Alþýðublaðið - 16.08.1939, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÆMÆ?
Viðsjárverð ráðning íslenzkra
verkamanna fil Þýzkalands.
■ ---------
Ungir menn sendir út, án nokkurrar vissu um, að
þeir sjálfir komist heim, ef til ófriðar kemur, hvað þá heid-
ur með einn eyri af því kaupi, sem þeim er lofað.
-----e----
STRÍÐSUNDIRBÚNINGURINN i Þýzkalandi virðist
nú vera að ná hámarki sínu. Unnið er daga og nætur
í hergagnaverksmiðjunum. Uppskeran er hafin á ökrunum
löngu fyrir venjulegan uppskerutíma, og fastaherinn er orð-
inn jafnfjölmennur, eins og á ófriðartimum væri.
Til alls þessa stríðsundirbúnings þurfa Þjóðverjar mik-
inn mannafla, og það meir en þeir hafa yfir að ráða. Því
hefir það ráð verið upp tekið af þýzkum yfirvöldum, að láta
ýmis þýzk fyrirtæki leita til annarra landa til þess að fá
þaðan verkamenn, og skyldi þeim lofað háu kaupi og góð-
um kjörum, ef þeir vildu koma.
MIÐVIKUDAGUR 16. ÁG. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans: |
STEFÁN PÉTURSSON. =
— 1
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦-----------------------—
Lðgreglan.
] p. i7
Jk LPÝÐUBLAÐIÐ hefir síð-
ustu daga tekiS opinberlega
til meðferðar nokkur mjög al-
varleg tilfelli um agaleysi og á-
byrgðarleysi í starfi einstakra
lögregluþjóna hér í bænum, sem
um lengri tíma hafa verið mikið
um töluð meðai almennings og
pá, eins og oft vill verða, ekki
æviniega rétt með farin, en vafa-
laust hafa orðið til þess að skaða
álit lögreglunnar í heild, þótt yf-
irgnæfandi meirihluti hennar eigi
þar enga sök á.
Pað er oft talað um þá andúð,
sem ríkjandi sé hér, meðal al-
mennings í garð lögreglunnar. En
Alþýðubiaðið hefir í gagnrýni
sinni ekki látið stjórnast af nein-
um slíkum tilfinningum. Það er
sér þess þvert á móti vel með-
vitandi, að hafa engan tilgang
haft annan en þann, að greiða
fyrlr bættri sambúð og samvinnu
lögreglunnar og bæjarbúa. En
skilyrði hennar eru vitanlega
fyrst og fremst þau, að ekkert
það komi fyrir í fari lögreglunn-
ar, sem almenningur hefir ástæðu
til að bera sig upp undan eða
gæti orðið til þess að skaða álit
liennar eða traust í hans augum.
Það er flestum Ijóst, og það
liggur beinlínis í sjálfu starfi lög-
reglunnar, að það er bæði vanda-
samt og vanþakklátt. En þar við
hætist, að hér í bænum skapaðist
snemma nokkur andúð meÖal al-
mennings til lógreglunnar, sem
hún sjálf átti enga sök á, heldur
allt önnur stétt manna, sem árum
saman var með kröfur um það,
aö beita lögreglunni í vinnudeil-
um gegn verkamönnum. En því
betur hefir í seinni tíð dregið
verulega úr þeirri andúð, sem
við það skapaðist, ekki sízt vegna
þess, að þeir flokkar hafa farið
með völd í landinu og þeir menn
haft yfirstjórh lögreglunnar, sem
hafa gert sér far um það, að
haJda henni stranglega utan við
öll slik átök vinnuveitenda og
verkamanna.
