Alþýðublaðið - 28.09.1939, Blaðsíða 3

ALÞYBUBLABW
Félagsdómur telur sig ekki
hafa tekið réttarfri í sumar.
....+■.—
Sbýriigar kaas i drættinnn á afgreiðslu nðla fjrir dóminnn.
FÍMMTUDAGUR 28. SEPÍ. 1939
♦-----------------——----
ALÞVÐUBLAÐIÐ
HITSTJÓRI:
F. R. VALBEMARSS@N.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AISMBSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inagangur frá Hverfisgntu).
SÍMAR:
490i: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
tt||: Ritst-jóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: AlþýðuprentsmiSJan.
^06: Afgreiðsla.
löfl Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝSUPRENTSMIÐJAN
*-----------------------♦
Gerzka æv*
intýrið.
Halldór kiljan lax-
NESS óttast bersýnilega,
að hið óvænta bræðralag Sta-
lins og Hitlers og hin sameig-
inlega árás þeirra á Pólland
muni verða til þess að þynna
töluvert þann hóp hér á landi,
sem hingað til hefir fylgt kom-
múnistum í þeirri trú, að sovét-
stjórnin í Moskva væri, eins og
þeir segðu, brjóstvörn verka-
lýðsins í „baráttunni gegn
stríði og fasisma“. Það leynir
sér ekki, að hann hefir eins og
fleiri forsprakkar kommúnista
orðið eitthvað óþægilega var
við þau vonbrigði, sem banda-
lag Sovét-Rússlands við Hitler-
Þýzkaland og hin lævísa innrás
þess í Pólland að baki Pólverj-
um hefir vakið í hópi hinna trú-
uðu.
,,Ég skil ekki almennilega,"
segir skáldið í grein, sem það
skrifaði í Þjóðviljann í gær til
þess að afsaka þátttöku Stalins
í skiptingu Póllands, „hvernig
bolsévíkar ættu að sjá nokkurt
hneyksli í því, að 15 milljónir
manna eru þegjandi og hljóða-
laust innlimaðar undir bolsé-
vismann. Mér skilst, að slíkt
hljóti að vera bolsévíkum frem-
ur fagnaðarefni en ástæða til
hneykslunar."
Við skulum 1 þetta sinn láta
það liggja milli hluta, hversu
„þegjandi og hljóðalaust“ það
hefir verið gert. Sjálfsagt hefir
svefnró Halldórs Kiljans Lax-
ness hér norður á íslandi ekki
verið raskað af ópi og andláts-
stunum þeirra manna, sem
særst hafa eða fallið fyrir vopn-
um rauða hersins suður á Pól-
landi. En hitt er aðalatriðið fyr-
ir hann: að 15 milljónir manna
skuli hafa verið innlimaðar í
Sovét-Rússland. Og sem komm-
únista er honum ómögulegt að
skilja, hvernig hægt sé „að sjá
nokkurt heneyksli í því“, jafn-
vel þótt helmingur þess fólks
séu Pólverjar. Sennilega ætti
hann jafn erfitt með „að sjá
nokkurt hneyksli í því“, jafn-
landi væri skipt upp á milli
Stalins og Hitlers og helmingur
þjóðarinnar innlimaður í Sov-
ét-Rússland, og er þó þeim, sem
þetta ritar, ekki alveg grun-
laust um, að Halldór Kiljan
Laxness kynni ef til vill, þrátt
fyrir þá ánægjulegu reynslu,
sem hann hefir sjálfur haft af
gerzka ævintýrinu, þegar allt
kæmi til alls heldur kjósa að
vera í hinum helmingnum.
En þó að Halldór Kiljan Lax-
ness skilji þannig ekki, „hvern-
ig bolsévíkar ættu að sjá nokk-
urt hneyksli í því“, að milljónir
Pólverja séu innlimaðar í Sov-
ét-Rússland, þá gat Lenin hins
vegar á sínum tíma vel skilið
það. En fyrir þær skoðanir, sem
hann hafði á hlutunum, hefði
hann líka áreiðanlega setið á
sama bekk og Bukharin, Ry-
kov, Rakovski og Krestinski, ef
hann hefði þá enn verið á lífi,
þegar Halldór Kiljan Laxness
var sem gestur Stalins að
skemmta sér við það, að horfa
á þann þátt gerzka ævintýris-
ins, sem fram fór í réttarsal
sovétstjórnarinnar austur í
Moskva í ágúst árið 1938.
