Alþýðublaðið - 29.11.1939, Blaðsíða 3

MIBVIKUDAGUK 29. NðV. 1939.
ALÞÝDUBLADIÐ
fieta Finnar varizt inrás Rússa?
♦ -----------------------A
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
I fjarveru han*:
STEFÁN PÉTURSS0N.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðúprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦ -------------—---------♦
Hvað vill Pétnr Hall-
dórsson gera i bygg-
ingarmálunnm?
BORGARSTJÓRINN í
Reykjavík sagði á alþingi
í fyrradag: Það er allt annað,
sern á að gera fyrir fátækling-
ana í Reykjavík en að byggja
verkamannabústaði eins og þá,
sem byggðir hafa verið.
Þessi maður er einhver mesti
valdamaður í Reykjavík. Ef
hann vildi beita sér fyrir fram-
kvæmdum ,,fyrir fátækling-
ana“ í bænum, eins og hann
orðar það, þá myndi það áreið-
anlega ná fram að ganga.
Alþýðuflokknum er það eins
ljóst og Pétur Hallórsson segir
að sér sé það ljóst, að það er
fleira, sem- þarf að gera til að
bæta kjör fátækra manna hér í
bænum eh að byggja verka-
mannabústaði, en þrátt fyrir
það er bygging vérkamannabú-
staðanna geysileg framför frá
því, sem er og hefir verið.
Á fundum bæjarstjórnar
Reykjavíkur hefir oft og
mörgum sinnum á undanförn-
um árum verið rætt um þessi
mál. Og fundargerðabækur
bæjarstjórnar sýna það, að
borgarstjóri hefir beitt sér af
sinni alkunnu þrákelkni gegn
öllu því, sem miðaði að umbót-
um.
Alþýðuflokkurinn hefir flutt
tillögur um það. að bærinn hefði
byggingar á smáíbúðahúsum.
Hann hefir bent á þá leið, að
vinnufærir styrkþegar yrðu
látnir vinna öll þau verk, sem
algengir verkamenn gætu unn-
ið að byggingunum og að bær-
inn leigði fátæku fólki íbúðir
þessara húsa og tæki þær fyrir
styrkþega sína, sem bærinn
borgar nú tugi þúsunda króna
fyrir á hverju ári í húsum ein-
staklinga. Er þetta jafnvel far-
ið að ganga svo langt, að ein-
stakir skrifstofumenn á borg-
arstjóraskrifstofunni telji sér
það gróðabragð að næla sér í
timburhjall til að leigja síðan
bænum fyrir styrkþega hans.
Höfðuborgir nágrannalanda
okkar, og raunar fjölda margar
aðrar borgir í þessum löndum,
hafa byggt slík íbúðarhús í
stórum stíl, eiga þær heil hverfi
af slíkum íbúðarhúsum. Engum
borgarstjóra dettur 1 hug að
hætta þessum byggingum eða
að minnka slíkar framkvæmd-
ir. Borgarstjórinn í Reykjavík
hefir áreiðanlega haft tækifæri
til að kynna sér þessar bygg-
ingar 1 hinum löngu og ströngu
ferðalögum sínum til annarra
landa — að minnsta kosti hefði
ekki verið vanþörf á því að
hann reyndi að fá einhverja
nasasjón af borgarstjórn í
menningarlandi.
En það er eins og rekinn hafi
verið hnífur í viðkvæmt hold
Péturs Halldórssonar, þegar
það hefir verið nefnt á nafn að
byggja slík íbúðarhús. „Það er
að grípa fram fyrir hendur ein-
staklingsframtaksins í bænum,“
hefir hann sagt með sínum al-
kunna spekingssvip — og í
sinni hyldjúpu vanþekkingu.
Borgarstjórinn hefir ekkert
gert og ekkert viljað gera. Þau
einu afskipti, sem hann hefir
haft af byggingamálunum í
bænum, eru að berjast á móti
því af öllu afli, að nokkuð væri
gert. Hann hefir ekki bent á
það, hvað það væri, sem þyrfti
að gera fyrir fátæklingana í
Reykjavík í byggingarmálunum
— og hann hefir ekki ráðizt í
neitt.
Þess vegna taka menn ekki
AÞESSUM órólegu tímum,
þegar Finnland á við
ógnanir að búa af hálfu Rússa,
munu margir velta þeirri
spurningu fyrir sér, hvaða
möguleikar séu á því, að þetta
litla land með 31Ú milljón íbúa
geti varizt árás þjóðar, sem er
fimmtíu sinnum stærri. Eru
nokkrar vonir til þess að þjóð-
in geti varið sig, þegar þjóð,
jafnfjölmenn og Pólverjar,
varð að lút'a í lægra haldi eftir
örfárra vikna styrjöld?
í eftirfarandi grein mun það
koma í ljós, að óþarfi er að
vera mjög svartsýnn í þessu
efni. Eftirfarandi atriði verður
að taka til greina: 1) herstyrk
árásarþjóðarinnar og hernaðar-
aðferðir, 2) landfræðilega legu
Finnlands, 3) skipun finnska
hersins og útbúnað og 4) efna-
hag finnsku þjóðarinnar.