Pær umkvartanir yfir lögregl-
unni, sem gengið hafa manna
preðal í allra seinustu tíÖ og nú
undanfarna daga hafa verið
gerðar að umtalsefni í Alþýðu-
blaðinu, eru af allt öðrum toga
spunnar. Það er ískyggileg stað-
ieynd, sem hugsandi menn geta
ekki lokað augunum fyrir, að ó-
regla og agaleysi hefir farið
fnjög í vöxt meðal hinnar upp-
vaxandi kynslóðar hér í bænum
undanfarin ár, svo aÖ full á-
stæða er til að hafa alvarlegar á-
hyggjur út af því. Þar sem upp-
eldisáhrif nægja ekki til þess að
halda slíkum fyrirbrigðum inn-
an lagalegra takmarka, getur
ekki hjá því farið, að það komi
slundum til kasta lögreglunnar,
að rétta við aga og reglu. En
það er ákaflega vandasamt starf
og útheimtir ekki aðeins mikla
lipurð og ábyrgðartilfinningu af
lögregluþjónunum, heldur og
Nú hafa þýzkir atvinnurek-
endur einnig leitað til íslands
til að fá héðan verkamenn.
Birti Morgunblaðið í gærmorg-
un frétt um fyrsta íslenzka
verkamannahópinn til Þýzka-
lands, tíu manns, sem fóru með
Goðafossi í fyrrakvöld, og kjör-
in, sem þeir eigi að njóta þar.
Er þar viðtal við Friðrik Matt-
híasson frá Keflavík, sem ráðið
hefir verkamennina, og sagt frá
því, hvaða kjör og kaup þessir
verkamenn eigi að fá á Þýzka-
landi.
Vinnutímann segir blaðið
vera 8 stundir á dag og fái
verkamennirnir 80 pfennig á
klukkustund, en við eftirvinnu
sé greitt 10% hærra fyrir fyrstu
klukkustundina, 25% fyrir þá
næstu og 50% fyrir þá þriðju.
Þá er aðbúnaður verkamann-
anna og uppihaldskostnaður
ekki mikill, eftir því sem blaðið
skýrir frá. Eru sérstakir svefn-
skálar, og fyrir húsnæði, þvott
á fatnaði og kvöld- og morgun-
ströngustu reglusémi og aga
meðal þeirra sjálfra. Að sjáif-
sögðu eru lögregluþjónarnir
menn eins og Hverjir aðrir. En í
starfi þeirra verður að krefjast
þess, að þeir gæti í hvívetna
þeirrar reglu og þess aga, sem
þeir eru settir til að vaka. yfir
hjá öðrum.
En þegar svo er komið, eins
og þau tilfelli um agaleysi og
ábyrgðarleysi einstakra lögreglu-
þjóna sýna, sem gerð hafa verið
að umtalsefni, að sú siðferðiiega
hætta, sem nú vofir yfir hinni
uppvaxandi kynslóð, er farin að
gerá ískyggilega vart við siginn-
an lögreglunnar sjálfrar, þá er
voði á ferðum- Þá á almenningur
heimtingu á því, öryggis síns
vegna, að tekið sé alvarlega í
taumana. Og það er óhugsandi
annað en að það hljóti einnig að
vera ósk lögreglunnar sjálfrar,
sem í hteild sinni hefir ekkert til
saka unnið, en á á hættlu að
verða fyrir alvarlegum álits-
hnekki af því, sem einstakir lög-
regluþjónar brjóta af sér. Hún
má ekki við því í sínu vanda-
sama starfi.
Það væri mjög rangt að skoða
síika gágnrýni sem nokkrar á-
rásir á einstaka menn, hvað þá
heldur á lögrtegluna í heild, og
hrapallegúr misskilningur að láta
venzlatilfinningár eða nokkuð
annað villa sér sýn í þessu
máli. Lögreglan er svo þýðingar-
mikil stofnun og nauðsyn þess,
að hún njóti fulls trausts meðal
almennings, svo mikil, að í til-
fellum eins og þeim, sem undan-
farná daga hafa verið gerð að
umtalsefni, má það eitt ráða af-
stöðu manna, sem álit lögregl-
unnar og öryggi almennings út-
h«imtir.
kaffi greiðast 3—4,20 mörk á
viku, en miðdegisverður, sem
snæddur er í verksmiðjunni —
kostar 40 pfennig.
