Alþýðublaðið - 20.07.1939, Side 2
FIMMTUDAG 20. JÚLÍ 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
.....i.ÍÍiBgTOm ..... ii il ii« 1,111.1 ■ ti'iB i i ■■ u
Þumalina.
Hún játaði því bónorði hins yndislega prins.
Og frá hverju blómi kom piltur eða stúlka, og allir höfðu með sér gjafir handa Þumalínu,
en bezta gjöfin voru fallegir vængir, sem stór,
hvítur fugl gaf henni.
Vængirnir voru festir við axlir Þumalínu, og
þá gat hún flogið milli blómanna.
Og allir voru svo glaðir. Svalan sat uppi í
hreiðrinu sínu og söng fyrir þau svo vel, sem
hún gat, en samt var henni þungt í skapi, því
að henni þótti svo vænt um Þumalínu — og
vildi ekki skilja við hana.
— Þú skalt ekki heita Þumalína, sagði blóm-
álfurinn við hana, það er svo ljótt nafn, en þú
ert svo falleg. Við ætlum að kalla þig Maju.
— Verið þið sæl, verið þið sæl, sagði svalan
— og flaug aftur burtu frá hinum heitu lönd-
um, heim til Danmerkur, þar sem hún átti
hreiður yfir glugga, þar sem maðurinn bjó,
sem gat búið til þetta ævintýri, og fyrir hann
söng hún og sagði honum ævintýrið um
Þumalínu.
— Borgarnes.
Áætlunarferðir alla þriðjudaga og föstudaga strax eftir
komu Ms. Fagraness. Frá Borgarnesi kl. 1 e. h. Fagra-
nesið fer til Reykjavíkur á þriðjudögum kl. 9 síðdegis.
Magnús Gunnlaugssan, bifreiðarstjðrt.
UMRÆÐUEFNI
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Verkafólkið og verkalýðsfé-
lögin. Þegar verkakonur eru
kvaddar á vinnustað, en fá
ekki kaup. Ósvífnir verk-
stjórar. Enn um Garð og
Jónas Lárusson. Bréf frá
kunnum stúdent.
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
ÞAÐ ER EINHVER urgur í
verkafólki út í verkalýðsfélög-
in um bessar mundir. Eiiikum verð-
ur maður var við þetta meðal Dags
brúnarmanna, sem telja, að mikið
sleifarlag ríki í starfi þeirra fé-
lags. Hef ég fengið tvö bréf um
það, að einstakir atvinnurekend-
ur borgi ekki taxta — og brjóti
til dæmis taxta, með því að borga
ekki fyrir kaffitíma, ef unnið er í
honum.
Dagsbrúnarmenn verða að muna
það, að það er erfitt að halda uppi
taxta, ef þeir vinna ekki að því
sjálfir. Hins vegar er ekki hægt
að neita því, að Dagsbrún er nú
í mikilli niðurlægingu — og þarf
ég ekki að ræða frekar um það, af
hverju það stafar. Það vita Dags-
brúnarmenn alveg eins vel og ég.
ÞÁ HEF ÉG fengið svohljöðandi
bréf frá „verkakonu": „Ég vinn í
þurrum fiski, breiði á morgnana,
þegar þurrkur er. Þá segir verk-
stjórinn okkur hvenær við eigum
að koma aftur. Nú vildi það til
einn daginn, að hann sagði okkur
að koma klukkan 2 til að taka
saman, og komum við allar. Þá er
svo góður þurrkur, að ekki var
tekið saman fyrr en klukkan 5.
Þarna sátum við aðgerðalausar í
3 klukkutíma, og fengum ekkert
kaup, Ég er ekki í verkakvennafé-
lagi, en mér er spurn: Hafa verk-
stjórar leyfi til þess að kveðja
fólkið til að koma á ákveðnum
tíma, láta það sitja aðgerðalaust —
og borga því ekkert kaup fyrr en
farið er að vinna? — Hvar eru
verkalýðsfélögin, að athuga ekki
þessi mál? — og hvar er Alþýðu-
samband íslands, að hugsa ekiri
um að láta ekki níðast svona á
verkalýðnum. — Þennan dag, sem
ég ræði hér um, var farið að taka
saman klukkan 5, þá gengu tveir
verkstjórar eins og grenjandi Ijón
um reitina og ráku á eftir fólkinu,
líkt og verið væri að tala við
hunda og það í heldur leiðinleg-
um tón. Sú krafa, sem ég vil
gjöra og tel sanngjarna, er að fólk-
inu sé borgað kaup frá þeim tíma,
sem það er beðið að koma, því þó
að það sitji þarna iðjulaust, þá get-
ur það ekki unnið annars staðar,
•hvorki fyrir sjálft „sig eða aðra á
meðan.“
VERKAKONA segist ekki vera í
verkakvennafélagi. Það er ljót
yfirlýsing, og sýnir þroskaleysi
hennar og skilningsleysi á aðstöðu
DAGSINS.
