Alþýðublaðið - 27.11.1939, Blaðsíða 2

mmj'DAGuii fí. nóv. ím
126) Hermaðurinn var kominn upp í stigann, 127) en þegar þeir
ætluðu að bregða snörunni um háls hans, 128) sagði hann að sig
langaði til að reykja eina pípu. 129) Og konungurinn gat ekki
•ynjað honum þess. 130) Og svo tók hermaðurinn eldfærin sín
., , og kveikti.
Orðsending
til kaupenda út um land.
M«nið, að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram
ársfjórðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, s«m óska, geta fengið blaðverðið krafið
Bfieð póstkröfu.
Dansk-islandsk Samfund
UMRÆÐUEFNI
í Kaupmannahöfn gefur á ári
hverju út íslenzka árbók, og er
bókiiv fyrir 1939 nýlega komin út.
Hefst hún á yfirlitsgrein urn ís-
laind á árinu 1938 eftir Tryggva
Sveinbjömsson sendiherraritara í
Kauiimannahöfn. Þvi næst kernur
grein ©ftir prófessor Haanmerich
am flugi'er'ð til Þingvalla. Vega-
málastjóri, Geir G. Zoega, skrifar
grein með miöngum myndum um
vegi og ferðalög á Islandi. Mag.
«rt. Chriistian Westergaard Niel-
s*n sluifar um íslenzkar bók-
menntir á árinu 1938, og fylgja
greinirmi myndir af höfundum
þeim, sem greinin fjallar um.
Steinþór Gu&mwndsson ikennari
skrifar um islenzka sjálfboðaliða,
sem féllu í styrjöldhmi í Slésvík
og byggir á upplýsiingum, sem
hann hefir fengið hjá danska
landvarnarmálaráðuneytinU. Krist-
inn Ármannsson menntiaskóla-
kennari ritar um hugsanleg kenn-
araskipti milli mienntaskóla á ís-
landi og annars staðar á Norður-
löndum. Skúli Þórðarson sagn-
fræðimgur ritar um doktorsritgerð
Aage Gregersens um þjóðréttar-
stöðu Isiands. Fleiri skrifa í ibók-
ina, þar á meðal frú Hildur
Blöndal, endurminningar frá is-
tenzkum bóndabæ, og loks er
greinargferð um starfsemi félags-
ins. FO.
Fjársöfnun
danska norræna félagsins til
Finnlands er komin upp í 412
þúsund krónur. F.Ú.
Kunningi minn spyr um á
á hverju fátæklingar lifi!
Dálitlar umræður um það
mál. Spurningar og svör.
Bréf frá verkamannskonu.
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
MAÐUR, sem hefir 800 krónur
á mánuði í kaup, en hefir að
vísu stórt heimili, sagði við mig
fyrir nokkrum dögum: „Geturðu
sagt mér — hvernig í ósköpunum
fólk fer að lifa, sem litlar eða eng-
ar tekjur hefir? Ég hefi hugsað
mikið um þetta og ég er engu
nær.“ Þessi maður er kunnur í-
haldsmaður. Ég þekki hann ekki
að öðru en drengskap, en hann er
mjög íhaldssamur og hefir oft bar-
ist hart fyrir sínum málstað.
VIÐ RÆDDCM þetta mál nokk-
uð. Ég sagði: „Ég er enginn sér-
fræðingur í skínandi fátækt, þó
að ég hafi varla haft nóg að borða
eða klæðast í, þegar ég var ungur.
En segðu mér: Gefurðu börnunum
þínum alltaf bita, þegar þau biðja
um?“ Hann svaraði: Vitanlega
maður?“ „Gefurðu þeim það, sem
þau biðja um?“ „Já, ef það er ekki
sífelt sælgæti.“ „Vantar þau nokk-
urntíma nokkuð til klæða.“ „Nei,“.
„Þau verða því aldrei að vera í
rúmunum af klæðleysi?“ „Nei, sem
betur fer.“ „Þau vantar því aldrei
sokka, skó, húfu eða föt yfirleitt?"
„Nei.“ „Þau gráta aldrei út af því,
að leikfélagi þeirra eigi leikfang,
sem þau geti ekki fengið?“ „Nei,
ekki get ég sagt það.“ „Það er
aldrei lokað fyrir rafmagnið hjá
þér?“ „Nei,“ svaraði hann og hló.
