Alþýðublaðið - 13.11.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAGUR 13. NÓV. 193g.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
<v-----------------------
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦------------------------♦
Eftirtektarverð
játning.
AÐ var, að minnsta kosti
fyrir verkamenn, mjög
eftirtektarverð játning, sem
Héðinn Valdimarsson gerði við
umræður á alþingi um gengis-
lögin í vikunni, sem leið. Hann
viðurkendi, að vísu án þess að
skýra það nokkuð nánar, að
Vinnuveitendafélagið hefði ver-
ið andvígt gengislögunum.
Þetta mun vera fullkomlega
rétt hjá Héðni Valdimarssyni.
En hvernig skyldi standa á því,
að Vinnuveiténdafélagið var
andvígt lögunum? Ekki hefir
það verið af því, að ákveðið var
að lækka gengi krónunnar! Nei,
ástæðan var sú, að þeir vóru óá-
nægðir með þau ákvæði, sem
Alþýðuflokkurinn fékk sett inn
í lögin um það, að ófaglærðir
verkamenn og sjómenn og auk
þeirra allir faglærðir fjöl-
skyldumenn, sem hefðu minna
en 3600 krónur 1 tekjur á ári
hér í Reykjavík eða tilsvarandi
minna annarsstaðar á landinu,
skyldu ef framfærslukostnaður-
inn hækkaði um 5% eða meira,
fá kaupuppbót sem næmi helm-
ingi þeirrar hækkunar, ef hún
færi ekki fram úr 10%, en
tveim þriðju, ef hún yrði
meiri. Það var vegna þessara
kauphækkunarákvæða, sem Al-
þýðuflokkurinn fékk tekin upp
í gengislögin til þess að tryggja
verkamenn gegn yfirvofandi
dýrtíð, að Vinnuveitendafélagið
var á móti lögunum.
Og það er í raun og veru ekki
nema skiljanlegt, að vinnuveit-
endur hafi heldur viljað hafa
sig við þá kaupsamninga, sem
Héðinn Valdimarsson hafði
gert við þá fyrir hönd Dags-
brúnar. Því að með þeim samn-
ingum var kaup alls fjöldans
af verkamönnum hér í Reykja-
vík fast ákveðið fram í júní
næsta sumar, án nokkurs tillits
til þess, hvort verðlag á lífs-
nauðsynjum hækkaði í landinu
eða ekki. En hitt er óneitanlega
dálítið einkennilegt, að Héðinn
Valdimarsson sjálfur skuli taka
í sama strenginn og Vinnuveit-
endafélagið og vera á móti lög-
um, sem tryggja Dagsbrúnar-
verkamönnunum launahækkun
í vissu hlutfalli við verðlgas-
hækkunina löngu fyrir þann
tíma! Því að með kauphækk-
unarákvæðum gengislaganna
tókst Alþýðuflokknum að bæta
að verulegu leyti úr því fyrir-
hyggjuleysi, sem Dagsbrúnar-
formaðurinn hafði sýnt með því
að binda kaup verkamannanna,
án nokkurs tillits til hugsan-
legrar verðlagshækkunar, um
svo langan tíma.
Það gæti í öllu falli ekki verið
Dagsbrúnarverkamönnunum í
hag, að gengislögin væru af-
numin. Hitt er allt annað mál,
að hin óvænta verðhækkun af
völdum stríðsins gerir það
nauðsynlegt, að lögunum sé nú
breytt, eins og Alþýðuflokkur-
inn fer líka fram á, þannig að
miklu fleiri verði kauphækkun-
arinnar aðnjótandi en upphaf-
lega var ákveðið í þeim, og hún
miðuð við þá verðhækkun, sem
raunverulega er orðin, þegar
kauphækkunin fer fram.
Hjúskapartilkynnin.g:.