Lenin sagði árið 1917:
„Enginn hefir undirokað Pól-
verja eins og rússneska þjóðin.
í höndum keisarans lét hún
hafa sig til þess að gerast böðull
hinnar pólsku þjóðar. . . .
Hvers vegna eigum við
Stóru-Rússar, sem undirokum
fleiri þjóðir en nokkur önnur
þjóð, að neita Póllandi, TJkraine
og Finnlandi um réttinn til þess
að ráða sér sjálf? . . .
Ef Finnland, Pólland og
Ukraine skilja við Rússland, þá
er ekkert við það að athuga.
Sá, sem er á öðru máli, er ekk-
ert annað en þjóðrembingspost-
uli.' . . .
Á sínum tíma höfðu Alex-
ander I. og Napoleon skipti á
þjóðum. Á sínum tíma verzluðu
keisararnir með Pólland. Og
svo ættum við að halda þeirri
pólitík áfram?! Hvað væri það
annað en svik við stefnu al-
þjóðahyggjunnar? Hvað annað
en þjóðrembingsstefna af
verstu tegund?“
Og við annað tækifæri sama
ár (það var sumarið 1917,
skömmu áður en bolsévíkar
tóku við völdum og gerðu enda
á heimsstyrjöldinni á austur-
vígstöðvunum) sagði Lenin:
„Ef verkamannaráðin taka
völdin á morgun, þá segjum við
við Þjóðverja: Burt með her-
sveitjrnar úr Póllandi!“
En Stalin er á öðru , máli.
Hann semur á laun við Hitler.
um skiptingu Póllands, verzlar
með það, eins og Lenin kallar
það hjá keisurunum, og segir:
„Inn í Pólland með hersveitirn-
ar!“
Og svo kemur Halldór Kiljan
Laxness og skrifar um þennan
nýjasta þátt gerzka ævintýris-
ins:
„Mér er ekki ljóst, hvar
„svik“ bolsévismans liggja. . ..
Af grundvallaratriðum bolsév-
ismans hefir . .. ekki stafkrók
verið raskað.“
Fnnski Isomimiaista-
flokkurinn bannaður.
Franska stjómin hefir gefiö út
tilskipun um upplausn kommún-
istaflokksins í Frakklandi. F.Ú.
ALÞÝÐUBLAÐINU hefir
borizt eftirfarandi bréf og
afrit af bréfi frá Félagsdómi:
„Reykjavík, 27. sept. 1939.
Vegna marg endurtekinna
blaðaummæla um meðferð mála
í Félagsdómi sendum vér yð-
ur, hr. ritstjóri, meðfylgjandi
afrit af bréfi Félagsdóms til at-
vinnumálaráðuneytisins, dags.
7. þ. m„ með tilmælum um að
þér birtið það nú þegar í blaði
yðar, ásamt bréf þessu.
Virðingarfyllst.
Hákon Guðmundsson. Sverrir
Þorbjörnsson. Gunnl. E. Briem.
Sigurjón Á. Ólafsson. Kjartan
Thors.“
Reykjavík, 7. sept. 1939.
Atvinnumálaráðuneytið hefir
sent Félagsdómi til umsagnar
erindi Alþýðusambands íslands
dags. 29. júlí þ. á„ varðandi
réttarfrí og afgreiðslu mála
fyrir dóminum.
Út af greindu erindi þykir á-
stæða til þess að taka fram eft-
irfarandi.
