Alþýðublaðið - 05.10.1939, Blaðsíða 2

FIMMTUDAGUR 3. OKT. 1939.
ALÞYÐUBLABIS
Iviðnnandi fréttabnrðnr «g
framburðnr i fitvarpinu.
Twi bréf frá áfvarpsblisstendum.
-----o-----
Svanirnir.
Þegar Lísa sá þetta, lék bros um varir hennar, og blóðið
hljóp fram í kinnar henni. Hún hugsaði um frelsun bræðra
sinna og kyssti hönd konungsins.
Og hann þrýsti henni að bijósti sér og lét allar kirkjuklukkur boða brúðkaupsveizlu.
Hin fallega, þögla stúlka úr skóginum átti að verða drottning. Þá hvíslaði erkibiskupinn
rógi í eyra konungs, en konungurinn sinnti því ekki. Brúðkaupið skyldi standa.

' '' -■ ' ‘ •

Erkibiskupinn varð sjálfur að setja kórónuna á höfuð hennar, og hann þrýsti kórónunni
svo fast á höfuð hennar, að hana kenndi til. En hún var svo sorgbitin vegna bræðra
sinna, að hún fann ekki til líkamlegra þjáninga.
A'.ÞÝÐUBLAÐIXU hafa bor-
izt tvö bréf um ríkisútvarpið
og starfshæfni þeirra, sem lesa
upp fréttir í því.
Fara bréfin hér á eftir:
Opið bréf til útvarps-
stjéra.
r ■
Herra útvarpsstjóri!
Ég er einn þeirra útvarpshlust-
enda, sem undrast hefi mjög val
yðar á hinni nýju útvarpsþulu.
Yður hlýtur að vera það ljóst,
að vanda ber sérstaklega val
slíkrar stúlku. Hún þarf skilyrðis-
laust að hafa fágaðan og að!að-
andi rnálróm, vera vel lesandi og
vel að sér, sérstáklega I íslenzkri
tungu. Ég býzt við, að allir út-
varpshlustendur, undantekningar-
laust, muní vera mér sammála
um, að stúlka sú, er þér hafið
valið til að gegna þularstarfinu,
uppfyllir enga af þessum sjálf-
sögðu kröfum hlustenda. Yður
tókst ágætlega um val hinna
tveggja fyrstu þula, og má ég
fullyrða, að Ragnheiðar Haf-
stein sé almennt saknað úr úi-
varpinu. — Því meiri undrun hef-
ir val hinnar síðustu þulu vakið.
Ég tel óhugsandi, að þér hlust-
ið 'á uppLestur hinnar nýju þulu,
daga þá, er hún starfar. Slikan
lestur munduð þér — sem for-
stjóri einnar helztu menningar-
stofnunar landsins — ekki getað
haft á samvizkunni, að hafa
hlutazt til um, að yrði boðin
hlustendum útvarpsins. Ég
íel Ríkisútvarpinu skylt, að ráða
bét á algerlega óviðunandi frétta-
iestri nýju þulunnar, með þvi,
þegar í stað, að ráða hæfari þul,
— helzt karlþul, en þeir munu
yfirleitt vinsælli meðal hlustenda,
— nema um afburða hœfan kven-
þul sé að ræða, og karlmanns-
rödd heyrist greinilegar út um
landið víðs vegar, og ber Rikis-
útvarpinu að sjálfsögðu að taka
þ.ar fullt tillit til fjarstaddra
hlustenda, sem eiga við alls kon-
ar truflanaörðugleika að etja og
slæm skilyrði, sökum fjarlægðar
o. fl.
Fyrir nokkru síðan hiust-
uðu nokkrir kunningjar mínir, á-
samt mér, á fréttalestur nýju
þulunnar, oig skal ég nefna hér
aðeins smá dæmi um, hvernig
hann var af hendi leystur, þetía
kvöld. — Þulan skýrði frá 75
ára afmæli konu nokkurrar, m. a.
með þeim orðum, að hún væri
nú flutt hingað til Reykjavíkur
og „vinnur hún nú hjá móður
sinni.“ — Löng þögn. — „Býr
hún nú hjá dóttur sinni.“ Erfiðis-
vinnu nefndi þulan „erfisvinnu“,
rafmagnseftirlit „rammanseftir-
lit“ og svona mætti lengi telja.
Auk þess em áherziur hennar á
móðurmálinu svo hroðalega vit-
lausar, að stórhneykslanlegt er.
