Alþýðublaðið - 06.09.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUl 6. SEPT. 1939
ALÞ?DUBLAÐIÐ
«------------------------.*
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDBMARSSON.
í fjarveru haas:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIBSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inugangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
»------------------------#
Italia.
ÞAÐ hefir verið óvenju
hljótt um einræðisherrann
í Rómaborg undanfarnar vik-
ur, meðan stéttarbræður hans
í Berlín og Moskva voru að gera
alvöru úr þeim blóðuga leik,
sem hann hefir átt svo veruleg-
an þátt í að undirbúa. Nú sjá
menn, hvernig á því hefir stað-
ið. Mussolini hefir haft vit á því
að losa sig við ,,möndulinn“ í
tæka tíð, áður en hann væri
kominn með hann út í ófæru
stríðsins. ítalía situr nú hjá, að
minnsta kosti fyrst um sinn.
Það kemur mönnum ekki á ó-
vart. Þvert á móti vár íengi við
því búizt af þeim, sem til
þekktu, þrátt fyrir öll hreysti-
yrði frá Rómaborg. Mussolini
vildi gjarnan hafa gagn af
,,möndlinum“ til þess að hrifsa
til sín það, sem hægt væri, án
þess að lenda 1 stríði við Eng-
land og Frakkland. Og á þann
hátt hafði hann Abessiníu og
Albaníu upp úr bandalaginu við
Hitler og þann vafasama ávinn-
ing að koma Franco til valda á
Spáni. En því nær, sem þetta
glæfraspil ,,möndulsins“ færði
hann Evrópustyrjöld, því greini-
legra varð hik hans við að halda
því áfram. Því að hann vissi og
veit betur en nokkur annar, að
Ítalía með sínum óverulegu
hráefnalindum og sinni löngu
og varnarlausu strönd þolir
ekkert stríð við hin voldugu her-
veldi Miðjarðarhafsins, England
og Frakkland.
Það er sagan frá 1914, sem
endurtekur sig, Þá var ítalía í
meira en þrjátíu ár búin að vera
í bandalagi við Þýzkaland. En á
stund hættunnar kaus hún einn-
ig þá heldur að sitja hjá, en að
ofurselja sig fallbyssum enska
og franska flotans. Og endirinn
varð sá, sem Mussolini sjálfur
átti ekki óverulegan þátt í, að ít-
ölsku vopnunum' var snúið á
móti hinum gömlu bandamönn-
um, þegar séð var orðið, hverj-
um betur myndi veita.
Það skal ósagt látið á þessari
stundú, hvort einnig sá viðburð-
burður á eftir að ske í annað
sinn. En engum þyrfti að koma
það á óvart, þegar á Þýzkaland
færi að halla, 'frekar en hinn
skyndilegi friðarvilji Mussolini
nú, meðan allt er í óvissu. Hitler
hefir að vísu í hjartnæmu
skeyti, sem birt var í ítölskum
blöðum, þakkað þessum fyrrver-
andi bandamanni sínum fyrir
alla þá hjálp, sem hann hefir af
honum þegið, og jafnframt látið
hann vita, að hann þurfi ekki á
honum að halda í því stríði, sem
nú er hafið. En þar fyrir dettur
engum í hug, að hann hafi átt
þess nokkurn kost, að fá Musso-
lini með. Hér endurtekur sig
aðeins sagan um refinn, sem
sagði um berin: „Þau eru súr,“
skipað sér í andbnezka afstöðu
mieð því að gera tryggðarsátt-
mÁla við höfuðóvin Bretlands —
þlýtur það ekki aÖ knýja ís-
Velæruverðugi herra!
Ég las fyrir skömmu grein eft-
ir yður í „Þjóðviljanum“. Ekki
var það af því, að ég sé daglega
lesandi þess blaðs né stuðnings-
maður þess (og nefni ég þetta
ekki vegna þess, að ég vilji neitt
gera til að útbreiða blaðið) held-
ur af því, að mér var bent á, að
þér, sem einn af æðstu stjórnar-
meðlimum þess flokks, sem gef-
ur blaðið út, hefðuð skýrt þar
frá skoðanaskiptum, sem þér
hefðuö nýlega orðið fyrir í hinu
svo kallaða sambandsmáli, og
lýstuð því nú yfir í grainankomi
þessu, að flokkur yðar rnundi
taka sams konar sinnaskiptum
Þg þér í því nafntogaða vanda-
máli.
