Alþýðublaðið - 10.08.1939, Blaðsíða 2

FIMMTDDAGINN 10. Agúst 1039
ALÞYDUBLAÐIÐ
Hans klanfi.
i
Og svo gaf faðir þeirra þeim sinn hestinn hvorum, og það
voru mestu stólpagripir.

Sá, sem kunni orðabókina og dagblöðin utan Og sá, sem kunni að brodera, fékk snjóhvítan
að, fékk kolsvartan hest. gæðing.
Og svo smurðu þeir lifrarlýsi í munnvikin, Og allt þjónustufólkið fór út í garðinn til
svo að þeir yrðu mælskari. þess að sjá þá stíga á bak.
sass
UMRÆÐUEFNI
Heimilisdag-
bókin 1939.
Ritdifflur um ritdóm.
MÉR datt í hug, hvort það
væri gert í blóra við mig,
þegar ég sá greinina um Heim-
ilisdagbókina, sem birtist í Al-
þýðublaðinu 5. þessa mánaðar.
En svo sá ég, að svo myndi ekki
vera, heldur tUviljun, að ritdóm-
arinn á sömu bókstafi og ég.
En ég get ekki verið sammála
þessum háttvirta stafanafna min-
um um það, að bókin sé óþörf,
því þarna er komið fyrir á einum
stað margvíslegum fróðleik, sem
mönnum er nauðsynlegur. Nafni
minn segir, að maður eigi betri
aðgang að þessum fróðleik ann-
ars staðar, en hvar það ætti að
vera, veit ég ekki. Get ég ekki
varizt því að hugsa, að hann hafi
ritað dóminn til þess að spilla
fyrir bókinni, en ekki af alrnenn-
um áhuga fyrir því, að bækur
séu góðar. Því ekki get ég skilið,
að hann geti verið á móti bók-
inni, af því að þar séu uppskriftir
um, hvernig nota megi rabarbara
og hvalkjöt. En í lok ritdómsins
segir hann, að rnargur hefði vilj-
að eignast bókina, ef sleppt hefði
verið þessum uppskriftum.
Ritdómari þessi segir, að daga-
talið sé meir en hálf ónýtt, af
því hálft árið sé liðið, og svipar
þetta hjá honum mjög til annars,
er hann segir um bókina, og
bendir það á, að ekki hafi hann
nú vandlega skoðað hana, því að
'dagatalið byrjar ekki með janúar,
heldur með júlí.
En fróðleikur sá, sem bókin
hefir að geyma, er ölíum nauð-
synlegur. Þar eru leiðbeiningar
um framtal til tekju- og eigna-
skatts, skattstigar, lög um bók-
hald, leiðbeiningar um dagbókar-
færslu, stimpilgjöld og ýmislegt
annað viðvikjandi opinberu lífi,
er aílir þurfa að vita. Þarna er
lika um ræktun matjurta, um
jurtakvilla, um fóðurefni, um fisk
og fiskafurðir og dálkur fyrir
húsmæður, (er þar í þetta um
rabarbarann og hvalkjötið, sem
nafna mínum féll svo illa). Og
þarna fylgir iíka næringarefna-
tafla og ráð til þess að ná úr
blettum. Mesti sægur er í bök-
inni um mál, vog, mynt, vega-
lengdir, póstmál og símamál, þar
með burðargjöld og símskeyta-
gjöld. Þama er lika allmikið um
söfn og opinberar stofnanir,
stjórn, þing, ráðherra, kirkju,
mennta- og heilbrigðismál, lög-
gæzlu og dómsmál, banka- og
sparisjóði. y
Þarna er í stuttu máli saman
kominn flestur sá fróðleikur, sem
menn þurfa á að halda, ef menn
þurfa eitthvað að snúa sér við,
en fjöldi af greindustu mönnum
standa gagnvart sem glópar, af
því að þeir vita ekki, hvert þeir
eiga að snúa sér, ef þeir eiga að
fá þann fróðleik. Loks er ótalið
dagatalið, sem varð til þess að
Verðlaunasamkeppni - um
bezta svarið um mismuninn
á sveitastúlkunni og stúlk-
unni við sjávarsíðuna. Sér-
viturt bréf um þetta efni.