„Konan þín er aldrei í vandræðum
með þvottarefni, og börnin þ.n
verða aldrei að vera í rúmunum
meðan þvegið er?“ „Nei, ekki
heldur.“ „Þú getur yfirleitt allt,
sem þig langar til og konuna þína
og börnin þín?“ „Já, svo að segja“.
„Allt, sem ég hefi nefnt, berjast
fátæklingarnir við á hverjum
degi.“
SVO SAGÐI ÉG HONUM frá
því, að fyrir nokkru hefði ég kom-
ið á heimili, þar sem voru 5 börn.
Það var um matmálstíma. Á borð-
um voru soðnar „gellur" — ekkert
annað, bókstaflega ekkert annað
— og þær hafði heimilisfaðirinn á
einhvern hátt fengið fyrir að
i hjálpa fisksala. Börnin sögðu: „Ég
vil fá kartöflur." Þær voru ekki
til. „Mamma, gefðu mér hálfa
brauðsneið með.“ Það var heldur
ekki til. Þá sagði kunningi minn:
„Finnur Jónsson má vara sig á
fullyrðingum sínum í Alþýðublað-
inu um afstöðu okkar til verka-
lýðsmálanna. Hvað segir þú, ef
allir atvinnurekendur neita að
semja við félögin, sem eru í Al-
þýðusambandinu?" — Og eftir að
ég hafði horft á hann dálítið undr-
andi, sagði ég: „Þetta höfum við
heyrt og séð fyrr. Þó að fátækling-
ar séu fátækir, þá eiga þeir þó
stolt, kunningi, og samtökin verða
ekki lögð í rústir.“
DAGSINS.
OG HÉR ER RÖDD frá verka-
mannskonu, sem vonandi gerir
kunningja minn ekki andvaka,
enda á hann gott með svefn, því
að þetta er hraustur maður: „Ég er
aðeins fátæk verkamannskona og
hefi ekki fengizt mikið við að rita
í blöð, en mig langar nú samt til
að reyna það og ég finn mig blátt
áfram knúða til þess, þar sem
voðalegt atvinnuleysi og dýrtíð er
framundan. Mig langar til að
leggja nokkrar spurningar fyrir
þá háttsettu menn, sem eiga að
stjórna x landinu og það er, hvað
þeir ætla að gera fyrir okkur at-
vinnulausan og sveltandi verka-
lýð.“
„EF EKKI VERÐUR gert eitt-
hvað mikið til bjargar, þá er voð-
inn vís, en það þarf mikið fé og
mikið vit til að ráða fram úr þeim
vandræðum, en ég efast ekki um
að þeir hafi það, ef eining og
bræðralag má ráða. Eitt er, sem
þeir þyrftu að gera, og það er að
kynna sér betur ástæður verka-
lýðsins en þeir gera, og ef þeir
gerðu það, þá myndu þeir gera
meira fyrir fátækustu stétt lands-
ins. Það eru til dæmis þeir menn,
sem hafa lægst mánaðarlaun um
300 kr. og geta ekki lifað nema
að fá dýrtíðaruppbót, hvernig ættu
þá verkamenn að geta séð fyrir
sér og sínum, sem hafa svona í
mesta lagi vinnu í 3—4 mánuði á
árinu þegar bezt gengur, og af
þessu eiga þeir að fæða og klæða
sig og sína.“
„SKYLDI EKKI ÞEIM, sem lifa
við allsnægtir, bregða í brún ef
þeir sæju alla þá miklu vöntun og
fátækt? Það er að minnsta kosti
sárt fyrir foreldrana að horfa á
börnin sín klæðlítil og svöng. Ég
get ekki búizt við að þeir vildu
skipta á kjörum sínum og kjörum
okkar. Nei, það er víst og satt. Þá,
sem aldrei vantar neitt, þeir geta
ekki sett sig inn í kjör þeirra, sem
bágt eiga, og ekki býst ég við að
það batni nú, þegar allt er stigið
upp, sem nauðsynlegast er og mað-
ur getur ekki verið án.“
„ÞAÐ ER GERT allt, sem hægt
er fyrir sveitabændur og þeim er
hjálpað til að ná góðu verði fyrir
afurðir sínar, sem okkur hér við
sjóinn er ómögulegt að kaupa. Það
er aðeins fyrir efnaða fólkið og
það fólk, sem hefir atvinnu, sem
getur látið eftir sér að borða ís-
lenzkt smjör og skyr, mjólk og
osta, og það er víst óhætt að telja
kjötið líka. Við höfum ekki leyfi
eða ástæður til að fæða börnin
okkar á svona góðgæti, sem öllum
er þó lífsnauðsynlegt að hafa til
þess að ala upp hrausta þjóð. Við
eigum heimtingu á því að bætt
verði kjör okkar, því ekki trúi ég
því, að landið okkar sé ekki nógu
gott til að fæða og klæða börnin
sín, ef þeir, sem ráða eiga fram
úr vandamálum þjóðarinnar,
gerðu allt, sem unnt væri fyrir
hinn vinnandi lýð. Því ekki að
láta atvinnuleysingjana rækta
landið, þar sem svo mikil vöntun
er á allri framleiðslu íslenzkra af-
urða, gera þeim kleift að koma sér
upp skepnum með hagkvæmum
lánum og styrk frá ríkinu, sem
mætti reiknast sem atvinnubótafé?
