Alþýðublaðið - 04.10.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAOUR 4. OKT. 1839.
ALÞTÐUBUÐ1Ð
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
alþýðuhúsinu
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, augjýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
llitleysi m
málfrelsið.
ÞAÐ er meira en óviðkunn-
anlegt, að heyra og sjá ís-
lenzka menn og' íslenzk blöð
halda þeirri fjarstæðu fram,
eins og fyrir hefir komið, að
við megum hlutleysis okkar
vegna ekki láta í ljósi skoðanir
hvort heldur er í ræðu eða riti
á þeim viðburðum, sem nú eru
að fara fram úti í heimi. Og það
er ekki n$ma tvennt til: Annað
hvort misskilja þeir menn og
þau blöð, sem slíku halda fram,
mjög herfilega hugtak hlutleys-
isins, eða skírskotun þeirra til
hlutleysisins er aðeins skálka-
skjól til þess að fá bældar niður
skoðanir og almenningsálit hér
á landi, sem þeim er illa við.
Þó að íslenzka ríkið hafi lýst
yfir ævarandi hlutleysi og í
samræmi við það fullkomnu af-
skiptaleysi af þeirri styrjöld,
sem nú er háð, þá kemur það
. styrjaldaraðilunum vitanlega
ekkert við, hvaða skoðanir blöð
og einstaklingar Mta í ljósi hér
innanlands á styrjöldinni og
þeim, sem að henni standa. Það
eru að vísu til refsiákvæði við
því í hegningarlögum okkar, að
viðhafa óviðurkvæmileg orð um
þjóðhöfðingja vinveittra ríkja,
en það er algért innanlandsmál
okkar, hvenær þeim skuli beitt.
Þeir, sem reynt hafa að
leggja hlutleysið þannig út, að
við mættum ekki hispurslaust
láta í ljósi skoðanir okkar á
mönnum og málefnum í þessu
stríði eins og hverju öðru, eru
því annaðhvort vitandi eða óaf-
vitandi að halda því að okkur,
að við eigum af hræðslu við eitt
eða fleiri erlend ríki eða til þess
að þóknast þeim, að bæla að
meira eða minna leyti . niður
bæði málfrelsi og ritfrelsi hér á
landi, að minnsta kosti meðan
á stríðinu stendur, án þess að
nokkur minnsta átylla sé fyrir
slíka kröfu í alþjóðalogum um
hlutleysi í stríði. — Ef slík
krafa kæmi fram af hálfu er-
lends ríkis, þá væri það ekkert
annað en íhlutun um innan-
landsmál hér, sem hiklaust
bæri að vísa á bug. En því aum-
ari er frammistaða þeirra ís-
lenzkra blaða og einstaklinga,
sem gerast talsmenn þess, að
við bælum niður málfrelsi og
ritfrelsi hér innanlands án
þess að til nokkurrar slíkrar í-
hlutunar hafi komið.
Það er minnst á þetta hér af
því, að minnsta kosti tvö blöð
hér á landi, Vísir og Þjóðvilj-
inn, hafa leyft sér að túlka
hlutleysið fyrir okkur á þennan
hátt, enda þótt full ástæða sé
til að álíta, að þau viti betur,
og umhyggja þeirra fyrir hlut-
leysinu sé hvergi nærri eins
mikil eins og löngunin til þess
Viðtal við Þorvald Brynjólfsson
form. Féiags járniðnaðarmanna
Þorvaldur brynj-
ÓLFSSON formaður
Félags járniðnaðarmanna fór
til Danmerkur 18. maí í vor
og kom aftur heim fyrir
nokkrum dögum. Hann fór
utan til að vinna að iðn sinni
og kynna sér hana, sérstak-
lega allt það, sem snertir
skipasmíði.
Alþýðublaðið hafði tal af
Þorvaldi í gær og spurði hann
um ferðina.
,,Ég vann samtals í 4 mán-
uði hjá Burmeister & Wain í
Kaupmannahöfn, en það er
eins og kunnugt er, stærsta
skipasmíðastöð á Norðurlönd-
um. í skipasmíðastöðinni vinna
3600 manns, en alls vinna hjá
Burmeister & Wain um 8 þús-
undir manna. Fyrirtækið borg-
ar vikulega í vinnulaun um XA
milljón króna.