Grétar Fells leiðréttir. Veg-
farandi skrifar og slær á
þjóðarmetnaðinn. Hafa ís-
lendingar helgað sér Kol-
beinsey?
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
EITT BLAÐ hefir nú gengizt
fyrir fegurðarsamkeppni. Ég
ætla nú að gangast fyrir annarri
samkeppni. Ég veit, að menn gera
oft samanburð á sveitastúlkunni og
stúlkunni, sem býr við sjávarsíð-
una — og eru dómarnir ákaflega
misjafnir. Ég vildi gjarnan, að Ies-
endur mínir sendu mér bréf um
álit sitt á þessum systrum, og skal
gera samanburð á þeim, búningi
þeirra, Iframkoniu og fviðhorfi
þeirra til lífsins. Verðlaunin fyrir
bezta svarið geta ekki verið há. En
ég veiti þó 10 króna verðlaun fyrir
snjallasta svarið. Ekkert svar má
vera meira en 50 línur — hér í
þessum dálkum minum.
ÉG MUN svo birta bezta svarið
— og jafnvel fleiri, ef þau eru
snjöll, og mun ég fá einhverja
góða menn og gegna til að dæma
með mér milli svaranna. Öll bréf
um þetta efni verða að koma til
mín fyrir mánaðamöt, og fylgja
skal nafn og heimilisfang með, en
svarið sjálft má vera undirritað
dulnefni. Ég skal strax hér með
birta bréf, sem ég hefi fengið um
þetta efni fyrir nokkru, en vitan-
lega kemur það ekki til greina við
verðlaunaveitinguna, enda ékki
hæft til þess.
„SÉRVITUR SVEITAMAÐUR"
skrifar mér eftirfarandi bréf um
mismuninn, sem hann álítur vera á
sveitastúlku og stúlku við sjávar-
síðuna. Hann segir:
„ÍSLENZKA SVEITASTÚLK-
AN er snotur, bústin og góð vera,
en samkvæmt fenginni reynslu,
talsvert lengur óþæg, — hvort
sem hún er heima, eða dvelur í
kaupstað, heldur en systir hennar
í borginni. Sannanir fyrir þessu
fást bezt með því að horfa á fötin
hennar. Þau eru allmikið snjáðari
en klæði borgarstúlkunnar. Ef til
vill öðr.um þræði vegna þess, að
sveitastúlkan er annaðhvort fá-
tækari eða nýtnari. En þó einkum
vegna þess, að hún þarf að standa í
brauki við piltinn sinn, sem klædd-
ur er í gróf vaðmálsföt, er ýfa yfir
borð fata hennar, þegar hún legg-
ur svona mikið kapp á að verjast
— t. d. kossum o. þ. h.“
„MENNTUN SVEITASTÚLK-
UNNAR stendur yfirleitt á langt
koma upp um nafna minn, aÖ
ekki hefÖi hann athugað bókina
vel. Prentun og frágangur bók-
arinnar er hinn snotrasti, og hef-
ir Víkingsprent annazt það.
G. G.
DAGSINS.
um hollari merg en bæjarstúlkunn-
ar, því að hún gefur sér meiri
tíma til hagnýts náms — og stundar
það af öllu meiri alúð og kappi.
En eins og eiturlyfin vinna bug,
jafnvel á sterkasta manni, þannig
veikir borgarmenningin (eða ó-
menningin) varnir og mótstöðu-
kraft sveitastúlkunnar að lokum,
ef hún flyzt í kaupstað og skapar
úr henni þæga borgarstúlku, sem
vill búa dag hvern í skýjaborg. En
í kaupstaðnum er það mjög jarð-
nesk höll, sem heitir slíku nafni.