Nú get ég glatt yður með því,
að ég er einn af því fólki, sem
hefir eytt peningum sínum til
að kaupa bækur eftir yður. Hefi'
og eins og fleiri talið það nokk-
urs konar þegnskyldu, þar sem
ég fiefi heyrt, að þér séuð orðinn
ákaflega frægur í útlandinu fyrir
bækumar.
Af þessum orsökum hefi ég
fyigzt með öllum skoðana- og
sinnaskiptum yðar frá upphafi
og þekki yður nærri því eins og
skóinn minn sem rithöfund undir
öllum nöfnum, sem þér hafið
brúkað.
Það sé fjarri mér að skjaila
yður, en svo mikið get ég sagt,
að ég hefi haft sérlega garnan
af öllum skoðanaskiptum yðar,
og er það ejnkum sá undraverði
hæfileiki yðar að fara úr og í
skoðanir eins og nærbuxur, sem
hefir vakið einlæiga aðdáun mína
á yður. Og eins og áður er sagt,
var það v-egna þess, að ég fékk
páta af, að þér væruð í þessari
Þjóðviljagrein að hóta því að
hafa alger skoðanaskipti í svo
kölluðu sambandsmáli, að ég
fékk mér blaðið-
Ég varð ekki fyrir vonbrigðum.
Þó að skoðanaskipti yðar í sam-
bandsmálinu séu auðvitað ekkert
á borð við það að sjá yður
verða rétttrúaðan kaþólikka úr
hundheiðnum guðteysingja og
aftur hundheibinn guðleysingja
úr réttrúuðum kaþólikka, þjóð-
rembingssinnaöan ihaldsmann úr
þjóðlausum anarkó-kommúnista
og síðan rétttrúaðan Moskva-
kommúnista úr þjóðrembings-
sinnuðum íhaldsmanni, þá verð
ég að segja, að ég gef glaður
tíeyring fyrir að sjá yður í
þriggja dálka grein í litlu blaði
gerast eldheitan lýðveldissinna úr
„passifum abdikasjónista“.
En rnikið vill meira. Þér verðið
að forláta, ef ég er dónalegur,
en það liggur við að mig langi
til að sjá yður g-era þetta aftur,
Relzt aftur á bak. Ég hefi svo ó-
stjórnlega gaman af að sjá yður
hafa skoðanaskipti.
Það er nefnilega svo mál með
vexti, að ég hefi lúmskan grun
um, að þér séuð heima hjá yður
í kyrrþey að búa yður undir ný
„skipti“, og skal ég nú segja
yöur á hv-erju ég byggi þetta.
1 grein yðar um síðustu sk-oð-
anaskípti í Þjóðviljanum 6. f. m.
segið þér:
„Það er frægt orðiÖ, að íor-
ráðamenn d-önsku stjórnarflokk-
anna h-afa nú fyrir skömmu geng-
ið til Berlínar til þess að gera
þar fyrir hönd danska ríkisins
þegar hann var búinn að ganga
úr skugga um það, að hann gæti
ekki náð þeim.
- - ♦
tryggðasáttmála við þýzka naz-
ista“.
Þessu næst segið þér:
„í augum ó-kunnugra virðist
„skuldbinding" af þessu tagi að-
eins vera tilraun Dana til að
leika fífl fyrir öllum heiminum,
en þar sem litið er á hið heims-
póiitíska tafl, dylst engu-m, hvað
sáttmálinn táknar, hann er að-
eíns yfirlýsing þess, að Danmörk
s-é opinberlega dregin undir á-
hrifasvæði Þýzkalands, dönsk
viðskiptapólitík og utanríkisstefna
samhæfð heimspólitík möndulríkj
anna. — Á úrslitatímum, þegar
þj-óðirnar skipta sér í fylkingar
til væntanlegra átaka, hefir Dan-
mörk tekið sér stöðu“.
Og enn fremur segið þér:
„Hvort sem það hefir nú verið
tilgangur danskra stjómar-
f-orkólfa að kaupa sér frið við
Þjóðverja með þessum skríjiasátt-
mála eða ekki, þá getur sam-
hæfing danskrar utanrí-kisstefnu
við þýzka ekki táknað annað iaug-
um Bretlands en yfirlýsing um
andbrezka stefnu“.
