Alþýðublaðið - 18.09.1939, Side 2

MÍNUDAGBH 18. SEPT. 1S39.
atÞTBUBEADB
Þau voru komin langt frá landi, þegar Lísa vaknaði. Við
hlið hennar lá grein, hlaðin ilmsætum berjum.
Yngsti bróðirinn hafði náð í þessa grein og lagt niður hjá henni. Hún brosti til hans, því
að hún þóttist þekkja, að það væri hann, sem flaug yfir henni og skýldi henni með
vængjum sínum. — Þeir flugu svo hátt, að fyrsta skipið, sem þau sáu, virtist eins og
lítill máfur. Stórt ský var á bak við þau, og þar sá Lísa spegilmynd af sér og hinum
ellefu svönum.
Síðastliðið
miðvikudagskvöld, var fimleika
flokkum Ármanns, þeim semfóru
á Lingiaden, haldiö samsæti í
Oddfellowhúsinu. Forseti í. S. í.
Ben. G. Waage þakkaði Ármanni
og þátttakendum fyrir hina á-
gætu för og afhenti þeim I. S. I.
merki til minja um hana. For-
maður Ármanns þakkaði kennara
félagsins og fimleikaflokkunum
fyrir félagsins hönd, og færði
hverjum einum áletraðan bikar
til minja um þessa ágætu för,
enn fremur færði hann þeim
stúlkum og kennara sem tóku
þátt í Noregs föiárini í fyrra fag-
urlega gerða smá platta. Þá töl-
uðu Jón Þorsteinsson íþrótta-
kennari, Guðm. Kr. Guðmunds-
son og Sigurður Nordahl, og
var gerður góður rómur að ræð-
um þeirra. Að samsætinu loknu
var stiginn dans til kl. H/g.
Guðmundur Kamban
rithöfundur hefir lokið við að
semja nýtt leikrit, og hefir það
þegar verið tekið upp til leiks
á konungalega leikhúsinu í Kaup
mannahöfn. Leikritið heitir á
dönsku „De tUsind Mil“. Leikrih
ið gerist í einni af höfuðborgum
Norðurlandanna. F.O.
Póstferðir á morgun,
Frá Heykjavík: Mosfellssveitar-,
Kjalarness-, Kjósar-, ölfuss- og
Flóapóstar, Þingvellir, Þrasta-
Iundur, Hafnarfjörður, Borgarnes,
;Akranes, Norðanpóstur, Dala-
sýslupóstur, Barðastrandapóstur,
I Meðallands- og Kirkjubæjar'-
klausturspóstar, Grímsness- og
Biskupstungnapóstar, Til Reykja-
víkur; Mosfellssveitar-, Kjalar-
ness-, Kjósar-, Reykjaness-, ölf-
uss- og Flóapóstar, Þingvellir,
Þrastalundur, Hafnarfjörður,
Austanpóstur, Borgarnes, Akra-
nes, Norðanpóstar, Stykkishólms-
póstur.
Ræðismannsskrifstofa Dana
í Danzig ráðleggur dönskUm og
íslenzkum verzlunarhúsum, sem
eiga ógreiddar vörur, sem þegar
hafa verið sendar til Gdynia, að
skýra ræðismannsskrifstofunni í
Danzig sem fyrst frá öllum mála-
vöxtum- F.O.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
55
Karl ísfeld:
lo sðgnr Dórls Bergssonar
.-.
UNDANFARNA tvo áratugi
hefir maður í dularklæðum
við og við kveðið sér hljóðs á
rithöfundaþingi þjóðarinnar. —
Hann er mjög yfirlætislaus, sem
sézt bezt á því, að lengi fram
eftir var það á aðeins mjög fárra
manna vitorði, hver maðurinn
rar í iraun og veru. Hann skrifaði
smásögur í tímarit undir dul-
nefninu Þórir Bergsson, en nú
er svo komið, að margir íslenzkir
bókalesendur vita, að x hinni litlu
borgaralegu veröld Reykjavíkur
heitir höfundurinn Þorsteinn
Jónsson og sést á hverjum virk-
þm jdegi í sölum Landsbankans,
þar sem hann raiknar vexti af
lánum óhamingjusamra víxil-
skuldara.
