Alþýðublaðið - 23.11.1939, Blaðsíða 2

-'X'
FIMMTUDAGUR 23. NÖV. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ELDFÆRIN

115) Um morguninn gat hann séð rnilli járnrimlanna í gluggan-
um sínum 116) að fólk flýtti sér út úr borginni til þess að sjá
hann hengdan.. 117) Hann heyrði bumbuslátt og sá hermennina
á göngu- Allir voru á harðahlaupum.
ÆifpfsK
s:i
SaeáMla-Pétnr.
A- Chr. Westergaard: Sand
hóla-Pétur. II: Baráttan.
: Eiiíkur Sigurðsson íslenzk-
aði. Bamablaöi'ð Æskan
gaf út.
‘Ég hjeíd að itiér sé óhætt að
fullyrða pað, að síðan petta 2.
bindi af Æandhióla-Pétri kom út,
og reyndar fyrr — hafi varla
nokkui’ strákur á aldrinum 10
ára og fram yfir fermingu toom-
ið svo inn í Bókasafn Hafnar-
fjarðá■, aÖ hans fyrsta spurning
hafi ekki verið hvort það væri
kömið. Ög petta ér ótvíræður og
óþvingaður vitnisburður um það,
hvernig þessum ungu lesendum
hefir líkað 1. bindi sögunnar.
Þeir. eru ekki ennþá komnir á
þann aldur, að þeir geri sér upp
hrifningu yfir bókum, sem þeir
halda, að sé fínt og beri vott
um góðan smekk að dást að,
jafnvel þótt þeim sva með sjálf-
um sér finriist þær bæöi leiðin-
legar og ómerkilegar.
En þótt nú strákarnir séu svo
hrifnjr.áf Sandhóla-Pétri, þá gæti
reyndar vej verið, að bókmennta-
legt gildi sögu eða siðferðislegt
gildi hennar væri ekki mikið. En
ég ætla að um þetta tvennt full-
nægi sagan öllum sanngjömum
kröfum.
2. bindi'ð segir frá þessum
•röská og eiribeitta strák, Sand-
: f
hó’a-Pétri, sem aldrei hvikar frá
þeim skyldum, sem hann hefir
tekið sér á herðar, þótt stund-
um sé þungt undir þeim að
standa, þessum strákaforingja,
sem er tryggur vinum sínum og
þolír engin svik við andstæðing-
ana. Sa.gan er alveg laus viÖ all-
ar si'ðferðispredikanir, og er það
kostur, en hins vegar hvetur og
örvar allur andi hennar snöggt
til dáða og dyggða.
Bókmenntagildið er'ekki sér-
lega mikið. Yfirleitt er vel með
efnið farið, en ekki kemur þar
fram djúp sálarlífsþekking, og er
þó allt eðlilegt og ánekstralaust
um þau efni: Og eftir því, sem ég
bezt veit, eru þarna allsæmilegar
lýsingar á lífi fiskimanna við Jót-
landssíðu, og bótt frásögnin geti
á toöflum orðið nokkuð reyfara-
kennd, þá er því þó öllu mjög í
hóf stillt.
RIDER HAGGARD:
En svo að vikið sé að málinu
á bókinni, þá kann ég illa við að
Bergþór sé eins í þágufalli og
r.efndfalli, sé t d. sagt hjá Berg-
þór, með Bergþór (sem reyndar
má til sanns vegar færa, þegar
það á við, sem sjaldnast eða
aldrei er í þessu hefti, en allir
finna muninn, hvort við segjum:
„Ég er með Bergþór“ eða: „Ég er
með Bergþóri“; og kemur mér
þá í hug sagan um Vestfirðing-
inn, sem afgrei'ðslumaður Eim-
skipafélags Islands spurði, hvort
lia:n hefði komið með Gullfoss,
en þá sva aði maðurinn: „Nei, ég
er ekki skipstjóri þar“, því að
skipstjórinn kemur með skipið,
en farþegarnir með skipinu).
Þetta með hann Bergþór er alveg
rangt, og þótt sumum finnist það
kannske ekki mikils vert, þá er
það það saint. I bók, sem ung-
lingar drekka í sig eins og þeir
giera vi’ð Sandhóla-Pétur, verð-
ur málið að vera rétt.
