Alþýðublaðið - 29.09.1939, Blaðsíða 3
FÖSTUDAGUR 29. SEPT. 1939,
»—------------------------f
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALBEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFOREI9SLA:
ALÞÝÐUHÚSIN U
(Innga»gur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttár).
4902: Ritstjóri.
Í0Ö3: V. S. Vilhjálms (heima).
8: Alþýðuprentsmiðjan.
: Afgreiðsla.
Stéfán Pétursson (heima).
ALÞÝHUPRENTSMIÐJAN
♦-------------------—-----♦
í hverjn stendnr
i Hafnarfirði?
ER það bara tilviljun, að
Morgunblaðið og Þjóð-
viljinn blása nú bæði í sama
hornið út af úrskurði Félags-
dóms í Hafnarfjarðardeilunni?
Eða er þar með verið að boða,
að bandalag Sjálfstæðismanna
við Moskóvíta á móti Alþýðu-
fiokksmönnunum í Verka-
mannafélaginu Hlíf í Hafnar-
firði eigi að halda áfram, þrátt
fyrir þá ömurlegu reynslu, sem
þegar er fengin af því fyrir
verkalýðshreyfinguna þar á
staðnum?
Enginn, sem þekkir tilgang
og vinnubrögð kommúnista,
mun efast um, að þeir vilji
gjarnan halda illdeilunum inn-
an verkalýðshreyfingarinnar í
Hafnarfirði áfram. En það er
erfitt að sjá, hvernig Sjálfstæð-
isflokkurinn ætti að fara að
því, að réttlæta frammi fyrir
þjóðinni slíkt sundrungarstarf í
verkalýðsfélögunum í banda-
lagi við kommúnista, eftir allt
það, sem blöð hans hafa sagt
um þá undanfarnar vikur og
eftir að hann hefir fyrir löngu
gerzt samstarfsflokkur Alþýðu-
flokksins í stjórn landsins.
En hvað sem.því líður: Morg-
unblaðið er í gær með sama
harmagrátinn og Þjóðviljinn út
áf þeim horfum, sem skapazt
hafi í verkalýðshreyfingunni
við úrskurð Félagsdóms í Hafn-
arfjarðardeilunni, og telur þær
niðurstöður hans, að verkalýðs-
félög megi vera fleiri en eitt í
sömu starfsgrein á sama stað og
eigi að vera öllum verkamönn-
um opin í þeirri starfsgrein,
,,kippa fótunum undan allri
heilbrigðri verkalýðsstarfsemi“.
Það er sannarlega ekki ósk
Alþýðublaðsins, að samtök
verkalýðsins séu þannig klofin
eins og þau eru nú í Hafnar-
firði. En það telur það koma úr
’nörðustu átt, þegar blöð Sjálf-
stæðismanna og Moskóvíta,
þeirra flokka, sem með ofbeldi
sínu og lögleysum í Verka-
mannafélaginu Hlíf hafa fram-
kallað klofninginn, eru að slá
sig til riddara á því, að hræsna
einhverri sérstakri umhyggju
fyrir einingu og framtíð verka
lýðshreyfingarinnar.
í þessu sambandi er nauðsyn-
legt að taka fram, að það eru
helber og vísvitandi ósann-
indi, sem Morgunblaðið gerir
'sig sekt um, þegar það reynir
að láta líta svo út sem stofnun
Verkamannafél. Hafnarfjarðar
hafi verið upphaf klofningsins
og deilunnar í Hafnarfirði, og
segir: „Þetta nýja verkalýðsfé-
lag var sem kunnugt er stofnað
í febrúar s.l., þegar Alþýðu
flokksmenn misstu völdin í
Hlíf“, Morgunblaðið veit betur,
þótt það vilji ekki viðurkenna
það. Hið nýja verkalýðsfélag
var nefnilega alls ekki stofnað,
,,þegar Alþýðuflokksmenn
misstu völdin í Hlíf“, né heldur
þess vegna, heldur af hinu, að
þeir voru, eftir að kommúnistar
höfðu verið studdir til valda í
Hlíf af Sjálfstæðismönnum,
beittir gerræði og ofbeldi í fé-
laginu og sviftir þar tólf sínum
beztu forvígismönnum, sem
reknir voru úr félaginu án
nokkurra saka, eftir því,
sem síðan er upplýst, eftir
ireinu ng beinu samkomulagi
Ijálfstæðísflokksforingjanna og
kommúnistaforsprakkanna í
Hafnarfirði. Þetta var upphaf
klofningsins og deilunnar, sem
við Hafnarfjörð er kennd. Það
er ofur vel skiljanlegt, að
Morgunblaðið vilji nú sem
minnst um þetta tilefni Hafn-
arfjarðardeilunnar tala og þann
þátt, sem flokksmenn þess áttu
í því. En það klingir nokkuð
einkennilega í eyrum þegar það
er að barma sér yfir því, að
„kippt sé fótunum undan allri
heilbrigðri verkalýðsstarf-
semi“ með úrskurði Félags-
dóms í deilunni, því að ef nokk-
uð er til þess fallið að „kippa
fótunum undan allri heilbrigðri
verkalýðsstarfsemi“, þá eru það
þau vinnubrögð, sem kommún-
istar og Sjálfstæðismenn beittu
í fyrravetur í verkamannafé-
laginu Hlíf.
Það er hvorki úrskurður Fé-
lagsdóms í Hafnaúfjarðardeil-
unni né lögin um stéttarfélög
og vinnudeilur, sem þarf að
breyta til þess að ráða bót á
því ástandi, sem skapazt hefir
í verkalýðshreyfingunni í Hafn-
arfirði. Engin lög né lagabreyt-
ingar geta yfirleitt tryggt heil-
brigða þróun verkalýðshreyf-
ingarinnar, ef þannig er troðið
á lögum og rétti eins og komm-
únistar og Sjálfstæðismenn
hafa gert í verkamannafélaginu
Hlíf í Hafnarfirði. Það, sem þar
þarf að gerast, er þetta: að
Sjálfstæðismenn hætti að vinna
saman við yfirlýsta fjandmenn
laga og réttar í landinu, og þeir
verkamenn, sem Sjálfstæðis-
flokknum fylgja, taki höndum
saman við Alþýðuflokksverka-
mennina til þess að rétta við
samtök sín á grundvelli sam-
eiginlegra hagsmuna. Þá er
engin hætta á þvi, að verka-
lýðsfélögin í Hafnarfirði verði
í framtiðinni fleiri en eitt í
sömu starfsgrein. Það stendur
bara á Sjálfstæðismönnum
sjálfum.
firslit aSiléðasfeák-
mótsins í Argentínu.
NÝKOMIN erlend blöð birta
fullnaðarúrslit frá alþjóða-
skákniötinu í Buenos Aires, er
lauk 19. þ .ni. Úrslit urðu þau,
að í efri flokknum varð Þýzka-
land hlutslkarpast, hlaut 36 vinn-
inga, og vann þar með Hamilton-
Russel bikarinn, sem er farand-
hikar.
Nr. 2 varð Pólland með 35V2
vinning, þá Svíþjóð með 33, Arg-
entína og Estland með 32^2 hvort,
Bæheimur-Mæri 32, Holland og
Lettland 3U/2 hvort, Palestína 26,
Frakkland 241/2, Ohile og Lithau-
en 22 hvort, Cuba 211/2. Brasiiía
il og Danmörk 181/2-
r neðrí flokknum, en þar var
keppt um bikar, er forseti Arg-
entínu hafði gefið, urðu ísland
og Kanada hlutskörpust og hlutu
28 vinninga hvort. En þar sem Is-
land vann Kanada og tapaði fyrir
engri þjóð, var því dæmdur bik-
ardnn, en Kanada hlaut. annað
sæti. Noregur hlaut 27 vinninga,
Uruguay 26, Búlgaría 251/2, Ecua-
dor 21, Guatemala og írland 151/2
ALÞYÐUBLAÐID
Hvi ekki að setja innflutn-
inginn lika undir eina stjórn?
f 8 „ -
í I-
‘C1 G SÉ, að oft er talað um
það í blöðunum, og þá
einkum í „Tímanum", að til sé
eitthvaö í þessu landi, sem heit-
ir heildsalaklika, og sömuleiðis
er talað um „heJidsalavald11. Er
talið, að þessi „heildsalaklika"
hafi ráð yfir ekki ómerkilegri
málgögnunx en bæði Mgbl. og
Vísi, og efast ég ekki urn, að
svo sé. Að naípnsta kosti taka
þessi blöð æfinlega svari heild-
sala, þegar rætt er um innflutn-
ing til landsins og of hátt vöru-
verð heildsala.
Ég fletti i gærkveldi upp
Símaskránni, á bls. 286- Þar er
listi yfir heildsölu- og umboðs-
verzlanir i Reykjavík. Þær eru
62 talsins, flestar eign einstakra
manna, nema Mjólkurfélag
Reykjavíkur, Samband íslenzkra
samvinnufélaga og fáeinar fleiri.
I þennan lista vantar reyndar
nokkrar heildverzlanir, sem ég
kannast við. svo sem Hið ís-
lénzka steinolíufélag, Oiíuverzlun
tslandrs og Shell, pg kannske ein-
hverjar fleiri. En líklega eru
heildverzlanir varla yfir 70 tals-
ins.
Ég fór að athuga þennan lista,
eftir þeirri litlu þekkingu, sem
ég hefi, sem er bara venjiulegur
neytandi, án verulegrar þekking-
ar á verzlun eða pólitík í sam-
bandi við hana.
Af þessum ca. 70 verzlunum,
vcrzla 10—12 eingöngu með ís-
íenzkar framleiðsluvörur hér inn-
an lands, 9—10 eru ekki kunnari
en svo, að þaear hafa aðsetur sitt
í íbúðum eigendanna, og þeirra
hefi ég aldrei heyrt getið. Einar
29 kannaðist ég við sem þektar
innflutningsheiidverzlanir. En af
þessum 29 virðast mér einar 15
—16 geta tali'st sæmilega stór
verzlunarfyrirtæki, og þar i eru
talin olíufélögin, Mjólkurfélagið
og S. I. S.
— Nú, þetta er þá öll heild-
salaklíkan, hugsaði ég með mér,
og ber þó líklega að skilja S. 1. S.
þar frá.
Ég varð eiginlega steinhissa,
hvaö mennirnir í „heildsalaklík-
unni“ voru fáir, og margir þeirrS
eru kunningjar mínir og beztu
menn inni við beinið.
II.
1 fyrravetur, minnir mig, var
sett hér á laggirnar nefnd, sem
Eiig minnlr að heiti verðlags-
nefnd. Hún átti, að þvi er mér
^kiidist, að hafa það hlutverk,
að passa upp á heildsalana, svo
að þeir ekki féflettu almenning
úr hófi fram. Nefndin setti upp
skrifstofu, og frá henni koma
svo öðru hvoru tilkynningar um,
að heildsalar megi ekki leggja
meira en 15—40°/o á nauÖsynjar
almennings, og þykir nóg flest-
um, sem eiga að borga þetta.
^Ég geri ráð fyrir, að blessaðir
heildsalarnir (þessir 15—20) reyni
ekki að fara í kring um þessi á-
kvæði og leggi ekki meira á
vöruna (því að eins og ég sagði
áðan, eru þeir flestir kunningjar
mínir, og' ég veit, að þetta eru
heiðarlegir menn).
En útkoman verður nú samt
sú, að af öllu imiflutningsverð-
mæti, flutningsgjöldum, vátrygg-
ingu, uppskipunargjöldum og
tollum (sem Mgbl. og Visir og
Alþbl. eru öll sammála um að
séu skrambi háir), greiðum við,
veslings neytendurnir, í sjóð
„heildsa]aklíkunnar“ og S. 1. S.
líklega að meðaltali 20»/o.
hvort, Bolivia
9i/2. F.Ú.
10 og Paraguay
Nú man ég ekki í svipinn upp
á hár, hvað innflutningurinn er
mikill, og ég hefi ekkert heim-
ildarrit til að fletta upp í, nerna
Símaskrána. En mig minnir samt,
að innflutningur erlendra vara
háfi í fyrra numið eitthvað um
50 milljónum kr., að flutnings-
gjöldum meðtöldum. En tollamir
trúi ég að séu aldrei undir 10
milljónum.
50 + 10 = 60, og 20 °/o af 60 eru
12. Ef þessar tölur eru eitthvað
nálægt vegi, virðist mér, að neyt-
tsndur í landinu greiði til heild-
salanna og S. I. S. mn 12 millj.
króna fyrir að kjótla útlendu
vörunum af hafnarbákkanum til
smákaupmannanna.
Nú eru tæp 120 þúsund manns
á Islandi (að meðtöldum heild-
sölum), og 12 milljónir deilt með
120 þúsundum eru 100.
Hvert mannsbam greiðir því
héildverzlunum og S. 5. S. 100
kr. skatt á ári, hvert meðal heim-
ili 500 kr.
Þegar ég hafði reiknað þetta
dæmi, rann upp fyrir mér ljós.
Nú fer ég að skilja tal Timans
um heildsalavald; nú fer ég aÖ
skiija togstreituna um innflutn-
ingsleyfin í gjaldeyrisnefnd; nú
fer ég að skilja talið um höfða-
töluregluna, þ. e. a. s. hve roarga
hausa hver heildsali eigi að fá
til að plokka 100 kr. af.
Ég veit ekki til, að neins stað-
ar séu til skýrslur um það, hve
mikinn hluta af innflutningnum
þessir 15—20 menn í „heildsala-
klíkunni“ hafa; en bezt gæti ég
trúað, að það væri allt að því
helmingur. En helmingur af 12
inillj. era 6 milljónir. Ef þetta er
rétt, þá fengi „heildsalaklikan“
að minnsta kosti 6 milljónir kr.
fyrir sig og sitt fólk, og allt er
þetta skattur á mér og mínum
líkum.
Ja, það er ekki að furða, þó
að það þurfi nefnd og skrifstofu
til þess að passa upp á, að heild-
salarnir taki ekki meira en góðu
hófi gegnir af almenningi, fyrst
þeir hafa samt vald til að taka
þetta, þrátt fyrir 20 ára baráttu
Tímans og Sambandsins, að ó-
gleymdum blessuninni honum
Jónasi frá Hriflu.
IV.
Nú er strið skollið á, og allir
eru sammála um það, að allar
vörur hafi hækkað á heimsmark-
aðinum, og að flutningsgjöldin
hafi margfaldast. Verðtollamir
miÖast við innkaupsverð varanna,
og þeir hljóta því að hækka, ef
tollalögunum verður ekki breytt;
það býst ég við að Alþingi verði
tregt til. Margir telja, að ýmsar
nauðsynjavörur, komnar á hafn-
arbakkann, tvöfaldist í veröi, frá
því sem nú er, og ef innflutn-
ingur héldist svipaður og nú, sem
varia þarf þó að vænta, tvö-
faldast álagning heildsalanna og
g. I. S. úr 12 millj. í 24 millj. En
þá held ég nú að hann Guðjón
ininn Teitsson, skrifstofustjóri
eða formaður hjá verðlagsnefnd,
fái nóg að gera, auk þess, sem
hann hefir að starfa hjá Skipaút-
gerðinni. Og þá held ég nú líka
að bæði mig og aðra fari að
verkja í hársvörðinn, þegar á að
fara að reita úr honum 200 kr.
í staðinn fyrir 100 kr. nú (auk
þess sem bæði útlendingarnir og
smákaupmennirnir og Kron taka).
Ég er hræddur um, að margt
fiöfuðið verði hárlaust og skín-
andi blankt eftir. Og þá er ég
hræddur um, að sumir þykist
þurfa að fá hærra kaup fyrir
sína vinnu, þrátt fyrir bannið
gegn kauphœkkun í lögum nr.
þetta og þetta frá í apríl' i vor.
En hvað á að gera?
V.
Fyrir nokkrum dögum gaf
okkár vísa þjóðstjóm út lög eða
reglugerð um það, að allur út-
flutningur skyldi fara í gegnum
hendur einnar nefndar, sem í era
þrír stólpa-verzlunarmenn, sinn
úr hverjum þjóðstjórnarflokk-
anna. Þessir menn eiga að passa
upp á, að útlendingarnir fái ekki
íslenzkar vörur of ódýrt, og að
allur tilkostnaöur við útflutning-
jnn verði ekki meiri en nauðsyn-
legt er, auk þéss, sem þeir eiga
að gæta þess, að ekki séu fluítar
úr landi vörur, sem við þurfum
sjálfir að nota.
Allir virðast vera prýðilega á-
nægðir með þetta, og skyldi
maður þó halda, að þeir heild-
salar, sem hafa grætt á því, að
selja útlendingum íslenzka vöru,
þætti þarna heft frjálsræði sitt. |
En það vill svo vel til, að segja
má, að Iangmestur hluti útflutn-
Ingslns nafl verið I höndum
fjögurra aðila að meira eða
minna leyti: S. 1. S., S. 1. F.,
Síldarútvegsnefndar og stjórnar
síldarverksmiðja ríkisins. En
þetta eru alit hálfopinberar stofn-
anir, og því hefir gengið prýði-
lega að sameina þær undir einn
hatt.
VI.
Nú er mér sagt, að allar lífcur
séu til þess, að engar vörur fáist
iengur í útlöndum, nema ,þær
séu greiddar strax. Þar sé enga
krít að fá. Ég hefi það líka fyrir
satt, að ólíklegt sé, að útflutn-
ingsvörur okkar muni hækka eins
mikið og þær útlendu. Afleiðing
þessa verður enn meiri gjáldeyr-
isvandræði en áður og þar af
leiðandi enn minni innflutningur
og enn rneiri þörf þess, að ein-
skorða vörukaup við nauðsynja-
vörur einar og þá einikum þær
vörur, sem nauðsynlegar eru tif
þess, að atvinnuvegirnir geti
þaldið í horfinu. En þegar inn-
flutningurinn minkar, eykst rif-
J'ildiö í gjaldeyrisnefnd.
Eins og allir vita, stendur rif-
rildið í öfugu hlutfalli við kvað-
ratið af innflutningnum. Ogþeg-
ar hver innflytjandi fær minni
vörur, þarf hann að leggja meira
í þær og vill helzt fá þær vör-
ur, sem mest er hægt að leggja
á- Og þá þarf verðlagsnefnd að
tvöfalda mannahaldið á skrifstof*
unni, þvi að þá veitir ekki af
einum fílefldum skxifstofumannl
á móti líverjum heildsala. Inn-
flutningsnefnd verður að fara
huldu höfði til þess að verða
ekki barin niður fyrir framan
livern banka og á hverju kaffi-
húsi. Og höfðatölureglan reynist
ónýt, því að öll höfuð verða orð-
in fullreitt og sköllótt.
Og hvert er þá ráðið við þess-
um ófögnuði?
Einasta skynsamlega ráðiö,
hvað sem allir heildsalar og S-Í.S,
segja, er að setja alla innflutn-
ingsverzlun undir einn hatt, fela
hana einni innflutningsnefnd, sem
Istarfaði í ínániu sambandi við út-
flutningsnefndina, og mætti
reyndar gjarnan vera allt sama
nefndin. Þá mætti leggja niður
gja/deyrisnefnd og verðlagsnefnd,
heildsaia og allt heila klabbiö.
Nú eru heildsalarnir ekki nema
15—20 og flestir þeirra stórríkir
menn, og þeim er því engin vor-
kunn að finna sér aðra atvinnu,
auk þess sem þeir gætu vitan-
Iega fengið eitthvað að gera hjá
innflutningsnefndinni, eftir því
sem kunnátta þeirra, dugnaður
og þékking næði til- — Það væri
líka hugsanlegur sá möguleiki, að
þeir störfuðu áfram sem umboðs-
salar. Þegar nefndin þyrfti t. d.
einn skipsfarm af hveiti, gætu
þeir keppzt við að útvega nefnd-
inni hann lægsta verði og fengju
sín skikkanlegu umboðslaun fyrir.
Þannig gætu þeirra góðu verzl-
unarsambönd komið að gagni.
Með þessu ehta móti væri það
tryggt, að gjaldeyrir þjóðarinnar
færi til þess að kaupa þá hluti,
sem nauðsynlegir eru, en allt hitt
mætti afgangi.
En nú er sagt að gangurinn sé
sá, eins og öllum er kúnnugt,
að ýmislegur miður nauðsynlegur
varningur sé fluttur inn, bara til
þess að gera einhverjum og ein-
hverjum innflytjanda úrlausn,
auk þess sem gruwur er á, að
stundum sé flutt inn allt annað
en það, sem um var beðið og
leyft. Viö þurfum ekki annað en
að skoða í búðargluggana til
þess að sjá allsendis , óþarft
skran, þrátt fyrir margra ára inri-
flutningshöft.
Með því að láta innflutnings-
nefnd annast innflutninginn er
lí'ka hægt að hafa heildsöluálagn-
inguna miklu minni, þegar allt
væri á einni hendi. Og smásölu-
\-er'öið mætti ákveða og skammta
alveg eins og nú er gert t -d- á
tóbaki Og smásöluálagniingin á
ekki að vera hærri en svo, að
Frh. á 4. síðu.
Tilkpnið flntninga
á skrifstofu Rafmagnsveitunnar,
Tjarnargötu 12, sími 1222, vegna
mæiaálesturs.
Rafmagnsveita Reykjavíkuf.
flafnarfjðrður.
Tilkynnið flutninga á skrifstofu
Rafveitunnar, Gunnarssundi 8,
simi 9094, vegna mælaálesturs.
Rafmagnsveita fiafnarfjarðar.