Alþýðublaðið - 06.09.1939, Blaðsíða 2

MIÐVIKUDAGUR 6. SEPT. 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Svanimir.
Þegar hún vaknaði, var sólin komin hátt á loft. En hún gat
varla séð sólina fyrir krónum trjánna, en sólargeislarnir léku
í laufsölunum. Það var ilmur úr skóginum — og fuglarnir
höfðu nærri því setzt á axlir hennar.
Hún heyrði gjálfra í vatninu. Þar voru margar lindir, sem allar runnu í eitt vatn. Það voru
rurinar kringum vatnið, en hii imir höfðu troðið stíg að vatniiu, sem var svo spegiltært, að
laufblöðin spegluðust í því.
■■ ■•■-
Þegar hún sá andlit sitt, varð hún mjög hrædd, svo ljót var hún nú orðin. En þegar hún
vætti höndina og strauk andlitið, varð hún hrein. Svo fékk hán sér bað 1 vatninu, og fallegri
konungsdóttir var ekki til.
Brezka ræðismannsskrifstofan
tilkynnir, að allir, sem fara
héðan til Stóra-Bretlands og
eru ekki brezkir þegnar, þurfi
framvegis að hafa vegabréf með
áritun ræðismannsskrifstofunn-
ar.
í bíl til Vopnafjarðar.
30. f. m. kom Elías Kristjáns-
son símaeftiriitsmaður á bíl frá
Möðrudal á Fjölhxm til Vopna-
fjaröar, og næsta dag fór hann
sörnu leið til Möðrudals, og gekk
fer&in ágætlega báðar leiðir- Jón
Stefánsson bóndi í Möörud al var
með honum í ferðinni. .Þetta er
fyrsta bílferðin þennan veg. Tel-
ur Elías, að 1—2 þús.,kr. myndi
kosta að geia þessa leið mjög vel
færa. FO.
Farsóttir og manndauði
í Reykjavík vikuna 13.-19. ág.
(1 svigum töiur næstu viku á
undan). Hálsbólga 40 (18). Kvef-
sótt 50 (6). Blóðsótt 0 (2). Iðra-
kvef 24 (9). Kveflungnabólka 1
(0). Munnangur 0 (1). Hlaupabóia
1 (0). Kossageit 1 (0). Ristill 1
(0). Mannslát 10 (1).
Ferðafélag íslands
biður þá, sem tóku þátt 1 Mý-
vatnsferðinni að koma saman 1
UMRÆÐUEFNI
rtAGSINS.
DRENGJAFÖT.
Klæðið drenginn
Sparta, Laugavegi 10.
smekklegum fötum frá
Kaupum tuskur og strigapoka.
«F Húsgagnavinnustofan
Baldursgötu 30. Sími 4166.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
-----1--------------------
Oddfellowhúsinu, uppi, kl. 9
á miðvikudagskvöld til að skoða
og skiptast á myndum og rabba
saman nokkra stund.
Stríðið nú og framtíðin. Ó-
trúlegir viðburðir. Hitlerfas-
isminn og Stalin-kommún-
isminn. Herlög í landinu, sem
allir verða að hlýða. Einræð-
ið og ofbeldið, lýðræðið og
friðurinn.
——- I
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
í FRAMTÍÐINNI verða margar
bækur ritaðar um atburðina síð-
astliðinn laugardag og; sunnudags-
morgun. Þessar klukkustundir eru
einhverjar þær örlagaríkustu, sem
yfir mannkynið hafa gengið. Ég sé
í anda milljónirnar bíða á sunnu-
dagsmorguninn eftir fregnum frá
útvarpsstöðvum Bretaveldis og ég
veit, að þó að ég bíði við útvarps-
tækið mitt fullur eftirvæntingar,
þá hefir eftirvænting annarra
manna og annars staðar verið þús-
und sinnum meiri, blandin angist
og örvæntingu.
EINN STÉTTARBRÓÐIR MINN
sgir nýlega í grein, að það sé varla
hægt að trúa sínum eigin eyrum
um að stríð sé skollið á, tvær ægi-
legar styrjaldir á sama manns-
aldri. Og ég verð að segja, að þeg-
ar ég stóð upp frá útvarpstækinu
mínu á sunnudagsmorguninn, eftir
að hafa hlustað á Chamberlain og
stríðsyfirlýsingu hans, þá trúði ég
varla mínum eigin eyrum. Á laugar
dagskvöldið, þegar skyndilega var
tilkynnt í brezka útvarpið, að von
væri um samkomulag, get ég ekki
neitað því, að ég fór að örvænta
um að risið yrði gegn ofbeldinu.