I þessu sambandi langar mig
til að láta. í ljós þann grun, sem
ég hefi án þes;s að hafa lesið
söguna á frumritinu, að þýðand-
inn hafi sums sta'ðar sér og þýð-
iingunni til baga þrætt of ná-
kvæmlega frásögn frumritsins. Á
þvi ver'öur að vara sig í bótoum
fyrir börn og unglinga, og því
fremur, sem þær eru ætla'ðar
yngri börnum. Dæmi veit ég
þess, þótt hér verði ekki nefnt,
að ágæt smábarnabók útlend
hefir verið þýdd á íslenzku og
þrædd nákvæmlega setninigu fyrir
setningu, me'ð þeim árangri, að
enigir litlir krakkar geta lesiö
hana sér til ánægju, en hlusta
hins vegar með opnum munni og
hlæjandi augum, ef þeim er sagt
efni sögunnar með viðeigandi
orðum. En það er hvorttveggja,
að þessa annmarka gætir ekki
miki'ð í Sandhóla-Pétri, og svo
er sú bók lika ætluð börnum um
og undir fermingu, og kemur því
minna að sök, enda er það alveg
áieiðanlegt, að þetta annað bindi
af Sandhóla-Pétri verður kapp-
lesið ekki siður en það fyrsta.
Ólafur Þ. Kristjánsson.
UMRÆÐUEFNI
KYNJALANDIÐ
Spennandi frá upphafi til enda, 528 bls. í stóru brati.
KOSTAR AÐEINS KR. 3,00.
Rider Haggard er heimsfrægur fyrir Afríkusögur sínar.
Margir kannast við Námá Salómons og Hvítramannatand,
sem báðar hafa komið út á íslenzku. Kynjalandið er em af
beztu sögum Rider Haggards.
Fæst í afgreiðslu Alþýðublaðsins, Hverfisgötu 8, Rvík.
Sjóárásin við Hornafjörð
og stöðvun Esju. — Spurn-
ingar verkamanns. — Garð-
ræktin og erfiðleikar henn-
ar. — Sjómaður skrifar
um sjómannadaginn. — Er
vigtin á brauðunum svikin?
Verðið á ostunum. Á að
banna kommúnistaflokkinn?
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
SJÓÁRÁSIN við Hornafjörð og'
stöðvun Esju í fyrradag og
ýmsir aðrir viðburðir í sam-
bandi við þetta stríð, sem nú geis-
ar, sýnir okkur hversu miklu nær
við erum ófriðnum en við vorum
fyrir 25 árum. Svo virðist sem
flutningaskipið hafi ætlað að flýja
inn fyrir landhelgislínu og her-
skipið ætiað að elta það þangað.
Það varð þó ekki. Við getum
heldur ekki vænst þess, að stríðs-
aðilar virði mjög hlutleysi okkar.
„VERKAMAÐUR“ spyr: „Ég
hefi unnið á sama stað í mörg ár
sem verkamaður. 1. Hefi ég nokk-
urn rétt, til dæmis ef maður þarf
að fara til læknis úr vinnu í t. d.
1 klst.? Á að draga þetta af kaupi
okkar? 2. Ef við vinnum matar-
tíma, hvað á að borga fyrir hann?
og 3. Hvað á að borga fyrir tíma
frá kl. 6—6 y2 e. h.? 4. Ef við verð-
um veikir, eigum við þá að fá
nokkurt kaup og hvað lengi?“
SVAR. Fyrsta spurning: Þetta
atriði er mjög undir atvinnurek-
andanum sjálfum komið. Þeir
verkamenn, sem ekki eru fastir
starfsmenn eða ráðnir með samn-
ingum, hafa ekki heimtingu á því
að fá greitt fyrir veikindadaga. 2.
Matartíma ber að borga með tvö-
földu kaupi. 3. Ef unnin er eftir-
vinna ber að gefa kaffihlé kl. 6
—6 % og borga fyrir þann tíma
með eftirvinnukaupi. Ef verka-
maður hins vegar vinnur þennan
hálftíma, ber að borga hann með
100% álagi, eða kr. 2,15 fyrir
hálftímann. — Fyrir tímann
frá 6—7 ber vitanlega líka að
borga með eftirvinnukaupi. 4.
Hvað viðvíkur svari við þessari
spurningu, þá hlýtur það að vera
sama og við fyrstu spurningunni.