Að þessu atbuguðu dragið þér
þessa skarplegu ályktun:
„Sú staðreyn-d, að það ríki, sem
hefir k-onung sameiginlegan við
okkur fslendinga og lögfestan
samning um gagnkvæm þegnrétt-
indi skuli á þessum hættutínrum
hafa skipað sér í andbrezka af-
stöðu, með því að gera tryggða-
sáttmála viÖ h-öfuðóvm Bretlands
— það hlýtur að knýja ístenzka
sambandsvini og passífa abdika-
sj-ónista til endurskoðu-nar hinna
sv-okö-lluðu sambandsmála“. —
„Við hljótum að minnsta kosti
að setja skilyrði fyrir áfranr-
haidandi samstarfi" — „ög þ-essi
skilyrði eru fyrst og fremst þau,
að danska stj-órnin fjaríægist
stefnu andkommúnistiska sáttnrál
ans, þ. e. a. s. utanríkispó'litík
möndulríkjanna, sem beint er
gegn -o-kkar eðlilega vemdara,
Bretlandi".
Ég hefi, síðan ég las þ-etta,
séð þess getið, að fasistar hafi
byrjað h-eimsstyrjöld þá, sem þeir
hafa lengi hótað, og heyri flesta
kenna það því, að forráðam-enn
stjórnarflokksins í Sovétlýðveld-
unum hafi gengið til Berlínar
til þess að gera þar, fyrir hönd
hins kommúnistiska ríkis verka-
lýðsins tryggðasáttmála við
þýzka fasista.
Ég verð að játa, að á yfir-
borðinu lítur samningur þessi út
eins og ■ skrítla, og að í augum
ókunnugra kynni öll þessi samn-
ingagerð kommúnistastj-órnarinn-
ar i Moskva við aðstanden-dur
andkommúnistiska sáttmálans aÖ
hljóma eins og tilraun Rússa til
að leika fífl fyrir öllum heimin-
um, en þar sem litið er á hið
feimspólitiska tafl, dylst engum
hvaö sáttmálinn táknar, hann er
aðeins yfirlýsing þ-ess, að Sovét-
lýðveldin séu ó-pmherlega dregin
undir áhrifasvæði Þýzkalands,
rússnesk viðskiptapólitík og ut-
anrikisstefna samhæfð heimspóli-
tík möndulrikjanna. Á úrsUtatím-
um, þegar þjóðirnar skipa sér í
fylkingar til væntanlegra átaka
hefir Sovét-Rússland tekið sér
stöðu.
Nú stendur svo ár að ég hefi
litið í stefnuskrá þess fl-okks, í
hv-ers stjórn þér eruð starfandi,
og lesið þar, að flokkurinn vill,
„að reynt sé aÖ fá vinsamleg
erlend lýðræðisríki, sem styrk-
ur er í o-g líkleg eru til að
staoda við skuldbindingar sinar,
til að tryggja sjálfstæðl (ís-
lenzku) þjóðarinnar gegn erlendri
ásælni". Af næstu grein starf-
skrár þessa sama flokks v-erður
ljóst, að hér. er fyrst og fremst
átt við Sovétlýðveldin. Hefirþað
og verið játað opinberlega, enda
hefi ég séð þetta ákvæöi rök-
stutt af flokksins hálfu með þeim
ummælum, að þar sem Sovétrík-
in séu „sterkasti v-örður lýðræðis
og sjálfstæðis smáþjóðanna í
heiminum, þá lig-gi í augum upþi,
að fl-okkur í-slenzka verkalýðsins,
s-em vill stefna að sóíalisma,
vernda lýðræðið og vinna gegn
fasismanum, hljóti að ta-ka á-
kv-eðna afstöðu m-eð Sovétríkj-
unum“.
Það er alkunna, að menn í
yðar flokki, og þar á meðal þér
sjálfur, ef ég hefi ekki alger-
lega misskilið síðustu skoðanir
yðar, vinna að því, í samræmi
við starfskrá flokksins, að k-oma
okkar litla ríki í sem allra nán-
ast samband við Sovétríkin, að
vilja, að það samband verði í
framtíðinni enn nánar en sam-
band okkar við Danm-örku er
nú.
Nú er mér spurn: Er hér ekki
hið ákjósanlegasta tækifæri til
skoðanaskipta fyrir inann, sem
hefir bæði æfingu og upplag til
þeirra hluta?
Því að hv-ort s-em það hefir
nú verið tilgan,gur rússneskra
stjórnarforkólfa að kaupa sérfrið
við Þjóðverja með þessum skrípa
'gáttméla í Moskva eða ekki, þá
getur samhæfing rússneskrar ut-
anríkisstefnu við þýzka ekki tákn
-að annað í augum Bretlands en
yfirlýsíng um andbrezka stefnu.