Þórir Bergsson, aiías Þorsteinn
Jónsson, hefir nú safnað saman
sögum sínum í eina heild og birt
almenningi og látið fljóta með
sögur, sem ekki hafa áður birzt.
Isafoldarprentsmiðja hefir gefið
bókina út af venjulegum smekk
og myndarskap.
Það er ekki að öllu leyti rétt-
nefni að kalla þessa bók Sögur,
því að sumar „sögurnar“ eru
niiklu fremur ritgerðir, essays,
og sumar ritgerðar-sögur, essay-
stories. En auðvitað þurfa þær
ekki að vera verri bókmenntir
fyrir það.
Fá fyrirbæri tilverunnar era
svo lhilfjörleg, að Þórir Beigs-
son sjái þar ékki efni í frásögu,
og er það strax einkenni góðs rit-
böfundar, sem er glöggskyggni
nauðsynleg. Þess bera vott sög-
urnar Brosið, Fífillirm og Menn-
irnir og steinninn. Ef til vill
skilja sumar sögurnar ekki mikið
eftir hjá lesandanum, en það
mun sennilega oftar vera Iesand-
anum að kenna en höfundinum.
Lesandinn verður nefnilega strax
að gera sér það ljóst, að Þórir
Bergsson hvíslar, en hrópar ekki,
og verður því lesandinn að
leggja hlustir við. Sumar sögurn-
ar skilja eftir hjá manni ugg-
vænan hroll, svo sem sagan
Sigga-Gunna. Þær eru þrungnar
siðferðilegri alvöru. Þórir Bergs-
son hlær sjaldan, en þegar hann
hlær, þá er það dimmur hlátur.
St'ökkið er óvenju vel samin
saga, gerð eftir flestum ströng-
ustu 'kröfum, sem gerðar eru um
byggingu smásögu. Það er við-
burður, sem sést í andartaks-
leiftri, með fáum, skýrt roörkuð-
um, ljóslifandi persónum, hver
þeirra segir aðeins örfáar setn-
ingar, en nóg til þess, að lesand-
inn sér inn í innsta hugskot
ihverrar persónu, sviðið þröngt,
eins og bezt þykir fara í smá-
sögu, aðeins baðstofa og bæjar-
dyr og lesandanum gefinn granur
um, hvað gerist utan sviðsins, í
nfstandi bálviðrisógn íslenzkrar
skammdegisnætur. Svo nemur.
maður staðar við söguna Slys í
Giljareitum og les hana aftur.
Því að allt í einu er Þórir
Bergsson farinn að láta stóra at-
burði gerast í sögu. Og ennþá
hefir hann lag á því að þjappa
efninu saman, teikna heilsteypta
mynd með örfáum strikum. Bréf
úr myrkri er ritgerðarsaga, vel
stiluð. Paradís er ritgerð, og að
lokum er gamansöm alvörasaga,
eða alvarleg gamansaga, sem
heitir Þjóðhetja.
Sú sa,ga gerist í Skotlandi og
pr því í rauninni Skotasaga, ein
áf þeim fáu, sem eru ekki á
kostnað Skota. Hún minnir mig
án þess að hún sé svo sérlega lík,
á aðra Skotasögu, sem ekki er
heldur á kostnað Skota: Ame-
ríkumaður ætlar að komast að
farmiðasölu og kaupa farmiða
með járnbrautarlest. Hann vill
láta allt ganga með amerískum
hraða, en á undan honum er
Skoti og er lengi að prútta um
verðið við farmiðasalann. Loks
gefst Skotinn upp, víkur sér til
hliðar og fer að telja aurána,
sem hann fékk til baka. Þá segir
Ameríkumaðurinn:
— Mikið eruð þið svifaseinir,
' Skotarnir. Það tekur lengri tíma
að afgreiða einn Skota en þrjá
Ameríkumenn.
— Sama sögðu Þjóðverjar í
heimstyrjöldinni, svaraÖi Skot-
inn og hélt áfram að telja aurana
sína.