alþýðunnar. Vitanlega eiga allar
verkakonur að vera í Verka-
kvennafélaginu, og kæra tafarlaust
til stjórnar þess, ef réttur er brot-
inn á því. Verkakvennafélagi ber
að gera allt, sem í þess valdi stend-
ur, til að gæta hagsmuna verka-
kvenna gagnvart atvinnurekend-
um, en það er hins vegar fyrst og
fremst skylda verkakvennanna
sjálfra að vera í félagi sínu — og
styðja það af öllu afli.
KRAFA verkakonunnar í bréf-
inu er fullkomlega sanngjörn — og
það er óþarfi fyrir alþýðuna,
enda þótt samtök liennar séu
nokkuð sundruð nú fyrir atbeina
kommúnista, að þola yfirgang og
kúgun. En munið það, að verka-
konurnar eiga allar að vera í fé-
lagsskap sínum. Þær eiga síðan að
snúa sér til stjórnar félagsins.
Hún á að gera allt, sem í hennar
valdi stendur — og síðan á verka-
kvennafélagið að snúa sér til Al-
þýðusambandsins, ef það þarf á að-
stoð að halda.
FRÁ „GARÐBÚA“ hef ég feng-
ið eftirfarandi innlegg í deiluna um
um Garð og Jónas Lárusson: —
,,Laugardaginn 15. þ. m. birtust í
athngasemdum þínum nokkur orð
um Jónas Lárusson bryta, eftir
mann, sem nefnir sig „Nokkrir
fyrrverandi Garðbúar.“ Til þess að
lesendur ætli eigi, að skoðun stúd-
enta og Garðbúa yfirleitt sé slík,
sem fram kom hjá þessum manni,
vildi ég biðja þig fyrir eftirfarandi
athugasemdir:"
„HÖFUNDURINN telur, að Jón-
as Lárusson hafi engan þátt átt í
þeirri „prýði og myndarskap,“ sem
verið hafi á Garði undanfarin ár,
heldur eignar hann þetta Garð-
stjórn og Garðprófasti. Þetta tel
ég vera algerlega rangt. Sú góða
umgengni, sem verið hefir á Garði,
er áreiðanlega eingöngu Jónasi að
þakka. Og að svo miklu leyti, sem
hægt er að segja, að reglusemi hafi
verið á stúdentaheimilinu á Garði
síðustu ár, þá er það að ýmsu leyti
Jónasi Lárussyni að þakka. Hins
vegar ber alls eigi að þakka Garð-
stjórn þetta að nfeinu leyti, því að
hún hefir, því miður, verið mjög
afskiptalaus og aðgjörðalaus, og
hefir alls eigi rækt sitt starf sem
skyldi. Það er því á engan hátt við-
eigaridi, að bera hana saman við
Jónas Lárusson, sem hefir verið
með lífi og sál í starfi sínu, ef svo
mætti segja. Allt, sem gert hefir
verið í kring um Garðinn, eru verk
Jónasar. Garðstjórn hefir þar
hvergi komið nærri. Og Jónas mun
engan styrk hafa fengið, hvorki frá
henni né öðrum. Þó að Garðstjórn
hafi eigi reynzt áhugasöm og af-
rekamikil í starfi sínu býst ég við,
að hún sé svo drenglynd, að hún
viðurkenni þetta“.
BRÉFRITARINN telur, að mikið
hafi kveðið að óánægju stúdenta
með fæðið á Garði, og að þeir af
þeim sökum hafi viljað koma Jón-
asi frá Garði. Það er að vísu rétt,
að alltaf munu einhverjir Garð-
búar hafi verið óánægðir með.fæð-
ið. Hins vegar hafa einnig margir
verið ánægðir og sennilegast þyk-
ir mér, að það hafi alltaf verið
meiri hlutinn. Að öðrum kosti
myndi vafalaust mánaðaruppsagn-
arskilyrðið. sem höfundur minntist
á, hafa verið notað. Það er erfitt
að gera öllum til hæfis í þessum
efnum — og á það ekki sízt við
um stúdenta. Sumir stúdentar
hugsa um það eitt, að hafa fæðið
sem bezt, en láta sig hins vegar litlu
skipta, hvað það kostar. Aðrir gera
aftur á móti eigi svo miklar kröfur
til fæðisins, en vilja um fram allt
hafa það ódýrt. Þessi tvenns konar
sjónarmið rekast sí og æ á, og það
er enginn hægðarleikur, að finna
hinn gullna meðalveg. En mín
skoðun er sú, að Jónasi hafi tekizt
það vonum framar. Og ég fullyrði
— að fæðið hér á Garði hafi verið
fyllilega sambærilegt við fæði á
öðrum matsölustöðum hér í bænum.