Ég bjóst við nýrri tilslökun við of-
'beldið. Ég hugsaði um þetta fram
á riótt. Ég og allir aðrir vita, að
undanfarið hefir ekki verið neinn
friður.. Úlfurinn hefir aðeins óá-
reittur fengið að sundurtæta lamb-
ið, ‘ og ég bjóst við framhaldi af
því.
Á SUNNUDAGSMORGUNINN
klukkan rúmlega 9 hlustaði ég á
brezkt útvarp og þar var enn ekk-
ert að frétta. Ég hlustaði kl. 10 og
þá sagði þulurinn að brezku stjórn-
inni hefði enn ekkert svar borizt
frá Hitler og eftir 5 mínútur myndi
Chamberlain forsætisráðherra
ílytja tilkynningu. Ég beið fullur
eftirvæntingar. Fimm mínúturnar
liðu, en ekkert heyrðist, 10 mín-
útur liðu, engin tilkynning. Hafði
brezku stjórninni borizt viðunandi
svar á síðasta augnabliki? 15 mín-
útur liðu og nú varð ég sannfærð-
ur um að von væri til samkomu-
lags. En skyndilega tilkynnir þul-
urinn, að Chamberlain taki til
máls. Ræða hans var stríðsyfirlýs-
ing á hendur Þjóðverjum. Ný
styrjöld, ný ógnaröld fyrir alla Ev-
rópu.
ALLIR, SEM HAFA LESIÐ
stríðsbókmenntirnar, geta gert sér
í hugarlund andlegt ástand þjóð-
anna nú og á næstu mánuðum, því
að þetta stríð getur staðið lengi og
það er ekki annað hægt að sjá en
að því ljúki annaðhvort með falli
brezka heimsveldisins í sinni nú-
verandi mynd eða falli þýzka naz-
ismans og jafnvel rússneska ein-
veldisins. Því að Stalinkommún-
isminn og Hitlerfasisminn eiga
jafnmikla sök á þessari styrjöld.
VIÐ ÍSLENDINGAR höfum sér-
stöðu. Okkar stríð er háð við inn-
flutnings-. og útflutningsörðug-
leika. Það stríð verðum við að
vinna, hvað sem það kostar. En því
aðeins vinnum við það, að við
leggjumst allir á eitt og vinnum
saman. Hver einn og einasti ís-
lendingur á í dag sæti í ríkisstjórn
landsins. Ef einstakir menn vinna
gegn þeim ráðstöfunum, sem rík-
istjórnin gerir, geta þeir eyðilagt
geysimikið, og það verður að vera
krafa okkar allra, að sá maður,
sem það gerir, verði skoðaður sem
vargur. En ég hefi enga ástæðu til
að ætla, að svo verði. Þrátt fyrir
sína vitfirringslegu einstaklings-
hyggju eru íslendingar góðir þegn-
ar á hættustundum, það hafa þeir
oft sýnt. Aðalatriðið er að þjóðin
öll, hver einstaklingur, frá þeim
ríkasta og til hins fátækasta, finni
það, að eitt gangi yfir alla.
VIÐ HEYRUM ÞAÐ úr einni átt,
að nota skuli ástandið og hörmung-
arnar, sem við heyrum um, til
borgarastyrjalda og upphlaupa.
Þessar raddir hér, eða raddir
skyldar þeim og með sama tón
hafa skapað nazismann og hið
skefjalausa ofbeldi. Hver einn og
einasti íslendingur krefst þess skil-
yrðislaust, að engin linkind verði
sýnd gegn slíkum hrópum, engin,
ekki hin minnsta. Við erum í stríði
og hér gilda herlög, ákveðin sterk
herlög gegn öllum, og þeir, sem
ekki hlýða þeim lögum, verða að
þurrkast út úr opinberu lífi. Það
veltur á frelsi þjóðarinnar í fram-
tíðinni, afkomu hennar og ró, að
þessar raddir þagni.
mmm mma wmtsi
ÞÚSUNDUM HEIMILA er nú
sundrað úti í löndum, þúsundum
manna er slátrað, þúsundir barna
verða föðurlausar, þúsundir manna
verða örkumla, ökrum er sundrað,
hús sprengd í loft upp, og þó segir
flotamálaráðherra Breta í fyrradag
um leið og hann tók við starfi
sínu: „Bráðum skellur óveðrið á.“
Það er ekki enn skollið á í líkingu
við það, sem verða mun.
i
VIÐ ÍSLENDINGAR búum við
elzta lýðræðisfyrirkomulag heims-
ins. Þegar er sannað, að einræðið
skapar ófriðinp. Ofbeldið fram-
kallar vitfirringuna. Þó að stríðið
sé ægilegt, getur upp úr brunarúst-
unum ef til vill skapast nýr héim-
ur. En það er eftir að sjá, hvort
sigurvegararnir verði svo vitrir,
að þeir kunni það.