— AÖ ég nú ekki nefni framburð
erlendra orða. Hann er svo með
afbrigðum afleitur, að ég tel
særnd Rikisútvarpsins stórlega
misboðið, ef hin nýja þula verð-
ur látin halda því áfram, að geta
sér til um framburð erlendra
orða.
K. K.
Hitt bréfið hljóðar þannig:
Framborður I fitvarpinn.
Nafnabnenglið í erlendum frétt-
um útvarpsins er óvi'ðkunnanlegt
þeim, sem skil kunna á því, en
er óskiljanlegt hinum, og þeir
eru fleiri. Landfræðiþekking
flestra er yfirleitt ekki meiri en
svo, að ekki er þess að vænta,
að þeir viti mörg nöfn á sömu
stöðum. Fréttamenn útvarpsins
verða að gæta þess, j>ó að tími
sé kannske stundum naumur, að
Englendingar t. d. nota ýms önn-
ur heiti á löndum og borgum en
við, og að sjálfsagt er að fara
eftir íslenzkri en ekki enskri
venju, hvað þá heldur franskri
eða ítalskri. Islendingar kannast
t. d. ekki við fIjótið (Vistula,
borgina Bále, borgina Cologne,
ríkið Lituaníu, fljótið Tessin,
ríkið Litavíu eða héraðið Mora-
víu, svo að nokkur frábrigðileg
nöfn séu nefnd, sem ég hefi
heyrt í útvarpinu nýlega. Ilia
kann ég því líka, að kalla Irland
Eirie, þó að það sé nafn lands-
ins nú, sérstaklega þegar þess er
gætt, að enginn virðist vita,
hvernig á að bera það fram, og
þá ekki heldur þulir útvarpsins.
Þá er framburður erlendra
staðaheita og marananafna oft
heldur broslegur, einkum þegar
þulirnir hafa ætlað sér að vanda
sig á útlenzkunni. Undanskil ég
þar þó Þorstein ö. Stephensen,
sem ber útlend nöfn fram með
skikkanlegum íslenzkum frarn-
burði, svo að þau skiljast, og án
allrar tilgerðar. Ymsir muna enn
meðferð útvarpsins á Addis Abe-
ba og Haile Selassie, en út yfir
allt tók þó í Spánarstyrjöldinni,
þegar sumir þulirnir fóru að sýna
bæði nasasjón sína og þó aðal-
lega þekkingarleysi sitt á spönsk-
um og ítölskum framburði. Þá
lieyrðum við um Varþelona (á
ísl. Barselona), Valenþía, Þara-
gossa o. fl„ sem átti að vera í
ætt við spönsku, en óviðkunnan-
legt og óskiljanlegt íslenzkum
eyrum. En við heyrðum líka um
Miaha (Míaja), Guadalhara, Ba-
dajoz, Gíjon o. fl., þar sem svo-
lítið meiri spönskuþekking hefði
verið nauðsynleg. Og hvað heitir
nann svo, tengdasonur hans Mus-
solini? Stundum heitir hann
Siano, stundum Þíano, stundum
Djsiano og stundum Tchiano.
Eða rúmiensku stjórnmálamenn-
irnir, sem enda á escu, eius og
Titulescu, Gonstantinescu, Mada-
me Lupescu. Eðlilegast er fyrir
þá, sem ekki kunna rúmensku, og
þeir eru víst fáir, að kalla frúna
bara Lúpeskú, með áherzlu á
fyrsta atkvæ'ði, eða öðru, ef rnenn
vilja vera fínir. En ein blessuð
daman í útvarpinu, sem líklega
hefir eitthvað glu,ggað í frönsku,
fann einu sinni upp á því að
kalla konutetrið Lypesky með á-
herzlu á síðasta atkvæði. (Kann-
ske var það annars ekki frúin,
heldur einhver annar -escu.) Þá
,er það hérna sterki maðuriran í
Póllandi, heitir hann Rydz-Smig-
1y eða Smigly-Rydz? Ég heyrði
báðar útgáfurnar sama kvöldið.
Þa'ð gerir kannske ekkert til,
hvað hann heitir, hann er líklega
úr sögunni, e'ða öllu heldur
„heyrir nú sögunni til“, eins og
sagt er.
Og svo er það kvenfólkið í út-
varpinu. Hvenær losnar maður
alveg við það? Allar þessar
þrjár eða fjórar eða fimm, sem
þar hafa veri'ð þulir (eða þulur)
hafa verið hver annari raddminni
óg óskýrmæltari, og ekki er
þessi telpa, sem nú er þar, bezt.
