Alþýðublaðið - 26.08.1939, Blaðsíða 3

r-1
LAtlGARDAGUR 26. ágúst 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STBFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(I*n*angur frá Hverfisgötu).
SIMAR:
4989: Afgreiðsla, auglýsingar.
4961: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4906: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝ»UPRENTSMI©JAN
Skipbrot Noskva
bonimnnisniaBS.
ÞAÐ er ekkert ástand til svo
alvarlegt, að það hafi ekki
einnig sína broslegu hlið. Þessa
síðust'u, örlagaríku daga, þegar
ékki er annað sjáanlegt, en að
svik Sovét-Rússlands við málstað
friðarins og vináttusamningur
þess við Hitler-Þýzkaland sé í
þann veginn að steypa heiminum
út í hörmungar nýrrar styrjaldar,
erþað hið neyðarlega hjálparleysi
kommúnista, sem hlegið er að.
Árum saman hefir varla liðið
svo da;gur, að þessi ginningarfífl
sovétstjórnarinnar og alþjóða-
sámbands kommúnista ætluðu
ekki að rifna af grobbi yfir þeirri
baráttu, sem Sovét-Rússland
berðist gegn þýzka nazismanum
fyrir friðinn, lýðræðið, verka-
lýðshreyHnguna og smáþjóðimar
í Evrópu. Hver sá, sem efaðist
um sannleiksgildi þessa grobbs,
leyfði sér að gagnrýna eitt eða
■annað í framkomu sovétstjórnar-
innar eða neitaði að taka „skil-
. yrðislausa afstoðu með Sovét-
Rússiandi sem landi sósíalism-
ans“, eins og kommúnistar orð-
uðu aðalkröfu sína alls staðar í
heiminum, var stimplaður sem
trotzkisti og agent þýzka naz-
ismans. Öllum þjóðum var ráð-
la,gt að gera bandalag við Sovét-
Rússland eða leita verndar þess.
Þá þyrftu þær ekkert framar að
óttast. Það myndi, undir forystu
Stalins, „göfugasta hugsjóna-
mannsins, sem lifað hefir,“ eins
og Þjóðviljinn komst að orði,
verja þær, ef á þær væri ráðist
af Hitler.
Þannig hefir lofsöngur komm-
únista um Sovét-Rússland og
Stalin haldið áfram dag eftir dag
og ár eftir ár. Og svo er endir-
inn þetta: Þegar á herðir, gerir
Stalin, hinn „göfugi hugsjóna-
maður“, vináttusamning við Hit-
Jer og heitir honum hlutleysi,
meðan hann sé að undiroka lýð-
ræðisþ|óðimar og verkalýðs-
hreyfinguna í Vestur-Evrópu!
Hvenær í veraldarsögunni hefir
andstyggilegri loddaraleikur ver-
ið leikinn?
Það er sannarlega engin furða,
þótt kommúnistar úti um heim
eigi nokkuð erfitt með að skýra
svo furðulega rás viðburðanna
fyrir fylgismönnum sínum, enda
er það sannast orða, að broslegra
fálm en skýringar konnnúnista-
bláðsins hér hjá okkur, á hinu
nýja bræðralagi Hitlers og Sta-
lins, mun vart verða fundið.
Það eru ekki liðnir nema þrir
dagar, síðan fréttin um vináttu-
samning þeirra barst út um heim-
inrí. En engu að síður er Þjóð
viljinn á þeim thna búinn að
gefa þrjár skýringar á honum,
sem hver er upp á móti annari.
Á miðvikudaginn sagði hann, að
samningurinn væri aðeins her-
bragð til þess að knýja England
og Frakkland ti! samningsgerðar
Áttu Danir aðalpáttlnn fi land-
námi tslands og mðtun hinnar
fornu þjððfi élagsskipunar hér?
—--» -
BarOI Ouðmundsson skýrir AlþýAublað*
Inu frá hlnum nýju skoðunum sínum.

EINS OG skýrt var frá hér í blaðinu í gær, kom Barði
Guðmundsson þjóðskjalavörður heim frá Danmörku
með Gullfossi síðast, en þar sat hann norrænt sagnfræð-
ingamót, og flutti hann þar fyrirlestur sinn um „þátttöku
Austur-Skandinava í landnámi íslands“. Þessi fyrirlestur
og niðurstöður Barða vöktu feikna athygli um öll Norður-
lönd og víða deilur, sem einnig hafa náð hingað.
Alþýðublaðið sneri sér til
Barða þegar eftir heimkomuna
og hafði tal af honum. Fer sam-
talið hér á eftir:
Upphat rannsókna minna
— Er langt síðan þú hófst
rannsóknir þínar á landnáms-
sögu íslands?