Það væri víst ekki vanþörf á að
fækka svolítið atvinnuleysingjun-
um í Reykjavík og Hafnarfirði,
þar sem atvinnuleysi og eymd er.
Það er sárt fyrir alla dugandi
menn, sem óska eftir að geta
bjargað sér sjálfir, en er það ó-
mögulegt vegna þess, að þeir hafa
ekki neitt handa milli til að byrja
með.“ ____
„ÉG SKIL EKKI í öðru en að
sá, sem vill hafa augun opin, finni
að þetta er satt og rétt, sem hér
er haldið fram, og að þetta er nú
á tímum stærsta vandamál þjóð-
arinnar, að allir geti haft eitthvað
að starfa. Nú ætti alþingi og rík-
isstjórn að taka saman höndum
með einingu og bræðralagi og ráða
fram úr þessu. Ég trúi því og
treysti, að það góða og rétta fái nú
að ráða, og allir þeir verkamenn,
sem vilja taka sig upp nú á næsta
vori, fái tækifæri til að rækta
jörðina, og ég veit að þeir verða
margir, og sömuleiðis verða þær
margar verkamannskonurnar, sem
fagna frelsinu og taka undir með
skáldinu og segja:
„Sú kemur tíð, að sárin foldar gróa,
sveitirnar fyllast, akrar hylja móa,
brauð veitir sonum móðurmoldin
frjóa,
menningin vex í lundum nýrra
skóga.”
ÞETTA SEGIR verkamanns-
koná í bréfi til mín í gær.
Hannes á horninu.
1EJM ■ 9S0
Hver hlistir?
EIR, sem kunnugir eru við
höfnina, hljóta að hafa veitt
þvi eftirtekt, að engu minni
hneyöng hefir verið á fiskiflotan-
(úm í haust en undanfarin haust.
Á tímabili var meira að segja ó-
venjuleg mergð smábáta á veið-
um, ailt miður í örlitlar kænur.
Öilum landsmönnum hlýtur að
vera það áhugamál, að stuðla að
velferð þessa smábátaflota, og
því vakna spumingamar: Hvað
verður um þennan smiábátahóp
ef skellur á snöggt veður og
vélbiiwn ber að höndum hjá ein-
uim eða öðmm? Hver hlustar á
neyðarkall hinna hættkomnu sjó-
manna? Var ekki skip keypt, skip
til eftirlits í Faxaflóa, sem átti
stöðugt að yera til taks, ef bátar
kölluðu á hjálp? Var ekki upp-
runalega reiknað með því af
meðlimum Siysavamafélags Is-
lands, að áhöfn þessa björgunar-
skips yrði vökumen.n í björjgtunar-
málum hér við Faxaflóa •— vöku-
menn, sem stöðiugt hlustuðu og
svöruðu hverjum þeim, sem á
hjálp þyrfti að halda?
Þetta mun hafa verið meining
S- V. F. I., með starfræksiu 0301®-
unarslkipsins „Sæbjiörgu'1.
