Alþýðublaðið - 12.09.1939, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAGUR 12. SEPT. 1939.
AO»YÐUBLAÐflf>
Ef svart ský sást á himni, þá var eins og sjórinn segði: Ég ge líka verið svartur, og þá blés
vindurinn og bylgjurnar freyddu. En ef skýin voru rauð og vindurinn svaf, þá var hafið eins
og rósarblað. Stundum var það grænt, stundum nærri því hvítt. Og það hófst og hneig,
eins og barmur sofandi barns.
Þegar sólin var að síga, sá Lísa ellefu svani með gullkórónurá höfði, fljúga í átt til landsins.
Svanimir.
Það var einmanalegt á ströndinni, en hún
því að hafið er svo tilbreytingasamt.
Frá Akureyri um Akranes
n. k. miðvikudag og laugardag. Frá
Reykjavík um Akranes sömu daga.
Steindór.
Frá Háskóla Islands.
Kennsla mun hefjast í háskól-
ánum í vikunni 17. — 23. sept.
eftir nánari tilkynningu frá kenn-
urunum, sem festar verða upp í
forstofu háskólans. Setningarhá-
tíð verður engin að þessu sinni
eins og venja hefir verið að und-
undanförnu, en háskólahátíð verð
ur haldin 1. vetrardag. Nýir
háskólaborgarar skulu gefa sig
fram í skrifstofu háskólans hið
fyrsta og eigi seinna en 30. sept.
Þeir stúdentar, sem óska skrá-
setningar eftir þann dag, fá ekki
tnngöngu í háskóiann, fyrr en í
byrjun næsta kennslumisseris,
sem hefst 1. febrúar.
Stríðsyfirlýsing.
Ég er á móti strí'ði, og að
gefnu tilefni lýsi ég því yfir, að
ég hefi ekki gefið Hitler „handa-
merkið“, og hefi aldrei verið með
Hitler. Ég er jafnaðarmaður og
vil hafa frið og jafnt fyrir alla,
ekkert stríð. Ég fór á sunnudag-
inn gangandi upp á Kjalames
fram og til baka og þótti gam-
an að, — Oddur Sigurgeirsson,
Sundlaugaveigi hjá Guðm. Sig-
urðssyni skipstjóra.
Heybruni.
Á þriðjudaginn var brann all-
mikið af töðu á Möðruvöllum í
Hörgárdáí. Talið er, að um 100
hestar hafi brunnið og næstum
annað eins skemmzt. Eldsupptök
var venjuleg sjálfsíkveikja. Töð-
una átti séra Sigurður Stefáns-
son á Möðruvöllum. F.Ú.
UMRÆÐUEFNI
Vöntun á ýmsum smávörum.
Síldin og kartöflurnar. Unga
stúlkan í útvarpinu og hand-
ritin, sem hún fær til lesturs.
Útvarp frelsisstöðvar þýzka
Alþýðuflokksins. — Hvorir
kunna betur að skrökva,
Bretar eða Þjóðverjar? —
Verzlunarmennirnir, lokun
sölubúða og verkamenn.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
ÞEGAR ER FARIN að gera vart
við sig vöntun á ýmsum vörum.
Það eru helzt smávörur, sem fólk
vanhagár um og verzlanir hafa
ekki. Þetta stafar af því, að verzl-
anir hafa leyft fólki að birgja sig
upp af þessum vörum, og það var
einmitt þetta, sem ætlazt var til, að
ekki yrði gert. Vitanlega var ekki
hægt að hafa eftirlit með þessu af
hálfu hins opinbera, en verzlanir
áttu að gæta þess.
NÚ ÆTTU MENN að gera það,
sem margsinnis hefir verið brýnt
fyrir þeim á haustin, að kaupa sér
síldartunnu til vetrarins og spara
með því kaup á ýmsum öðrum
vörum. Það er óþarft að þessu
sinni að fjölyrða um það, hve góð
fæðutegund síldin er, því að það
hefir svo oft verið gert, en síldin
er einhver bezta og ódýrasta fæða,
sem hægt er að fá — og menn ættu
nú í vetur að éta meira af síld og
kartöflum en þeir hafa áður gert.
BREZKA STJÓRNIN segir, að
hún áætli, að stríðið muni standa
í 3 ár eða meira. Við getum alveg
gert okkur í hugarlund, hvernig
ástandið verður hjá okkur, þegar
fram líða stundir. Það verður á-
reiðanlega mikill skortur á mörg-
um vörum — og þær, sem fást,
verða margfalt dýrari en nú. Hver
maður ætti að vera svo vitur að
búa sig vel undir þetta.
