Alþýðublaðið - 25.08.1939, Blaðsíða 2

A'LÞYÐUBLAÐiD
FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 1939
Hann reið á hafrinum beina leið inn í stofuna. — Hér er
nú meiri hitinn, sagði hann.

mm

— Það er hægt, sagði konungsdóttirin, —
en hafið þér nokkuð til þess að steikja hana
í, því að ég hefi hvorki pott né pönnu?
— Það er af því að við erum að steikja kjúk-
linga, sagði konungsdóttirin. — Það var gott,
sagði Hans klaufi. — Þá getið þið steikt fyrir
mig kráku.

— Þá hefi ég ílátið, sagði Hans klaufi. Svo
tók hann fram tréskóinn og lét krákuna í
hann.
-—- Þetta er í heila máltíð, sagði konungsdótt-
irin, — en hvar fáum við nú sósuna?
Ferðalag iii íááia-
hrauQ.
RÍR Akureyringar, þeir Ed-
vard Sigurgeirsson. ljós-
myndari, Stefán Gunnbjörn Egils-
son heimavistarstj-óri o,g Ólafur
Jónss-on framkvæmdarstj. lögðu
iupp í ferð um Ódáðahraun frá
Víðikeri í Bárðardal þ-ann 23.
fyrra mánaðar. Fóru þeir víða
um -og v-oru 10 daga i förinni.
Gengu þeir á fj-öll, m. a. Herðu-
breið, sv-o sem fyrr er frá sagt,
og þótti þeim það mj-ög lær-
dómsríkt, því að sömu menn
höfðu verið staddir á H-erðubreið-
artindi réttu ári áður, eða í júli-
iok síðastliðið sumar. Þá var
míkill snjór í fjallinu, sv-o að
aðeins einstaka grjótrimar -og
h-æstu brúnir gígsins stóðu upp
úr fönninni, en nú mátti heita,
að fjailið væri snjólaust með
öllu, -og var því mjög ölikt um
að litast.
Ólafur Jónss-on g-etur þ-ess einn-
,ig í frásögn sinni urn þ-essa ferð,
að sér virtist gróður v-era að auk-
ast í Ódáðahrauni. Til dæmis
hafi þeir félagar fundið talsverð-
an gróðurslæðing sunnan við
Thoroddsenstind, í dálítilli kvos,
og hafi þ-eir talið þar um 10
tegundir blómjurta, -og inni í
Öskju, á litlum bletti skanimí
sunnan við Víti, hafi þeir fundið
Um 8 tegundir blómjurta. Austan
við Upptyppinga fundu þeir í
dáiitlum hnúk miTli 20—30 t-eg-
undir af blómjurtum, og á leið-
inni frá Upptyppingum til Herðu-
breiðarlinda sáu þ-eir víða tais-
v-erðan slæðing af mel, sem bar
mj-ög þi-oskavænleg öx -og hefir
því, að því er ferðamennirnir
tiöldu, öll skilyrði til þ-ess að sá.
sér mikið í sumar. FÚ.
Torgsala á morgun
við Hótel Heklu og á t-orginu við
Njáisgötu og Barónsstíg. Alltaf
nýtt og mikið grænmeti. Míkið
af tómötum og alls konar græn-
meti. Ódýrast á torginu.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Gunnar M. Magnúss:
Saga alpýðuSræðslunn-
ar á íslandl
RIT þetta var gefið út af
Sambandi íslenzkra barna-
kennara í tilefni af 50 ára af-
mæli kennarasamtakanna, sem
minnzt var allrækilega í bl-öðum
og útvarpi í vor. Var upphaflega
svo til ætlazt, að ritið næði að-
eins yfir þau 50 ár, sem kennara-
samtökin hafa starfað, en síðar
var h-orfið að því ráði, að það
fjallaði um s-ögu alþýðufræðsl-
unnar, frá því að land byggðist.
