Alþýðublaðið - 22.11.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 22. NÓV. 1939
ALÞVÐUBLAÐI0
—— ------------------—
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru han>:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFQREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
i----------:-------------•
ENGINN mun neita því, að
það hljóti að vera erfitt
verk fyrir alþingi, að ganga frá
fjárlögunum í þetta sinn. Það
má telja víst, að margir út-
gjaldaliðir þess oþinbera hækki
verulega og nýir bætist við af
völdum stríðsins og þeirra
vandræða, dýrtíðar og atvinnu- ‘
leysis, sem það hefir í för með
sér, en hitt er miklu erfiðara
að sjá fyrir, hversu miklar tekj-
urnar reynast af núverandi
tekjustofnum ríkisins undir
þeim skilyrðum, sem nú eru að
skapast.
Blöðum Sjálfstæðisflokksins
hefir að vísu ekki orðið mikið
fyrir að leysa úr þessum vanda
— á pappírnum. Þau hafa, á
sama tíma og nágrannaþjóðir
okkar á Norðurlöndum hafa
talið nauðsynlegt að stórauka
fjárframlög til opinberra fram-
kvæmda í því skyni að mæta
érfiðleikum stríðsins, boðað
okkur hér heima sparnað á fjár-
lögunum, niðurskurð á fjár-
framlögum til opinberra fram-
kvæmda, sem allra meina bót.
í heilabúi fjármálaspekinganna
við Vísi og Morgunblaðið virð-
ist það vera algert aukaatriði,
hvort atvinnuleysi og neyð af
völdum stríðsins skapar öng-
þveiti og innbyrðis ófrið meðal
þjóðarinnar, ef aðeins er hægt
að stæra sig af sparnaði á fjár-
lögunum. Lengra virðist skiln-
ingur þeirra á þjóðarheill ekki
ná.
Alþýðuflokkurinn er á allt
öðru máli um það, hvað þjóð-
arheill heimti á þeim tímum,
sem nú eru. Hann er þeirrar
skoðunar, eins og þeir flokkar,
sem nú fara mð stjórn hjá ná-
grannaþjóðum okkar á Norð-
urlöndum, að eins og nú horfir
um atvinnumöguleika vegna
minnkandi aðflutnings á hrá-
efnum og framleiðslutækjum af
völdum stríðsins, sé ekkert vit
í því að ætla sér að spara svo
nokkru verulegu nemi fjár-
framlög til opinberra fram-
kvæmda. Þvert á móti. Meðan
á stríðinu stendur getur það
hjal, sem blöð Sjálfstæðis-
flokksins eru stöðugt með um
sparnað í stórum stíl á opin-
berum fjárframlögum, ekki
verið neitt annað en ábyrgðar-
laust og hættulegt lýðskrum.
Þar með er ekki sagt, að AI-
þýðuflokkurinn sé því mótfall-
inn að fyllstu varúðar sé gætt
í fjárframlögum þess opinbera
og reynt sé að draga úr þeim
þar, sem hægt er, án þess að
rýra atvinnumöguleika þjóðar-
innar. Á nokkrum útgjaldalið-
um er slíkur sparnaður heldur
ekki nema eðlileg afleiðing
þess, að stríðið hefir takmark-
að möguleikana á þeim fram-
kvæmdum, sem fyrirhugaðar
hafa verið, eða jafnvel í ein-
stökum tilfellum gert unnt að
komast af með minni fjárfram-
lög en áætluð voru hingað til.
Þar, sem svo stendur á, er eng-
inn ágreiningur um það milli
stjórnarflokkanna, að dregið
skuli úr útgjöldunum fyrst um
sinn.
Þannig mun stjórnin hafa
lagt það sameiginlega til við al-
þingi, að fjárframlag til fiski-
málanefndar, að upphæð 450
þús. kr., verði fellt niður 1 þetta
sinn, þar sem ekki mun þykja
tiltækilegt vegna hinnar gífur-
legu verðhækkunar á skipum,
að ráðizt verði í togarakaup
eins og nú stendur, en hins veg-
ar fyrirsjáanlegt, að tekjur
hennar muni aukast svo, að hún
geti haldið uppi framkvæmd-
um, þótt þetta fjárframlag rík-
isins verði fellt niður. Þó er
sennilegt Bð það komi enn til
athugunar, hvort hún vrði ekki
að halda einhverjum hluta þess
til styrktar nýj um hraðfrystihús
um. Þ ámun einnig hafa orðið
sa nkomulag un; ]>aö a" lækka
framlag til strandferða um 200
þús. kr. og hafa Súðina í milli-
landasiglingum, til landhelgis-
gæzlu um aðrar 200 þús. kr.