Nýlega voru gefin saman í
hjiónaband, af séra Bjarna Jóns-
syni, frökin Júlíana V. Mýrdal,
Grettisgötu 28 og Lars Jakobs-
son loftskeytama'öur. Heimili brúð
hjónanna verður fyrst um sinn
á Grettisgötu 28.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
Finnland er i dag land lýð-
ræðisins og framfaranna.
.—.—«---
Uppspuni kommúnisfa um hálffasistískt stjórn-
arfar þar á bara að fegra yfirgang Rússa.
Eftir Kjartan Guðnason.
B ? YRIR nokkrum dögum las ég
■*■ í Þjóðviljanum grein eftir
Martin Andersen-Nexö um Finn-
land, þar sem hann segir, að
allir þeir, sem komið hafi til
Finnlands, séu á sama máli og
hann um það, að þar í landi leiki
þýzkir nazistaspíónar lausium
hala, og að finnska stjórnin, þessi
„hálf fasistiska stjórn“, hagi sér
ögrandi gagnvart Sovétríkjunum,
og fleira því um líkt.
Ég hefi átt því láni að fagna
að koma til Finnlands og kynn-
ast því nokkuð, og get ég því
ekki látið þessurn orðum hins
danska Kiljans ómótmælt.
Það var fyrir rúrnu ári, að mér
var boðið að taka þátt í hátíða-
höldum í Fmnlandi, sem fulltrú-
um allra Norðurlanda var boðið
á, og helguð voru lýðræðinu og
norrænni samvinnu. Hátíðahöld
þessi fóru frarn í hinni fornu
höfuðborg Finnlands, Ábo.
Strax og kornið var að bryggju
í Ábo, voru hinir norrænu gestir
boðnir velkomnir með alþjóða-
söng jafnaðarmanna og þjóð-
söngvum Norðurlanda. Fann
maður þá strax, hvernig hugir
þeirra, sem komu, og þeirra, sem
tóku á móti, samstiltust í söngn-
um, og að þarna heiLsuðust
bræður frá bræðraþjóðum. Þarna
á bryggjunni var ungt fólk, sem
fann, að það átti margt sameig-
eiginlegt og þá fyrst og fremst
trúna á lýðræðið og sterka, ó-
rjúfanlega samvinnu þeirra landa,
sem það var fulltrúi fyrir.
Það var engin tilviljun, að há-
tíðahöldiin hófust í garði Ábohall-
ar, þar sem Finnar á uodanförn-
um öldum oft hafa barizt fyrir
frelsi sínu, og báru hinir þykltu,
sundurskotnu hallarmúrar þess
órækt vitni, að baráttan hefir oft
----------♦----------—
verið hörð. Þarna fluttu fulltrúar
Norðurlanda Finnum kveðju
skoðanabræðra sinna. Þama
tengdust æskumenn frá Dan-
mörku, Noregi, Svíþjóð, Islandi
og Finnlandi vináttuböndum og
strengdu þess heit, að hver í
sínu heimalandi skyldi vinna fyr-
ir aukinni .norrænni samvinnu og
fyrir auknu lýðræði. Þessum
fyrsta degi hátíðahaldanna lauk
með sögulegum sjónleik. Að visu
skildi ég ekki orðin, sem töluð
voru, því að sjónleikurinn fór
fram á finnsku, en þeim mun
betur skildi ég baráttu eesku-
mannsins á leiksviðinu gegn
harðstjóranum. Leikurinn var dá-
samlega leikinn, og það sást á
andlitum Finnlendinganna, að
þeir þekktu söguna, sem leikur-
inn fjallaði urn. Hin alvarlegu
andlit gáfu það fyllilega til
kynna, að þau þekktu harmasögu
Finnlands, sem svo lengi varð að
þola erlenda ánauð.
Daginn eftir var hátíðahöidun-
um haldið áfram, en þá í einum
stærsta skrúðgarði borgarinnar.