Hvað viðvíkur fyrsta liðnum,
þá er Finnum það fullkomlega
ljóst, hve voldugum her Rúss-
ar hafa á að skipa. En að því
er menn bezt vita, þá er rúss-
neska herskipunin eftir mið-ev-
rópiskri fyrirmynd, þannig, að
mest áherzla er lögð á bryn-
varðar herdeildir með véla-
vopnum. Slíkar herdeildir njóta
sín bezt á opnu svæði og slétt-
lendi. Við höfum nýlega orðið
vitni að því, hve þýzku her-
sveitunum varð vel ágengt á
mark á því, þó að hann slái um
sig á alþingi með slagorðum um
það, að það sé eitthvað allt ann-
að, sem eigi að gera en þetta
eða hitt. Pétur Halldórsson er
andvígur öllum opinberum af-
skiptum af byggingarmálum.
Hann vill engan styðja til neins.
Hann vill að bæjarsjóður greiði
tugi þúsunda króna árlega í
húsaleigu fyrir styrkþega bæj-
arins í kjöllurum og hana-
bjálkaloftum einstakra íhalds-
manna.
Það er víst ekki skattlagning
á borgarana(H).
*%
----------*----------
pólsku sléttunni. Við höfum
séð þýzku flugvélabáknin
sveima yfir þessu svæði. Við
þekkjum ekki hernaðaraðferðir
Rússa, en við getum búizt við
því, að þeir hafi sömu hernaðar
aðferðir og Þjóðverjar, þar sem
hægt er að koma því við.
En nú komum við að því at-
riðinu, sem mest er undir kom-
ið. Það er hin landfræðilega
lega Finnlands. Þegar við lít-
um á kortið, tökum við strax
eftir hinni löngu landamæra-
línu í austri. Þessi landamæri
rýfur Ladogavatnið að suðaust-
an. Milli Ladogavatnsins og
Finnska flóans er Kyrjálanesið,
en það er 70—80 km. breið
landræma. Frá fræðilegu sjón-
armiði séð er lega Finnlands
hin óþægilegasta í hernaði. En í
raun og veru er það ekki svo.
Finnska landrýmið er alls ekki
opið svæði, eins og það pólska.
Þvert á móti er finnska land-
rýmið sundurskorið af um
60 000 vötnum, auk fjölda
skóga.
Á Kyrjálanesinu er landslag-
ið einkénnandi finnskt. Lands-
lagið er öldótt og skógivaxið.
En á milli hæðanna eru vötn og
fljót. Hinar mjóu landræmur
milli vatnanna gera það að
verkum, að auðveldara er fyrir
Finna að verjast, en Rússum
veitist erfitt að koma þar við
hinum þungfæru skriðdrekum
sínum og öðrum vopnum. Bif-
reiða- og bifhjóladeildirnar
verða að mestu að ferðast eftir
þjóðvegunum. En þjóðvegirnir
eru vel varðir. Það má því gera
ráð fyrir því, að innrásarher
verði ógreiðfært um Kyrjála-
nesið.
Þegar um er að ræða árás
fyrir norðan Ladogavatnið, þá
er það að segja, að þar eru víð-
lendar, skógiklæddar merkur.
Árásarherinn verður að ferðast
um margra mílna svæði eftir
slæmum skógarstígum, áður en
hann nær fram að mannabyggð-
um. Til þess að verja þetta
svæði hafa Finnar komið sér
upp léttvopnuðum liðssveitum,
vopnuðum vélbyssum og
skammbyssum. Og þessar her-
sveitir eru sérstaklega æfðar
með það fyrir augum að inna
þetta verk af hendi. Og tví
mælalaust mun óvinaherinn
misstíga sig — ef hann gerir
innrásina á þessu svæði. Þessar
herdeildir eiga hægt með að
fela sig í skógunum og gera
árás, þegar verst gegnir fyrir
óvinunum. Og ómögulegt er að
koma við flugvélum á þessu
svæði. Og þegar óvinaherinn
nálgast mannabústaði, þá verð-
ur finnski herinn á vegi hans
og að lokum óteljandi vötn og
skógar og mjóar landræmur,
sem auðvelt er að verja og eru
vel víggirtar.
Um finnsku strandlengjuna
gegnir sama máli. Hún er nærri
því alls staðar varin af skerja-
garði. Milli hólmanna og skerj-
anna er að vísu hægt að komast
á litlum strandferðaskipum, en
þessum leiðum er hægur leikur
að loka í hernaði. Öll strand-
lengjan er enn fremur víggirt,
svo að örðugt mun reynast að
koma her á land. Og mörg
dæmi er hægt að nefna um hug-
rekki og hreysti Finna. Og auk
þess má gera ráð fyrir því, að
þeir hafi ekki beðið með hend-
urnar í vösunum eftir því að
Rússar byrjuðu árásina, heldur
munu þeir hafa unnið að því að
víggirða land sitt eins og kostur
var á.
Það má óhætt gera ráð fyrir
því, að herskipun Finna sé góð,
og að þeir séu vel vopnum bún-
ir. Herforingjarnir flestir eru
reyndir í hernaði frá síðasta
stríði. Má þar nefna einn þekkt-
an mann á því sviði, Manner-
heim marskálk.
