Alþýðublaðið - 14.11.1939, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐBÐ
Forkólfar thaldsins bðrðast meðan nnnt
var ð móti santakarétti verkamanna.
Nú reyna peir að sundra samtökunum með
því að styðja klofningsstarf kommúnista í þeim
—-- ♦-----
Eltii* Flnn Jémss@si.
ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓV. 1939.
0-----------------------— \ t
ALÞÝÐUBLAÐIB
RÍTSTJÓRI:
F. R. VALÖEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN FÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU .
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906; Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heirna).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
0 --------------—-------;-*
Staríseni lyrlr it-
vinmilansa nnglinga
S TARFSEMI lyrir atvinnu-
lausa unglinga mun hefj-
ast um næ'stu helgi. Var til-
kynning um skrásetninguna í
blöðunum 1 gær og í dag.
Skráningin fer fram í dag
í Vinnumiðlunarskrifstofunni og
í Ráðningarskrifstofu bæjarins.
Verða allir piltar á aldrinum
14—18 ára, sem ætla sér að
taka þátt í þessari starfsemi að
mæta við skráninguna, því að
ekki verður hægt að veita öðr-
um viðtöku en þeim, sem láta
skrá sig.
Þessi starfsemi fyrir atvinnu-
lausa unglinga hefir átt miklum
vinsældum að fagna á undan-
förnum árum, enda er hún mjög
nauðsynleg.
í vetur verður henni hagað
með líkum hætti og áður, nema
að vafasamt er, hvort hægt
verður að hafa bóklegt nám
fyr en síðar, vegna húsnæðis-
leysis. Áður hefir bóklega nám-
ið farið fram i Stýrimannaskól-
anum, en hann er nú leigður —
og starfsemin hefir ekki yfir
fé að ráða til að leigja sérstakt
húsnæði fyrir það, því að það
myndi óhjákvæmilega draga
svo mikið úr vinnunni sjálfri.
Hins vegar verður smíðanám á
kvöldin, eins og áður, leikfimi
á morgnana, vinna á daginn og
UNDANFARNA daga hafa
blöð Sjálfstæðisflokksins
flutt hverja greinina af annarri
um verkalýðsfélögin og starf
þeirra, Greinar þessar hafa ver-
ið svo fullar af staðleysum og
fjarstæðum, að furðu gegnir.
Menn eru að vísu oft gleytíinir
bæði á meðlæti og mótlæti,. en
þó hlýtur ýmislegt, er blöð
þessi segja um verkalýðsmálin,
að vekja upp þá spurningu hjá
lesendum þeirra, hvers konar
fólk ritstjórar þeirra haldi að
lesendurnir séu.
Dagblaðið Vísir segir t. d. 10.
þ. m.:
„Um það hefir aldrei verið
ágreiningur, að verkalýðurinn
þyrfti að hafa með sér örugg
samtök til þess að gæta hags-
muna sinna, enda munu allir á
sundnám mun byrja eftir mán-
aðamótin.
Á það verður lögð rík á-
herzla, að halda starfseminni í
ákveðnum'skorðum og að mestu
leyti eins og undanfarin ár, enda
væri sízt ástæða til að draga
úr þessari starfsemi nú, þegar
erfiðleikarnir fara vaxandi hjá
fólki.
Það voru Alþýðuflokksmenn,
sem á sínum tíma hrundu þess-
ari starfsemi af stað upp á eigin
spýtur og undir eins og Harald-
ur Gúðmundsson varð atvinnu-
málaráðherra skapaði hann
þessari starfsémi fastan grund-
voll, sem að mestu hefir verið
fylgt' síðan, þó að þeir tveir
inenn, sem stjórna henni hafi
á undanförnum árum gert á
henni ýmissar umbætur.
einu máli um það, að samtökin
beri að styrkja á allan hátt
þannig að réttur verkalýðsins
verði tryggðUr eftir því sem
föng eru á“
Hvenær hefir dagblaðið Vísir
styrkt baráttu verkalýðsins fyr-
ir bættum kjörum? Hvenær
öðlaðist S j álf stæðisf lokkurinn
þann skilning, að verkalýðurinn
ætti rétt á að hafa með sér ör-
ugg samtök til þess að gæta
hagsmuna sinna? Rétt væri að
ritstjóri Vísis upplýsti um þetta
hvorutveggja, ef hann vissi
þessa einhver dæmi.