SJÓMAÐUR skrifar mér 17. þ.
m„ og bið ég hann að afsaka hve
dregist hefir að birta bréf hans:
„í Morgublaðinu í dag er getið um
að við íslendingar höldum 13
helgidaga. Þar með er talinn há-
tíðardagur verzlunarmanna. 1.
maí, 17. júní, 1. desember og fleiri.
Eins og endranær er sjómönnun-
um gleymt. Sjómennirnir hafa
helgað sér einn dag á ári, Sjó-
mannadaginn, og enda þótt hann
sé ekki ennþá löghelgaður sem frí-
dagur, er hann eigi að síður helgi-
dagur sjómannsins. Sjómennirnir
eru og hafa verið okkar hermenn,
þeir eru útverðir möguleikans
CffARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnln á Bounty.
125 Karl ísfeld íslenzkaði.
landi. Þar sem húsin stóðu áður fyrr í hinum broshýru lund-
um, sáust nú aðeins örfá hús- Og jafnvel trén virtust hnipnari
en áður, laufið gulnað og trén strjál. Og að því er við frétt-
um seinna, hafði hinn sigrandi flokkur eyðilagt nærri því öll
brauðávaxtatrén á Tahiti. Að lokum lagði lítill bátur frá
landi og í honum voru aðeins tveir menn. Þeir voru klæddir
tötralegum búningi Evrópumanna og virtust vera betlarar, því
að þeir höfðu ekkert, sem þeir gætu gefið okkur í staðinn fyrir
það, sem við gáfum þeim. Þeir ávörpuðu okkur á bjagaðri
ensku. Þegar þeir töluðu saman á sínu máli, varð ég
þess var, mér til mikillar undrunar, að ég skildi hvert einasta
orð, sem þeir sögðu- Ég spurði eftir Tipau, Poino og Hitihiti,
en þeir ypptu öxlum og horfðu á mig undrunaraugum.
Klukkutíma fyrir sólarlag lét ég róa með mig í land og
steig í land á oddann rétt hjá húsi Hitihitis- Ég skipaði
mönnum mínum að bíða eftir mér á Matavaiströndinni og
gekk aleinn uppeftir á sama stað og læknirinn hafði gengið
tuttugu árum áður. Ég sá enga mannlega veru, og ekki fann
ég heldur nein verksummerki eftir hús gistivinar míns. Odd-
inn, sm áður hafði verið þakinn safaríkum gróðri, var nú al-
þakinn illgresi. Einu sinni hafði ótölulegur mannfjöldi gengið
stiginn til Fareroimusterisins. Nú var stígurinn orðinn nærri
því grasi gróinn. Á leið minni til árinnar, þar sem ég hafði
fyrst talað við Tehani, nam ég staðar, er ég kom auga á gamla
konu, sem sat í hnipri og horfði út á sjóinn- Hún horfði á mig
sljóum augum, en lifnaði við, þegar ég ávarpaði hana á henn-
ar eigin máli. Hitihiti? Hún hafði heyrt hans getið, en hann
var dáinn fyrir löngu. Hina? Hún hristi höfuðið. Hún hafði
aldrei heyrt Tipau nefndan, en hún mundi vel eftir Poino- Hann
var dáinn. Hún yppti öxlum: — Tahiti var einu sinni land,
þar sem menn gátu búið. En nú er það af, sem áður var. Nú
eru aðeins skuggarnir eftir-
Áin var ennþá óbreytt. Og enda þótt bakkinn væri grasi
vaxinn, rataði ég á staðinn, þar sem við höfðum setið- Hinn
gamli æruverði trjábolur stóð ennþá fastur á rótum sínum.
Áin rann framhjá með sama syngjandi niðnum og áður fyrr.
En æska mín var runnin í skaut aldanna, liðin hjá og kom
aldrei aftur. Og allir hinir gömlu vinir mínir voru látnir- And-
artak greip mig sár söknuður. Ég hefði gjarnan viljað afsala
mér öllum frama mínum og öllu, sem ég átti í heiminum, til
þess að vera tuttugu árum yngri og geta synt yfir ána, með
Tehani.