Höfundur telur, að 7 stúdentar
hafi farið úr fæði síðastliðinn vet-
ur. Ef hann skrifar aftur, vill hann
ef til vill upplýsa, hversu margir
af þeim 7 borðuðu til vors á
sama stað, þ. e. á þeim matsölu-
stað, sem þeir völdu, er þeir yfir-
gáfu Garð?“
„BRÉFRITARINN treystist eigi
til að véfengja það, að Jónas hafi
rekið sumargistihúsið með prýði.
Þarf því eigi að eyða orðum að
því, enda munu allir, er til þekkja,
sammála um það efni. Höfundur
inn færist hins vegar það í fang,
að gera lítið úr hinni stórfelldu
ræktun Jónasar í kringum Garð-
inn. Hann telur, að stúdentar og
gestir mundu fremur kjósa blóma-
garða en kartöflugarða umhverfis
Garðinn. Ég vil fyrst og fremst
ráðleggja þessum „fyrrverandi
Garðbúa“, að ganga umhverfis
Garðinn, og vita, hvort hann sér
ekkert annað en kartöflugarða. I
öðru lagi vil ég spyrja hann, —
hvers vegna hafi ekki verið tayrjað
á að rækta blómagarða, samanber
ummæli hans um stjórnsemi Garð-
stjórnar. í þriðja lagi vil ég benda
honum á, að það mun eigi vera
erfiðara að byrja á blómarækt eða
trjárækt eða hverju, sem er, þeg-
ar búið er að rækta upp holtin
umhverfis Garðinn. Þá get ég frætt
hann um, að mjög mun nú erfitt
að fá land hér í Rvík eða nágrenni,
til svo stórfelldrar matjurtarækt-
ar, sem hér er um að ræða. Það
er því ástæðulaust fyrir hann, að
reyna að gera lítið úr þessu starfi.
Ég held því hiklaust fram, að segja
megi, að Jónas Lárusson hai'i
stjórnar því, er hann átti að stjórna
á Garði, með prýði og myndar-
skap, að hann hafi komið þar upp
ágæt'is sumargistihúsi — 'og' að
hann hafi hafið þar stórfellda
ræktun, sem er Garðinum bæði til
Frh. á 4. síðu.
QHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
26. Karl ísfeld íslenzkaði.
Það eru máske engar konur í heiminum jafnumhyggjusamar
um útlit sitt og konur æðri stéttarinnar á Tahiti. Á hverjum
morgnu og hverju kvöldi böðuðu þær sig í hinum kristalstæru
og svölu ám. Og þær voru lengi niðri í vatninu og létu þernur
sínar núa sig frá hvirfli til ilja. Því næst smurðu þernurnar
þær með kokosolíu, blandaðri hinum ilmandi krónublöðum tah.
itisku gardaniunnar. Þær skoðuðu andlit sitt í spegli, en speg-
illinn var svört kókosskel full af vatni. Því næst reittu þær
þárin á augnabrúnunum, þangað til brúnirnar voru ^orðnar
mjóar og langar, bogadregnar rákir, eins og þá var kvennatízka
á Tahiti. Þær fægðu tennurnar með viðarkolum. Loks voru þær
tilbúnar og fóru að klæða sig. Fyrst fóru þær í snjóhvítt pils,
sem náði aðeins niður að hnjám. Pilsið átti að vera í vissum
fellingum, og var lengi verið að hagræða því. Svo kom kápan,
sem skýldi öxlunum fyrir sólbruna. Því að stúlkurnar á Tahiti
eru jafnhræddar við sólbruna og kynsystur þeirra við ensku
hirðina.
Framkoma Hinu var jafntöfrandi og vöxtur hennar. Hún var
glaðlynd, brosmild og virðuleg í framkomu og allt fas hennar
lýsti öryggi og jafnframt yfirlætisleysi. Það mætti gjarnan segja
hér nokkur orð til varnar konunum á Tahiti, en þeim hefir oft
verið borin illa sagan af sjófarendum, sem komið hafa til Tahiti.
Ef maður dæmdi konurnar á Tahiti aðeins eftir þeim, sem
koma um borð í skipin á höfninni, væri það sama og að dæma
ensku konurnar eftir þeim, sem koma um borð í skipin í Spit-
head, segir Cook í ritum sínum. En slíkar konur eru til, og
þær keppast um að komast út í skipin.
Húsið, sem ég átti að búa í, stóð eins og áður er sagt, á grasi
grónum tanga austan við Point Venus. Þar var dásamleg
útsýn/í norðurátt sást ströndin og hin fagra, litla eyja. í suð-
ur sást hinn stóri Vaipoopoo-dalur.