Af þessu má ráða, að efnið er
næsta yfirgripsmikið, og hefir
það kostað ærna vinnu að safna
því. Verður ekki sagt, að höf-
undurinn hafi legið á liði sínu
þetta röska ár, sem hann haföi til
stefnu til þess að kynna sér heim
ii-dir og gera útdrátt úr þeirn.
Því miður er erfitt að gefa yf-
irlit yfir efni bó-karinnar í fáum
orðum, því að þar kennir svo
margra grasa, og fyrirsagnir
kaflanna eru víða sv-o skáldleg-
ar, að þær gefa lítið til kynna,
um hvað þ-eir fjalla. Mun ég
þó reyna að telja fram ýmislegt
af hinu h-elzta, sem bókin hefir
að geyma. Þar er t. a. m. skýrt
frá rannsóknum, sem fram hafa
farið á lestrarkunnáttu og bóka-
k-osti þjóðarinnar á ýmsum tím-
um, kristindómsfræÖslu og á-
Tirifum kirkjiu -og klaustra á
m-enningarlífið, m-enningaráhrif-
um frá skólasetmm, verndun
mó'ðurmálsins fyrir erlendum á-
hrifum, deilum um stafsetningu,
undirbúningi og setningu:
fræðslulaganna, kennaramenntun,
kj-ömm kennara, barnaskólum -og
starfi þ-eirra frá upphafi vega,
s-amtökum kennara, útgáfu tínia-
rita um uppeldismál, htutdeild
ýmissa h-elztu manna þjóðarinnar
í aukningu alþýðufræðslunnar,
sk-oðunuín þ-eirra á menntunar-
ástandinu og till-ögum þ-eirra til
endurbóta. Má þar nefna menn
eins -og Jón Árnason biskup, Jón
Þorkelss-on skólam-eistara, Jón
Sigurðsson, Pál Bri-em amtmann,
Einar H. Kvaran, Guðrn. Finn-
bogas-on, Jón Þórarinss-on, Bj-örn
M. Olsen o. fl. -o. fl.
Af þessari upptalningu verður
ljóst, að hér eru tekin til með-
ferðar mörg málefni, sem mjög
varða menntas-ögu þjóðarinnarog
hugleikin eru hv-erjum manni,
manni, s-em m-enntun ann.
Um handbragð h-öfundar má
margt gott segja. Það, sem hann
hefir gert, er að safna ötullega
þessum mikla og merkil-ega fróð-
leik og skýra frá honum ljóst og
lípurlega. Það þarf engínn að ótt-
ast að bókin sé tyrfin af lestrar, þótt
hún sé kennd við fræðslu. Hing-
að ná kostir h-ennar, en heldur
ekki lengra. Tel ég þá yfrið nóga
til þ-ess, að bókiri sé þegin með
þ-ökkum. Bókin er ekkert vís-
indarit. Hún flytur engin ný
sjónarmið eða sjálfstæðan skiln-
ing á þeim efnum, sem hún fjall-
ar. Að sv-o miklu leyti, sem
skilningur kemur fram á s-ögu-
legum efnum, þá er hann aðeins
myndamöt lánað úr ís-
landssögu Jóns Aðils eða öðrum
kennslubókum í þeirri grein,
enda varla hægt að vænta ann-
ars, a. m. k. ekki ósanngjarnt.
Og heiztu ágallar bókarinnar eru
það, þegar h-öfundur fer sjálfur
að bollal-eggja um þau efni, s-em
hann er að skýra frá, en víðast
hvar hefir hann kunnað að stýra
fram hjá því sk-eri.
Á það hefir verið bent í öðrum
ritdómi, að ýmsar missagnirvæm
í bókinni, en þær virðast tiltölu-
lega meinlausar. En ein öldungis
furðuteg „prentvilla" hefir slæðzt
inn í textann. Það á að hafa
„misprentazt" nafn Sigurj. Á. Ól-
afss-onar fyrir nafn Vilm. Jóns-
sonar, s-em flutningsmanns að
frumvarpi um ríkisútgáfu nárns-
bóka. Betur hefði farið á því
aö skýra frá því, hvemig á þess-
ari skyssu gat staðið, þótt smá-
vægileg geti virzt. Vilmundurvar
þó • potturinn og pannan í því
máli, eins og allir vita.