Við, sem staðið höfum í bar-
áttunni með verkamönnum og
sjómönnum, margir okkar fulla
tvo tugi ára, þekkjum þau ekki.
Við höfum allt aðra sögu að
segja.
Fyrir nær tuttugu árum síð-
an fluttist ég frá Akureyri til
ísafjarðar. Þar var þá starfandi
verkalýðsfélag, en alveg for-
ystulaust og áhrifalaust um
kaup og kjör meðlima sinna.
Verkamönnum var kunnugt um
að ég hafði áður starfað í fé-
lagsskap þeirra á Akureyri.
Fyrir beiðni þeirra tókst ég á
hendur formennsku í félagi
þeirra, af því þeir höfðu enga
völ á neinum, sem þeir treystu
til þess vegna ofsókna atvinnu-
rekenda. Ég var þá starfsmaður
ríkisins, svo atvinnurekendum
átti að vera erfiðara að beita
mig þrælatökum heldur en ó-
breytta verkamenn. Félaginu
óx brátt nokkur fiskur um
hrygg og reyndi að ná samn-
ingum við atvinnurekendur um
kaupgjald. Fyrsti samningurinn
tókst eftir mikið þóf, en aðeins
munnlegur. Þegar atvinna tók
að minnka um vorið, sviku at
vinnurekendur samninginn.
Verkamenn vildu ekki beygja
sig og neituðu að vinna eftir-
vinnu fyrir kaupgjald það, er
atvinnurekendur vildu greiða.
Út af þessu voru um 30 verka-
menn á ísafirðí setttí' á svartan
lista hjá atvinnurekendum þar
og fengu hvergi að vinna fyrir
sér í landi, nema engir aðrir
menn væru fáanlegir. Sumir
þessara manna voru sveltir og
flæmdir burtu úr bænum.
Árið eftir reyndi verka-
mannafélagið aftur að semja. Þá
fékk það ekkert svar annað hjá
atvinnurekendum en það, að
„þeir myndu hækka eða lækka
kaupið þegar þeim sýndist, án
íhlutunar óviðkomandi manna“.
Verkalýðsfélagið var 1 þeirra
augum „óviðkomandi menn“.
Bréf þetta er ennþá til í frum-
riti.
Félagið var ekki nógu sterkt
til þess að leggja út í verkfall
og Alþýðusambandið var þá
ekki nógu öflugt til þess að
veita því aðstoð. Atvinnuleysið
fór líka vaxandi þessi árin, svo
allt var atvinnurekendum í vil,
Það stóð heldur ekki á því að
þeir notuðu sér neyðina. Þegar
verkamenn komu til þeirra og
báðu um vinnu, settu þeir þeim
þau skilyrði, að þeir skuld-
bindu sig til þess með skrifl'egri
yfirlýsingu, að segja sig úr
verkamannafélaginu. Ég þarf
ekki að taka það fram, að at-
vinnurekendur þessir voru
máttárstoðir Sjálfstæðisflokks-
ins á ísafirði og að blað flokks-
ins studdi þá í þessari baráttu
gegn samtökum verkamanna.
Verkamenn áttu um það að
velja að fá enga vinnu og svelta
eða segja sig úr félaginu. Úr-
sagnir tóku að berast, en þá tók
félagsstjórnin það ráð að fá
heimild til þess að birta ekki úr-
sagnir á fundum. Þá hættu úr-
sagnirnar að koma, en verka-
menn ýmsir létu kúgast til að
gefa yfirlýsingar um úrsagnir,
en sendu þær ekki félaginu.
Vegna ofríkis atvinnurekenda
treystust þeir þó eigi til að
sækja fundi í félaginu, svo að
það varð að heita mátti óstarf-
hæft um skeið.
Loksins árið 1926, þegar kúg-
un atvinnurekenda hafði náð
hámarki sínu, tókst að safna
verkamönnum aftur almennt
inn í félagið og hefja verkfall
fyrir samningarétti félagsins og
sanngjörnum kaupkröfum.
Það verkfall vannst, en sex
ára baráttu kostaði það við
Sjálfstæðismenn á ísafirði að
fá verkamannafélagið þar við-
urkennt sem samningsaðila.