Þrátt fyrir kalsaveður þennan
dag, mættu um 30 þúsund manns
á fundinum (í Ábo búa um 70
þúsund rnanns), eða tæpur helm-
ingur borgarbúa, og var það
einhver mesti mannfjöldi, sem
þar hafði nokkurn tíma safnast
saman. Borgarbúar sýndu með
þessari ' miklu þátttöku sinni
hollustuna við lýðræðið og ósk-
ina um aukna norræna samvinnu.
Eftir að hátíðahöldunum í Ábo
lauk, ferðaðist ég töluvert um
Finnland og kom m. a. til höf-
uðborgarinnar, Helsingfors, og
glæsilegustu iðnaðarborgar, sem
ég hefi séð, Tammerfors. Hvergi
þar, sem ég kom, varð ég var við
stjórn „trjáviðarauðkonganna og
pípuhattanna", þvert á mótí voru
það stjórnir verkamanna, sem
með yölidin fóru bœði í Ábo og
Tammerfors, og enda þótt ekki sé
enn verkamannastjórn í Helsing-
fors, þá er flokkur þeirra, Al-
þýðuflokkurinn, langsamlega
stærsti flokkur bæjarstjórnarinn-
ar þar og í stööugum vexti.
Á þessu ferðalagi mínu um
Finnland átti ég tal við marga
Finnlendinga, sem flestir kunna
sænsku, um Finnland og finnsk
málefni. Aðallega átti ég tal viö
finnska verkamenn og verkalýðs-
sinna, og beindist því talið fljótt
að stjórnmálunum, en ekki hjá
einum einasta þeirra heyrði ég
talað urn „þetta meira en hálf
fasistiska stjórnarfar", sem Nexö
talar um að sé í Finnlandi.
I Finnlandi hefir verið komið á
mjög víðtækri félagsmálalöggjöf,
eftir að Alþýðuflokkurinn -tók
jþátt í stjórnarmyndun eftir kosn-
ingarnar 1936, en út úr þeim
kosningum kom flokkurinn sem
stærsti flokkur landsins, mieð 83
þingmenn af 200. Með stjórn
landsins fara nú Alþýðuflokkur-
inn og Bændaflokkurinn, sem er
lýðræðissinnaður milliflokkur, og
Framsóknarf lokkurinn, og Uim
þessa samstjórn segir hið danska
kommúnistaskáld, að hún „beri
megnan keim hins nazistiska
stjórnarfars þriðja rikisins“. Mun
verða að virða honum það til
vorkunnar, þótt hann falisi svo
síaðreyndir í þakklætisskyni við
Stalin, sem hefir boðið honum
til Moskva og tekið sæmilega á
móti honum þar. Hinu er erfitt
að trúa, að hann viti ekki hið
sanna um stjómarfarið í Finn-
landi
1 Finnlandi hefir verið komið
á mjög víðtækri mæðrahjálp, sem
tryggir öllurn einstœðum mæðr-
um viðunanleg lífsskilyrði og
hörnum þeirra. Húsnæðisvand-
ræðin, sem hafa verið mjög mikil
í Finnlandi, hafa verið tekin mjög
rækilega til rannsóknar og mikið
verið gert til að bæta úr jþeim,
ÁTÍð 1937 var varið 15 milljónum
finnskra marka til endurbóta á í-
búðum í sveit, og í Helsilngfors
eiinni var sama ár varið 50 millj.
marka til verkamannabústaða.
í fyrra var komið á mjög víð-
tækum elli- og örorkutryggingum
í Finnlandi, sem tryggja öllum
öryrkjum og gamalmennum eldri
en 65 ára fullkominn örorkustyrk
og ellilífeyri.
Atvinnuleysi þekkist ekki í
Finnlandi. Hvergi þar sem ég
hefi komið hefi ég orðið var við
kvenfólk við eins mörg störf eins
og þar. Konur vinna þar við
sporvagnana, á rakarastofunum
'vinna eingöngu konur, og meira
að segja við byggingarvinnu
vinnur kvenfólk. En þnátt fyrir
þessa miklu atvinnu, sem nú er í
Finnlandi, er stjórnin við því bú-
in, að taka á móti atvinnuleiysi,
og leggur hún árlega 700 millj.
rnarka í sérstakan atvinnuleysis-
sjóÖ.