„Sæbjörg" hefir nú starfað
eána heila vetmrvertíð, og má
segja, að áramgur þess starfs
hafi verið ágætur og fullikiom-
lega eins og gert var ráð fyrir í
upphafi. Björgunarskútan dró um
20 stærri véibáta tíl haEnar, þar
af tvö sextíu smálesta skip. Allir
þessir bátar voru algerlega vél-
vana. Þá kom hún til hjálpar á-
höfninni af togaranum Hannesi
ráðherxa. Ötalmargt fleira hefir
hún unnið i þágu sjómannanna,
sem þeám hefir komið vel.
1 Mætti i þessu sambandi minna
á áskorun ' miörg hundruð sjó-
manna, er þeir skoruðu á ríkis^-
stjómina að láta reisa miðunaiv
stöð á Reykjanesi eða Garðskaga,
sem öll skip, er ekki hefðu mið-
unartæki um borð, gætu fengið
miiðanir frá, til þess að rétta sig
eftir i dimmviðrum. Við jxessari
láskorun hefir ríkisstjómin ekki
séð sér fært að verða, en Slysa-
vamafélag fslands hefir af veik-
um fjárhagslegum mætti haldið
björgunarskipinu úti, og hefir
það haldið sig mikið á svæðinu
um Garðskaga sökurn þess, að
þar er það mest miðsvæðis í fló-
anum og getur einnig gefið bát-
unum, sem hafa talstöðvar, mið-
anir.
B/S „$æbjörg“ er annað af
tveim sikipum hér við land, sem
hefir háhylgju og lágbylgju mið-
unartæki. Þó hér sé aðeins um
byrjunarstarf BS. „Sæbjargar"
að ræða, hefir þó fengist reynsla
fyrir þvi, að hér er á ferðinni
mikilsvert menningarstarf, sem
allir þeir, er vilja stuðla að ör-
yggismálwm sjómanna, ættu að
styðja- Það er þvi skaðlegra en
menn gera sér ljóst í fljótu
bragði, að sjá hið unga björgun-
arskip bundið við Hauksbryggju,
alveg ótilbúið til þess að veita
hjálp, ef hennar þarfnast. Og
enn vakna spumingarnar: Hver
hlustar? Hvað er framwndan?
Sennilega er þáð fjárhagur Slysa-
vamafélagsins, sem segir: hingað
og ekki lengrn. En væri þá ekki
reynandi að leita á náðir núver-
andi þings um hjálp? Óhugsandi
er það ekki, að fulltrúar íslenzku
þjóðarinnar, sem þingið sitja,
sæu sér fært að veita þessu vel-
ferðarmáli sjómannanna þann
styrk, sem nægði tíl þess að
halda þessu starfi áfram í rétta
bg ömgga átt, til heilla fyrir
land og þjóð.
Sjómaður.
Kdnw
Útbreiðið Alþýðublaðið.
mmmæm^mmi
«HAH.IyES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
128 Karl ísfeld íslenzkaði.
eislega við matborðið, enda þótt auðséð væri, að þeir voru ó-
vanir að matast með hnífum og göfflum. Áður en þeir settust
lutu þeir höfði og lásu borðbæn. Þeir lásu borðbænina svo
eðlilega, að bersýnilegt var, að þeir voru því vanir frá barn-
æsku. ,
Báðir piltarnir töluðu um „föður sinn“ á þann hátt, að hægt
var að álíta, að þeir væru bræður, enda þótt þeir hefðu sitt
ættarnafnið hvor. En samt sem áður komst ég að raun um, að
þeir áttu ekki við hina raunverulegu feður sína.
— Við eigum við Alexander Smith, sagði Christian, — hann
er faðir okkar núna. Ég man ekki eftir föður mínum.
— Hverjir eldri menn eru fleiri á eyjunni?-
— Aðeins faðir okkar, svaraði Christian.
Ég varð undrandi, þegar ég heyrði þetta. Hvar voru þeir
Mills og Brown, Isaac Martin, McCoy, John Williams og Matt-
hew Quintal? John Mills var eini miðaldra maðurinn, sem
hafði farið með Christian. Isaac Martin var um þrítugt, en
allir hinir voru um tvítugt. Mig langaði mjög mikið til þess
að-fá fregnir af hinum, en ég spurði ekki gesti mína. Smám
saman varð mér það ljóst, að þeir þekktu ekki svo mikið sem
nöfíiín á þessum mönnum.