Og það er tilviljun háð, hvort hún
fæst byggð á bjargi.“
GRÉTAR FELLS leiðréttir mis-
sögn mína. „„Guðspekingar borða
hvorki kjöt né fisk“ —■ sagðir þú,
Hannes minn, nýlega í Alþýðublað-
inu, er þú varst að segja frá sum-
arskóla Guðspekinema í Þrasta-
lundi í sumar og hrósa matnum þar
og allri aðhlynningu, svo sem mak-
legt var. En hafa skal jafnan það,
er sannara reynist. Því fer mjög
fjarri, að allir þeir, er telja sig
Guðspekinema, borði hvorki kjöt
né fisk, enda er oft lítt mögulegt
— og stundum ómögulegt — að
lifa á eintómri jurtafæðu, svo að
háskalaust sé fyrir heilsuna, að
minnsta kosti hér á landi. Sumir
Guðspekinemar kjósa þó að hafna
algjörlega kjöti og fiski, og geta
ýmsar ástæður valdið, enda er
slíkt ekkert sérkennilegt fyrir
þann flokk manna.“
„ÞAÐ ER hinn mesti misskiln-
ingur, að það skipti miklu málí
fyrir andlegan þroska manna eða
sálarheill, hvort þeir lifa á fæðu
úr jurta- eða dýraríkinú, og oft
koma mér í hug orð spekingsins
Emersons, þegar menn eru að.
heimska sig á því að telja það til
aðalatriða, hvort neytt sé jurta-
eða dýrafæðu. En orð Emersons eru
á þessa leið: Stórmenni víta naum-
ast af því, hverju þau klæðast eða
hvað þau borða. Mætti um þetta
rita langt mál, en ég vildi í þetta
sinn aðeins reyna að koma í veg
fyrir, að farið sé að halda, að
Guðspekinemar séu — fremur en
aðrir menn — á valdi einhvers
mataræðisrétttrúnaðar, og veit ég
— að þú, Hannes minn, tekur það
ekki illa upp, þótt ég telji, að áð-
urnefnd ummæli þín geti valdið
misskilningi og vilji varna því.“
„VEGFARANDI“ SKRIFAR: —
„Ég hefi, mér til mikillar ánægju,
fylgzt með pistlum þínum í AI-
þýðublaðinu. Ekki vegna þess, að
ég hafi ánægju af, hve margt fer
miður hjá okkur, heldur vegna
þess, að ég sé, að hér er á ferð-
inni maður, sem hefir áhuga fyrir
umbótum. Það er ekki nóg, að
leggja langa vegi eða byggja brýr
og stórhýsi til þess að sýna og
gorta af, bæði út á við og inn á
víð, ef öll umgengni við þessi
mannvirki ber slóðaskap og hirðu-
leysi vott.“
„VIÐ VERÐUM að sætta okkur
við þá staðreynd, að við erum ekki
stór þjóð og læra að sníða stakk
eftir vexti, og þar sem ekki er hægt
að koma við stórframkvæmdum,
verðum við að vinna vel að hinu
smærra, sem minna kostar, en «et-
ur þó mörgu öðru fremur menning-
arsvip á okkur. Hér á ég meðal
annars við góða umgengni og
reglusemi í smáu sem stóru. Þegar
við berum saman smæð og fátækt
okkar og stærð og auð annarra
þjóða, finnum við flest til van-
máttarkendar, en til að breiða yfir
hana hættir okkur við að fara að
gorta af hinu og þessu, sem okk-
ur er algerlega ósjálfrátt, jafnvel
því, að við höfum ekki herskyldu.“
mtm mm* ípw mm m •»
„ÞETTA A LÍKA við um bók-
menntirnar, sem eru að vísu ágæt-
ar, en eru þó bara arfur frá for-
feðrum okkar, en í engu verðleik-
um núlifandi kynslóðar að þakka;
og vafalaust á einangrun meiri þátt
í þeím en bókmenntaáhugi.“
i- %
„SVO ÉG snúi mér nú að öðru,
þá hefir mér oft fundizt margt
vanta hjá þér. En það er ekki
hægt að krefjast þess af einum
manni, að hann sé með nefið niðri
i öllu í einu. Loks kom svo greinin
þín um lögregluna. Það var orð í
tíma talað, því það má segja, að
þar hafi þurft að finna að. Annars
ætti maður ekki að lasta lögregl-
una um of en athuga þann jarð-
veg, sem þeir eru vaxnir úr, en
það er óstundvís, sinnulaus, óorð-
heldin, kærulaus og illa siðuð
þjóð, ef til vill ekki verri en aðrar,
en hreint ekki betrí.“
„VEGFARANDI sá, sem þetta
ritar, er bersýnilega ákaflega óá-
nægður með lögregluna. Það er
kunnugt að það hefir legið í landi
hér, að leggja allt út á versta veg
fyrir lögreglunni og smíða um hana
hinar verstu sögur. Ég get ekki
birt slíkar sögur, sem gripnar eru
úr lausu lofti, en ég mun hins veg-
ar sýna lögreglustjóra bréf, sem
mér berast um þessi mál.
