Alþýðublaðið - 21.11.1939, Side 3

ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓV. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Aipliigl I gœr:
Frofflvarp n almennan rinnnskéia
ríkisins flntt af lenntamálanefnd.
-----4------
Stefnt er að almennrl þegnskylduvinnu
segir i grelnargerð fyrir frumvarpinn.
.— »
AUNDANFÖRNUM ÁRUM hefir mikið verið rætt um
hvað gera skuli til hjálpar atvinnulausum unglingum
og margar tillögur hafa komið fram um það.
Tvær merkar tilraunir hafa verið gerðar í þessa átt.
Um það leyti sem Haraldur Guðmundsson varð atvinnu-
málaráðherra setti hann á fót með samvinnu við Reykja-
víkurbæ starfsemi fyrir atvinnulausa unglinga og er þessi
starfsemi enn rekin. Þessi starfsemi hefir átt mjög miklum
vinsældum að fagna og hefir verið mikil þátttaka í henni.
Er hún rekin hvort tveggja í senn, sem atvinnubót og nám-
skóli, þannig að þátttakendur eru uppteknir við hana næst-
um allan daginn. Hefir starfsemin verið rekin undanfarin
ár frá því í nóvember og fram í mars. Þetta fyrirkomulag
hefir gefist vel.
Þá er vinnuskóli Ludvigs Guðmundssonar, sem starfræktur
hefir VCrið í tvö sumur. Erlendis, sérstaklega á Norðurlöndum
hafa verið stofnaðir margir vinnuskólar, en hér hafa þeir aðeins
verið á tilraunastigi-
Nú hefir menntamálanefnd alþingis borið fram frumvarp um
stofnun almenns vinnuskóla ríkisins. Er frumvarpið flutt að til-
hlutun forsætisráðherra, en undirbúning þess hefir Lúðvig Guð-
•-----------------------•
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
t fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
490Q: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðj an.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
•-----------------------♦
Útvarpið oi rðss
nesbiakeytii.
EINS ósvífinn og ábyrgðar-
laus fréttburður og ríkis-
útvarpið leyfði sér á sunnu-
dagskvöldið um skeytasending-
arnar hingað frá Rússlandi
væri áreiðanlega hvergi hugs-
anlegur í nálægum löndum.
Hjá engri nágrannaþjóð okkar
myndi það viðgangast, að rík-
isútvarp væri þannig notað til
þess að breiða yfir ávirðingar
flokks, sem uppvís er að því að
starfa í þjónustu erlends stór-
veldis á móti sinni eigin þjóð,
og reyna að snúa rökstuddri
gagnrýni á honum upp í árás á
þann, sem hefir leyft sér að
stinga á kýlunum.
Það er fullkomlega kunn-
ugt af blaðafréttunum um þetta
mál, áður en ríkisútvarpinu
þóknaðist að gera það að umtals
efni, um hvað hér er að ræða.
Alþýðublaðinu barst í byrjun
vikunnar sem leið örugg vit-
neskja um það, að Rússar hefðu
síðan í ársbyrjun 1938 varið um
160 þúsund krónum fyrir sím-
skeyti til kommúnista hér á
landi- Meginið af þessum sím-
skeytum hefir verið birt í áróð-
ursskyni fyrir Rússland í Þjóð-
viljanum. Þessa frétt birti Al-
þýðublaðið á miðvikudaginn og
bénti á, hve alvarlegt það væri,
að hér skuli vera starfandi
flokkur og blað, sem væru
studd af erlendu stórveldi með
svo stórkostlegum fjárfram-
lögum, því engum heilvita
manni dettur 1 hug að hér sé
um neitt annað en hreinan og
beinan stuðning að ræða, hvers
svo sem Rússar kunna að vænta
sér í staðinn. Öll aðalblöð bæj-
arins tóku þessa frétt upp úr
Alþýðublaðinu og voru á einu
máli með því um það, hve al-
varlegt þetta mál væri fyrir
þjóðina. Tíminn prentaði frétt-
ina meira að segja orðrétta upp
úr Alþýðublaðinu. Og Þjóðvilj-
inn treysti sér ekki til .þess að
mæla í móti að hún væri á rök-
um reist, en svaraði að öðru
leyti með venjulegum skætingi
til Alþýðublaðsins, sem ekkert
kom málinu við.