með því að hægt sé að komast
af með minni landhelgisgæzlu
síðan erlendir togarar hurfu
héðan. Þá er og einnig sam-
komulag um það, að lækka
framlagið til byggingar- og
landnámssjóðs um 150 þús. kr.,
til verkfærakaupasjóðs um 60
þús. kr. og að endingu fram-
lagið til nýrra vita um aðrar 60
þúsundir.
Það er hins vegar ekki rétt,
sem Vísir hélt fram í gær (og
Þjóðviljinn), að nokkurt sam-
komulag hafi náðst í stjórninni
um það að lækka fjárframlög
til nýrra vega um 162 þús. kr.
En tillaga mun hafa komið
fram um það frá ráðherrum
Sjálfstæðisflokksins. Af þeim
mun því einnig hafa verið
hreyft að draga úr þremur stór-
um útgjaldaliðum, framlaginu
til atvinnubóta, sem nemur 500
þús. kr. (Þjóðviljinn fór með
þau ósannindi í feitri fyrirsögn
í gær, sem að vísu var ekki
nema hans von og vísa, að það
væri tillaga stjórnarinnar allr-
ar), jarðræktarstyrknum, sem
er 580 þús. kr., og framlaginu
til alþýðutrygginganna, sem
nemur 545 þús. kr. En fyrir Al-
þýðuflokkinn kemur það að
sjálfsögðu ekki til mála, að
ganga inn á nokkurn niður-
skurð á þessum framlögum, sem
afkoma og velferð þúsunda
veltur á á þessum tímum. Og
það verður að teljast harla ó-
líklegt að svo vanhugsaðar til-
lögur fái nokkurn byr á meðal
fulltrúa þjóðarinnar á alþingi.
Það hefir aldrei verið nauð-
synlegra en nú að leggja fram
ríflgt fé til vegavinnu og at-
vinnubótavinnu, enda engin
fjárframlög þess opinbera, sem
veita eins mörgum atvinnu og
þau. Og um fjárframlagið til
alþýðutrygginganna er það að
segja, að ekki væri óeðlilegt,
þótt fram kæmu kröfur um að
það væri hækkað, þegar flestar
lífsnauðsynjar hafa hækkað
stórkostlega í verði. Hitt er ó-
skiljanlegt, hvernig nokkrum
getur dottið slík fjarstæða í hug
að það verði lækkað á þessari
stundu.
Farsóttir og manndauði
í Reykjavík vikuna 29. okt.
— 4. nóv. (í svigum tölur næstu
viku á undan): Hálsbólga 68
(63). Kvefsótt 115 (125). Iðra-
kvef ý4 (25). Kveflungnabólga
1 (4). Taksótt 1 (0). Hlaupabóla
0 (ý). Heimakoma 0 (1). Manns-
lát 10 (5). Landlæknisskrifstof-
an. (FB.)
Sjömem bera fram frnmv.
nm striðstryQQingar sinar.
-----»
Á grandvelli samninganna, sem gerðir
hafaverið milli þeirra og úfgerðarmanna
SIGURJÓN Á. ÓLAFS-
1SON formaður Sjó-
mannafélags Reykjavíkur,
flytur á alþingi frumvarp
um stríðsslysatryggingu sjó-
manna.
Segir í greinargerð fyrir
frumvarpinu, að eins og
kunnugt sé hafi sjómannafé-
lögin gert samninga við út-
gerðarfélögin um stríðs-
tryggingu skipshafnanna, og
áð samningar þessir séu tals-
vert mismunandi, eftir því
hvort um er að ræða sjó-
menn ó flutningaskipum eða
fiskiskipum, en það virðist
næsta óeðlilegt.
í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð hafa verið sett sér-
stök lög um stríðstryggingar
skipshafna, og hefir tríðs-
tryggingin þar verið sett í
samband við hina almennu
slysatryggingu.
í Danmörku hefir gangur
þessara mála verið sá, að aðilar
komu sér fyrst saman um
trygginguna í aðaldráttum, en
síðan voru sett lög á þeim
grundvelli.