Nexö segir í grein sinni, að
„Finnland sé hið fyrsta land,
þar sem hafnar voru ógnarof-
söknir á hendur verkalýðnum."
En ég vil spyrja hina heittrúuðu
Moskvakommúnista hér, hvort
slíkt réttlætti árás á Finnland
nú, að endur fyrir löngu hafi
verkalýðurinn í Finnlandi verið
ofsóttur, svo að ekki sé minnst
á hitt, að það voru rússinesk að-
skotadýr, sem leiddu þær þrautir
yfir hann fyrir rúmum tuttugu
árum?
Verkalýðshreyfiog Finnlands er
mjög ung og hefir átt við meiri
örðUjgleika að stríða en verka-
lýðshreyfing annarra Norður-
landa. I finnska Alþýðusamband-
Inu eru nú um 63 þúsundir með-
lima og finnska Alþýðuflokknum
40 þúsundir. Hefir sambanidinu
og flokknum áunnizt ótrúlega
mikið til bóta á kaupi og kjiörum
finnskrar alþýðu, þegar tekið er
tillit til þess, að finnski Alþýðu-
flokkuriim og Alþýðusambandið
em þau yngstu á Norðurlöndum,
ef íslenzku samtökin em undan
skilin. Kaup verkafólks er að til-
tölu við vörðlag svipað og annars
staðar á Norðurlöndum.
Finnar em þjóð, sem hefir ver-
ið í glæsilegum uppgangi síðan
hún losnaði úr hinni rússnesku
ánauð. Rússnesk árás á Finna
Frh. á 4. siðu.
Geri hann það, hafa „gö-mlu
mennirnir" rétt fyrir sér, en við
hinir höfum rangt fyrir okkur.
Það veltur allt á því, hvort
þið trúið því að Hitler meini
það, sem hann segir, að Rúss-
land kommúnismans sé erkióvin-
urijm. EN 1>AÐ ER EKKI SATT.
Rússland hefir aldrei gert Þýzka-
lancfi neitt. Rússrand var pínt þar
til það lá á hnjánum frammi fyr-
ir Þýzkalandi og var neytt til
að undirskrifa friðarsamninga,
sem ganga langtum fengra en
Versalasamhingamir í grimd og
hefndarþörsta, og síðan sendu
Þjóðverjar bolsévismann til
Rússlands í innsigluðum járn-
brautarvagni (Lenin).
Nei, höfuðandstæðinguriim er
England.
Sovét-Rússland hefir ekkert
‘það, sem Þýzkaland sækist eftir:
heimsyfirráð og nýlendur. En það
hefir England. Þýzkaland ámarg-
vísleg reilcninigsviðskipti óupp-
gerð við England, og ekki einn
einasta atriði í þieim reikningi
mun gleymt." (Grænselös Skænd-
sel, bls. 317—318.)
Og höfundurinn siegir enn
fremur:
„Ég skrifa þetta tveim mánuð-
um eftir Múnchensamkömulag-
ið (það var í september 1938),
og nú er rekinn í Þýzkalandi sá
stórkostlegasti áróður, sem sögur
fara af, til þess að fylia þjóðina
hatri tií Englands. Blöðin i Eng-
landi getia þiessa ekki nema i
þýðingarlausum smáklausum, þó
þefir aldrei í sögumni heyrzt get-
ið um jafn hatursfullan og jafn
skxpuiagðan áróður. Hveirt einasti
blað, sem Þjóðverji lítur í, hver
kvikmynd, sem sýnd er, og svo
að heita hver einasta útvarps-
dagskrá — allt harnrar þetta
hatrið á Englandi inn í sál Þjóð-
verjans. Og allt er þetta gert
eftir skipun eins einasta manns.
