra jafn-
aðarmanna. Við gefum út mjög
vandað blað, sem heitir Morgon-
bris. Hóf það göngu sína 1904
og kemur út í 40 þúsund ein-
Orðsendmg
til kaupenda út um land.
Munið að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram
ársf j órðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalla.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkrcfu.
tökum. Að síðustu segir Margit
Jansson: „Það er mjög þýðing-
armikiÖ, að konumar vinni með
manninum að uppbyggingarstarfi
jafnaðarstefnunnar. Þær verða að
njóta socialistiskrar fræðslu, því
úð á þeirra herðum hvílir það að
skapa sálarlíf bamanna. Það verð
ur að kenna bömunum þegar i.
upphafi þann hugsunarhátt um
jafnrétti alira og bræ’ðralag, sein
er skilyrði fyrir því, að hinn
socialistiski andi geti sigrað og
þjóðfélag hans geti gefið mönn-
unum fullkomið andlegt og fé-
lagslegt frelsi“.
V erkalýðssambandið.
VERNER
JOHANSSON.
Vemer Johansson, erindreki
pappírsverkamannasambandsins í
mörg ár og aðal samningamaður
þess, gefur mér nokkrar upp-
lýsingar um
verkalýðssam-
ibandið. í verka-
lýðssamband-
inu, eða LO,
eins og það er
daglega kallað,
eru alls 42
verkalýðssam
bönd ólí'kra
starfsgreina.
Em í þessum
samböndum tæp
milljón með-
lima, eóa nánar
tiltejkið um 960 þúsundir. Stærsta
sambandið innan vertkalýðssam-
bandsins er járn- og málmvenka-
mannasambandið með um 150
þúsund meðlimum. Verkalýðs-
sambandið var stofnað 1899, og
nú má heita, að allir starfandi
verkamenn í Svíþjóð séu félags-
lega skipulagðir. Verkalýðssam-
bandið heldur þing sín hvert 5.
ár, en hin einstöku verkalýðssam-
bönd hafa þing velflest 3. hvert
ár. I Svíþjóð eru nú um 90°/o
allra verkamanna félagslega
skipulagðir, það vantar töluvert
á, að tekizt hafi að binda félags-
skap með öllum skógarhöggs-
mönnum og lausavinnumönnum,
þ. e. þeim, sem hlaupa stað úr
stað og leita að vinnu, „en kjör
þeirra eru líka langsamlega
verst“, bætir Johansson við.
Hvert sambandanna hefir sín sér-
stöku lög og sérstöku sjóði, þau
kjósa að eins fulltrúa til þinga
landssambandsins og greiða
skatta sína til þess. Landssam-
bandinu stjórnar fjölmennt full-
trúaráð, sem síðan kýs sér sína
framkvæmdastjóm, og þetta full-
trúaráð stjórnar sambandinu milli
þinganna. Sambandið rekur nxikl-
ar skrifstofur, og auk þess hefir
hvert félagasanxband sínar eigin
skrifstofur. Verkalýðssambandið
er ákaflega öflugt, óvinnandi,
segir Johansson, og á miklar eign-
ir. Kjör verkamanna í Svíþjóð
eru yfirleitt mjög góð og atvinnu
leysi er lítið. Litið hefir kveðið
að vinnudeilum siðustu árin. Mitt
samband hefir ekki lent í neinni
doilu síðastli’öin tvö ár. Allt hef-
ir verið leitt til lykta með skjót-
unx samningum, svo að ég hefi
haft náðuga daga. Sambandinu
milli Verkalýðssambandsins og
Alþýðuflokksins er þannig háttað,
að þau verkalýðsfélög, sem vilja,
igeta verið í flokknunx og þau eru
ákaflega rnörg. Hins vegar geta
meðlimir félaganna tilkynnt
stjóm sinni, að þeir vilji ekki
vera í flokknum og þá borgar
félagið ekki skatt af þeim fé-
lögum til flokksins. I fyrstunni,
meðan starfsemin var á byrjunar-
stigi, var verkalýðssambandið og
flokkurinn eitt.
— Eru það margir verkamenn,
sem ekki vilja vera í flokknunx?
Nei, alls ekki. Yfirleitt eru allir
verkamenn í Svíþjóð, bæði kon-
ur og menn Alþýðuflokksmenn,
ef þeir á annað borð hafa áhuga
fyrir landsmálum, og það hafa
flestir sænskir verkamenn. Full-
komin eining ríkir innan verka-
fýðssambandsins og flokksins.
Kojnmúnistar koma ekkert við
sögu. Þeir höfðu töluvert fylgi
Um skeið, þangað til alþýðan
lærði að þekkja þá, síðan eru
þeir áhrifalausir.
Samband ungra jafnaðar-
manna.