Þar með hafði verkalýðs-
hreyfingin loks fengið fótfestu
við Djúp, þrátt fyrir öfluga
mótstöðu helztu manna Sjálf-
stæðisflokksins. Eftir voru svo
allar verstöðvarnar við Djúpið
félagslausar. Var nú hafizt
handa um að stofna þar félag,
en andstaðan var engu minni
en á ísafirði af hálfu hinna ráð-
andi mánna Sjálfstæðisflokks-
ins.
í Hnífsdal komst verka-
mannafélag á fót með öflugum
liðsstyrk félagsins á ísafirði.
Þar gengu atvinnurekendur svo
langt, að þeir auglýstu lokun á
matsölubúðum og íshúsi, til
þess að reyná að kúga verka-
menn til hlýðni. Þessi auglýs-
ing er enn til í frumriti.
Á Hesteyri vildi Kveldúlfur
engan mann taka í vinnu, sem
í verkamannafélaginu var, fyrr
en Alþýðusambandið gat knúið
fram samninga.
í Súðavík náðust ekki samn-
ingar við atvinnurekendur fyrr
en eftir verkfall og áflog og þá
með tilstyrk Alþýðusambands-
ins.
í Bolungavík voru gerðar
þrjár ef ekki fjórar tilraunir til
að stofna verkalýðs- og sjó-
mannafélag. Atvinnurekendur
drápu þessi félög jafnharðan,
þangað til verkamannafélagið
þar loks fékk sig ivðurkennt sem
samningsaðila fyrir þrem árum
síðan, eftir margra vikna verk-
fall og aðeins fyrir tilstyrk Al-
þýðusambandsins.
Ég læt nægja að fara kring-
um Djúp til þess að sýna í stór-
um dráttum hvernig baráttu
verkamanna fyrir réttindum
sínum hefir verið varið. Alls
staðar hefir sama sagan endur-
tekið sig. Máttarstoðir Sjálf-
stæðisflokksins á hverjum stað
hafa alls staðar barizt gegn
verkamönnum og samtökum
þeirra af fullum fjandskap. Á-
greiningurinn hefir ekki líkt
því alltaf verið um kaupgjald-
ið, heldur fyrst og fremst inn
það, hvort verkamenn mættu
hafa félagsskap með sér, til
þess að feyna að bæta kjör sín.
Forkólfar Sjálfstæðismanna
hafa á öllum stöðum og ævin-
lega neitað verkamönnum um
þennan rétt og barizt af öllu afli
gegn því að þeir fengju hann.
Þetta er ekkert einstakt iyr-
irbrigði með Sjálfstæðismenn-
ina við Djúp, heldur hefir sama
sagan endurtekið sig umhverfis
allt landið. Svo kemur dagblað-
ið Vísir og segir: „Um það hefir
aldrei verið ágreiningur, að
verkalýðurinn þyrfti að hafa
með sér . örugg samtök til þess
að gæta hagsmuna sinna o. s.
frv.“ Stórkostlegri sögufölsun’'
er varla unnt að bera fram fyrir
íslenzka lesendur, eða hverjir
ætlast blaðið til að trúi' þessu
eftir það, sem á undan er geng-
ið?
Sannleikurinn er sá, að mátt-
arstólpar Sjálfstæðisflokksins
hafa verið knúðir til, með öflug-
um samtökum verkalýðsins, og
þá fyrst og fremst Alþýðusam-
bandsins, að viðurkenna þenn-
an rétt og þessa nauðsyn verka-
lýðsins, algerlega gegn vilja sín-
um og ekki fyrr en eftir ákaf-
lega harða baráttu verkamanna.
Sjálfstæðismenn hafa oft
bent á það, segir Vísir, „og tal-
ið það óeðlilegt að aðrir én
verkamenn væru meðlimir
í verkalýðsfélögum, og sætu
jafnvel þar í stjórn."
Hvers vegna hafa Sjálfstæð-
ismenn bent á þetta, er það af
(Frh. á 4. síðu.)
r
0>
Efíir Jónas Guðmundsson.
Niðurl.
Hvergi hefir það komið jafn
Kel fr,am og. í jæ'öu, sem forsætis-
ráÖherra Kanada, Maokenzie King,
hélt á ráÖstefnu samveldisland-
anna brjezku 1937, hvert það
framtíöarhlutverk er, sem brezka
heimsveldið teiur sig hafa.