„Já, það eru mörg ár síðan,
en aðallega tók ég að sökkva
mér niður í þær, þegar ég fyrir
þremur árum var beðinn af
stjórn Norræna félagsins hér að
skrifa álitsskjal um sögu-
kennslubækur Norðmanna. í
bókum þessum gætti áberandi
áróðurs gagnvart íslandi, það er
að segja, að hinir norsku sögu-
bókahöfundar virðast margir
hverjir telja það norskt, sem
mest hefir orðið þjóð vorri til
sóma, og á það er jafnan lögð
hin ríkasta áherzla, að íslenzka
þjóðin sé næstum af hreinrækt-
uðum norskum uppruna.
í einni af kennslubókunum
var kveðið svo að orði, að hinir
fornu íslendingar hafi verið
norskari en Norðmennirnir
sjálfir. Það, sem liggur á bak
við þetta einkennilega orðalag,
er sú staðreynd, að menningar-
og þjóðfélagshættir íslendinga
voru mjög frábrugðnir því, sem
títt var hjá Norðmönnum.
Einmitt þessi setning kom
við Sovét-Rússland. Á fimmtu-
daginn sagði Einar Olgeirsson í
Jéiðara, sem hann, aldrei þessu
vant, ekki kom sér að, að setja
stafi sína uitdir, að samningurinn
væri hefnd fyrir svik Chamber-
lains. Og á föstudaginn segir
blaðið að endingu, að hann sé
gerður til þess að bjarga Kína
og brjóta „öxulinn“! Hvort. fjórða
ékýringin kemu|r í dag skal ósagt
látið, en ekki er það ótrúlegt,
að lesendum kommúnistablaðsins
finnist þeir vera litlu nær, þótt
þeir hafi nú þegar fengið þessar
þrjár skýringar á svo óvæntu
bræðralagi þeirra manna og
flokka, Hitlers og Stalins, naz-
ismans og kommúnismans, sem
þeim hefir hingað til verið talin
trú um, að væru höfuðandstæð-
[urnar í heiminUm.
Kommúnistar úti um allan
heim standa nú „línulausir“ og
ráðþrota, eftir að Stalin hefir
svikið þá og tryggt sjálfum sér
frið í náðarfaðmi nazismans.
Og þótt hjálparleysi þeirra þyki
hlægilegt, þá er það raunvera-
lega sldpbrot Moskvakommún-
ismans úti um heim, sem við er-
Um sjónarvottar að. En hvað
gera skipbrotsmennirnir sjálfir?
Hafa þeir enn manndóm í sér til
þess að læra af svo beizkri
reynslu og snúa aftur yfir í her-
búöir verkalýðshreyfingarinnar ?
Eða ætla þeir, eins og Stalin, að
krjúpa að hakakrossinum og fá
„linuna“ framwegis frá Berlín
via Moskva?
mér til að hugsa um það, hvort
sú gamla skoðun væri í raun og
veru rétt, að íslendingar væru
af norsku þjóðerni, og við þær
athuganir, sem ég gerði þá og
skrifaði um i ritinu „Nordens
læreböker“, fékk ég sterkan
grun um það, að danskra áhrifa
og þátttöku hefði gætt mjög við
landnámið.
Ég leyfi mér að benda sér-
staklega á þetta atriði vegna
þess, að 1 einu af íslenzku blöð-
unum hafa verið settar fram ný_
lega ósvífnar dylgjur um það,
að fyrirlestur minn standi í
sambandi við komu Staunings
forsætisráðherra Dana og ann-
arra merkra danskra stjórn-
málamanna til landsins nú í
sumar(!). Jafnframt vil ég nota
tækifærið til þess að lýsa því
yfir, að eftirfarandi ummæli
sama blaðs, sem hljóða svo:
„Hann (Barði) fullyrðir. að
söguheimildir þær, sem íslend-
ingar hafa hingað til litið á sem
óhreyfanlegt hellubjarg, séu
markleysa og ósannindi,“ eru
tilhæfulaus uppspuni og þvætt-
ingur.“
fireint frá aðalrðkun.
— í hverju eru rök þín fyrir
hinni dönsku þátttöku í land-
námi íslands aðallega fólgin?
„í stuttu máli er auðvitað erf-
itt að gera grein fyrir svo yfir-
gripsmiklu máli. En ég skal þó
skýra þér frá nokkrum höfuð-
atriðum.
Ég minntist á, að mikill mun-
ur hefði verið á þjóðfélagshátt-
um og menningarlífi íslendinga
og Norðmanna frá fyrstu tíð, og
það er staðreynd, sem allir geta
verið sammála um. Og þessi
munur er að mínu áliti svo stór-
felldur, að út af fyrir sig eru
engar líkur fyrir því, að íslend-
ingarnir séu fyrst og fremst af
norskum uppruna.