í Vísi var fáeinum orðum
eytt að því, hvar Alþýðublaðið
myndi hafa fengið þessa vit-
neskju. En að sjálfsögðu er það
algert aukaatriði í málinu, fyrst
fréttin var sönn og Þjóðviljinn,
sem í hlut átti, varð sjálfur að
viðurkenna það. Getgáta var
sett fram um það, að heimild
Alþýðublaðsins myndi hafa
verið skýrsla frá póst- og síma-
málastjóra til fjárveitingar-
nefndar alþingis. Um það lét
Jónas Jónsson, formaður fjár-
veitingarnefndar, nokkur orð
falla í Tímanum á laugardag-
inn, en viðurkenndi, að þó hann
hefði ekki óskað þess, að efni
þeirrar skýrslu væri birt, þá
hefði sér fundizt, þegar hann
sá fréttina í Alþýðublaðinu, að
þjóðin hefði einmitt átt sérstak-
an rétt á að fá þessa skýrslu.
En útvarpsstjóri virðist hafa
verið og vera á öðru máli- Því
að hann lét útvarpið þegja um
þessa frétt svo lengi, sem unnt
var, enda þótt honum væri
bent á hana og þýðingu hennar
þegar á fimmtudag. Strax það
er meira en einkennileg fram-
koma af hálfu útvarpsstjórans,
þótt ekki sé nema með tilliti til
þess, hvað útvarpið telur ann-
ars í frásögur færandi. En mað-
ur getur getið sér þess til, hver
orsökin hafi verið, eftir að út-
varpið gerði þetta mál að um-
talsefni á sunnudagskvöldið á
þann hátt, sem hlustendum þess
er kunnugt.
í gegnum frétt útvarpsins
um þetta gekk eins og rauður
þráður viðleitnin til þess að
breiða yfir það brot kommún-
istaflokksins og blaðs hans, að
hafa starfað hér með stórkost-
legum fjárframlögum frá er-
lendu stórveldi og rekið áróður
fyrir það, og læða því inn hjá
hlustendunum í staðinn, að Al-
þýðublaðið hefði gert sig sekt
um eitthvað óheiðarlegt, helzt
skjalaþjófnað, með því að birta
vitneskju sína um skeytasend-
ingarnar. í þessu skyni var rif-
inn út úr samhengi og lesinn
upp langur kafli úr grein Jón-
asar Jónssonar í Tímanum á
laugardaginn, en þess vandlega
gætt að hætta lestrinum áður
en komið var að viðurkenningu
hans á því, hve sjálfsagða kröfu
þjóðin hefði átt til þess, að fá
þá vitneskju um málið, sem Al-
þýðublaðið birti. Og til þess að
gera hlut hinna rússnesku er-
indreka hér sem beztan þótti
útvarpinu að endingu nauðsyn-
legt að koma skætingi Þjóð-
viljans til Alþýðublaðsins á
framfæri, enda þótt erfitt væri
að sjá, hvað hann kom málinu
við.
Þannig þóknaðist ríkisút-
varpinu, aðalfréttastofnun
þjóðarinnar, að skýra frá hin-
um alvarlegu og rökstuddu
upplýsingum um starfsemi
kommúnista hér á landi- Slík
þjónusta við flokk, sem starfar
hér með fé frá erlendu stórveldi
að áróðri fyrir það, er svo mikið
hneyksli, að það ætti að kösta
útvarpsstjórann stöðuna, nema
því aðeins að trygging fengist
fyrir því, að slíkt kæmi aldrei
fyrir aftur. En það er ekki í
fyrsta sinn, sem útvarpið hefir
þannig verið notað fyrir komm-
únista hér, enda er það kunn-
ugt, að við útvarpið starfa með
fullri vitund útvarpsstjórans
fleiri en einn kommúnisti — og
hann sjálfur virðist standa
grunsamlega nærri þeim — og
geta menn, jafnvel þótt þeir
vissu það ekki af mörgum
dæmum úr fréttaburði útvarps-
ins, gert sér í hugarlund af öll-
um vinnubrögðum þeirra ann-
mundsson annast að mestu leyti.
Frumvarp þetta er allmerki-
legt, hvort sem menn eru sam-
mála því að öllu leyti eða ekki.
Málið var til fyrstu umræðu í
neðri deild í gær- Bjarni Bjarna
son hafði framsögu og talaði
nokkuð um frumvarpið, en síð-
an var því vísað til annarrar
umræðu.