Ég þorði ekki að hugsa um hana eða Helenu- Ég hafði á-
kveðið að sigla til Tautira daginn eftir, og ég kveið fyrir því,
sem ef til vill biði mín þar. Loks stóð ég á fætur, óð yfir
ána á grunnu vaði og gekk í áttina til One Tree Hill. Holtin,
þar sem áður höfðu vaxið brauðávaxtatré, sem nærðu hundr-
uð manna, voru nú nakin og hrjóstrug. í stað þess, að áður
voru hér aðlaðandi hús, voru hér nú óhreinir kofar- Og þar
sem áður höfðu búið þúsundir manna, hitti ég nú aðeins örfáa
á leið minni.
Það var komin nótt, þegar ég kom að bústað Stewarts, en
máninn hengdi skjöld sinn í greinar trjánna. Ég fékk mér
DAGSINS.
fyrir því að hægt sé að lifa hér á
íslandi. Og þeir gera kröfu til þess
að þeirra dagur, Sjómannadagur-
inn, sé talinn annað en hversdags-
dagur.“
,.GAMLI“ skrifar mér á þessa
leið: „Sem betur fer hefir áhugi
Reykvíkinga fyrir aukinni garð-
rækt vaxið mikið á síðustu árum.
Er það vel farið, því á stríðstímum
eru kartöflur oft næstum eina
fæðan, sem fátækir menn geta
veitt sér.“
„EN ÞAÐ ER ýmislgt, sem þarf
að gera til að létta mönnum garð-
yrkjuna. Fyrst er það, að garð-
löndin eru allt of fá, sem mönnum
standa til boða, þó nóg sé af þeim
í bæjarlandinu, og svo eru þau
flest of fjarri. Því ekki að taka
sum túnin til garðyrkju, sem mörg
gefa lítinn arð til grasræktar?
Annað er það, að leigan fyrir garð-
land, sem svarar til 250 kr. fyrir
hektar, er allt of há. Það á að gefa
mönum kost á garðlandi fyrir
sáralitla leigu, jafnvel fátækling-
um leigulaust."
„ÞAÐ ER SÆMILEGT að fá átta
tunnur af jarðeplum upp úr 400
ferm. garði. Það eru kr. 160,00
með 20 krónu verði á tunnu.
Kostnaðurinn er: Garðleiga 10
krónur, 1 tunna útsæði um 35 kr.,
áburður um 25 krónur. Tekjurnar
eru því ekki miklar, en það er
hollur heimafenginn baggi.“
„EN VEL Á MINNZT með á-
burðinn. Udanfarið hefir aðallega
verið notaður útlendur áburður,
en nú verður hann sjálfsagt í
margföldu verði, ef hann þá fæst.
Mykja kostar nú 8 krónur hest-
vagninn, var áður 5 krónur. Víða
kringum bæinn berast á land
miklar hrannir af þara mestan
part vetrar, þegar álandsvindur er.
Hann grotnar þar niður eða tekur
út aftur. Þari er talinn eitt hið
bezta áburðarefni í garða; tvö
hlöss af honum talin jafngilda einu
af mykju.“
„VÆRI NÚ EKKI tilvalið af
bæjarfélaginu að láta eitthvað af
hinum mikla fjölda allslausra at-
vinnuleysingja fara að aka þara í
hauga, þegar hann berst á land, og
selja hann svo til garðáburðar? Ég
held að það væri ólíkt hyggilegra
en margt annað, sem unnið er í
atvinnubótavinnu. Og án áburðar
og útsæðis verður engin garð-
rækt.“
„EN VEGNA kartöflusýkinnar,
sem eyðilagði mikið s.l. sumar, er
það nauðsynlegt, að garðyrkju-
ráðunauturinn láti dreifa varnar-
lyfi yfir alla matjurtagarða í bæjar
landinu næsta sumar, og jafni svo
kostnaðinum niður á garðeigend-'
ur. Einn sýktur garður getur eyði-
lagt uppskeru úr mörgum öðrum.“
BEINTEINN skrifar mér á
þessa leið: „Jæja, Hannes minn,
viltu nú undansláttarlaust svara
þessu: Hver á að hafa eftirlit með
þyngd brauða? Sé það einhver eða
einhverjir, er það starf sannarlega
ekki rækt sem skyldi, eða alls
ekki hirt um það. Nú segir sagan,
allt frá grárri forneskju, að alla
jafnan er svikin vog á brauðum,
og þá helzt c'. rízt skyldi, á erfið-
leikatímum almennings. Nægir að
benda á refsingar á bökurum á
miðöldunum. Nú virðast svikin
keyra úr hófi i Reykjavík."