Þegar máltíðinni var lokið, breyttum við stefnunni og sigld-
um að eyjunni. Ég hafði ákveðið að fara í land, en þegar ég
hafði rannsakað hinn eina mögulega lendingarstað, sá ég að
það var mjög áhættusamt að reyna að komast í land í ein-
hverjum skipsbátnum. Lendingin var stórgrýtt og þar var
mjög brimasamt. Ég fór þess vegna í bát piltanna. Þegar við
nálguðumst land, hrósaði ég happi yfir því, að hafa fengið
svona vana menn til þess að róa mér á land. Piltarnir reru
bátnum mjög fimlega. Ég hefi aldrei á ævi minni komið að
erfiðari lendingarstað en þessum.
Lendingarstaðurinn var naumast nógu breiður fyrir bátinn.
Piltarnir lyftu bátnum upp á axlir sér, báðu mig að fylgja
sér eftir og lögðu af stað upp stiginn, sem lá upp að bústað
þeirra. Sums staðar var svo bratt, að stígurinn lá í ótal hlykkj-
um upp eftir fjallinu. Það var með naumindum, að ég gat
klöngrast upp, enda þótt ég bæri engar byrðar. Ég varð að
undrast fimi þeirra Christians og Youngs, sem hvað eftir ann-
að færðu bátinn af annarri öxlinni á hina, án þess að missa
fótfestuna, og án þess að stanza nokkru sinni til þess að nvíla
sig. Eftir stundarkorn komum við upp á brúnina og þá blasti
við sjónum svo fagurt og friðsælt umhverfi, að það var áreið-
anlega vel þess virði að leggja á sig það erfiði að klöngrast
upp.
Flatlendið var vaxið grænu grasi og lá í skugga gamalla
brauðávaxtatrjáa og bananatrjáa. Sléttunni hallaði ofurlítið í
norðurátt, þar til kom að klettabrúninni. í þessum halla stóðu
hús þessarar fátæklegu nýlendu. Það voru fjórir traustbyggðir
kofar úr óhefluðum borðum. Þeir voru tveggja hæða háir,
þaktir kókosblöðum. Umhverfis kofana voru girðingar fyrir
grísi, geitur og alifugla. Norðan og norðvestan við kofana sé
ég holt, vaxið kókospálmum, en að baki þeim tók við skógur.
Vestast á eynni var hátt fjall, snarbratt ofan að sjónum. Þar
var krökt af holum, þar sem sjófuglar gátu óáreittir hreiðrað
sig, en af þeim var hin mesta mergð. í austurátt sást sjón-
deildarhringurinn milli pálmanan, og svalur vindurnn gáraði
hafflötinn.
Ég veitti öllu þessu etirtekt seinna-. Fyrst um sinn beindist
athygli mín að litlum hópi manna, sem kom til þess að bjóða
mig velkominn, en í fararbroddi var þrekvaxinn, miðaldra
maður. Hann var snoturlega klæddur, eins og brezkir sjómenn
voru í gamla daga, enda þótt efnið í fötunum væri heimaunn-
ið þar á eynni. Hann bar hattinn í hendinni og strauk hár sitt,
þegar hann nálgaðist. Ég þekkti hann þegar í stað. Það var
Alexander Smith, gamli káetufélaginn minn frá Bounty. Um
varir hans lék vingjarnlegt bros, og þegar hann kom til mín
brá hann hönd fyrir auga, eins og siður hans hafði verið í
gamla daga.
•— Velkominn hingað, skipstjóri, sagði hann. Við Skulu,m
reyna að gera yður dvölina hér svo ánægjulega, sem kostur
er á.
—- Ég rétti fram höndina. — Smith, þekkið þér mig ekki
aftur? spurði ég.
Maðurinn steig eitt skref aftur á bak og horfði á mig ótta-
sleginn. — Nei, skipstjóri, ekki minnist ég þesS . .. Hamingjan
góða, það er þó ekki ... það skyldi þó aldrei vera herra Byam?
Hin hjartanlega gleði hans snart mig mjög. Hann greip um