Johan Espelin ritstjóri við Krist
ianstads Social-Demokrat, segir
mér 'frá starfsemi Sambands
ungra jafna'ðarmanna.
Samband ungra
jafnaöarmanna
var stofnað um
aldamótin, —
Fyrstu árin ,,
klofnaði það .
hvað eftir ann- U t.
að og innbyrðis '•* .
deilumar urðu
þess
að
stóð
Eitt
valdandi,
hreyfingin
í stað.
sinn tókst
JOHANN
ESPELIN.
kÍQfningsnxönn-
um að ná næst-
uan allri hreyfingunni á sitt vald,
en \dð hinir sátum eftir með fá
félög og fáa meðlimi. Nú er
þetta allt gleymt og grafið. Sam-
bandið telur nú um 100 þúsund
meðlimi og er langsanxlega öfl-
ugasta æskulýðssambandið íSví-
þjóð. Kommúnistamir hafa svo
að segja gefizt upp, enda starf-
ar sanxband okkar að praktískum
málum, félög ungra jafnaðar-
manna eru sannkallaðir skólar
fyrir flokkinn. Allir starfsmenn
flokksins, skrifstofumeixn hans og
samtakanna yfirleitt, pólitískir bar
áttumenn hans, blaðamenn o. s.
frv. koma úr æskulýðsfélögun-
um. Við rekunx starf okkar með
fræðsluhringum, fyrirlestram,
námskeiðunx, bókaútgáfu, ferða-
lögum fyrir flokkinn og alhliða
uppeldisstarfi. Þá má ekki
gleyma því, að við vinnum í
sameiningu með öðram æskulýðs
I j«p|
K- sS.
samtökum að menningarmáliun,
sem við getum verið sameinaðir
unx, og þau mál era ekki fá.
Sambandi flokksins og æskulýðs-
sambandsins er formlega þanníg
háttað, að flokkurinn kýs fujl-
itrúa í stjórn æskulýðssanxbands-
ins og gagnkvæmt. Starf okkar
er ekki erfitt. Mikill áhugi ríkir
í fylkingunum og engin sundrang,
Kommúnistar hafa gert margar
tilraunir tjl að koma af stað
sundrangu, en þær hafa allir
mistekizt síðan 1917. Æskulýð*
u inn sltilur, að kommúnistar gera
ekki annað en tala og tala stórt
jog sterkt, en Alþýðuflokkurinn
starfar að málefnum fólksins,
Sterkt og vel skipulagt æskulýðs-
samband er skilyrði fyrjr vaxandi
flokki.
Fræðslusamband verka- 1'
manna.
Linnea Carlsson segir mér dá-
lítið frá Fræðslusambandinu: Ar-
betarnas Bildningsforbund. Sanx-
bandið var stofnað 1912. í pví
eru verkalýðs-
sambönd, Al-
þýðuflokkurinn,
æskulýðs-
sambandið og
ýnxs ópólitísk fé- j
lög. Það hefir
auk þess fé-
lagsskapi víða |
um landið.
Starf þess er
í 4 meginþátt-
um. Það stofn-
ar til fræðslu-
flokka, útvegar
þeim leiðtoga o. s. frv. Það gef-
ur út bæklinga handa fræðslu-
flokkunum. Það starfar að fyrir-
lestrum og sendir fyrirlesara um
þvert og endilangt landið, :>g
loks stofnar það til fjölda
nxargra námskeiða á hverju ári,
Fé sitt fær sambandið með þeirn
hætti, að hvert samband og hver
meðlimur greiðir ársgjald, en
það er dálítiÖ misnxunandi.
Lægsta gjald era 10 aurar á með-
lim. Síðustu árin hafa áhrif verka
lýðsfélaganna aukizt mjög innan
sambandsins og jafnframt hefir
starfsemi sambandsins stefnt
meira að þvi að taka til með-
ferðar atvinnuleg efni í fræöslu-
flokkununx og á námskeiðmxum.
Þetta er vitanlega eðlilegt, þar
sem sambandið er að langmestu
leyti borið uppi af verkalýðsfé-
lögunum.
Fræðslusamband verkamanna
hefir haft gifurlega þýðingu fyr-
ir sænska alþýðumenningu.
Þetta sagði þetta sænska al-
þýðufólk. Margt af þvi, sem það
segir er lærdómsríkt fyrir okkur.
vsv.
LINNEA
CARLSSON
*f!okÉS-
Hosirmjnda
Braðferðir Steindórs:
Allar okkar hraðferðir til Akureyrar eru um Akranes.
Frá Reykjavík: Alla mánud., miðvikud. ©g fistuá.
Frá Akureyri: Alla mámudaga, fimtuá. ®g laugaráaga.
M.s. Fagranes annast sjóloiðina. Nýjar upphitaðar kifreiðar
með útvarpi.
Steindór.
Símar: 1580, 1581, 1582, 1583, 1584.