LÖGREGLUSTJÓRI á að hafa
þetta eftirlit. Ef þú rekst á svikna
vigt á brauðum, þá skaltu kæra
það tafarlaust. Hins vegar er
þyngd brauðanna ákveðin- út úr
ofninum, en þau léttast eitthvað
er þau kólna.
BEINTEINN heldur áfram:
„Hvaða ástæða er færð fyrir því,
að verð eggja og smjörs er keyrt
svo úr hófi, sem sýnt er? Ekki er
það aðflutt og vísitala þess er-
lenda varnings, sem sveitamenn
kaupa, réttlætir það á engan hátt.
En ostar eru seldir úr landinu með
gjafverði og útflutningurinn verð-
launaður. Hvar er samræmið?“
UM ÞETTA hefi ég fátt að segja.
Ég er nýlega .búinn að fordæma
verðhækkunina á smjörinu. —
Hænsnafóður hefir hækkað mjög
mikið. Annars hafa egg alltaf
hækkað um þetta leyti. Vitanlega
er þetta með 'ostana ekki þolandi,
þar eem við verðfem að kaupa ost
mjög hóu verði.
OG ENN SEGIR Beinteinn:
„Viroist þér menn b ■ ';ennt gera
sér ljósa grein fyrir •; "í, hverjar
afleiðingar hinar rússnesku gjafa-
skeytasendingar geta leitt af sér?
Er engin leið til að losna við
kommúnistaafglapana úr opinberu
þjóðlífi? Ef svo er, eftir hverju er
beðið?“
ÉG VEIT að allur almenningur
fyrirlítur alla starfsemi kommún-
ista, en ég býst við að allir séu
ekki jafnsammála um það, að
banna beri flokksnefnu þeirra,
enda mun það mesti óþarfi.
Hannes á horninu.
Barnasokkar
allar stærðir
Inniskór
kvenna og
barna.
Verðið lágt.
BBEKKA
Ásvallagötu 1. Sími 1871.
Útbreiðið Alþýðublaðið.
sæti á flötum steini, rétt þar sem bústaður Stewarts hafði
verið. Það var ekki svo mikið sem ein flís eftir af húsinu- Ekki
sást heldur neitt af garðinum, sem hann hafði nostrað við af
svo mikilli umhyggju. En þó fann ég á einum stað leifar af
einu beðinu hans. Bein Stewarts voru nú að velkjast innan
um kórallana á hafsbotni, þar sem timbrið úr Pandora var að
rotna- Hvar var Peggy? Hvar var barnið þeirra? Svalt nætur-
kulið bærði lundinn. Og mér fannst staðurinn umsetinn af
öndum — skuggum lifandi og dauðra manna — og minn eiginn
skuggi var meðal þeirra.
Daginn eftir tók ég einn skipsbátinn og nokkra menn með
mér og sigldi fram með austurströnd Tahiti Nui til Taiarapu.
Austurströndin virtist gróðursælli en Matavai, og ég varð glað-
ur 1 bragði, þegar ég sá, að konungsríki Vehiatuas hafði ekkí
algerlega eyðst í styrjöldinni- En þar höfðu sjúkdómar herjað,
og þar var kannske aðeins einn maður nú, sem fimm höfðu
verið, þegar ég átti heima á eyjunni. Þegar við nálguðumst
Tautira reyndi ég að koma auga á stóra húsið hans Vehiatuas
á oddanum. Það var horfið. En aftur á móti sá ég mitt eigið
hús, þar sem ég hafði búið. Það stóð þar ennþá. Báturinn rann
upp í fjöruna. Hópur manna, sem voru glaðlegri en þeir, sem
ég hafði séð í Matavai, stóð í fjörunni, til þess að bjóða okkur
velkomna. Ég horfði á þessi andlit og hjarta mitt sló ört. En
ég þekkti engan af þessum mönnum- Ég þorði ekki að spyrja
eftir Tehani, og trúboðarnir höfðu sagt mér, að Vehiatua væri
dauður. Ég gaf því mönnum mínum skipun um, að kaupa kók-
oshnetur og fór því næst af stað, tii þess að leita að einhverj-
um, sem ég þekkti. Hinir innfæddu urðu eftir hjá mönnum'
mínum. Mér þótti vænt um, að fá að vera einn.
Ég fór stiginn, sem mér var svo gamalkunnur, ©g var ©kki