Allur er frágangur bókarinnar
kennarasambandinu til sóma, og
er hun skreytt myndum af mörg-
um brautryðjendum á sviði al-
þýðufræðslu og f-orvígismönnum
kennarastéttarinnar.
Á. H.
Kartðflnr,
30 anra kg.
Gulrófur,
30 aura kg.
Rabarbari,
Mt-
35 aura kg«
BBEKKA
Símar 1678 og 2148.
rjarnarbúðin. — Sími 3570.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Hinar vinsæKu braðferðir
Steindórs
til Akureyrar um Akraues eru
Frá Reykjavík: Alla mánudagamiðvikudaga
föstudaga og sunnudaga.
Frá Akureyri: Alla mánudaga, fimtudaga
laugardaga og sunnudaga.
Afgrefðsla okkar á Akureyrl er á foif-
reiðastðð Oddeyrar,
M.s. Fagranes annast sjéleilllna.
Nýjar upphitaðar bifreiðar með útvarpi.
Allar okkar hraðfeiðir eru um Akranes.
CHARLES NORDHQFF og JAMES NQRMAN HALL:
Uppreisuifii á Boimiy.
52. Karl ísfeld ísleazkaði.
mig, sá ég Bounty sigla út með öll segl uppi. ÞaS var suð-
austan æsibyr.
XII.
TEHANI.
■O NDA þótt ég liefði fullkomna ástæðu til þess að óska
-*-á sjálfum mér til hamingju með hag minn, eins og honum var
nú komið, var ég mjög óhamingjusamur fyrstu vikuna eftir
að Bounty fór. Ég fór nú í fyrsta skipti að hugsa um þær trú-
fræðikenningar, sem haldið hafði verið að mér í uppvextin-
um. Ég fór að velta 'því íyrir mér, hvort drottinn allsherjar
skapaði mönnum örlög, eða hvort tilviljun og hending ein
réði örlögum mannanna. í barnaskap mínum fór ég að hugsa
um það, hvers vegna guð, ef hann væri algóður, hefði leyft
manni, í stundarbræði vegna óréttlætis, sem hann hafði verið
beittur, að leiða ógæfu yfir svo marga saldausa menn. Margir
hraustir, hugprúðir og góðir drengir höfðu farið með Bligh í
stóra skipsbátnum. Hvar voru þeir nú? Flestir uppreisnar-
menn voru óbrotnir menn, sem höfuð ástæðu til að kvarta.
Þeir voru þjáðir undir aga hinna járnhörðu sjóhernaðarlaga
og þeir höfðu, nærri því án kvörtunar, þolað þjáningar sínar
undir stjórn manns, sem álitinn var hinn mesti böðull jafn-
vel á þessum tímum, þegar engin vægð var sýnd. Hefði Bligh
ekki þjáð næststjórnanda sinn miklu meira en hægt var að
þola, hefði enginn maður á skipinu óskað eftir uppreisn, og
ferðin heim hefði gengið friðsamlega. Aðeins stundaræsing
hafði breytt örlögum allra. Af öllum þeim, sem eftir urðu í
sltipinu, voru aðeins sjö menn, sem ekki höfðu tekið þátt 1
uppreisninni. Og við vorum sannarlega ekki öfundsverðir —
innilokaðir um óákveðinn tíma á eyju úti á hjara veraldar.