Honum farast orð á þessa leið:
„Hið póiitíska lýðræði og. ein-
staklinigsfrelsið, sem Stóra-Bret-
landi hiefir á síðustu árum tekist
aÖ skapa innan vébanda sinna, er
til fyrirmyndar öðrum þjóðum og
ætti að véra þeiin til hvatningar.
Það á að ver,a takmarkið, sem
hið mikia brezka þjóðabandalag,
sem byggt er upp á þessum
grundvelli, stefnir að, að koma
þannig fyrir málum sínum inn-
byrðis og liaga stjórnmálum sín-
um þannig, að þau geti nú á 20.
öldinni lagt sinn skerf til lausnar
hinna alþjóðiegu vandamála,
svo þau geti orðið leyst á frið-
samlegan hátt. Alvpg sérsta-kiega
er ástæða til að stefna að þessu
vegna þess, hve vel þessi tilraun
hiefir tekizt, því að það mundi
hafa sams konar þýðingu fyrir
velferð alis mannkynsins, sem
þáð nú þegar hefir haft fyrir
hið brezka heimsveldi.“
Hér kemur fram svo skýrt sem
verða má, að brezku samveldis-
löndin telja sig hafa heimssögu-
legt hlutverk að inna af hendi.
Fjöldi ummæla fómstumanna
annara samveldislanda hefir og
Prriigið í sömu átt undanfarin ár.
Bretar voru sú þjóð, sexn lengst
trúði því, að Þjóðabandaiagið
gæti leyst alþjóðavandamálin. En
Þjió'ðabandalagið var hugsjön,
sem reynt var að framkvæma
áður en þjóðirnar voru orðnar
nógu þroskaðar til þess að skilja
þýðingu henn’ar.
Brezka heimsveldið hefir nú
sett sér það markmið, að skapa
nýtt ÞjáÖabandalag, sem taki við
hugsjónum og kostum Þjóða-
bandalagsins í Genf, en f-oirðist
galla þess.
Brezka heimsveldið vinnur nú
markvisst að uppbyggmgu nýs
Þjóðabandaiags, sem ekki bygg-
ist á kúgun eða undirokun neinna
þjóða, bandalags, sem ekki verð-
ur nein baktjaldamakksstiofnun
fyrir drottnunargjörn hér\'eMi,
heldur raunverulégt bandalag
frjálsra og sjálfstæðra þjöða, s-em
vilja vinna í sameiningu að því
að tryggjia frelsi sitt og lífskjör
þegna .sinna og sameiginlega
mæta óréttinum, kúguninni ög yf-
irdriottnuninni, hvar sem hún
kemur fram.
Þagar litið er á brezka heims-
vieldið frá þessu sjiónarmiði,
|| munu allir s-annfærast um, að
innan vébanda þess ríkir engin
sú pólitísk misklíð, er valdið g-eti
sundrungu þ-ess, eins og stundum
er reynt að halda fram, heldur
vinnur hér stærsta ríkisheild ver-
aldarinnar, siem telur um 500
milljónir mauiut og ræður yfir ó-
grynni fjár, markvisst að ákveðnu
fyrirfram settu takmarki. Því tak-
marki, að gera hið brezka heims-
valdi að kjamanum í nýj'u, vold-
luigiu þjððabandialagi, sem byggist
í öllum meginatriöum á sömU
gmndvallarreglum og gildia nú
orðið innan hins brezfea heims-
veldis.
Nú þegar má t-elja að Frakk-
Iand. með nýlendum sínum hafi
fskipað sér í þetta bandalag, jafn-
vel fastar en sum samveldislönd-
in. Veldur því fyrst og fremst
hætta sú, sem Frakkl-and er í
vegna einræðisríkjanna þri|ggja,
Þýzkalands, ftalíu og Spánar,
sem ligigja að Frakklandi.
Og öllum er lj-óst, hver næsta
þjóðin er, sem stefnt er a-ð að
fá sem virkan þátttakanda hins
nýja bandalags. Það eru Banda-
ríki Norður-Ameríku. Þar hefir
„hinn brezki andi“ nú þegar
sigrað glæsilega með aflnámi
hlutleysislaganna, þar sem Ame-
ríka er m-eð því gerð, til að
byrja með, að vopnabúri lýðræð-
isþjóðanna.