Aðalefni frumvarpsins er eft-
irfarandi:
ars staðar, hvort þeir muni ekki
reyna að nota sér þá aðstöðu
sína.
Slíkt ástand við útvarpið er
ekki viðunandi lengur fyrir
þjóðina. Þar verður að taka í
taumana-
Ríkisstjórninni er heimilt að
láta starfrækja vinnuskóla fyrir
unga menn, og nefnast skólar
þessir einu nafni hinn almenni
vinnuskóli ríkisins.
Tilgangur starfseminnar er:
a) að veita þátttakendum heil-
brigt vinnuuppeldi, leiðbeina
þeim í vinnutækni og veita
þeim fræðslu um almenn lög-
mál vinnunnar, b) að venja þá
á stundvísi, hirðusemi og aga,
c) að efla líkamshreysti þeirra
með heilnæmu viðurværi, ein-
faldri aðbúð og iðkunum í-
þrótta, d) að glæða með þeim
áhuga og skilning á félagslífi
og samstarfi, og e) að vekja með
þeim starfslöngun og virðingu
fyrir vinnunni.
Fræðslumálastjórnin hefir
yfirstjórn skólanna og tekur
sér til aðstoðar búnaðarmála-
stjóra, skógræktai'stjóra ' og
aðra þá, er ætla má, að bezt
skyn beri á verkefni þau, sem
skólunum eru valin í hvert
sinn-
Aðeins þjóðnytjaverk.
Framkvæmdir vinnuskóla
skulu vera þjóðnytjaverk, svo
sem: Nýbýlaræktun. Fyrir-
hleðslur og áveitur. Skógrækt.
Sandgræðsla. Lendingarbætur
fyrir báta í litlum kauptúnum
eða verstöðvum, sem ekki geta
staðið straum af slíkum fram-
kvæmdum- Lendingarbætur
fyrir flugvélar, einkum í kaup-
túnum og sveitum. Fjallvegir
milli héraða og ferðamanna-
leiðir til afskekktra, fagurra og
skemmtilegra staða. íþrótta-
svæði, sólskýli, sundlaugar og
lögun á sjávarströnd, til sund-
iðkana nálægt kaupstöðum,
kauptúnum, öðru þéttbýli og
sumargististöðum. Vernd og
viðhald náttúruminja og fornra
mannvirkja, Aðstoð við vís-
indalegar rannsóknir rann-
sóknarleiðangra, fyrst og fremst
í þágu atvinnuveganna, en
einnig þegar um er að ræða
hvers konar rannsóknir á eðli
landsins og íbúa þess, svo sem
rannsóknir í landafræði, veður-
fræði, dýrafræði, mannfræði,
heilbrigðisfræði, einnig forn-
leifarannsóknir o. s. frv. Hvers
konar almenn hjálparstarfsemi,
sem þörf er á vegna hættu eða
(Frh. á 4. síðtt.)
þakka að gegna þvi- Skylt er mér
að viðurkenna það, er J. P. gefst
úpp á að finna því stað, að ég
háfi notað pólitíska aðstöðu mína
fnemur en nú var greint mér til
atvinnuaukningar og tekna, læt-
úr hann farast fyrir að ljúga i
páð skarð. Og er þess getanda,
sein gert er. Við hinu er ekki að
búdst, að hann taki fram í
þessu sambandi, að ég hafi ekki
heýnzt háskalegur dragbítur á
þau skattalagaákvæði, sem stýfa
rækilega háar launagreiðslur og
er hin virkasta ráðstöfun til al-
mennrar launajöfnunar, eins og
þeim málum er háttað hér á
landi-
Mér skilst, að vandlæting J. P.
um fjármáláóreiðu í sambanii
viö opinbera starfrækslu beinist
að þessum atriðum:
1) Menn nota sér pólitíska að-
stöðu sína til að krækja sér ó-
yerðugir í launuð opinber störf,
sem hann kallar einu nafni bit-
linga og er hrópyrði.
2) Opinberir starfsmenn láta
margborga sér vinnu síma, sem
þeir rækja iila, hrúga utan um
sig óþörfu starfsliði, einkum skip-
uðu vinwm og venzlafólki, unz
risið er upp skrifstofubákn um
hvern hégóma. Þeir skirrast jafn-
vel ekki við að taka þjófshendi
opinbert fé til gjafa, skemmci-
ferða og veizluhalda og hirða
aldrei, til hvers kostnaðar óspil-
un- þeirra leiðir fyrir hið opin-
b*ra.