Hann styður á hnappinn og á-
röðursvélin fer af stað. Hvaða
nauðsyn væri til þessa, ef eilífur
friður og skiMngur ætti ávalt að
ríkja nxilli Englands og Þýzka-
lands?“
(Hér var fyrir skömmu sýnd
sv'O nefnd Olympíumynd frá
Þýzkalandi. Hvarvetna í þeirri
mynd mátti sjá áróður gegn
Bretum, og þó hefir vafalaust
það versta verið úr henni klipt,
áður en hún fór frá Þýzkalandi.)
Það, sem hér hefir verið tekið
upp eftir hinum fræga brezka rit-
höfundi, nægir til þess að sýna
að þeir, sem vel fyigjast með í
þessurn málum, hafa fyrir löngu
séð giegnum blekkingavefinn, séð
að allt tal um fjandskap einrœð-
isríkjanna hvors í annars garð
var blekking ein og loddaraleik-
ur, aðeins til þess gert aö draga
athyglina frá því, sem var að-
alatriðið, frá því, sem þau bæði
stefndu að, meðan verið var að
búa sig nægiiega vél til sóknar
gegn þjeim aðilanum, sem einn er
í raun og veru sameiginlegur
höfuðandstæðingur alls einræðis,
en það er hið brezka heimsveldi.
*
Brezka heimsveldið er fyrir
marigra hluta sakir merkilegasta
stórveldi, sem til hefir verið og
sagan kann að greina frá.
Fram tíl síðasta ófriðar var
Bretland stærsta nýlenduríki
heimsins og engin af nýlendum
þess hafði fullkomna sjálfsstjórn.
Síðan má segja, að þróunin
hafi orðið sú, að nýfendurnar
hafi orðið sjálfstæð ríki án þess
að slíta því sambandi, sem þeim
er nauðsynlegt sér til öryggis og
framtíðarþroska.
Brezka heimsveldið er sex
sjálfstæð ríki: Stóra-Bretland, ír-
Iand, Kanada, Ástralía, Suður-
Afríka og Nýja-Sjáland. Flestum
þessara ríikja fylgja nýlendur,
sem beint heyra undir stjórn ein-
hvers þessara ríkja, og er Indland
þieiirra merkast, og lýtur það
stjórn Stóra-Bretlands sjálfs. En
Indland er á sörnu þróunar-
brautínni og öll hin samveldis-
íönd Breta hafa gengið, þ. e.
þeirri, að verða sjálfstætt riiki í
hinu brezka rí’kjasambandi. Öll
þessi sex ríki hafa sama kon-
ung. Stjörnarsikipun þeirra er lík,
en um sameiginlega stjórnarskrá
eða önnur sameiginleg ákvæði, er
bindi ríkin saman, eða sameigin-
lega framkvæmdástjórn fyrir
rikisheildina, er ekki að ræða.
Þvert á mótí eru öll þau laga-
ákvæði, sem nú eru í gildi, frá
þjóðréttarlegu sjónarmiði fyrst og
fremst til þess að tryggja sem
bezt sjálfstæði hvers einstaks rík-
Is. Brezka heimsveldið er, ef svo
mætti segja, byggt upp með það
meginsjönarmið fyriir augum, að
ekld sbuli ákveðnar með sam-
þyktum hinar sameiginlegu skyld-
ur, eða hvað þessi ríki vilji hafa
sameiginlegt, heldur hitt, að ákveð-
ið skuli, hvað þa'u ekki vilji hafa
sameiginlegt. Inn á þessa braut
hefir hin sögulega þróun borið
þau. Þau hafa varðveitt sameijg-
inlega allt það, sem mestu rnáli
skiptir fýrir þau, og sem tengir
þau rneira og betur saman en
allar samþykktir þinga þeirra
geta gert, en það er mál flestra
þeirra, saga, lifsskoðtKi og menn-
ing.