Og um þá af uppreisnarmönnunum, sem óskað höfðu eftir
því að setjast að á Tahiti, er það að segja, að ég vissi svo
alltof vel, hvaða örlög biðu þeirra. Ég hugsaði oft um þessar
mundir um Ellison, sem hafði verið káetuþjónn okkar. Hann
hafði enga hugmynd um það, hversu alvarlegt athæfi hann
hafði framið. Samt sem áður var mér það ljóst, að ef hann
færi ekki burt frá Tahiti, áður en herskipið kæmi, myndi
hann ekki komast hjá því að vera dæmdur til dauða.
í þungu skapi dvaldi ég í híbýlum Hitihitis þessa dagana.
Hina gerði það, sem í hennar valdi stóð til þess að hafa ofan
af fyrir mér, hinn gamli og góði taio minn reyndi árangurs-
laust að koma mér í gott skap. Á þessu tímabili breyttist ég
úr glaðlyndum og áhyggjulausum dreng í fullorðinn, alvöru-
gefinn mann. Morrison hafði setzt að hjá Poim, Stewart bjó
með Peggy hjá Tipasa við rætur One Free Híll. Þessa dagana
fór ég oft að heimsækja þessa tvo vini mína og það varð til
þess, að ég blygðaðist mín fyrir dapurleika- minn. Morrison
og Millward, sem báðir bjuggu hjá Paíno, höfðu ásamt Ste-
wart þá þegar ráðgert að byggja skútu þá, sem þeir og byggðu
seinna. Þeir vonuðust eftir því að geta siglt á skútunni tíl Bata-
víu, og þaðan bjuggust þeir við að fá.far með skipi til Englands.
Stewart hafði gaman af garðrækt og vann daglega í garðinum
umhverfis húsið, sem Tipan hafði látið byggja handa honum.
Þegar ég skýrði honum frá því, hvernig mér væri innan-
brjósts, brosti hann aðeins og sagði: — Það þýðir ekkert að
vera að velta fyrir sér því, sem ekki er hægt að breyta. Að
lokum varð mér það ljóst, að ekkert gæti stytt mér stundir
annað en starf. Ég byrjaði aítur á orðabók minni, og brátt
var ég niðursokkinn í vinnuna.
Morgun nokkurn, um tíu dögum eftir að Bounty fór, gat
ég ekki sofið og gekk því skemmtigöngu fram með ströndinni,
sem lá alla leið að Point Venus. Þetta var klukkutíma fyrir
birtingu, en stjörnubjart var, og norðanandvarinn frá mið-
baug vermdi loftið. Hundur gelti, þegar ég fór fram hjá tjald-
stað fiskimanna, sem sváfu undir brekánum á ströndinni.
Yzt á oddanum lá bezta smáhöfnin á eyjunni. Þar er sjórinn
alltaf lygn og gagnsær, og þar er svo aðdjúpt, að hægt er að
leggja stórum skipum fast við ströndina.
Á þessum odda undi ég bezt á þessum tíma sólarhringsins,
því að útsýnið er þar fagurt, þegar sólin kemur upp. Mér til
mikillar ánægju var ekkert skip á höfninni um þessar mund-
ir. Ég lagðist og lét fara þægilega um mig á einu sandrifinu
og horfði í austur, þar sem bjarmaði fyrir morgunsólinni. í
sömu andránni tók ég eftir stórum seglbáti, sem skreið hægt
inn sundið og inn á höfnina. Brátt heyrði ég skipunarorð
stýrimannsins. Bátnum var rennt að landi og steinakkerinu
var kastað út með miklu skvampi. Segl voru undin saman og
maður stökk í land til þess að binda skipið við pálmaviðar-
stofn.
Af stærð bátsins og fjölda farþeganna gat ég ráðið það,
að farþegarnir tilheyrðu æðri stéttinni, en hverjir sem það
nú voru, þá sváfu þeir ennþá undir litla sólskýlinu í skut
bátsins. Margir skipverjanna komu í land og kveiktu bál og
matbjuggu. Ég sá, að tveim konum var hjálpað í land. Þær
gengu vestur eftir oddanum og hurfu þar.