3) Allt þetta veldur síðan sí-
hækkandi kostnaði við ríkisbú-
skapinn og siðlausum umfram-
greiðslum á ríkisreikningum, unz
ríkisgjaldþrot er yfirvofandi eða
óumflýjaniegt.
Ýmsu þessu má að sjálfsögðu
finna stað og einstök dænii. Tök-
um J. P. sjálfan. Vemm nær-
gætnir við hann og finnum okkur
ekki til, að haun, bitlingahatan-
inn, lætur það ekki á sig fá, að
hann ve,it ekki, hvað er upp eða
nliður, aftur eða fram á reikningi,
en potar sér í fjárveHinganefnd
og fram fyrir kunnáttumenn til
að endurskoða ríkisreikningana,
hælir sér enn í bitling og er að
vísu byrjandi, en þegar orðinn
einna efnilegastur í kapphlaup-
inu. Þetta er allt rétta megin við
lágmarkskröfuna. Hitt er verra
fyrh- hann, en öðrum til gamans,
að jafnvel hana stenzt hann ekki.
Fyrir endurskoðun rikisreikn-
inganna ber honum 1250 kr.
greiðsla samkvæmt ákvæðum
fjárlaga, hvorki meira né minna.
Hér er um ákvæðlsvinnu að ræða.
Fyrir þessa fastákveðnu greiðslu
tekur hann að sér að rýna í,
að fylgt sé sem allra bezt fjár-
lögunum, lætur hendur standa
fram úr ermum og refsar á báðar
hendur. Umframgreiðsilur mega
alls ekki eiga sér staðl Þegar
lokið er þedrri upphæð, sem áætl-
uð hefir verið til matar sjúkling-
um á ríkisspítölunum, á að hætta
að gefa þeim að borða, það sem
eftir er af árinu *— þó að það
væri í október! Mundi nú ekki
mega ætlast tií, að hann gætti
vandlega síns liðar og einmitt
þessa liðar: fastrar þóknunar,
sem hann ræður sig fyrir til að
vanda um við aðra — til að
svívirða þá, ef þeim tekst ekki að
láta hinn vandséðasta rekstur
standa í járnurn við löngu á-
kveðnar áætlunarupphæðir fiár-
laganna. En gerir hann það? Sér
hann um, að hann fari ekki- fram
úr áætlun? Nei! Ekki aldeilis!
Ef guðs blessun hefir nokkurn
tíma fyligt mumnbita, hefir hún
fýlgt þessuim 1250 kr. bita J. P.
Það er ný útgáfa af kraftaverka-
söigunni um fimm brauðin og
fiskana tvo — með þeim skils-
mun, að sá klieppur fyigir ekki
fyrri sögunni, að þar gneint
kraftaverk hafi leitt af sér aðrar
eins Umframgreiðslur á ríkisreikn-
ingunum í Gyðingalandi og séð
er, að kraftaverk J. P. gerir hér.
Er það fyrst að greina, að J. P.
klígjar ekki við að láta greiða
sér í heimildarleysi fjárlaganna
4Ö0 kr. eða 32°/o uppbót á þókn-
Unina og mun kalla ferðakostnað
norðan frá Akri, en verður ekki
að leyfiiegra. Hugsum okkur því-
líkar uppbætur á skáldastyrkiua,
sem nákvæmlejga sama máli
gegnir um. Mér er annars tjáð,
að prívatbíll frá Reykjavík norður
þangað og til baka aftur kosti
liölega 100 kr., og hefir hann eftir
því ekki staðizt fyllilega kostnað-
ion af að hafa tvo til reiðar í
tvær reisur. En að vísu mun hann
hafa getað notað sömu ferðina til
annars bitlingastarfs, sem rækja
mátti með hinu, og sá erill ekki
látinn með öllu ólaunaður, enda
ekki blakað hendinni á móti.
Tvisvar þarf hann og að fara á
hinu sama ári til alþingis á opin-
beran kostnað. Deilist slíkur mað-
ur víða til ferðalaga á stuttum
tíma, og þarf mikla útsjón til,
að þeim slái ekki saman.
Þetta voru brauðin, en nú eru
fiskarnir eftir. Utan um þetta ve-
sæla 1250 kr. endurskioðunarstarf,
sem alþjóð er nú kunnugt, af
hve mikilli þekkingu og vand-
virkni hefir verið rækt, hefir J.
