Alþýðublaðið - 29.10.1939, Page 1

r
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XX. ÁRGANGUR SUNNUDAGUR 29. OKT. 1939 251. TÖLUBLAÐ
Alþýðublaðið og Alþýðuflokkurinn.
---4-
EStir Stefán Jáh. Stefánsson forseta Alþýðusambands Islands.
Jón Baldvinsson,
forseti Alþýðusambands íslands í meira en 20 ár.
AFMÆLISKVEÐJUR FRÁ
NORÐURLÖNDUM
------♦-----
Á tuttugu ára afmæli Alþýðublaðsins óskar eldri
vinur og samherji að láta í ljós aðdáun sína á hinu
ágæta starfi, sem Alþýðublaðið hefir leyst af hendi
á liðnum árum og óskar afmælisbarninu gæfu og
gengis í framtíðinni.
Social-Demokraten, Kaupmannahöfn.
Socialdemokraten sendir Alþýðublaðinu hjartan-
legar hamingjuóskir á 20 ára afmæli þess.
Socialdemokraten, Stokkhólmi.
Arbeiderbladet sendir Alþýðublaðinu bróðurlega
kveðju á afmælinu og óskar því góðs gengis í barátt-
unni fyrir sameiginlegum málstað.
Arbeiderbladet, Oslo.
Á tuttugu ára afmæli Alþýðublaðsins, málgagns
íslenzkra jafnaðarmanna, sendir aðalblað finnska Al-
þýðuflokksins því hugheilar hamingjuóskir með ósk
um sigursæla framtíð.
Suomen Socialdemokraatti, Helsinki.
#
Danski Alþýðufloklcurinn sendir Alþýðublaðinu
hjartanlegustu kveðju sína á 20 ára afmæli þess. Við
óskmn blaðinu góðs gengis og aukinna áhrifa, svo það
geti haldið hinu merka hlutverki sínu í þjónustu
verkalýðshreyfingarinnar á íslandi áfram með sem
mestum árangri.
Hedtoft-Hansen.
L
Hallbjörn Halldórsson,
ritstjóri blaSsins 1922—1928.
Haraldur Guðmundsson.
ritstjóri blaðsins 1928—1931.
Einar Magnússon,
ritstjóri blaðsins 1933.
F. R. Valdemarsson,
ritstjóri blaðsins síðan 1933.
Ólafur Friðriksson var ritstjóri
blaðsins 1919—1922 og 1931—
1933.
M miðjan október 1919 lá
leið mín einu sinni sem
oftar upp Bankastræti. í miðri
Bakarabrekkunni mætti ég Ól-
afi Friðrikssyni. Hann stöðvaði
mig og spurði, hvort ekki mætti
skrifa mig sem kaupanda að
nýju dagblaði, sem Alþýðu-
flokkurinn ætlaði þá að fara
að byrja að gefa út innan nokk-
urra daga. Ég sagði honum að
svo skyldi vera og gaf honum
upp heimilisfang mitt. Síðan
kvöddumst við.
Ég hélt göngu minni áfram
heimleiðis, upp á Njálsgötu. Á
leiðinni fór ég að hugsa um,
hvernig það myndi verða hið
nýja dagblað Alþýðuflokksins.
Mér hafði þótt vænt um viku-
blaðið „Dagsbrún“, og lesið það
að staðaldri. Oft hafði ég og
skólafélagar mínir, setið með
ritstjóranum, Ólafi Friðriks-
syni, niður á gömlu „Skjald-
breið“ og rabbað þar um stjórn-
mál, og þá bar „Dagsbrún11 oft
á góma og það, sem í blaðinu
hafði staðið um menn og mál-
efni. Mér fannst ég myndi
sakna „Dagsbrúnar,“ og óvíst
hvað tæki við með nýja dag-
blaðinu.
En svo kom nýja dagblaðið
— „Alþýðublaðið“ út í fyrsta
I sinn. Það var ekki stórt í broti
og var lítið, í samanburði við
önnur dagblöð. En það var líka
gefið út af ungum, litlum
flokki — Alþýðuflokknum.
Flokkurinn var þá að eins rúm-
lega þriggja ára gamall, og átti
ekki miklu fylgi að fagna og
barðist við mikla andstöðu.