Heimilisfólk höfðingjans safnaðist nú umhverfis okkur og
horfði með forvitni á hinn nýja vin húsbónda síns. Þegar
Hina hafði gefið matsveinunum skipanir, kom óvenjulega falleg
stúlka út úr húsinu. Er höfðinginn hafði gefið henni merki,
gekk hún til mín og heilsaði mér á sama hátt og dóttir hans
hafði gert. Hún hét Maimiti og var frænka gestgjafa míns —
tiguleg stúlka, seytján ára gömul. Gestgjafi minn kinkaði kolli
til Hina og leiddi mig því næst inn í hinn fábreytta borðsal sinn,
það var kofi, þakinn pálmaviðarblöðum í skugga trjánna. Kóral-
sandi var stráð á gólfið, og þar voru allmargar ábreiður. Karl-
mennirnir á Tahiti eru mjög frjálsir í umgengni við konur og
þeim er sýnd virðing þar. Þær máttu ekki snerta á neinni ervið-
isvinnu og þær voru mjög frjálsar. En þrátt fyrir það, trúa Ta-
hitibúar því, að karlmaðurinn sé kominn frá himnum, en konan
jarðnesk vera. Konur máttu ekki koma inn í musteri guðanna,
og ekki máttu karlmenn og konur matast saman. Ég undraðist
það, er við Hitihiti settumst tveir einir að máltíð, og að engin
kona kom nærri því að framreiða matinn, eða ganga um beina.
Við sátum hvor andspænis öðrum sinn hvorum megin við
stórt, grænt blað. Hressandi gola strauk vanga okkar, því að
engir veggir voru á þessu skýli ?g niður hafsins lét þýðlega í
eyrum okkar. Þjónn bar okkur2 kókosskálar með vatni í, til
að þvo hendurnar og skola munninn. Það kom vatn í munninn
á mér, þegar ég fann lykt af kjöti, sem verið var að steikja í
eldhúsinu skammt frá.
Við fengum steiktan fisk og banana. Auk þess svínasteik og
grænmeti, sem ég hafði aldrei áður bragðað. Að lokum fengum
við búðing með sósu úr sætri, þykkri kókosmjólk. Ég var ungur
■ii im., ........
þá og mátlystugur vel. Auk þess hafði ég verið marga mánuði
á sjó, svo að ég hélt uppi heiðri þjóðar minnar og borðaði
þriggja manna mat. Samt sem áður varð ég að láta í minni
pókann fyrir gestgjafa mínum. Löngu eftir að ég var orðinn svo
mettur, að bitarnir sátu í hálsinum á mér, hélt Hitihiti áfram
með mestui ró og raðaði í sig firnum af fiski, kjöti og búðingi.
Að lokum stundi hann og kallaði eftir vatni, til þess að þvo
hendur sínar.
— Fyrst borða — svo sofa, sagði hann — og stóð á fætur.
Stór ábreiða var breidd út á ströndinni undir stóru tré. Við
lögðumst á ábreiðuna hlið við hlið og fengum okkur miðdegis-
blundinn, eins og siður er á Tahiti.
Þannig hófst sá kafli ævi minnar, sem ég minnist með óbland-
inni gleði. Ég þurfti ekki að gegna öðrum skyldustörfum en
þeim, að safna orðum í orðabók mína, og tók ég nú til óspilltra
málanna. Ég lifði á ávöxtum jarðarinnar meðal góðs fólks og
naut fagurs umhverfis. Við fórum á fætur um sólaruppkomu,
steyptum okkur í fljótið, sem rann örskot frá bústað Hitihitis,
borðuðum grænmetisárbít — og unnum þangað til fiskimenn-
irnir komu að landi um klukkan ellefu. Svo synti ég í sjónum,
meðan maturinn var framreiddur. Að loknum miðdegisverði
svaf fjölskyldan í klukkutíma, en eftir það fór ég oft með
íjölskyldunni í heimsóknir til kunningja. Eftir sólsetur voru
ljós kveikt, og við lágum umhv^rfis þau, og töluðum saman,
eða sögðum sögur, þangað til við sofnuðum.
Á leiðinni frá Englandi hafði ég farið í gegn um orðabók
doktor Johnsons og merkt við öll þau orð, sem mér virtust al-'
gengust. Því næst hafði ég ritað niður þessi orð í stafrófsröð —
nærri því sjö þúsund alls. Nú varð ég að nema og rita niður
þýðirigu þeirra á máli Tahitibúa. Ég hefi alltaf haft gaman af
tungumálanámi. Hafi ég hæfileika á einhverju sviði, þá hlýtur
það að vera málfræðigáfa.