Reynsla dansks verka-
manns.
Við lestur þessarar fréttar í
Morgunblaðinu — rifjast upp
grein, sem nýlega kom í Al-
þýðublaðinu, og var frásögn
dansks verkamanns, sem tekið
hafði svipuðu vinnutilboði, og
verið er að bjóða íslenzkum
verkamönnum nú.
Þessi danski verkamaður
vann sem kyndari á togara, sem
gerður var út frá Cuxhaven hjá
Hamborg, og voru honum lofuð
167 mörk í mánaðarkaup — og
auk þess fæði, húsnæði,
ágóðahlut af afla togarans og
þremur mörkum af hverri lýs-
istunnu. En hann fékk sig þeg-
ar eftir fyrstu veiðiförina full-
saddan á vinnuskilyrðunum og
aðbúnaðínum um borð yfirleitt,
og vildi því fá laun sín, svo að
hann gæti sem fyrst komizt aft-
ur heim til Danmerkur. Þenna
þriggja vikna veiðitíma hafði
hann unnið sér inn, samkvæmt
vinnusamningnum, 114,85 Rm.
En þegar hann ætlaði að fara
að taka út þessi laun sín; þá var
honum tilkynnt, að 35,90 mörk
hefðu verið tekin af laununum
fyrir ýmsum opinberum gjöld-
um, sem honum bæri að greiða
fyrir þennan tíma, sem hann
hefði unnið i Þýzkalandi. Hann
var látinn borga útsvar, kirkju-
sjóðsgjald, borgaraskatt, ör-
orkutryggingu, sjúkrasj óðsgj ald
og atvinnuleysistryggingu. Þeg-
ar þessi upphæð hafði verið
dregin frá kaupinu og hann
greitt allan dvalarkostnað sinn,
átti hann aðeins fyrir far-
gjaldinu að landamærum Dan-
merkur.
Þessi var hin ömurlega
reynsla danska verkamannsins
af vinnunni í Cuxhaven.
Hvað blður islenzku
verkamannanua?
Skyldi það sama bíða þeirra
verkamanna, sem héðan fóru s.l.
mánudagskvöld áleiðis til Cux-
haven?
Blaðið átti í gær tal við Frið-
rik Matthíasson um ráðningar-
kjör íslenzku verkamannanna
og spurði hann, hve mikill
hluti launanna væri tekinn upp
í opinber gjöld, en eins og áður
er sagt, þá er það hann, sem
ráðið hefir verkamennina til
vinnunnar.
,,Alís fá þeir um 160 mörk á
mánuði,“ segir Friðrik, „en frá
því verður dregið, að ég held,
um 70 Rm. fyrir uppihalds-
kostnaði og opinberum gjöld-
um.“
— Fá verkamennirnir þá að
senda þau 90 mörk, sem af-
gangs verða, heim til fjöl-
skyldna sinna?
„Allir þeir, sem ég hefi ráðið
eru ungir og einhleypir menn,
svo gera má ráð fyrir, að þeir
eyði peningum sínum í Þýzka-
landi, en ef þeir vilja senda
peninga heim, þá verða þeir að
sækja um sérstaka undanþágu
frá gjaldeyrislögunum, og held
ég, að þeir fá að senda 20 % af
afganginum.“
Oo hvað, ef til ðfriðar
kemnr?
— Komast verkamennirnir
heim, ef til ófriðar skyldi draga?
„Já, þeim er lofað, að þeir
HIÐ ÓYFIRLÝSTA STRÍÐ
virðist nú vera orðin nýj-
asta tízka. ítalir lögðu Abess-
iníu undir sig, án þess að segja
henni nokkru sinni stríð á hend-
ur, og stríðið á Spáni má að
vissu leyti skoðast á sama hátt.