Söknuðurinn yfir „Dags-
brún“ hvarf, þegar Alþýðublað-
ið kom til skjalanna. Það var
strax í öndverðu yfir því
hressilegur blær, það var
djarflega ritað og flutti nýjar
kenningar og kröfur, kröfur
Alþýðuflokksins og kenningar
jafnaðarstefnunnar, Það bar
með sér einkenni nýs tíma og
nýs flokks, einkenni brautryðj-
endastarfs og baráttuvilja.
Við tilkomu Alþýðublaðsins
fór að standa meiri styr um
Alþýðuflokkinn. Blaðið deildi
harðlega á meinsemdir þjóðfé-
lagsins og benti á nýjar leiðir
út úr ógöngunum. Og þó blaðið
væri ekki stórt, þá vissu menn
að bak við það stóð samstæður
hópur áhugamanna, sem þar
báru fram kröfur sínar og
óskir.
Mér eru minnisstæðar árásir
blaðsins og áróður út af hinum
hóflausu vökum íslenzkra sjó-
manna á togurunum. Bak við
þann áróður stóðu allir íslenzk-
ir togarahásetar. Með samtök-
um sínum í hinu unga Sjó-
mannafélagi, gátu þeir ekki
komið fram leiðréttingu mála
sinna. Endurbæturnar urðu að
fást um leiðir löggjafarvaldsins.
Aukakosning stóð fyrir dyrum
í Reykjavík. Alþýðublaðið hóf
áróður Alþýðufíokksins, í kjöri
á lista flokksins var formaður
hans, Jón Baldvinsson. í þeim
kosningum reyndi á Alþýðu-
blaðið. Og það stóðst þá raun.
Jón Baldvinsson var í fyrsta
sinn kosinn þingmaður flokks-
ins 5. febrúar 1921. Og rétt á
eftir kom Alþingi saman. Jón
Baldvinsson flutti frumvarp
til laga um hvíldartíma háseta
á íslenzkum botnvörpuskipum.
Alþýðublaðið studdi málið
rækilega með ótal greinum.
Togarasjómönnum varð tíð-
förult inn í Alþingishús og upp
á óheyrendapalla. Jón Baldvins-
son beitti sinni alkunnu lægni,
ágætum vitsmunum sínum og
ótrauðri málfærslu. Frumvarp-
ið varð að lögum. En harður
var róðurinn og oft tvísýnt um
sigurinn. En hann vanst vegna
þess, að öflin voru mörg og
samstillt, er börðust fyrir góðu
málefni. Samtök sjómannanna
sjálfra, öflug barátta og undir-
búningur Alþýðuflokksins og
traust og örugg forysta hins á-
gæta foringja á Alþingi.
Þannig vinnast sigrar ís-
lenzkra alþýðusamtaka: með
samtökum alþýðunnar sjálfrar
innan félagsheildanna, með sí-
vaxandi og góðum og árvökr-
um blaðakosti, og með ör-
uggri, traustri og skynsamlegri
forystu innan Alþingis og utan.
í baráttu alþýðunnar fyrir
bættum kjörum er fræðslan og
þekkingin lífsnauðsyn. Kenn-
ingar jafnaðarstefnunnar eru
byggðar á fræðilegum grund-
velli. Og til þess að ganga úr
skugga um það, hvort jafnað
arstefnan leysir vandamálin,
þarf staðgóða þekkingu á hátt-
um og þróun þjóðfélagsins,
kjörum atvinnustéttanna og
hlutverki þeirra í þjóðfélaginu.
Blöð og útgáfustarfsemi Al-
þýðuflokkanna þurfa því, með
al annars, að rækja það hlut-
verk, að veita fræðslu og miðla
þekkingu til lesenda sinna. Al-
þýðublaðið hefir frá upphafi
skilið þennan þátt starfsemi
sinnar. Það hefir flutt ótal
greinar og frásagnir um þjóð-
félagsmálefni yfirleitt og oft í
ágætum greinum skýrt eðli og
kenningar jafnaðarstefnunnar
og bent á það með skýrum rök-
um, hvernig jafnaðarmenn eigi
að bregðast við vandamálunum.
Á þennan hátt hefir Alþýðu-
blaðið verið ómetanlegur styrk-
ur fyrir alþýðuhreyfinguna á
íslandi og stutt að viðgangi
hennar og vexti.