Af 5 málum, sem málflutn-
ingur hafði ekki farið fram í um
mánaðamótin júní — júlí hafði-
þremur, samkvæmt samkomu-
lagi málsaðilja, verið frestað til
4. september. Að því er hin tvö
snertir, sem sérstaklega eru
gerð að umtalsefni í erindi Al-
þýðusambandsins, þykir ástæða
til að upplýsa eftirfarandi atr-
iði:
a) Málið: Alþýðusamband ís-
lands f.h. Nótar, félags Neta-
vinnufólks gegn Vinnuveit-
endafélagi íslands f.h. Björns
Benediktssonar. Það er rangt,
sem stendur í erindi Alþýðu-
sambandsins, að málið hafi
verið þingfest 16. maí s.l. Þing-
festing þess fór fram 16. júní
s.l. En að gefnu tilefni þykir
rétt að geta þess, að 10. maí sl.
kom málaflutningsmaður Al-
þýðusambandsins, Sigurgeir
héraðsdómsmálaflutningsmað-
ur Sigurjónsson með stefnu í
máli þessu, til forseta dóms-
xns, til útgáfu og var það aðeins
stefnt Birni Benediktssyni. Að
gefnu tilefni frá forseta dóms-
•
ins, kom í ljós, að málaflutn-
ingsmaðurinn hafði ekki leitað
upplýsinga um það, hvort
hefndur Björn væri meðlimur í
Vinnuveitendafélagi íslands, en
í samtali er hann þá samstundis
átti við skrifstofu Vinnuveit-
endafélaginu í máli þessu, sbr.
45. gr. 1. nr, 80/1938. Leið síð-
an fullur mánuður eða til 14.
júní, að málaflutningsmaðurinn
kom á ný til dómsins, með ósk
um að stefna yrði gefin út í
máli þessu. í þinghaldi 27. júní
óskaði umboðsmaður stefnda
eftir fresti til 4. september þ.
á„ með því, að hann þyrfti að
láta fara fram vitnaleiðslur í
málinu á ísafirði, Akureyri og
Siglufirði. Umboðsmaður stefn-
anda samþykkti að frestur yrði
veittur í einn mánuð, en mót-
mælti lengri fresti. Gekk málið
til úrskurðar dómsins, með
þeim úrslitum, að stefnda var
veittur umbeðinn frestur. Og
þykir rétt að geta þess, að sam-
kv. því, sem upplýst var í rétt-
arhaldi 4. sept. höfðu endurrit
af sumum þessara vitnaleiðslna
ekki enn borizt hingað vegna
f jarveru vitna frá heimilum
sínum og réttarfrí héraðsdóm-
ara úti á landi.
b) Málið Sigmundur Björns-
son gegn Verkamannafél. Hlíf.
Mál þetta var þingfest 2. júní
síðastliðinn, ekki 31. maí, eins
og stendur í erindi Alþýðusam-
bandsins. í þinghaldi 7. júní
fékk umboðsmaður stefnanda
frest til 12. júní og þann dag
aftur framhaldsfrest til 19.
júní, en í því þinghaldi var á-
kveðið, að málflutningur skyldi
fara fram 27. júní s.l. En er
málið skyldi flytja var mála-
flutningsmaður stefnda, hæsta-
réttarmálaflutningsmaður Pét-
ur Magnússon, veikur. Varð
það þá að samkomulagi milli
umboðsmanna málsaðilja, að
málinu skyldi frestað fyrst um
sinn. Lýsti umboðsmaður stefn-
anda yfir því, að fullur vinnu-
friður væri í Hafnarfirði, þrátt
fyrir ágreining þann, sem mál
þetta er risið út af, og lofaði
hann að tilkynna dóminum, ef
breyting yrði á ástandi, en
kvartanir um slíkt hafa ekki en
borizt dóminum. Var svo frá
gengið í réttarhaldi þessu, að
dómurinn ákvæði hvenær mál-
ið skyldi flutt og því lýst yfir,
af dómsins hálfu, að ef búast
mætti við að til átaka kæmi
milli málsaðila, yrði ekki hægt
að taka tillit til veikindafor-
falla málflutningsmanns
stefnda og mundi málflutning-
ur þá verða ákveðinn þegar í
stað. Samkvæmt læknisvott-
orði er dóminum hefir borizt,
er málflutningsmaðurinn ekki
enn heill heilsu. Hann býst hins
vegar við að mega taka til
starfa 20. þ. m. og hefir flutn-
ingur málsins verið ákveðinn
þann dag,
í tilefni af ummælum í er-
indi Alþýðusambandsins um
meðferð dómsins í málinu Al-
þýðusamband íslands f.h. verka-
lýðsfélaginu Baldur gegn Hálf-
dáni Hálfdánarsyni þykir á-
stæða til að geta þess, að mál
þetta var þingfest 27. júní s.l.