Líkt fór um Jonna Allison,
Skozku þjóðhetjuna í sögu Þóris
Bergssonar, Þjóðverjum gekk
illa að afgreiða hann, en þeim
tókst það nú samt. Jonni Allison
var hinn mesti hrakfallabálkur
og olnbogabarn, en hann gat
samt dáið fyrir heimsmenning-
una, enda þótt hann hefði valbrá
og kartnögl á tveim fingrum.
Þórir Bergsson virðist skrifa
af innri þörf; hann virðist eiga
í ríkum mæli þann lífstrega, sem
öll sönn list er sprottin af. En
hann pr stundum of viðkvæmur.
Hann virðist lækna andlegar
þjáningar sínar með því að skrifa
um þær, skrifa þær frá sér. Á
þann hátt verða til góðir höf-
undar, en afburðahöfundar eru
þeir einir, sem hafa farið í gegn
um hreinsunareld allra mann-
legra þjáninga og koma þaðan
sem skir og harður málmur.
Karl tsfel'd.
Hvað segja aerskir
verkamenn nm vin-
áttnHitiersogStalins
l^JÓÐVILJINN var fyrir
** nokkru að vitna í
Arbeiderbladet, aðalmálgagn
norska Alþýðuflokksins, til fram-
dráttar vináttusáttmálanum milli
HUlers og Stalins. I Arbeiderblað
inu 2. sept. 1939, 3. síðu fyrsta
tlálki í leiðara stendur eftirfar-
andi:
• „Sú afstaða, sem Sovétríkin
hafa tekið er ekki einu sinni hlut-
leysi. Sovétríkin hafa gert ekki-
árásar- og vináttusamning við
Hitler. Ef það hefði, eftir hinn
neikvæða árangur af samkomu-
lagstilraununum við Vesturveld-
in, dregið sig til baka og verið
hlutlaust, hefði þa'ð verið skilj-
anlegt- En það er þetta jákvæða
s'por Stalins, að hann á þessurn
erfi'ðu tímum og á þessari sögu-
legu stundu, tekur afstöðu með
órásarmanninurn, með Hitler, sern
er bæði það sorglega og ámælis-
ýerða. Strax eftir undirskrift
þýzk-rússneska samningsins kom
árásin á Pólland. Án þessarar
tryggingar og bakhjarls er ótrú-
legt að Hitler og hans nánustu
samstarfsmenn hefðu þorað að
teggja út í styrjöld".
Skilafðtin
Ir
Fatabððinni.
eHABfelS NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Upprelsnin á Bounty.
72o Karl ísfeld ísle»zkaði.
London, 2. apríl 1790.
„Heiðraða frú!
Ég hefi í dag móttekið bréf yðar og hefi mikla samúð með
yður, þar eð ég skil vel hinn beizka harm yðar vegna fram,
komu sonar yðar, Rogers Byam, Þorparaskapur hans er fyrir
neðan allar hellur, en enda þótt böl yðar sé mikið, vona ég,
að þér látið ekki glöp hans fá of mikið á yður. Ég hygg, að
hann haíi, ásamt uppreisnarmönnunum, farið til Otaheiti.
Virðingarfyllst,
William Bligh.“
Ég fór aftur til hins dimma klefa í öðru skapi en þegar ég
var sóttur þangað. Þegar ég gekk um miðþiljurnar, leit ég
út um glugga, sá Matawai-flóann og bátana. Þá gat ég vel
skilið, hvers virði frelsið var. Ég reyndi ekki að gera neina
áætlun um það, hversu langt yrði, þangað til ég fengið frelsið.
XVI.
FANGAKLEFINN Á PANDORA.
Morguninn eftir var komið með tvö ljós í viðbót, og klef-
inn var þveginn í fyrsta skipti, frá því við komum. Það var
komið með fötu fulla af sjó inn til okkar og við fengum að
þvo okkur í framan og um hendurnar. Við vorum orðnir
hræðilega óhreinir, og við spurðum bátsmanninn, hvort við
gætum ekki fengið að baða okkur.
— Ég hefi fengið skipun um að láta ykkur fá eina fötu af
vatni og ekki meira, sagði hann. — Flýtið ykkur, þvi að
bráðum kemur skipstjórinn.