Þó að Alþýðublaðið sé í dag
20 ára, er það lang yngst allra
höfuðmálgagna Alþýðuflokk-
anna á Norðurlöndum. Þannig;
er aðalblað danska Alþýðu-
flokksins á 68. ári og sænska á
52. ári. Þessi blöð hafa svipaða
sögu að segja og Alþýðublaðið.
Þau byrjuðu í fátækt og um-
komuleysi, í smáum stíl og vlð
illa aðstöðu. En bak við þara
stóðu fylkingar alþýðunnar, er.
trúðu á málstað sinn, samtök og
mátt. Og nú eru þessi blöð
bræðraflokkanna á Norðurlönd-
um orðin stór og voldug tæki al
þýðunnar. Af sögu þeirra og þró
un má margt læra. Og margt er
líkt með skyldum. Og ég efast
ekki um það, að Alþýðublaðið
eigi eftir að vaxa með Alþýðu-
flokknum og á sínum tíma fá þá
afstöðu og áhrif á íslandi, sem
höfuðblöð bræðraflokkanna á
Norðurlöndum hafa nú þegar
náð hvert í sínu landi.
Það er ekki unnt, í þessari
blaðagrein, að telja upp öll af-
rek Alþýðublaðsins í baráttu
þess fyrir stefnumálum Alþýðu-
flokksins. En ég nefndi togara-
vökulögin sem táknrænt dæmi
á fyrstu árum Alþýðublaðsins
og Alþýðuflokksins. Og ef
lesnir væru í samhengi allir 20
árgangar Alþýðublaðsins, þá
væri þar hægt að fá skýra hug-
mynd um baráttu og stefnumál
Alþýðuflokksins og verkalýðs-
hreyfingarinnar. Alþýðublaðið
og Alþýðuflokkurinn verða ekki
aðskilin. Um 20 ára tímabil fer
saga þeirra saman. Alþýðublað-
ið var í upphafi litið og út-
breiðsla þess ekki mikil. Nú er
það stórt og mikið útbreitt. Al-
þýðuflokkurinn var fyrir 20 ár-
um fáliðaður og veikur. Nú er
hann mannmargur og sterkur.
Þróunarsaga beggja hefir verið
lík. Það eru greinar af sama
meið. Án Alþýðublaðsins enginn
eða lítill Alþýðuflokkur, án Al-
þýðuflokksins ekkert Alþýðu-
blað.
Alþýðublaðið hefir að geyma
margar frásagnir um ótal sigra
Alþýðuflokksins. En þar má
einnig sjá um ósigra flokksins.
Blaðið ber ágætt vitni um
ötul og óeigingjörn störf
margra ágætra flokksmanna.
En þar er einnig að finna um-
sagnir um þá, er brugðist hafa
stefnu flokksins, og skorist úr
leik eða svikið, stundum þeg-
ar mest hefir á riðið. Sem bet-
ur fer, eru þeir þó ekki marg-
ir. Og hinir dauðu bera sinn
dóm með sér.
AlþýÖublaðið hefir frá upp-
hafi verið brjóstvörn Alþýðu-
flokksins og baráttutæki. Það
hefir varið flokkinn og samtök
hans fyrir óteljandi árásum
andstæðinganna, og um leið
rutt stefnu flokksins og sam-
takanna braut meðal alþjóðar.
Þetta tvöfalda hlutverk hefir
blaðið yfirleitt rækt ágætlega
öll sín 20 ár. Eins og öll mann-
anna verk, hefir það að sjálf-
sögðu ekki alltaf verið laust við
veilu né galla. En þegar litið
er yfir hin 20 ár, þori ég að
fullyrða, að þeir gallar og þær
veilur, eru svo smávægilegar,
að þær hverfa algerlega í
skuggann af þeim óteljandi af-
rekum og ágætri frammistöðu
Alþýðublaðsins, í þjónustu al-
þýðuhreyfingarinnar á íslandi,
frá upphafi til þessa dags.
í nafni Alþýðuflokksins og
-Alþýðusambands íslands flyt ég
Alþýðuþlaðinu — og öllum
starfsmönnum þess frá byrjun,
beztu þakkir fyrir unnin afrek
á 20 árum.