Hannes á horninu.
Hjónaband.
í dag verða gefin saman í
Ráðhúsinu í Kaupmannahöfn
ungfrú Elín Jóhannesdóttir
Lynge frá Reykjavík og herra
Axel Arnholtz fotograph, Kaup-
mannahöfn. Heimili ungu hjón-
; anna verður fyrst um sinn
Lundtoftegade 97.
Þýzku flutningaskipin,
sem ieituðu hafnar hér, liggja
nú inni á Eiðsvík.
Hlnar vinsælu hraðferðlr
Steindórs
til Akureyrar um Akranes erus
Frá Reykjavík: Alla mánudagamiðvikudaga
föstudaga og sunnudaga.
Frá Akureyri: Alla mánudaga, fimtudaga
laugardaga og sunnudaga.
Afgreiðsla okkar á Akureyri er á toiff-
reiðastöð Oddeyrar,
M*s. Fagraues annast sjóleittina.
Nýjar upphitaðar bifreiðar með útvarpi.
Allar okkar hraðfeiðir eru um Akranes.
Stelndór.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORIVIAN HALL:
Uppreisnin á ESounty.
62*. Karl ísfeld íslenzkaði.
og öðrum eyjaskeggjum, sem aðvörun gegn ofmikilli fólks-
fjölgun á eyjunni. Ef einhverjum af meðlimum bandalagsins
fæddist barn, var það samstundis drepið á þann fljótlegasta og
sársaukaminnsta hátt. Ljótasta smánaryrði þeirra var ,,Vahine
fanaunau“ — þunguð kona. Hinir innfæddu vissu ekki vel, að
það var ekki fínt að eiga stóra fjölskyldu. Svo viðbjóðslegt sem
athæfi þetta er, ætti maður ekki að áfellast það án þess að gefa
því gaum, að íbúatalan eykst en landrýmið á lítilli eyju vex
ekki fyrir það, að sama skapi.
Að því er snertir þá mannfórn, var þessi athöfn sjaldan við-
höfð. Og þegar slík fórn var færð, var það á altari stríðsguðs-
ins. Sá er fórna skyldi, var tekinn án aðvörunar og drepinn
hreinlega með rothöggi aftan frá. Hann var undantekningarlaust
maður, sem í augum höfðingjans verðskuldaði dauðann, heild-
inni til heilla. í þjóðfélagi, sem er án dómara, dómstóla og
böðla, héldu möguleikarnir til að verða fórnað stríðsguðunum
mörgum frá glæpum gegn þjóðfélaginu.
Tahitibúar voru á vissan hátt mjög vel á sig komnir. Tökum
til dæmis loftslagið frjósæld eyjarinnar, og þau firn fæðu,
sem maður þar getur aflað án mikillar fyrirhafnar. En ef til
vill eru þeir heppnari fyrir þá sök, að þeir bera ekki skyn á
peninga né nokkurn annan venjulegan gjaldeyri. Grísir, teppi
eða barkarlín er oft gefið að launum fyrir að byggja hús, eða
fyrir að tatovera ungan höfðingja. En þessir hlutir eru for-
gengilegir og voru því skoðaðir sem gjöf fremur en greiðsla.
Nízka, hið fyrirlitlegasta af mannlegum brestum, var þar næst-
um óþekkt. Og litlar ástæður voru til að vera ágengur. Að verða
sakaður um að vera smátækur, var óttast af háum og lágum,
því að nirfillinn var álitinn heimskur. Með því að flytja inn
járn og kenna þeim grundvallaratriðin um vöruskipti ag verzl-
un, er enginn vafi á, að við höfum unnið eyjarskeggjum óbæt-
anlegt tjón.
Hinn 15. ágúst 1790 fæddist dóttir okkar Helena. Barninu
var gefið nafn Tehani og hinn langi titill hennar, sem ég
— ef ég á að segja sannleikann, get ekki munað. Helena var
yndisleg, með undarleg og fögur augu, dimmblá eins og hafið.
Og þar eð hún var frumburður okkar, gaf fæðing hennar til-
efni til ýmissa trúar- og annarra opinberra athafna.