Málflutningur í því fór fram 29.
sama mánaðar og dómur var
kveðinn upp 3. júlí s.l.
Loks skal þess getið vegna
ummæla í oftnefndu erindi Al-
þýðusambandsins um réttarfrí
dómsins, að hvert það mál, sem
dóminum hefði borizt yfir sum-
armánuðina hefði verið tekið
strax til meðferðar svo sem á
öðrum tímum, og það að sjálf-
sögðu jafnt fyrir því þótt ein-
hverjir af aðaldómurum dóms-
ins væru fjarstaddir vegna
sumarleyfa, enda hefði forseti
dómsins áður en hann, fór í
sumarleyfi sitt gert ráðstafanir
til þess að dómurinn gæti ó-
hindrað starfað í fjarveru hans.
En til þess hefir ekki komið,
þar sem ekki hefir verið beiðst
útgáfu á neinni stefnu frá því 1
júnímánuði og til þessa dags.
Með tilvísun til framanritaðs
vísum vér algerlega á bug öll-
um aðdróttunum í vorn garð
um vítaverða meðferð mála í
Félagsdómi.
Erindi Alþýðusambandsins
endursendist hér með.
Hákon Guðmundsson. Gunnl.
E. Briem. Sverrir Þorbjörnsson.
Kjartan Thors.. Sigurjón Á. Ól-
afsson.
Freðýsa
barin 1 kr. Vz kg.
Saltfiskur 0,30 % kg.
ísl. kartöflur.
Úrvals gulrófur,
Danskt rúgmjöl.
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
rjarnarbúðin. — Sími 3379.
xSr* icvSí ifVin rfvlinf'Pim
Var voo Fritscta myrt-
nr eios og Sctalelcher ?
PARÍS í gær F.Ú.
Þýzka frelsisútvarpið skýrirfrá
[>ví, að Austurríkismenn hafi víða
gert uppreisn gegn Þjóðverjuni
og neiti að berjast gegn Póllandi.
Útvarpsstöðin talar einnig um
dauða von Fritsch hershöfðingja.
Þykir henni rnjög athyglisvert,
að hann skuli hafa fallið á at-
hugunarferðalagi hjó framvörð-
um við Varsjá, hví að hvenær
t'ara stórskotaliðsforingjar í slík-
ar ’athug'unarferðir? spyr stöðin.
Urðu eklri öriög hans hin sömu
og Schleichers forðum?
Hamstrarinn,
N Ý LJÓÐABÓKí
SKRIÐUFÖLL
eftir Guðm. E. Geirdal
er komin í bókaverzlanir.
Gagnfræðaskólinn i Reykjavík
verður settur mánud. 2. okt. i Frakkneska
spftalanum.
Nemendur i 2. eg 3 bekk mæti kl. 2 siðd.
Nemendur i 1. bekk mæti kl. 4 sfðd.
INOIMAR JÓNSSON
RIDER HAGGARD: \ ,
KYNJALANDIÐ
Spennandi frá upphafi til enda, 528 bls. f stóru broti.
KOSTAR ÁÐEINS KR. 3,9«.
Rider Haggard er heimsfrægur fyrir Afríkusögur sínar.
Margir kannast við Náma Salómons og Hvííramannaíand,
sem báðar hafa komið út á íslenzku. Kynjalandið er ein af
beztu sögum Riáer Hagfarás.
Fæst í afgreiðslu Alþýðublaðsins, Hverfisgötu 8, Rvflc.
Hraðferðlr Steindárs
til og' frá Akureyri um Akranes
eru alla miðvikudaga og lau^ardaga,
Miðstöð ®g útvarp í bifreiðunum.
Afgreiðsla okkar á Akureyri er á Bifreiðastöf aááBgrar.
Steindór - Sfimí 15S0
Maðorinn — sem hvarf.
Þessi évenjuleg* skemmtilegft skálás«ga
er skrifuð af 6 þekktustu skélás*g*a-
höfundum Bandaríkjaaaa, eftir hug-
mynd Franklin ». R»»sevtlts Baada-
ríkjafftrseta.
Kostar 2 krónur. — Fæst í Afgreiðslu Alþýiuhlaisias.