MÉR ÞÓTTI unga stúlkan, sem
nú er þulur hjá Ríkisútvarpinu
lesa svo afkáralega upp tilkynn-
ingu ríkisstjórnarinnar um eftirlit
með skipum hlutlausra þjóða á
sunnudagskvöldið, að ég leitaði
upplýsinga um, hvernig á því
stæði. Mér var tjáð, að þulan hefði
fengið tilkynninguna í skrifuðu
handriti 2—3 mínútum áður en hún
átti að lesa það upp. Slíkt er ófor-
svaranleg ósvífni við þuluna og ó-
svífni við hlustendur. Það er ekki
hægt að gera kröfu til þess, að
nokkur þulur geti lesið langa
handskrifaða tilkynningu reiprenn-
andi, jafnvel þó að vel sé skrifað
— og þulir útvarpsins eiga að
neita því afdráttarlaust að lesa
upp slík handrit. Annars eyði-
leggja þeir alveg álit sitt meðal
hlustenda, sem að sjálfsögðu
kenna þeim um allt. Þessi umtal-
aða tilkynning var svo að segja
óskiljanleg í upplestri þulunnar
á sunnudagskvöld.
DAGSINS.
EÍKAST TIL reyna flestir, sem
kunna nokkuð útlent mál og hafa
útvarpstæki, sem nær til erlendra
stöðva, að hlusta á erlendar frétt-
ir. Ég var fyrir nokkrum kvöldum
að leita á tækinu mínu á lágbylgj-
um eftir erlendum stöðvum — og
allt í einu heyri ég hrópað: „Acht-
ung, Achtung. Hier spricht der
deutsche Freiheitssender.“ En það
þýðir: „Takið eftir; takið eftir. Hér
talar þýzka frelsisútvarpið.“ Ég
fór að leggja við hlustirnar — og
síðan hlusta ég á þessa stöð á
bylgjulengd 29,8 á hverju kvöldi
frá kl. 9—10. Það er karlmaður,
sem talar. Útvarpið hefst alltaf á
ræðu, sem þrungin er andróðri
gegn nazismanum og foringjum
hans — og endar á fréttum. í fyrra-
kvöld svaraði frelsisstöðin ræðu
Görings og húðfletti stefnu naz-
ista og foringja hans. Stöðin er á
Þýzkalandi eða Austurríki og til-
heyrir Alþýðuflokknum — Social-
demokrötum. Þrjár slíkar sendi-
stöðvar munu vera í Þýzkalandi
og Austurríki, en ekkert hefir orð-
ið vart við sendistöðvar kommún-
ista, enda munu þeir úr þessu hafa
lítið að segja þýzku þjóðinni, ann-
að en það, sem henni er nú dag-
lega sagt gegnum hið löglega út-
varp. — Eins og menn vita, liggur
dauðarefsing við því á Þýzkalandi
að hlusta á slíkar stöðvar eins og
erlendar stöðvar, hvað þá að starf-
rækja þær.
ÉG SAGÐI NÝLEGA við mann,
sem er mjög kunnur á Þýzkalandi,
að maður mætti nú vara sig á því
að trúa öllum stríðsfregnum, því
að báðir myndu ljúga jafnt, um
eigin sigra og hver um ávirðingar
hinna. „Já, það máttu reiða þig á“,
svaraði hann. „En það gerir ekkert
til með þýzku lygarnar, Þjóðverjar
ljúga skrattan ráðalausan, en þeir
ljúga svo ótrúlega, að það sjá all-
ir.“ Ekki veit ég, hvort þetta er
satt, en þegar ég heyrði Berlínar-
fregnina um, að Pólverjar hefðu
sjálfir kveikt í Varsjá með fallbyss-
um sínum, þá komu mér í hug
ummæli kunningja míns. „Bretar
kunna hins vegar að skrökva,1'
sagði sami kunningi minn.
i
ÞJÓÐVERJAR hafa undirbúið
útbreiðslustarfsemi sína í þessu
stríði, enda hefir Hitler sagt, að
Þjóðverjar hafi tapað síðasta
stríði vegna þess, að þeir hafi ekki
kunnað að reka undirróður. Nú
hefir blaðamönnum verið falið að
stjórna þéssari starfsemi, og eru
meðal þeirra generalar, leutenant-
ar, óbreyttir hermenn og yfirleitt.