Og sú staðreynd, að það ríki, sem
Sameiningarflokkur alþýðu-Sósíal
istaflokkurinn (afsakið -orðið) hef-
ir h-elzt viljað fá til þess aö
tryggja sjálfstæði þjóðarinnar
gegn erlendri ásælni og koma
(okkur í sem nánast samband við,
skuli á þessum hættutimum hafa
IHÖMMELVIK í Þrænda-
■ iögum í Noregi bjó fyrir
sextíu árum smábóndi að nafni
Anders Nygaardsvold. Hann
var fátækur og átti fullt í fangi
með að sjá fyrir sér og börn-
um sínum. Fyrir réttum 60 ár-
um, eða 6. sept. 1879, eignaðist
þessi fátæki smábóndi son, sem
nú er forsætisráðherra Norð-
manna og einn af aðalforystu-
mönnum norskra Alþýðuflokks-
manna, Johan Nygaardsvold.
Hann var alinn upp í fátækt.
Strax barn að aldri, eða 12 ára
gamall, byrjaði Nygaardsvold að
vinna fyrir sér í timbur- og tíg-
ulsteinaverksmiðjum. Þessa
vinnu stundaði hann í 10 ár, eða
fram til ársins 1901. Hann las
allt, sem hann gat í tómstund-
um sínum, og hneigðist þegar
á unga aldri að verkalýðshreyf-
ingunni og jafnaðarstefnunni.
En fátæktin og örðugleikarnir
meinuðu honum að njóta sín.
Hann fluttist til Ameríku 1901
og stundaði þar algenga vinnu í
6 ár. En ekki undi hann þar til
lengdar. Hann fluttist aftur
heim til gamla Noregs og tók
upp vinnu á ný í Hommelvik.
Hann fór brátt að láta mál
lenzka Rússla-ndsvini o(g „sam-
einingarmenn" til endursko-ðunar
hinna svokölluðu Rússlan-dsmála?
Hlj-ótum við ekki að minnsta kosti
að setja skilyrði fyrir áframhald-
andi samstarfi? Og verða ekki
þau skilyrði fyrst og fremst þau,
að rússneska stjórnin fjarlægist
stefnu andk-ommúnistiska sátt-
málans, þ. e. a. s. utanrífeispúli-
tík möndulríkjanna, sem beint er
gegn -okkar eðlil-ega vem-dara,
Bnetuni ?
Það sé fjarri mér að vilja
setja óþægil-ega rót á samvizku
yðar eða vitsmuni yðar i klípu.
En þar sem ég hefi gefið yfir
hundrað krónur fyrir að v-era
vitni að öllum fyrri skoðanaskipt-
um yðar -og haft mikið gaman
af, þá langar mig satt að segja
til að sjá, hvernig þér
snúið yður út úr þessu, án fess
að hafa skoðanaskipti.
Ég hefi þá trú á sjálfstrausti
yðar o-g virðingu fyrir rithöfund-
arfrægö yöar, að ég er þess full-
viss, að þér reynið ekki að skj-óta
yður með þögninni undan þ-ess-
mn tilmælum eins af yðar trygg-
ustu kaupen-da. Og um fram alla
muni vænti ég þess, að þér legg-
izt ekki svo lágt, að bregða fyr-
ir yður einhverri froðuvellu og
prðagjálfri í þ-essu máli, eins og
t. -d. ómeifeasti og heimskasti
taglhnýtingurirm í hinni nýbyrj-
uðu skreiðarferð Rússlands og
möndulrífejanna, Einar Olgeirs-
s-on, gerir nú daglega í blaði
ykkar, því að þ-ótt ég sé ekki
aljgerlega sammála fl-o-kksbróður
yðar, Arnóri Sigurjónssyni, sem
einu sinni skrifaði um yður gáfu-
tegan ritdóm, þá hefi ég til þessa
álitið yður ólífet betur gefinn og
merkilegri mann en Einar.
Ég kveð yÖur svo og vænti
mér hinnar beztu skemmtunar af
svari yðar, jafnvel þótt ég geti
ekki gert mér v-o-nir um jafn
kostuteg skoðunarskipti og ég
hefi oft áður haft skemmtun af
að horfa upp á.