Með frv- Sigurjóns er ætlazt
til, að farin verði svipuð leið.
Að vísu er þetta frumvarp ekki
að öllu leyti samhljóða hvorug-
um þeirra samninga, sem gerðir
hafa verið, vegna þess að veru-
legur munur er á þeim, heldur
reynt að fara bil beggja. Auk
þess er reynt að gera ákvæðin
um bætur fyllri og ákveðnari
heldur en er í samningunum og
einnig að sníða þær meira eftir
okkar slysatryggingarlögum.
í frv. segir:
„Skylt skal að tryggja þá sjó-
menn, sem slysatryggðir eru
samkvæmt 8- gr. 1. málsgr.
tölul. 1. á. laga nr. 74 31- des:
1937, um alþýðutryggingar,
fyrir slysum af völdum ófriðar.
Tryggingin nær til þéirra skipa,
sem sigla á svæðum, er félags-
málaráðherra ákveður á hverj-
um tíma með reglugerð.
Atvinnurekendum og öðrum
þeim, er bera ábyrgð á því, að
þeir séu tryggðir, sem trygg-
ingarskyldir eru samkvæmt
alþýðutryggingarlögunum, skal
skylt, auk hinnar lögboðnu
tryggingar samlcvæmt áður-
nefndum lögum, að kaupa sér-
staka stríðstryggingu hjá stríðs-
tryggingarfélagi íslenzkra skips
hafna fyrir skipshafnir þær,
sem sigla á svæðum þeim, sem
ákveðin hafa verið samkvæmt
1. gr.
Bætur fyrir slys af völdum
ófriðar skal greiða samkvæmt
eftirfarandi reglum:
a. Auk þeirra dagpeninga,
sem ákveðnir eru í alþýðu-
tryggingarlögunum, skal greiða
hinum slasaða 10 krónur á dag
Ekkja (ekkill) ................
— með 1 barn ...................
— með 2 börn eða fleiri ....
— og foreldri(ar) ..............
— foreldri og 1 barn ...........
— foreldri og 2 börn eða fleiri
— foreldrar og 1 barn ..........
— foreldrar og 2 börn eða fleiri
1 barn ..........................
2 börn ..........................
3 börn eða fleiri ...............
1 barn og foreldri(ar) ....... .
2 börn eða fleiri og foreldriíar)
Fireldri'(ar) ....................
Börn hljóta því aðeins bæt-
ur, að þau hafi verið á framfæri
hins látna, eða ef þau falla
undir ákvæði næstu málsgrein-
ar. Fósturbörn , hafa sama rétt
til bóta og börn.
frá því slysið vildi til í allt að
52 vikur samtals-
b. Auk þeirra örorkubóta,
sem ákveðnar eru í 10. gr. fyrr-
nefndra laga, skal greiða kr.
22 000,00 fyrir fulla örorku og
hlutfallslega lægra fyrir minni
örorku. Örorkubætur greiðast
ekki fyrir minni örorku en 5%.
Örorkubætur má greiða sem ár-
legan lífeyri, ef örorkan er met-
in 50% eða meiri-
c. Auk þeirra dánarbóta, sem
ákveðnar eru í 11. gr. fyrr-
nefndra laga, greiðast dánar-
bætur samkvæmt eftirfylgjandi
töflu:
Ekkja
(ekkill)
12000
12000
12000
12000
12000
12000
12000
12000
Börn inn-
an 16 ára For.
Samt.
99

9J 9> 12000
5000 99 17000
9000 99 21000
99 9000 21000
5000 4000 21000
6000 3000 21000
3000 6000 21000
5000 4000 21000
12000 99 12000
17000 99 17000
21000 99 21000
12000 9000 21000
17000 4000 21000
99 12000 12000
Ef hinn látni eftirlætur sér
engan af framantöldum vanda-
mönnum eða erfingjum, greið-
ist erfingjum hans eða dánar-
búi kr. 12000,00 samtals:“
Eftirlit með
Frh af 2. síðu.