öll stig.
VERZLUNARMAÐUR skrifar
mér eftirfarandi um lokun sölu-
búða: „Út af hinni fyrirhuguðu
breytingu um lokun sölubúða yfir
vetrarmánuðina vildi ég biðja þig
góðfúslega fyrir athugasemd við
grein þá, sem birtist í pistli þín-
um þ. 2. sept. um þetta mál. Ég
skrifaði um þetta í Morgunblaðið
snemma í sumar og þóttist þar
færa full rök fyrir því, að algjör-
lega óþarft sé að hafa verzlanir
opnar til kl. 8 ó föstudögum yfir
vettarmánuðina vildi ég biðja þig
þú munir verða mér sammála, þeg-
ar þú athugar þetta.“
„ f GREIN þinni getur þú um, að
slík ráðstöfun muni hafa í för með
sér óþægindi fyrir verkamenn. —
Þetta álít ég dálítinn misskilning,
því að eins og við vitum, þá hættir
meginþorri allra verkamanna í
bænum vinnu um og eftir hádegi
á laugardögum allan ársins hring,
svo að þá daga vetrarmánuðina
hafa þeir nægan tíma til að
vei’zla, því að þá eru verzlanir
opnar til kl. 6.“
„ÉG HYGG einnig, að aðrir
verkamenn, bæði þeir, sem vinna
við höfnina og eins hinir, sem
vinna hjá bænum hafi styttri
vinnutíma á laugardögum en aðra
daga. Þó er ég ekki því máli gjör-
kunnugur. — Sem sé, allflestir
verkamenn, skrifstofufólk ofl. hafa
stuttan vinnutíma á laugardögum
allt árið, það er aðeins ein stétt
— og hún er stór — sem vinnur
við verzlanir, sem verður að vinna
fullan vinnutíma og meira til á
tímabilinu frá 15. sept. til 15. maí.“
„Ég' HEFI ÁTT TAL við fjölda
verzlunarmanna og kaupmanna
um þetta mál — og álit allra
þeirra hefir verið það sama, að
óþarft sé að hafa verzlanir opnar
til klukkan 8 á föstudagskvöldum
þann tíma, sem þeim er lokað kl.
6 á laugardögum. Aftur á móti'á
tímabilinu frá 15. maí til 15. sept.
er allt öðru máli að gegna, og finnst
öllum sjálfsagt að hafa opið til kl.
8 á föstudögum, því að þá hætta
búðarþjónar einnig störfum á sama
tíma og aðrar stéttir þjóðfélags-
ins.“
Hannes á horninu.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
Unrinn
Kostar 2 krónur.
sem hvarf.
Þessi óvenjulega skemmtilega skálásaga
er skrifuð af 6 þekktustu skáldsagna-
höfundum Bandaríkjanna, eftir hug-
mynd Franklin B. Roosevelts Banda-
ríkjaforseta.
Fæst í Afgreiðslu Alþýðuhlaðsins.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
Ö7. Karl Isfeld ísleiszkaði.
Liðþjálfinn kom fram og heilsaði.
—• Fáið yður varðmann og takið þennan mann fastan.
Mér til mikillar undrunar komu nú fjórir vopnaðir menn
fram. Þeir umkringdu mig og fóru með mig til skipstjórans,
sem beið mín í brúnni. Liðsforinginn gekk á undan: — Hér er
einn af sjóræningjunum, skipstjóri, sagði hann.
— Ég er ekki sjóræningi, svaraði ég, — ekki fremur en þér.
—- Þegið þér! hrópaði skipstjórinn. Hann horfði á mig kulda-
lega, en ég var svo reiður þessari ásökun, að ég gat ekki þagað.
— Leyfið mér að tala, skipstjóri, sagði ég. — Ég er ekki
uppreisnarmaður. Ég heiti . . .
— Heyrðuð þér, hvað ég sagði, fyrirlitlegi þorpari? Ég sagði
yður að þegja.
Ég var orðinn rjóður í kinnum af reiði, en hafði þó það vald
á mér, að ég lét undan. Ég var þess fullviss, að misskilningur
þessi yrði brátt leiðréttur. Ég sá, að Tuahu horfði á mig undr-
andi. Ég fékk ekki að tala við hann.
En þetta var ekki nema forleikurinn að niðurlægingu minni.