P. verið svo farsæll að lát asér
takast að hlaða mikilli starf-
rækslu og stofna til hennar nýjia
opinbera skrifstofu, en á henni
hafa unnið meira og minna í
sumar ekki færri en samtals
fimm efldir menn. Var sú átylla
fundin til, að fjárveitinganefndin
hafði viljað láta semja nákvæma
skrá yfir launþega ríkisins og
greiðslur til þeirra. Mátti vita-
skuld gera þetta á þeim ríkis-
skrifstofum, sem fyrir voru, og
með sáralitlwm aukakiostinaði.
Þarf ekkí um að geta, að til
þessarar atvinnubótavinnu J. P.
er ekki ætlaður einn eyrir á fjár-
lögum, ekki einu sinni, að haft
væri fyrir því að bera málið upp
í fjárveitinganefndinni, hvað þá
að leitað væri heimildar alþingis,
sem eitt hafði gildi. Er hér skák-
að í því hróksvaldi umburðar-
lyndisins, að ekki verði sakazt
Um orðinn hlut og allt samþykkt
og greitt eftir á.
Um mannval á þessa skrifstofu
J. P. kann ég fátt að segja.
Með vissu var þar einn sveitungi
hans, en ©kki hefi ég rakið saman
ættÍT þeirra. Um vinnubrögðin
vísa ég til ríkisbókhaldsins. Þar
segja þeir þá sögu betur en ég,
ef ekki hittir svo á þá, að þeir
séu orðlausir yfir, sem vel getur
komið fyrir. Miklu ritverki var
skilað til prentunar samkvæmt
sömu heimildum og annað, en
fljótlega kippt aftur og að svo
stöddu tæplega reynzt prent-
hæft fyrir hvers konar lokleys-
ur, að vísu ékki síður vantal en
oftal. Fara af því ýmsar fregn-
ir, og færi betur, að það væri
miklu betur en óunniði.
Hefi ég fyrir satt, að á fundi í
fjárveitinganefndinni hafi nýlega
af hendingu verið sannprófaðar
upplýsingar handritsins um
launagreiðslur til þriggja embætt-
ismanna og munað 2000 kr. á
einum.. 3000 kr. á ö'ðrum og 5000
kr. á hinum þriðja. Er þá mælt,
að J. P. hafi skundað út, án þess
þó að grýta nokkru á gólfið, en
liklega hefir Alþingishússgarður-
inn með h.inum þénugu trjám
verið lokaður, því að sést hefir
hann á kreiki síðan.
Til þess að allt sé fullkoimnað
eftir forskrift spillingarinnar og
ritningum kraftaverkanna er nú
risnunnar einnar vant. En jafnvel .
hún iætur sig ekki án vitnis-
burðar. Hér á dögunum voru
leystar landfestar á stærsta ríkis-
skipinu, því sí'ðan „navígerað“ á
hringsóli hér um nöfnina, líkt og
þégar drengir fleyta skeijum á
polli, þótti annarlegt háttalag og
vakti almenna athygli. En hvað
mwndu menn ekki hafa síagt, ef
þeir hefðu vitað, að svo hét sem
fjárveitinganefnd alþingis —
nefnd J. P. — stæði fyrir sigl-
inigunni, áreiðanlega hin ósjóað-
ásta nefnd í öllu þinginu og ekki
vitað, að hún Iegði stund á út-
gerð eða ætti nokkur umráð rík-
isskipanna. Og að vísu mun
nefndin hafa verið álíka við þetta
xiðin og skrifstofuhald það, er
að ofan greinir. Var hér raunar
mikið boð inni og höfðinglegar
veitingar áfengra drykkja iog
annarra krása. Og svo einkenni-
lega vildi til, að þar bar einna
mest á herra skrifstofustjóra J.
P. við ræðuhöld og alla risnu.
Gerði hann ýmist að dilla eyrum
manna með sinni munaðarljúfu
rödd eða lyfta glasi til boðsgest-
anna imeð hýru brosi, svo sem
væri hann magister bibendi hófs-
ins. Ollum þingmönnum hafði
náðarsamlegast verið boðið með
konum sínum, og varð sam-
göngumálaráðherrann meðal ann-
arra fyrir þeirri náð. En að visu
mun hann hafa verið vant við
*j*. á 4. atet.