Það eru fáix karlmenn, sem i út-
varpi'ð tala, sem erfiðara er að
skilj.a en þær. Ég hlusta yfirleitt
ekki á annað en útlendar fréttir,
meðan ég er að horða. Ef ég á
a'ð geta skilið, hvað stúlkukind-
urnar eru að lesa, verð ég að
leggja frá mér öll átveikfæri,
setjast með bæði eyru bísperrt
fyrir framan tækið og horfa ógn-
andi augnaráði á alla, sem inni
eru, svo a'ð þeir þegi og hreyfi
sig ekki. En það er hvíld þá
dagana, sem hann Þorsteinn tal-
ar, oig var jafnvel líka, þegar
hann var piltunginn, sem var í
fyrra vetur og allir voru svo
vondir við.
Þa'ð er nú einhvern veginn
svona, að jafnvel hinar blíðustu
meyjaraddir, sem hljóma eins og
söngur frá ódáinslandi, þegar
þær hvísla í eyru manns, þær
„passa“ ekki í útvarpi'ð. Þeir,
sem hlusta'ð hafa á útvarpsstöð-
ina hér á leið frá útlöndum, vita,
að það munar 200—300 sjómílum,
hvað skýrar karlmannsraddir
draga lengra en kvenraddirnar.
Ég er ekki kuranugur útvarps-
rekstri, en einhvern veginn get ég
ekki skili'ð, að kvenþulir séu al-
veg ómissandi li'ður í slíkri stofn-
un. Þess vegna vildi ég mælast
til þess, að stúlkukindin fengi
eitthvað annað að gera, en að
á móti Þorsteini Ö. yrði settur
nnaður, honum jafnsnjall, eða
helzt enn betri, bæði hvað snertir
skýrt málfar og þægilega, ró-
lega hlutlausa rödd, a'ð hann
hef'ði góða alimerana menniun,
hefði lært helztu frumatriði í
framburði germaraskra og róm-
areskra tungumála, en beitti þeim
lærdómi þó með nærgætni við
fáfróðan almenning. Og um þetta
hygg ég 90°/o útvarpshlustenda
mér samdóma.
Þá eru það Ieikritin í útvarp-
inu. Þau fara víist bráðum að
byrja, og þau hlusta ég stundum
á, en venjulegast mér til sárrar
skapraumar. Ekki vegna leikrit-
anna sjálfra, því að efni þeirra
kemst ég aldrei, heldur vegna
leikendanna. Þeir ern sem sé,
hvað mín eyru snertir, sem eru
svona rétt venjuleg eym, ótal-
andi flestir, og það em þeir
reyndar líka í Iðnó. Það er ekki
til svo ómerkilegur kommúnista-
strákur, að hann geti ekki látið
heyra til sín skýrt og skil-
'merkilega í Iðnó, en tæplega til
svo merkilegur leikari, að hann
geti það. Þegar þessir leikarar
em að leika í útvarpinu, tala
þeir yfirleitt ýmist svo lágt og
hratt og með svo slefandi fram-
burði, að ómögulegt er að skilja,
eða þá svo hátt og gassalega að
viðtækið hristist og skeifur og
orgar og urgar af taugatitringi,
en hvort sem heldur er, skilst
ekkert. Ég man ekki eftir neinum
léikanda, sem ég skil, nema Frió-
finni. Mér skilst, að til þess sé
verið að tala, að aðrir eigi að
heyra. En okkar góðu útvarps-
leikendur virðast skilja sitt hlut-
veik þannig, að þeir eigi að reka
upp hysteriskar rokur og þvæla
> Frh. á 4. síðu.
máMÆS NORDHOFF eg JAMES NORMA^ HALL:
Upprelsntai á Bounty.
87. Karl ísfeld íslenzkaSi,
ur, áður en þeir gátu komið inn. Við báðum Hamilton lækni
að beita áhrifum sínum á þann hátt, að Corner liðsforingi
yrði látinn hafa eftirlit með okkur. En þar sem Corner var
sæmilega siðaður maður, vildi Edwards ekki samþykkja
þetta. Við vorum áfram undir eftirliti Parkins, og hann gerði
okkur lífið óbærilegt.