Það voru gerð orð eftir ryðmeistaranum, og stundarkorni
seinna voru sett á mig handjárn og varðmenn fóru með mig
ofan í káetu skipstjórans. Tveir klukkutímar liðu og á meðan
mátti.ég bíða við dyrnar. Ég sá engan annan en varðmanninn,
sem neitaði að tala við mig. Nú var skipinu lagt inn í Mata-
vai-flóann og akkerum varpað á sama stað og Bounty hafði
legið nærri því þrem árum áður. Ég sá út um kýraugað, að
fólkið stóð í hópum niðri á ströndinni og fjölda báta var róið
út að skipinu. í einum af fyrstu bátunum sá ég Coleman og
Stewart. Stewart var í einkennisbúningi sínum, og Coleman
var 1 gömlum fötum, sem voru orðin stagbætt. Það var allt
og sumt, sem eftir var af Evrópubúningunum. Bátarnir komu
upp að skipshliðinni og ég sá ekki meira til þeirra að sinni.
Freigátan hét Pandora, og skipstjórinn hét Edwards. Það
var hár maður vexti, grannur, með kuldaleg, blá augu, hvítar,
stórbeinóttar hendur og fölur í andliti. Um leið og skipið hafði
lagzt við akkeri, kom hann til káetu sinnar, og í fylgd með
honum var liðsforingi, sem hét Parkin. Hann settist við borð-
ið og skipaði mér að koma fram fyrir sig. Stundarkorn horfði
hann á mig eins og ég væri eitt af furðuverkum veraldarinn-
ar. Þegar hann hafði rannsakað mig frá hvirfli til ilja, horfði
hann hvasst í augun á mér.
— Hvað heitið þér?
— Roger Byam.
— Þér voruð liðsforingjaefni á skipi Hans Hátignar, Bounty?
— Já, skipstjóri.
— Hve margir af skipshöfninni á Bounty dvelja nú á Ta-
hiti?
— Þrír, að ég hygg, auk mín.
— Hverjir eru það?
— Ég nefndi nöfn þeirra.
— Hvar er Fletcher Christian, og hvar er Bounty?
Ég skýrði honum frá því, að Christian hefði farið brott
ásamt átta uppreisnarmönnum. Enn fremur skýrði ég honum
frá viðburðum þeim, sem skeð hefðu á Tahiti síðan. Ég skýrði
honum frá skonnortunni, sem Morrison hafði byggt, og að
Morrison hefði haft í hyggju að reyna að komast á henni til
Batavíu, en þar vonaðist hann eftir því að komast um borð í
Evrópuskip, sem færi til Englands.
— Mjög sennileg saga, sagði hann og glotti háðslega. — Og
hvers vegna fóruð þér svo ekki með honum?
— Vegna þess, að mér leizt ekki þannig á skonnortuna, að
hægt væri að sigla henni langar leiðir. Ég áleit, að betra væri
að bíða eftir ensku skipi.
— Sem þér áttuð víst ekki von á að sjá. Þér munuð verða
undrandi á þeirri frétt, að Bligh skipstjóri og mennirnir, sem
hraktir voru frá skipinu ásamt honum, komust til Englands.
— Það gleður mig mjög að heyra það, skipstjóri.
— Og þér munuð sennilega líka undrast það, að nákvæm
skýrsla hefir verið gefin um uppreisnina og þar er getið um
þorparaskap yðar.
— Þorparaskap minn? Ég er jafnsaklaus af þátttöku í
þessari uppreisn og þér.
— Þorið þér að neita því, að þér hafið tekið þátt í ráða-
bruggi Christians um uppreisnina?
— í sannleika sagt, herra skipstjóri, þá hljótið þér að vita,
að nokkrir þeirra, sem urðu eftir á Bounty, voru eftir af því að
þeir voru neyddir til þess vegna þess, að ekki var nóg rými í
skipsbátnum. Við vorum níu um borð, sem ekki tókum þátt í
uppreisninni. Skipsbáturinn var orðinn svo hlaðinn, að Bligh
óskaði sjálfur eftir því, að ekki væru fleiri settir í bátinn.
Hann lofaði því, að láta okkur njóta réttlætis, ef hann kæmi
nokkru sinni til Englands aftur. Og hvers vegna er þá farið
með mig eins og ég sé sjóræningi? Ef Bligh skipstjóri væri
hér ...
Edwards greip fram í fyrir mér.
— Þetta er nóg, sagði hann. — Þér munuð hitta Bligh á
sínum tíma, þegar þér komið til Englands til þe«B að þola r@fs-