- m ,-^mm w&a mtm
ÓLAFUR HANSSON ségir í
bréfi til mín: „Getur þú svarað
þeirri spurningu fyrir mig, hvort
fslendingar hafa nokkurn tíma
helgað sér Kölbeinsey formlega?
Ég er hræddur um, að svo sé eigi,
en okkur gæti stafað hætta af því,
að eyjan félli í hendur erlends rík-
is. Fyrir allmörgum árum var rætt
um það í norskum blöðum, að
Norðmenn ættu að helga sér eyna
og koma þar upp veðurathugana-
stöð. Var auðséð á þeim skrifum,
að Norðmenn viðurkenndu ekki
rétt íslendinga til eyjarinnar."
4 0, mqjg -ti'rfBfSt.
„FYRIR SKÖMMU sá ég grein í
ameríksku blaði, þar sem rætt er
um lönd og eyjar í Norður-íshafi. í
þeirri grein er Kolbeinsey, sem þar
er nefnd hollenzka nafninu „Mew-
enklint“ (mávaklettur), talin „no
man’s land“. Ef íslendingar hafa
ekki helgað sér eyna, ættu þeir að
gera það hið fyrsta, því að ella er
viðbúið, að eitthvert stórveldi eða
annað erlent ríki slái eign sinni á
hana. Þó að eyjan sé örsmá, er
ekki óhugsandi að hún geti á ein-
hvern hátt haft hernaðarlega þýð-
ingu, og væri þá íslandi hætta bú-
in.“
ua ’sa ~:iís* wm >e:’-a
ÍSLENDINGAR munu ekki hafa
helgað sér þetta útsker fyrir norð-
an Grímsey. Það mun vera „no
man’s land“, ef land skyldi kalla.
Ilannes á horninu.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
39. Karl ísfeld íslenzkaði.
Þegar Nelson minntist á það, að Purchell fengi ef til vill að
vera um borð, ef hann óskaði þess, varð hinn gamli sjómaður
hinn æfasti.
— Haldið þér, að ég vilji vera um borð með þorpurum og
sjóræningjum? Nei, aldrei! Ég fer með skipstjóranum.
í sama bili kom Churchill auga á okkur.
— Hvað hafið þér í hyggju, Purchell? Ætlið þér að stela
verkfærunum okkar?
—- Verkfærunum ykkar? Ég á þessi áhöld og fer með þau.
— Þér fáið ekki svo mikið sem einn nagla, svo lengi sem
ég ræð nokkru, svaraði Churchill. Hann kallaði til Christians,
og aftur var rifizt — ekki aðeins um verkfærakistuna, heldur
einnig um timburmeistarann. Christian langaði til þess að
hafa timburmeistarann um borð, af því að hann var góður
smiður, en hinir allir voru andvígir því. Purchell var skap-
maður mikill og var álitinn harðstjóri, sem gengi næst Bligh.