Við höfðum aðeins fengið tíma til að skola framan úr okk-
ur það mesta, þegar Edwards skipstjóri kom og í fylgd með
honum var Parkins liðsforingi. Bátsmaðurinn hrópaði: Fang-
ar, standið rétt! Við stóðum á fætur, og Edwards horfði í
kringum sig í klefanum og leit því næst á okkur fangana.
Óþefurinn var hræðilegur þarna niðri, og við vorum kóf-
sveittir og óhreinir. Á útliti hinna fanganna sá ég, hvernig
ég myndi líta út sjálfur. Ég hafði ætlað mér að mótmæla því,
að við værum læstir inni í þessum daunilla klefa, en þar sem
ég hélt, að Edwards myndi sjá, hvernig umhorfs var, hætti
ég við það. Edwards sneri sér að bátsmanninum.
— Skipið þeim að rétta fram hendurnar, sagði hann.
— Fangar, réttið fram hendurnar!
Við hlýddum, og Edwards rannsakaði hlekkina á höndum
okkar og fótum. Það vildi svo til, að hlekkirnir sátu laust á
höndum Stewarts. Edwards tók eftir þessu.
— Herra Parkins! Sjáið um, að ryðmeistarinn rannsaki
þessa hlekki, sagði hann. — Ég læt hann ábyrgjast, að fang-
arnir sleppi ekki.
— Ég skal sjá um þetta, skipstjóri, svaraði Parkins.
Edwards stóð kyrr og horfði á stundarkorn.
— Segið föngunum, að eftirleiðis megi þeir tala saman. En
eitt verða þeir að athuga. Þeir mega aðeins tala ensku. Ef
þeir segja eitt einasta orð á máli Tahitibúa, fá þeir ekki fram-
ar að tala saman.
Allan tímann vorum við undir eftirliti Parkins. Ég hafði
mikla andúð á manninum. Hann var lágur maður vexti, þrek-
inn og kafloðinn. Hann var sambrýndur og mjög þungur á
brúnina. Drættirnir í andliti hans voru mjög grimmdarlegir,
og við vorum ekki lengi að kynnast skapgerð þess manns,
sem hafði okkur fullkomlega á valdi sínu. Hingað til hafði
grimmd hans komið fram í ýmsum smámunum, en nú hafði
Edwards skipstjóri gefið honum umboð til þess að herða eftir-
litið. Skipstjórinn var ekki fyrr farinn en Parkins fór sjálf-
ur að athuga hlekkina. Hann byrjaði á Stewart, skipaði hon-
um að leggjast á bakið og rétta fram hendurnar. Hann greip
í hlekkina, sem festir voru við handjárnin, steig ofan á brjóst-
ið á Stewart og togaði af öllum kröftum, þar til honum loks
heppnaðist að ná handjárnunum af honum. Meðan á þessu
stóð svipti hann húðinni af höndunum á Stewart. Þegar hand-
járnin skruppu fram of höndunum, var Parkins ngerri því
dottinn á bakið. í bræði sinni gleymdi Stewart umhverfi sínu.
Hann stökk á fætur, og ef Parkins hefði verið í höggfæri við
hann, hefði Stewart án efa slegið hann niður.
— Fyrirlitlegi þorpari hvæsti hann út úr sér. — Og þér
kallið yður yfirmann.
Parkins hafði háa, mjúka rödd, sem var nærri því kvenleg
og var í fullkominni mótsögn við vöxt hans.
— Hvað sögðuð þér? spurði hann. — Segið það einu sinni
enn.
—i Ég kallaði yður fyrirlitlegan þorpara, sagði Stewart, —-
og það er það, sem þér eruð.
Hann stóð svo nálægt Parkins sem hann gat fyrir járnun-
um. Liðsforinginn gætti þess að koma ekki í höggfæri við
hann.
— Þessa skuluð þér iðrast. Ég lofa yður því, að þér skuluð
iðrast þessara orða, áður en þér verðið hengdur.
Ég veit ekki, hvort hann hefir hugsað sér að reyna járnin
á okkur hinum á sama hátt. En ég var ákveðinn í því að
láta hann ekki reyna járnin á mér á þennan hátt, en í sama
bili kom ryðmeistarinn og Parkins skipaði honum að rann-