En þeir, sem innleiddu þessa
nýju hernaðarðaferð, voru Jap-
anir. Árið 1931 réðust japansk-
ar hersveitir, án þess að lýsa yf-
ir styrjöld, inn í Manchuriu,
sem þá tilheyrði Kína, og tóku
landið. Það stríð, sem nú stend-
ur yfir milli Japana og Kín-
verja, hófu Japanir fyrir tveim
árum, án þess að lýsa yfir stríði.
Þetta stríð hefir nú leitt af sér
sams konar stríð, óyfirlýst, milli
Japana og lýðveldis þess, sem
gengur undir nafninu Ytri-Mon-
gólía. í marga mánuði hafa skær
ur staðið yfir á landamærum
Ytri-Mongólíu og japanska lýð-
ríkisins Manchukuo. Auðvitað
skuli fá að fara heim, ef til ó-
friðar kemur.“
Þessar voru þær upplýsingar,
sem blaðið fékk hjá Friðriki
Matthíassyni, og eru þær væg-
ast sagt mjög ófullkomnar, og
greinilegt, að maðurinn ræður
upp á kjör, sem hann veit ekki
fullkomlega hver eru. Hann
„heldur“ að það séu ekki nema
70 mörk, sem dragast frá
kaupinu til uppihaldskostnaðar
og opinberra gjalda, en veit það
ekki með vissu. Hann heldur
líka, að þeir geti með sérstakri
undanþágu fengið að senda
skyldfólki sínu hér heima um 18
mörk af kaupinu, en veit það
ekki heldur með vissu. Og ef
til ófriðar skyldi draga, hefir
þeim verið lofað heimferð. En
hvaða trygging er fyrir því, að
það loforð verði haldið og
mennirnir verði ekki undir ein-
hverju yfirskini kyrrsettir í
Þýzkalandi, til þess að vinna
þar fyrir þýzka herinn, svo að
ekki sé minnzt á hinn mögu-
leikann, að þeir yrðu beinlínis
teknir í herinn og sendir á víg-
vellina?
Væri það til of mikils mælzt,
að íslenzk yfirvöld litu eitthvað
eftir því, hvað hér er fram að
fara, áður en næsti verka-
mannahópurinn verður sendur
— eins og boðað er í Morgun-
blaðinu?
hefir hvorugur aðilinn nokkru
sinni lýst yfir stríði. Stríðið
milli Ytri-Mongólíu og Manchu-
kuo er enn fremur viss tegund
óyfirlýsts stríðs, þar sem aðal-
andstæðingarnir eru ekki nefnd
ríki, heldur Rússland og Japan.
Mongólía komst með tímanum
undir kínversk áhrif. Meðan
stóð á þeim breytingum, sem
urðu eftir heimsstyrjöldina,
tóku rússnesku bolsévíkarnir
Mongólíu. Síðan rýmdu þeir
landið og viðurkenndu yfirráð
Kína þar, en það var aðeins að
nafninu til. Sönnunin fyrir hin-
um áframhaldandi rússnesku á-
hrifum er sovétstjórnarskrá sú,
sem Mongólar tóku sér árið
1924. Moskva hefir haft vaxandi
hagsmuna að gæta í Mongólíu,
eða að minnsta kosti Ytri-Mon-
gólíu, síðan. Suðaustur-Mongól-
íu, Innri-Mongólíu, tóku Japan-
ir árið 1937,
Fyrr á tímum var erfitt að fá
upplýsingar um þetta fjarlæga
land. í sambandi við átján ára
afmæli hinnar svo kölluðu
mongólsku byltingar 11. júlí
síðastliðinn birtu blöðin í Mosk.
va þó nokkrar greinar um á-
standið í hinu sovétrússneska
lýðríki í hinni fjarlægu aust-
rænu álfu.Fregnritari Manches-
ter Guardian í Moskva hefir
gefið blaði sínu upplýsingar
þær, sem hægt var að fá úr
þessum greinum.