stofn, sem fæst af vörugjaldi, ef
um kaupstað eða kauptún er að
ræb*. * 1 ; ; ; ' j |
Ennfremur er ríkisstjóm heimilt
að ákveða, að af sveitarfélaginu
skuli lelt þar til teknum útgjalda-
ii'ðum, 'Og greiðast þeir þá úr rík-
issjóði hinn tiltekna tima, sem
eigi má lengri vera en hálft ann-
að ár í senn. Skal svo miklum
greiðslum af létt, að sýnt þyki,
áð tekjur muml nægja fyrir þeim
útgjöidum, sem eftir eru,
Þegar er samþykki ráðherra og
ríikisstjórnar liggur fyrir um, að
þær rá'ðstafanir megi gera, er að
framan segir, skal eftirlitsmaður
sveitarstjórnarmálefna semja nýja
fjárhagsáætlun fyrir sveitarfélag-
ið, byggða á þeim grundvelli,
og þegar hann hefir lokið við að
semja áætlunina, skal hún send
ráðheria til staðífestingar.
Reikningshald sveitarfélftgs,
sem er undir eftirliti, skal svo
fyrir komið, að ávallt megi sjá,
hve mikið hefir verið greitt af
hverjum lið áætlunarinnar.
Nú bemur það í ljós, að ein-
hver liður fjárhagsáætlunarinnar
muni of lágt áætlaður, eða ó-
viðráðanleg atvik valda óeðlileg-
um útgjöldum, og skal þá sveit-
arstjóm taka málið fyrir á fundi
og gera ályktun um hækkun þess
útgjaldaliðar og jafnframt gera
tillögur um, á hvem hátt tekna
Félag vMílaeigeeda, Hafnafirði
Vegna stórfelldrar verðhækkunar á nauðþurftum til
reksturs vörubifreiða, verður leigugjald fyrir vörubíla fé-
lagsins frá og með 23. nóv. 1939 kr. 6,00 um klukkustund.
Aðrir ósamningsbundnir taxtar hækka frá sama tíma í
sama hlutfalli.
Frá þessum tíma verða aksturslaun ekki skrifuð hjá
öðrum en þeim, sem hafa opnar skrifstofur og minnst viku-
legan útborgunartíma.
STJÓRNIN.
skuli aflað til að standast út-
gjöldin.
Ráðherra getur ákveðið, að
sveitarfélag, sem er undir eftir-
liti, ,skuli tekið til skuldaskila
samkvæmt ákvæðum þessara
laga.
Eftirlitsmaður getur, að þar til
fengnu samþykki ráðherra og eft-
ir að sveitarstjóm hefir gefizt
kostur á að segja þar um álit sitt,
selt fasteignir og a'ðrar eignir
sveitarfélags, sem er undir eftir-
liti, ef það þarf þeirra ekki með
til starfsemi sinnar. Honum er og
heimilt að leigja eignir slíks
sveitarfélags eða fela öðrum
rekstur þeirra, ef hann telur það
muni betur fara en í höndum
sveitarstjómar.
Sérhver starfsmaður sveitarfé-
lags, sem er undir eftirliti, er
skyldur til að fara eftir þeim
fyrirmælum og ákvörðunum, sem
eftirlitsmaður sveitarstjórnarmál-
efna eða umboðsmaður hans gef-
ur. Ráðherra getur skipað aðra
menn til að fara með störf í þágu
sveitarféla,gs, þar á meðal odd-
vita eða bæjarstjóra, ef hann tel-
ur, að eltki náist nægilegur ár-
angur á annan hátt, eða starfs-
maður vinnur gegn fyrirskipunum
eftirlitsmanns, framkvæmir þær
ekki, eða fer ekki eftir fyrirmæl-
um laga þessara og settra reglna.
Ef stjóm sveitarfélags, sem er
undir eftirliti, stofnar til skulda
án samþykkis eftirlitsmanns A
meðan sveitarfélagið er undir
eftirliti, verða þær skuldir eigi
krafðar að lögum af sveitarfé-
laginu.
Loks er 5. kafli, og Ijallar hann
um ýms ákvæði, þar á meðal um
tekjustofna fyrir illa stæð sveitar-
lelög o. fl.
Ástandið hjá sveitarfélögun-
um.
í greinargerð segir:
Á undanförnum áram hefir það
veri'ð að koma æ betur í ljós, að
það eftirlit ,sem hið opinbera hef-
ir með fjárhag og afkomu sveit-
ariélaganna, er ekki nægilegt.
Alþingi hefir reynt að ráða
nokkra bót á þessu á síðiustu ár-
Um Má þar til nefna, að 1933
voru sett lög um ráðstafanir
út af fjárþröng lireppsfélaga, og
em nokkur ákvæði þeirra laga
tekin upp í þetta frumvarp.