Öll vinna er unnin með
vaktaskiptum og eru tví- og þrí-
skiptar vaktir. Vinnuvikan er
48 klukkustundir. Öryggi er
ákaflega gott við vinnuna og
telja starfsmennirnir varla
mögulegt að fá það betra. Hins
vegar kostaði það mikla baráttu
fyrir járniðnaðarmennina í
Danmörku að fá öryggið full-
komnað og það fékkst ekki fyrr
en hvert stórslysið öðru meira
hafði orðið og Alþýðuflokkur-
inn var orðinn svo öflugur, að
honum tókst með löggjöf að
gera öryggið fullkomið.
Atvinnuleysið er mjög lítið,
rríeðal járniðnaðarmanna, og
þegar ég var úti, komst það
riiður fyrir 8%. Kaup er yfír-
leitt mjög gott, en flest störf
eru unnin í akkorðum. Meðal-
kaup mun vera um 82 krónur
á viku. Allir sveinar og full-
numa menn hafa að vísu all-
miklu hærra kaup, en í meðal-
talinu er tekið með kaup byrj-
enda og hálflærðra manna. Yf-
að bæla niður þær skoðanir,
sem fara í bága við þeirra eig-
iri pólitísku trú. Þannig hefir
Vísir, sem er allt of kunnur af
lofsöng sínum um þýzka naz-
ismann til þess að vera tekinn
alvarlega í þessu máli, hvað eft-
ir annað verið að reyna að
koma þeirri hjátrú inn hjá fólki
hér, að það væri ekki samrým-
anlegt hlutleysi landsins að
segja hispurslaust meiningu
sína um þá stefnu og forystu-
menn hennar. En þó má segja,
að skörin fari þá fyrst að fær-
ast upp í bekkinn, þegar Hall-
dór Kiljan Laxness hótar okkur
í Þjóðviljanum í gær beinlínis
með íhlutun Sovét-Rússlands,
ef menn leyfi sér að láta í ljósi
þær skoðanir hér á þætti þess
ríkis í yfirstandandi stríði, sem
ekki falla í hans geð eða félaga
hans, Stalins. Það er að vísu ó-
kunnugt, hvaðan skáldinu kem-
ur ,,heimild“ til þess að bera
fram þær hótanir. Má vera, að
það álykti aðeins af þeirri
vernd, sem nokkur hluti Pól-
lands og Eistland hafa nýlega
orðið aðnjótandi af hálfu Sovét-
Rússlands. En um „siðferðis-
þroska“ væri áreiðanlega við-
kunnanlegast áð tála sem
minnst í sambandi við slíka
tilraun til skoðanakúgunar hér
á landi.
irleitt eru járniðnaðarmenn í
Danmörku ánægðir.“
maana.
— Þú kynntist samtökum
j ár niðnaðarmanna ?
,,Já, eftir föngum. Ég kom oft
í skrifstofu Dansk Smede- og
Maskin-arbejderforbund. Þar
er sannarlega gott skipu-
lag á öllum hlutum, enda eng-
in æfintýrapólitík rekin þar. —
Járniðnaðarmennirnir bera líka
fullt trarist til samtaka sinna
og aldrei heyrði ég meðal starfs
bræðra minna á skipasmíða-
stöðinni annað en allt hið
bezta um samtökin og forystu-
menn þeirra, enda skilja dansk-
ir verkamenn, að árásir á for-
ystumenn þeirra, eru árásir á
verkamennina sjálfa.
Ég veitti því og sérstaka at-
hygli, að ég heyrði aldrei í
samtali járniðnaðarmanna gerð
an nokkurn greinarmun á fag-
legu samtökunum og Alþýðu-
flokknum. — Flokkurinn var
samtökin og samtökin flokkur-
inn. — Það myndi ekki
verða vinsælt meðal, danskra
verkamanna, að tala um það,
að draga úr samstarfi flokksins
og verkalýðsfélaganna.
Þó eru faglegu samtökin og
Alþýðuflokkurinn tvær skipu-
lagslegar aðskildar heildir —
og það virðast verkamennirnir
einnig telja sjáífsagt.
Þorvaldur Brynjólfsson,
í „Dansk Smede og Maskiri-
arbejderforbund“ eru nú um
40 þúsundir meðlima, árlega
koma inn í iðnina um 1800
lærlingar.
Við íslenzkir verkamenn höf-
um mikið að læra af stéttar-
bræðrum okkar á Norðurlönd-
um — og okkar starf og bar-
átta kemur ekki að haldi fyrr
en við skiljum það, að samtök-
in og Alþýðuflokkurinn eiga að
vinna f,aman, verkalýðssamtök-
in eiga að hafa flokkinn að
vopni, ef þau geta það ekki, nær
barátta þeirra ekki tilgangi
sínum.