Rússnesku blöðin staðhæfa,
að ekki beri að líta á stjórnar-
farið í Ytri-Mangólíu sem kom
múnistiskt, heldur sem „borg-
aralegt lýðræði".
Sannleikurinn að baki þess-
ara orða mun vera sá, að Rúss-
ar hafa gefizt upp við að neyða
sameignarstefnunni upp á Ytri-
Mongólíu, segir fréttaritarinn.
Akuryrkjan í Ytri-Mongólíu
ber á sér enn öll merki hins
gamla hjarðmannalífs þjóðar-
innar, og tilraunir Rússanna til
þess að fá þjóðina til þess að
breyta um hafa mætt mikilli
mótspyrnu hjarðmannanna.
Lýðveldið Ytri-Mongólía hef-
ir þing, sem heitir Hural, og eru
meðlimir þess kosnir frjálsum
kosningum. Þingi þessu ræður
einn flokkur, sem heitir hinn
byltingarsinnaði flokkur þjóð-
arinnar. í flokknum eru einung-
is menn, sem eru fúsir til sam-
vinnu við Rússa, eða, nánar til-
tekið, við þá ráðgefandi menn,
sem Moskva hefir í Ulan-Bator,
höfuðborg Ytri-Mongólíu. Hinn
byltingarsinnaði flokkur þjóðar-
innar hefir, að því er Moskva-
blöðin fullyrða, gert mikið fyrir
þjóðina, ekki einungis á hinu
pólitíska sviði, heldur á menn-
ingarlegu og hreinlætislegu
sviði. Lærðir læknar hafa komið
í stað Lamaprestanna og leifar
j lénsskipulagsins hafa orðið fyr-
I ir miklum árásum. Af þessum
orðum — segir fréttafitari
Manchester Guardian — má
skilja það, að eldri kynslóðin í
Mongólíu heldur ennþá mjög
fast við gömlu þjóðtrúna, Lama-
trúna.
Rússnesku blöðin fara mjög
fjálgum orðum um mongólska
herinn. Sem varnarmúr gegn
japanska verndarríkinú Man-
chukuo hefir Ytri-Mongólía
mikla þýðingu fyrir Rússland,
ritar fréttaritarinn. Rússnesku
blöðin skýra frá því, að um
þriðjungur meðlimanna í hinum
byltingarsinnaða flokki þjóðar-
innarinnar og um helmingur
æskulýðsfylkingarinnar, sem
mótuð er eftir rússneskri fyrir-
mynd, séu í hernum. Þýðingar-
mesti hluti hersins er riddara-
liðið. Á síðustu tímum hefir
herinn fengið nýtízku hernaðaf-
tæki. Herinn hefir verið mótað-
ur eftir rauða hernum og Öll
vopn eru rússnesk.
Alþingi gefin klukka.
Frá Wilhelm Jörgensen, úr-
smiði í Kaupmannahöfn, sem
fæddur er hér í Reykjavík og
dvaldi hér sín bernskuár, hefir
Alþingi borizt stundaklukka að
gjöf, dýrgripur hinn mesti, sem
vottur þess hlýleika, er Jörgen-
sen ber til landsins, þar sem
hann fæddist. Klukka þessi er
tæpur metri á hæð og svipuð á
breidd, úr rauðum marmara og
prýdd logagylltum bronser
myndum. Hún er talin vera frá
18. öld, og er smíðuð á Frakk-
landi. Mun hún áður fyrr hafa
verið í höllinni Chambord. Þess-
ari klukku verður nú komið
fyrir í salarkynnum Alþingis.
og mun hún þar sóma sér hið
bezta.
Hiö öylírlýsta strið Japana
og RAssa á landamærnm
Ytri Hongólin og Hancbukno
Hersýning í Ytri-Mongólíu. Rússneskir herforingjar fremst á
myndinni.