Þá vom og á alþingi 1935,
samþykkt lög um kreppulánasjóð
bæjar og sveitarféla,ga, sem
gerðu kleift að létta mjög skulda-
byrði hreppsfélaganna, og loks
viom 1937 sett lög um tekjur
sveitarfélaga og eftirlit með
fjárstjórn bæjar- og sve'tar-
stjórna. Þeim lögum var svo
breytt nokkuð á fyrri hluta þings
1939.
Það eftirlit, sem að lögum er
með fjármálastjóm hreppsfélaga,
er hjá sýslunefndum, en eftirlit
með fjárstjóm bæjarfélaganna er
hjá ráðuneytinu.
Ekki verður annað sagt, en að
eftirlit þetta sé mjög ófullkomið
og heildarskýrslur um þessi mál
mjög litlar til, nema hvað Hag-
stofa Islands hefir á síðustu ár-
um komið upp góðu yfirliti um
fátækraframfærsluna í sambandi
við styrk ríkisins til hennar. Með-
an allt gengur vel og engin ytri
eða innri áhrif vorða þess vald-
andi, að mikil röskun eigi sér
stað hjá sveitarfélögunum,: getur
þetta allt gengið vel, en þegar út
af ber fyrir sveitarfélögunum,
ftemur í ljós, að þær reglur, sem
til eru um það, hvemig að skuli
fariö, eru mjög ófullkomnar. .Einu
reglurnar, sem til em, felast í
lögunum frá 1933 um ráðstafanir
út af fjárþröng hreppsfélaga, og
þau lög em í sinni núverandi
mynd allsendis ónóg, enda mun
engu sveitarfélagi hafa verið
hjálpað eftir fyrirmælum þeirra
laga.
Lögin nr. 39 frá 1937, um eft-
irlit með fjárstjóm sveitarfélaga,
em einnig mjög óflullkomin. Að
vísu er ráðherra heimilað þar að
skipa sérstakan mann til þess að
, hafa á hendi eftirlit með sveitar-
félögunum, og heimilað að vikja
óhæfum oddvitum og bæjarstjór-
um frá stðrfum, en lengra ná
þau svo ekki.
Öll fyrirmæli um það, hvernig
hinum illa stæðu sveitarfélögum
skuli hjálpað til þess að komast
áftur á fjárhagslega tryggan
gmndvöll, vantar, og ekkert fé
er til þess ætlað í fjárlögum rik-
isins að veita slíka hjálp, því
jöfnunarféð, sem sveitarfélögun
um er nú greitt úr ríkissjóði,
skiptist milli þeirra eftir allt
öðmm reglum en þeim, hvort
(þáu em í raun og veru fjárhags-
lega ósjálfbjarga.
Afleiðing þessarar vöntunár á
nauðsynlegri löggjöf í þessu efní
hefir orðið sú, að ríkissjóður hef-
ir hvað eftir annað orðið að
hlaupa undir baggann með sveit-
arfélögum, sem hafa verið að
komast á vonarvöl, og er þar
kunnasta dæmið Eskifjörður, sem
um mörg ár hefir þurft sérstak-
an styrk úr ríkissjóði til þess að
fólk þar svelti ekkr vegna getu-
leysís sveitarfélagsins.
Ástæðumar fyrir hinum slæma
fjárhag margra sveitarfélaga eru
margar, og það yrði of langt mál
að fara ýtarlega út í þær hér.
Meginorsökin er þó áreiðanlega
atvinnubrestur um lengfi eða
skemmvri tíma og það, að sveit-
arfélög, sem hafa reynt til þess
að bæta úr atvinnusbortinum með
ýmsum framkvæmdum, hafa við
það komizt í skuldir, sem erfitt
er áö risa uncfir.
Merkasta átakið, sem gert hefir
verið til þess að bjarga fjárhag
sveitarfélaganna, er áreiðanlega
sú hjálp, sem þehn er veitt með
löggjöfinni um kieppuláhasjóð
bæjar- og sveitarfélaga. Sii hjálp
kemur flestum hreþpsfélögum að
fullu gagni, en bæjarfélögunum
og stærstu kauptúnunum siður,
vegna þess, að ekki var heimild
Frh. á 4C iíöu.