Þetta er hægt, þó að sam-
bándið milli verkalýðssamtak-
anna og Alþýðuflokksins verði
öðruvísi en það er nú, sem ég
tel heppilegt bæði fyrir verka-
lýðssamtökin og Alþýðuflokk-
inn.
En klofningur út ur Alþýðu-
sambandinu væri glæpur, sem
hlyti að verða til stórkostlegs
tjóns fyrir íslenzkan verkalýð.11
stjóri er sjðtagir i dag.
IDAG á sjötugsafmæli einn
af mestu athafna- og dugn-
aðarmönnum þessa bæjar, Þor-
steinn Þorsteinsson skipstjóri í
Þórshamri. Sú kynslóð sægarpa
og fengsælla fiskimanna, sem
skóp stórútgerðarbæinn Reykja
vík. er nú komin á efri aldur.
Hin hvíta mjöll áranna er far-
in að setjast á hár þeirra, og
þeir hafa flestir ráðið skipum
sínum í naust. En þeir geta
margir hverjir litið yfir at-
hafnasamari starfsdag en
nokkurri kynslóð íslendinga
hafði áður auðnast að lifa. Með-
al þessara manna er Þorsteinn
skipstjóri Þorsteinsson.
Þorsteinn Þorsteinsson er
fæddur að Mel í Hraunhreppi í
Mýrasýslu 4. okt. 1869. Foreldr-
ar hans voru Þorsteinn Helga-
son og Guðný Bjarnadóttir frá
Straumfirði á Mýrum. Bjuggu
þau að Mel í 18 ár, en síðar á
Kjalarnesi. Var Þorsteinn sjó-
sóknari mikill og afburða for-
maður og aflamaður, en Guðný
skörungur að viti. Þeim varð 13
barna auðið, er öll urðu hinir
merkustu menn. Elztur þeirra
systkina var prófessor Bjarni
Þorsteinsson prestur á Siglu-
firði, yngstur Kolbeinn Þor-
steinsson skipstjóri í Reykja-
vík.
Þau Bjarni og Griðný munu
lengst af hafa verið fátæk, sem
ekki var undarlegt með slíka
ómegð. Tók Þorsteinn því korn-
Þorsteinn Þorsteinsson.
ungur að stunda róðra með föð-
ur sínum. Segist honum svo
sjálfum frá, að harin hafi fyrst
í stað verið bæði sjóveikur og
sjóhræddur, Sjóhræðslunni
sigraðist Þorsteinn þó fljótt á,
og mun enginn, er með honum
var á langri skipstjóratíð, minn-
ast þess að hafa heyrt hann
mæla æðruorð á sjó. En sjó-
veikina losriaði hann aldrei við.
þó að skipstjórn yrði aðalæfi-
starf hans.
Þorsteinn nam á unga aldri
bátasmíði hjá Brynjólfi Bjarna-
syni skipasmið í Engey. Hugð-
Nokkrar verðbreytingar á
verðskrá vorri frá 17 okt.
1938.
Smásðlu-
Verð verð
REYKTÖBAK Kr. au. Kr. au.
Aromatischer Shag pr. kg. 22,50 27,00
Feinriechender Shag . — —- 24,10 29,00
Dills Best (í Ibs. blikkdósum). . — Ibs. 15,00 18,00
do. (í V* — — ). . — — 15,20 18,25
CIGARETTUR
Camel (í 20 stk. bréfaumbúðum) pr. mille 75,00 90,00
ELDSPÝTUR
Svea Garanti 5E (i lOstokka búntum) — — 36,00 45,00
do. 32C (í stöium stokkum) — — 40,00 50,00
do. litlar 4 (í lOstokka búntum) — — 32,00 40,00
VINDLINGAPAPPÍR
RIZ LAX(Kassi með 100 pk. hver pk. 50blöð) 20,00 25,00
do. ( — — 50 — 100 — ) 18,00 22,50
Reykjavík, 29. september 1939.
Tóbakseinkasala rikisins.
ist hann að gera þá iðn að æfi-
starfi til þess að losna við dvöl-
ina á sjónum. En það fór allt á
annan veg. Bátaútgerð og
skipasmíði fór hnignandi, en
sjómennska varð aðalstarf Þor-
steins,
Seytján ára gamall réðist Þor-
steinn í fyrsta sinni háseti á þil-
skip. Var það kútter, er þeir
Engeyjarbændur áttu. Kveðst
hann hafa verið lægstur í
drætti það sumar, en síðan
jafnan hæstur í fjögur úthalds-
ár.