Stórt svæði hafði verið afgirt á hinni heilögu grund bak
við einkamusteri Vahiatua. og innan þessa gerðis voru byggð
þrjú smáhýsi. Hið stærsta þeirra var kallað ,,Hús hinna sætu
burkna11, þar átti móðirin að fæða barn sitt. Hið annað kall-
aðist ,,Hús hinna veiku“, þar áttu móðir og barn að búa í
fjórtán daga eftir fæðinguna. Hið þriðja var kallað „Hið al-
menna hús“, og var það handa þernum Tehani. í sex daga
eftir að Helena litla fæddist ríkti þögn á sjó og landi við
Tairapu-ströndina. Allur þorri fólksins hafðist þá við á frí-
stöðunum í fjöllunum, þar sem það gat talazt við og haldið
öllum háttum sínum, unz þagnarboðunum var aflétt.
Á sjöunda degi fékk ég aðgang að „Húsi hinna veiku“, og
fékk ég nú að sjá dóttur mína í fyrsta sinn. Vehiatua og ég geng-
um saman, því að enginn annar en presíurinn, Taomi, hafði
til þessa stigið fæti á hið afgirta svæði. Það var myrkt inni
í húsinu, og fyrst í stað gat ég ekki séð Tehani á beði sínum,
sem var-af mjúkum brekánum og líni. Ekki sá ég heldur fyrst
í stað barnið, sem teygði upp fyrir sig smáu, feitu hendurnar.
Barnið var þriggja mánaða gamalt, þegar Stewart og Peggy
komu að heimsækja okkur. Þau höfðu sjálf eignazt litla dótt-
ur. Það hafði ég frétt skömmu áður. Ungu mæðurnar höfðu
óþrjótandi umræðuefni, þar sem voru börn þeirra. Stewart
var hjá okkur í viku, og einn þeirra daga er mér minnisstæður.
Það var dimmt þenna morgun, er ég klæddist. En þegar ég
hafði baðað mig og sté upp úr ánni, byrjuðu fuglarnir ao
fljúga frá hreiðrum sínum og bólum í trjánum. Þegar ég
stóð á árbakkanum og andaði að mér svölu morgunloftinu í
djúpum sogum, fann ég að slegið var létt á öxl mér. og konan
mín stóð* við hlið mér.
— Þau sofa enn þá, sagci hún. — Þú ættir bara að sjá
Helenu og Peggy litlu hlið við hlið! Sjáðu — það er ekki
eitt ský að sjá á himninum! Við skulum taka lítinn bát og
róa til Fenua Ino, öll fjögur, börnin og Tuahu.
Við höfðum oft talað um að verja einum degi á þessum
litla hólma, Fenua Ino. — Þangað hafði ég aldrei komið. Ég-
vissi að Stewart myndi þykja gaman að slíkri för, svo ég sam-
þykkti þetta fúslega. Við völdum lítinn bát og hlóðum hann
mat og kókoshnetum. Börnin tvö lögðum við sofandi á mjúk
brekán hlið við hlið í stóra kúpu af sæskjaldböku, sem var
vel fáguð og með hjálmi, sem gerður var af kókoslaufi, yfir.
Tuahu var ungur, hár og sterklegur maður, ári eldri en ég,
og einhver viðfeldnasti félagi, sem ég nokkru sinni hafði átt.
Hann sat aftur á til að stjórna á milli rifjanna. Stewart og
ég vorum fyrir löngu orðnir fullgildir kanomenn, og konur
okkar, sterkar, frískar og ungar, fullfærar um að knýja árar
móti hvaða karlmanni, sem var.
Fjórum mílum fyrir sunnan Tantira er ströndin varin á-
gangi sævarins. Þar er stórt rif. Ef til vill er Tahiti hvergi
jafn þéttbýl og þar. Það var þessi strönd, sem ég hafði séð,
þegar Bounty á sínum tíma nálgaðist ströndina. Þegar rifinu
sleppir taka við grænir klettar, sem bylgjur Kyrrahafsins
gnauða við. Það er óbyggt og hrjóstrugt land, þar sem eyjar-
skeggjar álíta, að illir andar búi. Þar sem rifinu sleppir og
klettarnir byrja, lá litla kóraíeyjan. um hálfa mílu vegar frá
landi, og þar höfðum við hugsað okkur að eyða deginum.
Við breiddum ábreiður okkar í skugga af stóru tré, og Tua-
hu sótti morgunverðinn. Stewart hrópaði til konu sinnar: