Alþýðublaðið - 02.10.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: F. R. VALÐEMARSSON
UTGEFANDI: ALÞYDUFLOKKURINN
XX. ÁRGANGUR
MÁNUDAGUR 2. OKT. 1939.
226. TÖLUBLAÐ

Rússar ætla aS kúga Ftaudand og
LetOand á sania hátt ®g Eístland
Utanríkisráðherra Lettiands hefir fengið boð nm
mæta fyrir sovétstjórninni í Moskva í dag.
Strii brtaði Mar Mltler
flli, en endar ekki fyrr en
Bretum og Frðkkum sýnlst
----------------•----;------------
Ghnr ehlll svarar f riðartali Hitler s
LONDON í morgun. FÚ.
Wflotamálaráðherra Breta
INSTON CHURCHILL
ílutti skörulega útvarpsræðu í
gærkveldi og gerði að umtals- '
efni friðartillögur Hitlers. Er-
indi sitt nefndi Churchill:
„Fyrsti mánuður styrjaldarinn-
ar" — og var hann mjög skor-
inorður.
Stríðið byrjaði, þegar Hitler
vildi, að það byrjaði, sagði
Churchill, en það mundi enda,
þegar Bretland og Frakkland
hefði sannfærst um, að Hitler
hefði fengið hæfilega ráðningu.
Og sigurinn gæti ekki fyrr tal-
izt unninn, en Hitler og menn
hans hefðu misst tökin á þýzku
þjóðinni.
Af þeim 85 milljónum manna,
sem Þjóðverjasr ráða yfir, em 16
milljónir Tékkar, Slóvakar og
Austurríkismenn, sem allir haía
risið upp gegn nazistum, en er
haldi'ð niðri með valdi. Hinum
megin eru 85 milljónir Frakka
og Breta, sem njóta aðstoðar
samveldislanda sinma og ný-
lendna og samúðar og siðferði-
legs stuðnings Indverja. Vér trú-
um því, sagði Churchill, að vér
njótum og séum verðugir veí-
vildar og virðingar flestra þjóða
heims, og fyrst og fremst Bamda-
ríkajamanna.
Um styrjiöldina sjálfa fyrsta
mánuðinn sagði hann, að hann
vildi leggja áherzlu á 3 höfwð-
atriði:
I fyrsta lagi, að tvö stórveldi
hefðu gert fflnrás í Pólland og
herir peirra vaðið yfir landið, en
hin hetjulega vörn pólsku þj'óðar-
innar hefði sýnt, að hún ætti
sér ódauðlega þjóöarsál. Pólska
þjóðin er sem klettur, sem á eftir
að gnæfa upp úr brimrótinu' á
ný, sagði hann.
Annað höfuðatriðið, sem. hann
vjldi leggja áherzlu á, væri það,
a'ð rússneska stjórnin fylgdi eig-
inhagsmunastefnu af köldu blóði.
Vér hefðum getað óskað þess,
sagði Churchill, að rússneski her-
inn hefði veitt Pólverjum lið, i
stað þess að honum hefði verið
skipað gegn þeim, og einnig væri
þess að geta, að Rússar hefðu
hindrað framrás Þjóðverja til
suðausturhluta álfunnar og
Svartahafs. Bretar, Frakkar og
Rússar e^ga í rauninni það sama
áhugamál, a'ð Þjóðverjum tak-
- ist ekki að láta styrjöldina ná
til Balkánskagans.
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins. KHÖFN í morgun.
AÐ þykir nú augljóst, að Sovét-Rússland ætli að nota
sér ófriðinn vestur í Evrópu og vináttusamning sinn
við Hitler til þess að leggja aftur undir sig þau lönd, sem
veltu af sér oki Rússa í lok heimsstyrjaldarinnar.
Eftir að Póllandi hefir verið skipt upp á milli Sovét-
Rússlands og Þýzkalands, og Eistland verið kúgað til þess
að þiggja rússneska vernd og þar með verið gert að rúss-
neskri hjálendu á horð við verndarríki Hitlers, Slóvakíu,
virðist röðin nú vera komin að Finnlandi og Lettlandi. Út-
varpið í Moskva hefir sagt frá því, að sovétstjórnin muni
innan skamms leggja fyrir stjórnir Finnlands og Lettlands
uppkast að sams konar samningi og hún gerði við Eistland
í vikunni sem leið.
CHURCHILL.
Enp brezku skipi sokfeí
sinstu viku.
Þriðja höfuðatriðið er, sagði
Churchill, að þýzkum kafbátum
hefir orðið æ minna ágengt með
hyerjum deginum,sem liðið hefir,
í sókn sinni gegn brezkum skip-
Frh. á 4. sföu.
Frégnir hafa borizt frá Lett-
landi um það, að lettneski ut-
anríkismálaráðherrann fari til
Moskva í dag. Ákvörðun um
þetta var tekin á stjórnarfundi
í gær, en á þeim fundi gaf ut-
anríkismálaráðherjrann skýrslu
um sáttmála Sovét-Rússlands
og Eistlands. Þessi sáttmáli
hefði breytt svo mjög öllu við-
horfi, að Lettland yrði að vinna
að því, að taka til endurskoð-
unar sambúð sína við nágrann-
ana, einkanlega Rússa.
Fregnir frá Eistlandi herma,
að eistlenzki utanríkismálaráð-
herrann hafi fært lettneska ut-
anríkismálaráðherrunum boð
um að koma til Moskva.
Þá segir í fréttum frá Eist-
landi, að 20 rússnesk herfylki
!— sem verið hafa við landa-
mæri Eistlands, hafi nú verið
send til lettneskji landamær-
anna,
í Eistlandi eru menn þeirrar
skoðunar, að nú sé röðin komin
að Lettlandi, að gera sáttmála
við Sovét-Rússland, svipaðan
sáttmála Eistlendinga og
Rússa, og Rússar fái einnig rét't-
indi til þess að hafa flota- og
flugstöðvar í Lettlandi, og auk-
in réttindi til vöruflutninga yf-
ir landið.
Friartilboð Bitlers veríur
birt einhvern næstn daga.
—,—,-------------------------------- ^, ¦' ,;------------------------------------------------------- . .
Utanríkismálaráðherra Mussolinis með i ráðum.
M
LONDON í morgun. FÚ.
EÐAN franski herinn á vesturvígstöðvunum nálgast
sniám saman. höfuðvirki Siegfriedlínunnar, er hvar-
vetna um heim beðið með mikilli óþreyju eftir fréttum af
viðræðum þeirra Hitlers ríkiskanzlara og Ciano greifa, ut-
anríkismálaráðherra ftalíu, sem kom til Berlín í gær.
Ríkisþing Þýzkalands hefir verið kallað saman í þess-
ari viku til þess að hlýða á merkilegar yfirlýsingar frá rík-
iskanzlaranum.
Fregnir frá Berlín herma, að
tilgangurinn með að kalla sam-
an ríkisþingið í yfirstandandi
viku, sé sá, að Hitler geri grein
fyrir tillögum, sem hann ætlar
fram að bera. Hitler ræddi
þessar tillögur á fundi sínum á
laugardagskvoldið með ráðherr-
unum og helztu foringjum her-
foringjaráðsins. Ciano greifi,
utanríkismálaráðherra ítaliu
mun taka þátt í umræðum um
þessar tillögur, en Hitler bauð
Ciano greifa til Berlínar í því
skyni. Tillögur eru sagðar
Frh. á 4. síðu.
Eystrasaltslöndin.
Eistland undir svipu
sovétstjérnarinnar.
LONDON í gær. FO.
ForsætisráÖh. Eistlands sagði í
útvarpsræðu á laugardaginn, að
aftei'ðing pess, að Eistlendingar
hefðu mótspyrnulaust fallizt á
kröfur Rússa, væru, að þjóðin
hefði komizt hjá að heyja von-
lausa baráttu, og auk þess væri
tryggt, sjálfstæði þjóðarinnar í
utan- og innanríkismálum. For-
sætisráðherrann fór fögrum orð-
um um kjark og baráttuhug eist-
l^nzku þjóðarinnar, en þessir
kostir kæmu ekki að notum, þeg-
ar stórveldi, sem réði yfir öllum
nútíma hernaðartækjum væri aÖ
mæta.
Flotaforingi Eistlands hefir
verið sviftur stðrfum og gert er
ráð fyrir, að fleiri breytingar
verði gerðar á herstjórninni.
Flotaforingjanum mun hafa verið
vikið frá af þvi, að pólska kaf-
bátnum „Orselle" tóikst að sleppa
frá Tallin. I fregn frá Eistlandi
er sagt, að margir hátt settir
menn muni verða leiddir fyrir
herrétt út af þessu atviki.
í dönsku blaði, sem getur um
sáttmála Sovét-Rússlands og
Eistlands, er komist svo að orði:
„Vér skiijum mæta vel, hvers
vegna Eistland beygði sig fyrir
pfureflinu, í stað þess að leggja
ðt í styrjöld, þar sem engin sig-
urvon var fyr,ir hendi. Vér höf-
um fyllstu samúð með þessari
Frh. á 4. siðu.
, ¦ ¦ ¦¦.'¦.'¦.¦ ¦
¦:'->,......'.'..'"..' '¦ ¦^'•'¦¦'¦¦'"•'¦'¦^otS^
^ V'
r~o.

f^SN-'tíS'-.'-- " '¦• ¦ 'X'
.'.''í'-WV'V.'':.' ¦. • . •¦¦¦¦">•)
^HC-CA/VQ '<S~
- ¦ :
SftL-fl.NO
-i-'-m: .

Hlts
Norðursjórinn, miðstöð sjóstríðsins. Á kortinu sjást tundurdufla-
girðingar Breta í Ermarsundi, við austurströnd Englands og
úti fyrir þýzku Norðursjávarströndinni, auðkenndar með skástrik-
um. Inni í Eystrasalti sjást tundurduflagifðingar Þjóðverja suður
af Stórabelti og Eyrarsundi.
Ætla Þjóðverjar að stððva
visMptt Bana og Breta?
Þrjú dðnsk skip, með landbúnaðarafurðir til
Englands, voru tekin og flutt til Þýzkalanðs.
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins
KHÖFN í morgun.
ÞRJÚ DÖNSK SKIP til-
heyrandi Sameinaða gufu-
skipafélaginu, "Diana," "Rota"
og "Margarethe," sem voru á
leið til Englands með landbún-
aðarafurðir, voru tekin í Norð-
ursjónum á laugardagsnóttina
af þýzkum herskipum og flutt
til þýzkra hafna.
Danska flutningaskipið "Ly-
næs", sem var með timburfarm
á leið frá Svíþjóð til Hollands,
hefir einnig verið tekið af þýzk-
um kafbát og flutt til Þýzka-
lands.
Danska stjórnin hefir mótmælt
töiku allra þessara skipa í Berlín
og skírskotað til þess, að ekliert
peirra hafi haft neina bannvöru
innanborð, og að hlutleysissamn-
injgur Danmerkur og Þýzkalands
hafi greinileg ákvæði inni að
halda um það, að Danmörk hafi
rétt tíl þess að reka venjuleg
viðskipti við bæði England og
Þýzkaland, þótt til ófriðar kæmi
milli þeirra. En þessum mótmæl-
um hefir ekki enn verið svarað
af þýzku stjórninni.
Skotið i kaf án nokkurs
fyrirvara.
Danska kolaflutningaskipinu
„Vendia" var sökkt af þýzkum
kafbát í Niorðursjónum kl. 11
fyrir hádegi á laugardagimn, án
pess að skipið hefði nokkra að-
vömn fengið. Það var fyrst skot-
ið á það tveimur skotum ög síð-
an tafarlaust tundurskeytinu, sem
hæfði vélarrúm skipsins. Ellefu
manns af áhöfninni fórust' við
sprenginguna, en sex var bjargað
af kafbátnum og siðan settir um
fborð í annað danskt skip, sem
kom með þá til Kaupmannahafn-
"ar í igærkveldi,
„Vendia" hafði engan farm
méðferðis, en var að sækja kol
til Englands.
Þjrzknr kafbðtnr
stððvaði Hekln!
I
Shaut tveimnr skotum fyrir
framan hana oa hvarf siðan
FLUTNINGASKIPIÐ
Hekla kom hingað í
gær frá Englandi — og er
nú farið út um land.
Þegar skipið var statt í
Norðursjónum um 90 sjó-
mílur austur af Blythe í
blíðskaparveðri, var því
allt í einu gefið merki um
að stöðvast, af þýzkum
kafbát. Samtímis var
þremur öðrum skipum,
sem þarna voru, géfin
stöðvunarmerki.
Kafbáturinn skaut
tveimur skotum fyrir
framan Heklu og hún
stöðvaðist, en hélt svo á-
leiðis til kafbátsins.
En allt í einu kafáði kaf-
báturinn, kom ekki upp
aftur og skipti sér ekki
meira af skipunum.
Eftir eina klukkustund
hélt Hekla áfram ferð
sinni. Skipið var tómt
þegar þetta bar við.
Sögur hafa gengið um
það, að skipverjar á Heklu
hafi verði neyddir til að
fara í bátana og verið í
þeim í eina klukkustund
áður en þeir fengu að
halda áfram. Þessi síðasta
fregn hefir ekki fengizt
staðfest á skrifstofu Faa-
berg og Jakobsen.
Þjóðverjar flagga.
Þýzku flutningaskipin flagga í
dag eins og gert er um gervallt
Þýzkaland af tilefni „sigursins"
í Póllandi og fleiri herlegheitum'