Haustið 1891 fór Þorsteinn í
Stýrimannaskólann og lauk
skipstjóraprófi í marz 1893.
Sýnir það traust manna á Þor-
steini, að þá þegar beið hans
stýrimannsstaða á þilskipinu
Sleipni. Var hann svo stýrimað-
ur til vors, en tók þá við skip-
stjórn og var skipstjóri ætíð
síðan til 1925, er hann hætti
sjómennsku, að undanteknum
árunum 1901—1906, er hann
stundaði útgerð og verzlun hér
1 bænum. Átti Þorsteinn á þeim
árum sæti í bæjarstjórn Reykja
víkur og niðurjöfnunarnefnd.
Árið 1897 byrjaði Þorsteinn
útgerð þilskipa í félagi við
Tryggva heitinn Gunnarsson
og Bjarna Jónsson trésmið. Var
hann aflasæll með afbrigðum
og heppinn skipstjóri. Var hann
einn af forgöngumönnum tog-
araútgerðar hér. Kynnti hann
sér allt, er laut að slíkum veið-
um í Englandi og tók enskt
stýrimannspróf. Gerðist hann
síðan skipstjóri á togaranum
Marz og fleiri togurum og var
enn sem fyrr heppinn og afla-
sæll.
Þorsteinn hefir ekki einung-
is verið duglegur athafnamaður
og prýðilegur skipstjóri. Hann
hefir verið einn hinn ágætasti
félagsmaður, þótt hann hafi
hægt um sig, og hefir verið einn
hinn ötulasti brautryðjandi í
björgunarmálum sjómanna hér
á landi. Árið 1899 komst Þor-
steinn í hann svo krappan á
skipi þeirra félaga Georg, að
hann kveðst aldrei í aðra eins
hættu og raun hafa komizt á
sjó. Hét hann því þá, ef honum
tækist að bjarga skipi og mönn-
um, að hann skyldi einhvern
tíma síðar vinna að bættu ör-
yggi sjómanna, og hefir efnt
það drengilega síðan. Átti Þor-
steinn ásamt þeim Guðmundi
Björnssyni landlækni og Krist-
jáni Bergssyni manna mestan
þátt 1 stofnun Slysavarnafélags
íslands. Var félagið stofnað 29.
janúar 1928. Þorsteinn var kos-
inn varaforseti þegar í stað, og
forseti félagsins frá 1931 þang-
að til 1938. Þorsteinn Þorsteins-
son lagði fram stórmikið starf
í þágu þessa félagsskapar, og
meðal annars gáfu þau hjónin
verð fyrsta björgunarbátsins,
sem hingað var aflað, og mun
þáð hafa verið um 12 000 kr.
Auk þess átti Þorsteinn afar
mikinn þátt 1 því að björgunar-
skútan Sæbjörg var fengin
hingað til lands, og hefir hún
síðan hún byrjaði störf hér við
land bjargað, hjálpað og aðstoð-
að um 300 sjómenn og bjargað
mörgum mótorbátum og vél-
bátum frá eyðileggingu. Er
þetta nægilegt til að sýna, að
hraksþár þeirra manna hafa átt
við lítið að styðjast, sem spáðu
illa fyrir skipinu.
Þorsteinn Þorsteinsson er
kvæntur Guðrúnu Brynjólfs-
dóttur frá Engey, hinni ágæt-
ustu konu. Er það ekki ofmælí,
að hún hafi verið manni sínum
hin samhentasta í öllu og fram-
úrskarandi húsmóðir. Og þá
hefir hún ekki síður unnið að
áhugamálum manns síns, til
dæmis í slysavarnafélagsskapn-
um. Hafa þau hjón bæði haft
brennandi áhuga fyrir fram-
gangi þeirra mála og ósleitilega
unnið 1 þágu þess félagsskapar.
Fjöldi manna í þessum bæ
og víðs vegar um land mun
senda Þorsteini hugheilar ham-
ingjuóskir á þessum merkisdegi
í æfi hans. Menn munu minn-
ast hans sem hins þrekmikla
athafnamanns, hins farsæla og
úrræðagóða skipstjóra, og síðast
en ekki sízt, sem góðs drengs
og karlmennis í hverri raun,
hvort sem heldur er á sjó eða
landi.
SigurSur Einarsson,
Útbreiðið AlþýðublaðÍð! j