Þróun brezka heimsveldisins
befir í fáum orðum sagt verið. sú,
að frá því að vera stórt nýlendu-
ríki með sterkri yfirstjórn í
heimalandinu — Bretlandi — er
það nú frjálst rikjasamband sjálf-
stæðra ríkja, sem enga sameig-
infega yfirstjórn befir oig engin
bein lagaákvæði tengja saman.
Það er ©kki lengur vjefengt af
neinum, að hvert hinna sex
brezku sambandsríkja séu að öilu
jafn réttbá. Sérhvert þeirra er
með öllu óliáð nokkru eftirliti
af hálfu Stóra-Bretlands.
Maiigir hafa litið svo á, að
þessi þróuin brezka heimsveldis-
ins •— frá nýlenduríki í frjálst
samband jsjáifstæðra ríkja —
væri merki hnignunar og upp-
lausnar brezka heimisveldisins.
Þéir hafa skoðað málin frá því
sjónarmiði, að þegar hinar gömlu
nýlendur fengju sjálfstæði, þá
mundi þess skammt að bíða, að
þær rifu sig að öllu leyti lausar
Og gengju úr hin'u brezka ríkja-
sambandi.
En þeir menn, sem svo hugsa,
hafa algerlega rangt fyrir sér.
Brezka heimisveldið, eða rétt-
jara sagt ríkin í brezka heimswld-
inu, finna greinilega hver styrk-
ur þeim er að samheldninni og
finna, að á þann hátt einan, að
halda sem bezt saman, geta þau
til frambúðar treyst því, að verða
sjálfstæð ríki áfram.
Merkustu ályktanir um sam-
band brezku rikjanna ér að finna
í hinu svo nefnda Balfour-áliti
frá 1926.
Þar s^gir á þessa leið:
„Samveldislöndin eru sjálfstæð-
ar þjóðfélagsheildir innan hins
brezka heimsveldis, öll jafn rétt-
há og lúta á engan hátt neinu
öðru ríki í heimsveldinU, hvorki í
innanrikis- né utanríkismálum.
Þau eru sameinuð í holiustu
sinni við konunginn, sem þau
lúta sem frjálsir meðlimir hins
brezka heimsveldis."
I greinargerðinni með Balfour-
álitinu er nánar gerð grein fyrir
því, hver sú hugsjón sé, sem ber
uppi brezka heimsveldið.
Þar segir:
„Hið brezka heimsveldi bygg-
ist ekki á neikvæðri afstöðu eins
ríkis heimsveldisins til anmars,
heldur er grandvöllur þéss á-
kveðin, jákvæð hugsjón. Frelsi
og frjálsar stofnanir era lifsskil-
yrði þess, frjáls samvinna er leið
þess til framkvæmda og friðtur,
öryggi og framþróun eru tak-
mark þess.“
Á þessu áliti og greinargerð
þess byggðist hin svo nefnda
Westminster-samþykkt, sem gerð
var 1930 og sem siðain hefir verið
kölluð „stjórnarskrá brezka
heimsveldisins". Sú samþykkt á-
samt siðari viðaukum tekur af
öll tvímæli um fullkomið sjálf-
stæði hinna einstöku ríkja innan
bnezka ríkjasambandsins.
Indland er enn ekki orðið sjálf-
stætt sambandsríki, en sú þróun,
sem þar fer fram, er nákvæm-
lega hliðstæð þeirri þróun, er áð-
Ur hefir átt sér stað í þeim ný-
lendum Breta, sem nú eru sjálf-
stæð riiki í heimsveldinu brezka.
Þott þróunin gangi seinna þar,
stafar það fyrst og fremst af
því, hve íbúar Indlands eru mang-
ir og á margan hátt ósamstæðir,
og trúarbrögð, siðir og sundur-
igreining í fjöldamörg furstadæmi
tefur fyrir því, að fullt samkomu-
(Frh. á 4. síðu.)