Og Bretar vinna enn annars
staðar áð sköpun hins nýja
þjóðabandalags. Einn merikileg-
astl þátturinn í þessari nýsik-öpun j
ier nú áreiðanl-ega að gerast í
Asíu. Tyrldand hefir þegar g-erzt
aðili að hinum „lausl-egu“ friðar-
samt-ökum Br-eta, en þau eru á-
v-allt undanfari hins stigsins, að
fastara verð-i bundist saman. Og
Tyrldand vinnur nú að þvi að
k-oma á sambandi milli sín -og
Afganistan, Iran (P-ersíu) Irak og
Egyptalands og iafnv-el Rúmenía,
en -öll þessi ríki styðja stefnu og
viðleitni Breta.
*
Einræðisríkjunum er þ-essi
stefna brezka heimsveldisins vel
ljós. Henni er jafnt st-efnt gegn
þeim öllum, þó að Bretiar hins
vegar rnuni vel g-eta hiugsað sér
að þjóð, sem býr við einræði,
geti gerzt aðili að bandalagi þess, ■
ef fyrlr henni vaka ekki neinir
kúgunar eða stórveldisdraumar.
Einn meginþátturinn í heims-
veldisstefnu Breta er að láta inn-
anlandsmál þjóð-anna sem m-est
afskiptalaus, en sameina þær til
átaka gegn utan að komandi of-
bel-di og kúguin.
Einræðisríkin — sérstaklega
Þýzkaland — hafa g-ert margar
tilraunir til þess að hindra Breta
í framkvæm-d þessarar hugsjónar.
Og um skeið h-orfði svo í stjórin-
málum Englands, að blekkingin
nmndi takast. V-ann þar miest að
„hinn sérstaki fulltrúi Þýzkalanids
í afvo [munarm álum‘ ‘, v-o:n Rib-
bentrop, sem þá var sendih-erra í
London. Afl-eiðingar þessara til-
rauna vom m-eðal annars þær,
að Játvarður VIII. varð al-drei
krýn-dur konungur Bretlands og
Anthony Eden varð að fara frá
sem utanríkism-álaráðherra Bret-
lan-ds, sv-o aðeins tven-t sé nefnt.
En gæfa Bretaveldis varð ó~
gæfunni yfirsterkari í þetta sinn
ein-s og svo oft áður.‘
Þeim mönnum, sem sáu í gegn
um vefinn, sem einræðisríkin
v-oru að vefa umhverfis England
tókst að opna augu þeirra manna
sem raingt stefndu, fyrir' því, hvar
komið væri. Af þeim ástæðum
er hin hamslausa gremja einræð-
(isríkjanna í garð Bretlands. Þau
vita, að eina ríkjasamband heims-
ins, sem er þess megnugt, að
feoma þeim á kné, er brezka
heimsveldið. Þau vita, að falli
eitt einræðisrikið, er öðru hætt.
Hvar stæði Rússland ef Þýzka-
Iand félli frá nazism-a o-g tæki
upp lýðræði, eftir það sem nú
hefir gerzt? Hvergi mundu dóm-
arnir um Rús-sland verðia aðriren
þeir, að það væri ræningi, sem
notaði sér aðst-öðu sína til að
kúga lítilmagnann -og niðast á
þeim, sem berst við -ofureflið.
Þau vita, að takist ekki Bret-
um að fá aðrar þjóðir til að
skipa sér í fylkingu gegn ein-
ræðisrikjunium, tekst engum það,
og þau vita að hin brezka sókn
á þessu sviði er ekki nein dæg-
urfluga heldur markviss sókn að
settu marki.
Af þessum ástæðum er brezká
heimsveldið hinn sameiginlegi
andstæðinigur allra einræðisrikj-
anna.
Að brj-óta á bak aftur einræðis-
stefnurnar sem hafa sýkt heim-
inn sv-o að nú er allt það að
glatast, sem heitiir menning og
fnelsi og sem þj-óðirnar hafa
stefnt -að á umliðnium árum.
Allt ben-dir til þess að ítalía
lendi út úr emræöisríkjasamband-
inu en aftur takist fullkomið
(Frb. á 4. síðui)