. Til dæmis óðalsrétturinn var
eitt af höfuðsérkennunum í
þjóðfélagsskipun Norðmanna og
íslendingarnir eiga einmitt fyrst
og fremst að hafa verið af ætt-
um hinna óðalsbornu norsku
höfðingja. En samt sem áður var
óðalsréttur ekki innleiddur á
íslandi. Þó voru allsherjarlög
íslands fyrst sett, er ýms höfuð-
ból hér voru búin að ganga í
sömu ætt í allt að því hálfa öld.
En samkvæmt fornlögum Nor-
egs var hægt að öðlast óðalsrétt
á skemmri tíma en þessum. í
Danmörku þekktist ekki óðals-
réttur frekar en á íslandi.
Á fslandi nutu allir frjáls-
bornir menn sama réttar. í Nor-
egi horfði þetta mál allt öðru
vísi við, og yrði of langt mál hér
að greina frá hinni norsku til-
högun. í Danmörku voru allir
frjálsbornir menn jafnir fyrir
lögunum.
Samkvæmt elztu stjórnskip-
unarlögum vorum voru þjóðfé-
Barði Guðmundsson.
lagsvöldin fyrst og fremst lögð
í hendur goðastéttarinnar, en
eins og kunnugt er voru goð-
arnir í senn andlegir leiðtogar
fólksins sem hofprestar og vers-
legir höfðingjar. Það má full-
yrða, að slík þjóðfélagsstétt hef-
ir ekki verið til í Noregi. í Dan-
mörku voru goðar um það bil
sem ísland hyggðist, það sanna
gamlar rúnaristur.
Mikllvægastu rðbin.
En mikilvægustu atriðin eru
þó ótalin.
Fornfræðingarnir hafa sann-
að með rannsóknum sínum á
legstöðum frá víkingaöldinni,
að líkbrennsla hefir verið mjög
algeng í Nöregi á þeim tírna,
sem ísland byggðist, og að sá
útfararsiður hefir aldrei tíðkazt
á íslandi. En aftur á móti er það
jafnvíst, að danska þjóðin var
hætt við líkbrennslu löngu áð-
ur en ísland var numið. Hvernig
er nú hægt að koma því heim
og saman, ef íslenzka þjóðin er
af norskum uppruna, að land-
námsmennirnir á siglingunni
yfir hafið hafi kastað fyrir borð
hinum rótgrónustu og hjart-
fólgnustu trúarhugmyndum og
trúarsiðum sínum? Það geta all-
ir heilvita menn séð, að svona
hefir það ekki verið. íslenzku
landnámsmennirnir halda fast
við siði feðra sinna og forn-
minjafræðingarnir hafa sannað,
að á víkingaöldinni tíðkuðust
bálfarir um öll Norðurlönd,
nema á dönsku eyjunum og á
íslandi.
Að lokum vil ég svo bæta því
við, að frá fyrstu tímum köll-
uðu íslendingarnir sjálfir mál
sitt danska tungu, en ekki nor-
rænu. Halda menn, að norskir
menn, sem voru komnir beint
frá föðurlandi sínu, Noregi,
hefðu fundið upp á því að kenna
mál sitt við Dani?“
Daoir komu frð Horepl.
— En hvernig má það nú
vera, að danskir menn komi frá
Noregi til íslands? íslendinga-
bók Ara og Landnáma sýna þó,
að ísland sé aðallega byggt frá
Noregi?
„Þessari spurningu er auð-
svarað. Við vitum það með ó-
yggjandi vissu, að Danir voru
búnir að leggja undir sig mik-
inn hluta af Suður-Noregi árið
813. Frásögn um þetta finnst í
áreiðanlegri samtímisheimild. Á
næstu áratugum færðust Danir
stöðugt í aukana með landvinn-
inga sína, Þegar ísland fannst,
var svo komið, að þeir höfðu
iagt undir sig næstum allt Eng-
land og setzt að hér og hvar á
ströndum meginlands Vestur-
Evrópu. Á þessum tíma var
Noregur skiptur í 20—30 smá-
ríki, og það er alveg sjálfgefið,
að þessi norsku smáríki hafi
ekki getað haft neitt verulegt
mótstöðuaíl eða varnartæki
gegn ásókn hins volduga danska
herveldis. Og þar sem við vit-
um, að hinir dönsku víkinga-
skarar þessara tíma reyndu
hvarvetna að tryggja sér yfir-
ráðin yfir siglinga og verzlun-
arleiðum, þá getur hver maður
séð, hvort þeir muni hafa for-
smáð yfirráðin á hinni mikil-
vægu siglingaleið norður með
vesturströnd Noregs til hinna
auðugu skreiðar- og skinna-
markaða Norður-Noregs. Það er
fyrst þegar Noregur á þjóðleg-
um grundvelli sameinast í eitt
ríki í tíð Haralds hárfagra, að
yfirráðum Dananna í Noregi er
lokið, og einmitt á þessum tíma
er það, sem ísland byggist, Nú
skiljum við, hvernig því víkur
við, að íslendingarnir tóku ekki
upp norskan óðalsrétt, grófu
sína framliðnu að dönskum sið
og kölluðu mál sitt danska
tungu.“
— Já, en er það þá ekki
merkilegt. að engar minningar
skyldu lifa um það hér, að
Danir hafi átt allverulegan þátt
í landnáminu?