— Hann er bölvaður þorpari.
— Við getum haldið sveinunum, herra Christian, þeir geta
gengið í stað timburmeistrans.
— Látið hann fara 1 bátinn.
— Láta mig fara, bölvaðir sjóræningjarnir! grenjaði hann.
— Mér þætti gaman að sjá framan í þann mann, sem ætlaði
að reyna að hindra mig. Því miður var Purchell jafnheimskur
og hann var hugrakkur. Hann gleymdi nú að gæta varúðar
og gortaði af því, hvað hann myndi gera, þegar hann væri
kominn burt frá uppreisnarmönnum.
— Takið eftir því, sem ég segi, bölvaðir þorpararnir. Við
skulum draga ykkur alla fyrir lög og dóm. Við skulum smíða
okkur skip, sem við getum siglt á heim. . . .
— Það er einmitt það, sem hann gerir, ef þér látið hann fá
verkfærin, herra Christian, hrópuðu margir af skipshöfninni.
— Þessi gamli refur gæti smíðað skip með vasahníf.
Of seint varð Purchell skiljanlegt, hvað hann hafði gert. Ég
held, að Christian hefði fengið honum eitthvað af verkfærum,
en þegar hann var minntur á það, hvað timburmeistarinn gæti
gert, skipaði hann strax svo fyrir, að verkfærakistan yrði
borin undir þiljur. Purchell fékk því ekkert annað í hend-
urnar en handsög, litla öxi, hamar og lítinn poka með nöglum.
Bligh hafði heyrt allt, sem sagt var, og réði sér nú ekki leng-
ur: — Bölvaður hálfvitinn þinn! hrópaði hann til Purchells,
en Burkitt hindraði hann í því að segja meira, með því að
setja byssustinginn fyrir kverkar honum.
Þiljurnar voru þéttskipaðar fólki, en Christian gætti þess
vel, að þeir, sem voru á móti uppreisnarmönnum, gætu ekki
náð saman. Um leið og búið var að útbúa stóra skipsbátinn,
gaf hann bátsmanninum skipun um, að setja bátinn á flot: —
Og gætið vel að, herra Cole! Ef þér brjótið rá eða ræði, fer
illa fyrir yður. Um fimmtán af okkur fengu skipun um að
hjálpa honum, því að uppreisnarmennirnir voru alltof skyn-
samir til þess, að leggja frá sér vopnin.
Einn þeirra fyrstu, sem skipað var að fara ofan í bátinn, var
Samúel. Þar næst komu þeir Hayward og Hallet. Báðir hágrétu
og báðu sér miskunnar og það þurfti að bera þá að skipsstig
anum. Hayward snéri sér að Christian og sagði:
— Herra Christian! Hvað hefi ég brotið af mér, svo að þér
farið þannig með mig. Lofið mér að vera kyrr um borð.
— Við getum komizt af án yðar hér um borð, svaraði Christi-
an — farið báðir ofan í bátinn,
Næsti maður var Purchell. Það þurfti ekki að herða á hon-
um. Ég held, að hann hafi heldur viljað láta drepa sig, en að
vera kyrr í skipinu, eftir að það var komið á vald uppreisn-
armanna. Hin litilfjörlegu verkfæri, sem hann fékk að hafa
með sér, voru rétt honum ofan í bátinn. Christian skipaði svo
fyrir, að Bligh yrði leiddur að skipsstiganum. Þar voru hendur
hans leystar.
— Jæja, herra Bligh! Þarna er báturinn yðar. Og þér eruð
heppinn að hafa fengið stærri bátinn. Farið strax í bátinn.
— Herra Christian, sagði Bligh. í síðasta skipti bið ég yður
að athuga, hvað þér eruð að gera. Ég lofa yður því, að minn-
ast aldrei framar á þetta mál, ef þér hættið við þetta. Hugsið
um fjölskyldu mína!
— Nei, herra Bligh. Þér hefðuð fyrr átt að hugsa um fjöl-