Yðar einlægur
fyrrverandi passífur abdikasjón-
isti.
héraSs síns tjl sín taka og var
kosinn í stjórn héraðsins 1913,
og var oddviti héraðsstjórnar-
innar árin 19201—1922.
En það voru ekki eingöngu
sveitamálin, sem hann hafði á-
huga á. Hann varð einnig
brátt áhrifaríkur í landsmálum.
Hann var kosinn stórþingsmað-
ur 1916, og hefir setið þar síð-
an sem fulltrúi norska Alþýðu-
flokksins, og komst þar brátt í
fremstu raðir flokksmanna
sinna. Og þegar Alþýðuflokk-
urinn hafði mikið aukið þing-
mannahóp sinn 1928, var hann
kosinn Stórþingsforseti, og á
því sama ári var hann landbun-
aðarráðherra í hinni frægu 18
daga stjórn flokksins, undir
forsæti Hornsund.
Nygaardsvold var kosinn í
stjóm norska Alþýðuflokksins
1923 og hefir setið þar síðan. En
formaður þingflokksins var
hann kjörinn 1932, enda var
hann þá af öllum viðurkenndur
sem einn hinn áhrifaríkasti,
skörulegasti og úrræðabezti
þingmaður Norðmanna.
Þegar Alþýðuflokkurinn
myndaði stjórn í Noregi 20.
marz 1935, var Nygaardsvold
Johan Nygaards
vold sextugor
JOHAN NYGAARDSVOLD
talinn sjálfkjörinn til forsætis.
Og síðan hefir hann verið for-
sætisráðherra Norðmanna. En
það hefir vissulega ekki verið
vandkvæðalaust verk að hafa
forystu fyrir minnihluta stjórn
í 4 ár. En þar hefir ekki hvað
sízt komið í Ijós; hyggni, þol-
gæði og áræðni Nygaardsvold.
Stjórn hans hefir hrint í fram-
kvæmd óteljandi hagsmunamál-
um norskrar alþýðu og áunnið
sér traust, og vaxandi fylgi. All-
ar líkur benda til, að stjórn Ny-
gaardsvold sitji næstu árin og
haldi áfram endurbótum og um-
sköpun í norsku þjóðlífi, í anda
jafnaðarstefnunnar.
Ég hefi átt því láni að fagna
að hitta Nygaardsvold nokkrum
sinnum, og nú síðast fyrir rúm-
um 2 vikum á fulltrúafundi
norrænna jafnaðarmanna í
Oslo. Sú viðkynning var mér
mikið ánægjuefni. Nygaards-
vold er hár maður og þrekiegur
og býður af sér hinn bezta
þokka. Hann er ímynd hins ró-
lega, trausta og úrræðagóða al-
þýðuforingja. Hann er prýði-
lega máli farinn, og ræður hans
eru rökfastar, rólegar og sann-
færandi, venjulega alvarlegar og
bornar uppi af öruggri sann-
færingu, í viðtölum er Ny-
gaardsvold kátur og oft gaman-
samur. Hann bregður oft fyrir
sig græskulausri kýmni, og
hlátur hans er léttur og einlæg-
ur ■—- og hefir minnt mig mjög
á Hlátur dóns Baidvinssonar,
Nygaardsvold er hvort tveggja í
senn, bæði virtur og dáður af
félögum sínum og flokksbræðr-
um. Og meðal allra sanngjarnra
andstæðinga Nygaardsvold er
hann viðurkenndur fyrir stjórn-
málahyggindi og skörungskap.
Einn úr flokki andstæðinga hans
í Noregi, sem framarlega hefir
staðið 1 stjórnmálum í mörg ár.
hefir látið svo um mælt við mig,
að það væri mikið lán fyrir
Noreg, aó Alþýðuflokkurinn þar
í landi ætti jafn ágætum íor-
ystumanni á að skipa eins og
Nygaardsvold.
Á sextíu ára afmæli Johans
Nygaardsvold berast honum
einlægar árnaðaróskir hundruð
þúsunda norskra alþýðumanna,
er þakka honum ágætt starf
og óska honum langra lífdaga til
áframhaldandi orustu. Og Al-
þýðuflokkurinn á íslandi óskar
þssum ágæta brautryðjanda og
forystumanni norskrar alþýðu
allra heilla á þessum tímamót-
um í hinu áhrifaríka lífi hans.
Stefán Jóh, Stefánsson.
Lúðrasveit Reykjavíkur
leikur á Austurv-elli í kvöld
kl. 9 undir stjóm Alberts Klahn,