„Nei, það er sannarlega ekk-
ert merkilegt við það. Við verð-
um að gæta þess, að Danir eru
farnir að leggja undir sig Nor-
eg allt að því þremur manns-
öldrum áður en útflutningurinn
til íslands hefst fyrir alvöru.
Við verðum því að gera ráð fyr-
ir því, að allmargar af þeim
dönsku ættum, sem fluttu út til
íslands frá Noregi, hafi verið
búnar að hafa þar bólsetu í tvo
til þrjá ættliði. Þessir menn
hafa kannske ekki sjálfir talið
sig danska, þótt þeir vitanlega
fylgdu trúlega erfðavenjum
feðra sinna, svo sem fyrr var
frá greint.
Enn fremur vil ég taka það
fram, að hinir fornu íslenzku
sagnaritarar hafa enga sanna
hugmynd um hin sögulegu við-
horf níundu aldarinnar. Sjálfur
Ari fróði rekur ætt sína ramm-
skakkt þegar þangað kemur, og
Snorri Sturluson lætur víkínga»
konunginn Þorgeir í írlandi,
sem andaðist 846, vera son Har
alds hárfagra, sem talinn er
fæddur 849!“
— Hyggur þú þá, að ísland sé
í upphafi að mestu leyti byggt
af Dönum?
„Það vil ég ekki segja, meðal
innflytjendanna hafa áreiðan-
lega verið margir Svíar, Keltar
og einnig eitthvað af Norð-
mönnum. Sérstaklega verður að
gera ráð fyrir því, að hinar
dönsku og sænsku ættir, sem
fluttu hingað frá Noregi, hafi
margar verið tengdar Norð-
mönnum. Og undir öllum kring-
umstæðum er það fjarri lagi að
kalla ísland að fornu „norska
nýlendu“, svo sem gert l.efi
verið.“
Oplnberir (yrirlestnr
mn málið.
— Býstu við miklum umræð •
um um þessar rannsóknir þínar
og niðurstöður?
„Já, flestum nýjum vísinda-
kenningum er tekið með mikl-
um kulda af fræðimönnum.
Mörgum finnst, eins og dr. Helgi
Péturss komst að orði einu sinni,
að eitthvað sé verið að taka frá
þeim, ef nýjar athuganir eru
gerðar. — En hitt er víst, að er-
lendir vísindamenn eru yfirleitt
svo siðaðir, að þeir fara ekki að
ráðast á skoðanir manna, fyrr en
þeir hafa kynnt sér þau rök,
sem liggja til grundvallar fyrir
þeim. Hin aðferðin tíðkast varla
hjá öðrum mönnum en ritstjóra
Storms og Jónasi Jónssyni.“
— Ætlarðu að flytja fyrir-
lestra um þetta efni?
„Já, það hefir komið til tals
milli mín og útvarpsráðs, að ég
tali í útvarpið um þessi mál
þann 5. september næstkom-
andi. — Eftir það mun ég leggja
þeta mál á hilluna um tveggja
mánaða skeið, meðan ég er að
liúka við rit mitt um höfund
Njálu.“
Kreutzersónatan
heitir myndin, sem Gamla Bíó
sýnir um þessar mundir. Er hún
tekin eftir hinni frægu skáldsögu
með sama nafni eftir Leo Tolstoi.
Aðalhlutverkin leika Lil Dagover,
Peter Petersen og Albx*echt
Schoenhals.
Jafnvel ungt félk
:
eykur vellíðan sína með því að nota
Siárvétn og tbnvétn.
Við framleiðum:
EAU DE PORTUGAL
EAU DE QUININE
EAU DE COLOGNE
BAYRHUM
ÍSVATN
Verðið 1 smásðlu er frá kr. 1,10 til kr.
14,00, eftir stærð. —
Þá höfum við hafið framleiðslu á
ILMVÖTNUM
úr hinum beztu erlendu efnum, og era
nokkur merki þegar komin á markaðinn. —
Auk þess höfum við einkainnflutning á erlendum
ilmvötnum og hárvötnum, og snúa verzlanir sér því
til okkar, þegar þær þurfa á þessum vörum að halda.
Loks viljum vér minna húsmæðurnar á bökunar-
dropa þá, sem vér seljum. Þeir eru búnir til með
réttum hætti ár réttum efnum. — Fást alls staðar.
Átenglsverzlon ríklslns.