Þann 6. október vorum við allir fluttir um borð í „Rem-
bang“, hollenzkt skip, sem átti að fara til Batavíu. Rembang
var eldgömul skúta, sem lak svo mikið, að nauðsynlegt var
að dæla llan sólarhringinn. Við fangarnir vorum látnir vínna
þetta verk, en enda þótt það væri erfitt, vildum við það miklu
heldur en hýrast undir þiljum í daunillum óþrifaklefa. Ná-
lægt Flores fengum við storm, sem skall á okkur svo skyndi-
lega, að öll segl rifnuðu í tætlur. Hinir hollenzku sjómenn
töldu vonlaust að skipinu yrði bjargað og þeir höfðu full-
komna ástæðu til þess. Dælurnar ónýttust líka, einmitt á
þeirri stund er okkur lá mest á að nota þær. Skipið rak í átt-
ina til lands, sem ekki var í meir en sjö mílna fjarlægð. Ed-
wards tók við stjórn. Það var honum að þakka, og hinum
hraustu brezku sjómönnum, að við sluppum lifandi úr óveðr-
inu.
Við komum til Samarang 30. október. Þar fundum við —
okkur til mikillar undrunar og gleði, skonnortuna Resolution,
sem við höfðum orðið viðskila við fjórum mánuðum áður.
Eftir að Oliver, yfirmaðurinn á Resolution, hafði misst sjón-
ar á okkur, hafði hann eytt mörgum dögum í það að leita
okkar. Því næst sigldi hann beina leið til Vináttueyjanna.
Við áttum að hittast á Namuka, ef við yrðum viðskila, en
Oliver hafði komið til Tofoa og álitið, að það væri Namuka.
Þess vegna hafði hann ekki hitt okkur. Hann og menn hans
höfðu lent í erfiðleikum, ekki síður en við. Þegar þeir komu
að stóra rifinu, sem liggur milli Ástralíu og Nýju Guineu,
hafði hann leitað árangurslaust að sundi gegnum rifið. Svo
höfðu þeir gert fífldjarfa tilrun til að komast yfir rifið á
toppi einnar bylgjunnar. Það gekk ágætlega. Seinna, þegar
þeir voru orðnir vatnslausir, höfðu þeir hitt hollenzkt skip,
rétt hjá Endeavoursundinu. Eftir að þeir höfðu fengið vatn
og vistir, héldu þeir áfram til Samarang, þar sem við fund-
um þá.
Edwards seldi Resolution í Samarang, og peningunum var
skipt milli mannanna á Pandora, svo að þeir gætu keypt sér
föt. Þetta var hart fyrir Morrison og fangana, sem byggt höfðu
Resolution. Þeir fengu enga peninga, en þeir gátu þó huggað
sig við það, að hafa smíðað skip, sem var jafngott beztu
skipum, sem byggð voru á skipasmíðastöðvum í Englandi.
Eftir að skipið hafði verið selt í Samarang, var því siglt um
mörg ár í Kyrrahafinu, og það sigldi með met-hraða í einni
ferðinni milli Kína og Hawai.
Það var gert við Rembang í Samarang, og við héldum á-
fram til Batavíu. Þar var okkur skipt í fjögur skip, eign hol-
lenzka Austur-Indíufélagsins. Edwards skipstjóri, Parkin liðs-
foringi, stýrimaðurinn, skyttan, einkaritari skipstjórans, tvö
liðsforingjaefni og tíu fangar voru settir um borð í Vreeden-
berg. Þann 15. janúar 1792 komum við til Góðrarvonarhöfða,
þar sem við hittum skipið Gorgon, sem lá þar og beið eftir
skipun um að sigla til Englands, Edwards fór þá með alla
menn sína um borð í Gorgon. Við vorum þar í þrjá mánuði
og' allan þann tíma vorum við hafðir í haldi. Herra Gardner
liðsforingi, sem þá hafði eftirlit með okkur, fór mjög vel með
okkur. Við höfðum aðeins hlekk um annan fótinn og fengum
gamalt segl til þess að liggja á um nætur. Á leiðinni til Eng-
lands fengum við að dvelja á þilfari 1 nokkra klukkutíma á
dag til þess að njóta útiloftsins. Þetta olli Edwards mikillar
gremju, en þar sem hann var ekki yfirmaður á þessu skipi,
fékk hann engu um þetta ráðið.
Þann 10. júní komum við til Spithead, og áður en myrkrið
skall á, vörpuðum við akkerum í Portsmouth. Fjögur ár og
sex mánuðir voru liðnir frá því Bounty lagði af stað frá Eng-
landi, og í 15 mánuði höfðum við Verið í járnum.
XX.
SIR JOSEPH BANKS.
Öll skipin á höfninni í Portsmouth vissu um komu Gorgons,
og allir vissu, að með skipinu voru hinir mjög svo umræddu
„uppreisnarmenn“ frá Bounty. Um þessar mundir var höfnin
full af bátum, verzltinarskipum og herskipum. Meðal herskip-.