Um vopnabirgðirnar er það
að segja, að Finnar munu eiga
gnægð vopna. Eigi færri en sjö
milljónir hermannabyssna og
geysimikið af skotfærum féll í
þeirra hendur þegar Rússar
voru hraktir burtu árið 1918.
Ekki eiga þeir hlutfallslega
minna af vélbyssum. Finnar
hafa komið sér upp á síðustu
árum mörgum skotfæraverk-
smiðjum. Auk þess eiga þeir
flugvélaverksmiðju, sem nú er
unnið í eins og framast má
verða. Flugfloti þeirra er miklu
minni en flugfloti Rússa. En
enda þótt ekki verði hægt að
nota finnska flugflotann til
annars en fljúga njósnarflug,
þá er það herþjónusta líka.
Finnska riddaraliðið er lítið, en
menn hafa komizt að raun um,
að riddaraliðshernaður á ekki
við lengur. Þá má nef'na bif-
hjólahersveitir og bifreiðaher
sveitir o. s. frv.
Finnski herinn virðist því
vera vel útbúinn. Þess má geta,
að eftir að snjó hefir lagt á
vetrum, klæðast hermennirnir
hvítum búningi, og gerir það ó-
vinunum erfitt fyrir að koma
auga á þá.
Þá er finnski herinn mjög
vel æfður. Sérhver hermaður
er æfður í því að kasta hand-
sprengjum, leggja vírgirðingar,
grafa skotgrafir, ganga með
gasgrímur, skjóta í mark með
vélbyssum o. s. frv. Finnsku
hermennirnir munu því ekki
vera síður æfðir en þeir rúss-
nesku, enda þótt herskyldutím-
inn sé lengri í Rússlandi en
Finnlandi.
Við höfum séð það í blöðun-
um, að Finnar eru fastákveðn-
ir í því að verja sig til hins ítr-
asta. Föðurlandsást Finna nálg-
ast að vera trúarlegt atriði.
Fjárhagur finnska lýðveldis-
ins er ágætur. Finnar eru eina
þjóðin, sem borgaði stríðs-
skuldir sínar frá heimsstyrjöld-
inni, og geta þeir því búizt við
að fá ný lán. Finnar geta sjálf-
ir framleitt helztu nauðsynja-
vörur sínar, og það eru aðeins
fáeinar vörutegundir, sem alls
ekki eru lífsnauðsynlegar, sem
þeir verða að flytja inn, svo
sem sykur, kaffi, tóbak og því
um líkt. Og það er gert ráð
fyrir því, að Svíar birgi þá upp
að þessum vörum.
Við höfum nú komizt að
þeirri niðurstöðu, að Finnum sé
ekki um megn að verjast árás
stórrar hernaðarþjóðar. En það
.Frh. á 4- sí&u.
þannig a'ð þeir geti tekið hvern
einstakan kafla til meðferðar á
kvöldstund. Síðan skiptast þeir á
að lesa hægt og gœinilega. Nuim-
ið ©r staðar við hvert atriði, sem
ekki er þegar augljióst, og það
rætt og því velt fyrir 'ser, u:nz
allir þátttakendur hafa komizt til
botns í því. Þetta eru undir-
stöðuskilyrði: að leggja ákveðna
bók til grundvallar og ganga
þannig frá hverju atriði, að það
sé fullskilið. Ég hygg að þetta
sé sú tegund fræðsluflokka, sem
áhugamenn hér á landi ættu að
byrja á. Hún er langviðráðan-
legust, og þegar menn hafa náð
nokkrum tökum á henni, geta.
menin tekið upp flóknari aðferðir.
Og þó áð þessi aðferð virðist
feinföld í fljótu braigði, getur hún
samt farið í handaskolum, ef
vissra hluta er ekki gætt. Þátttak-
endur mega til dæmis ekki vera
'of margir í hverjum flokki, helzt
ekki fleiri en 6—8. Ef fleiri eru,
er hætt við, að einhverjir dragi
,s,ig í hlé, en það má ekki eiga
sér stað. 1 floikkunum verður að
rikja hinn bezti félagsandi, þar
sem hver styður annan til sikiln-
ings á því efni, sem við er feng-
izt- Flokkurinn má heldur ekki
ætla sér of miikið verkefni. Að-
alatriiðið er að vinna af vand-
virkni. Það er því ekki heppilegt
að hafa fundi fiokksins of marga,
heldur leggja á það alla áherzlu,
að hver fundur komi að sem
heztu haldi, að hver niaður fari
þaðan nokkru fróöari en hann
kom. Ágætlega hefir það reynzt,
að þátttakendurnir geri eitthvað
fleira til þess að lífga upp á fé-
lagsskapinn, t. d. drekka káffi
saman, syngja, fara saman í ldk-
hús eða söfn, svo að umræður
geti snúizt um eitthvað annað,
þegar námistímanum er lofcið.
Við þetta verða samvistir þeirra
auðugri.
Til er einnig önnur tegund af
fræðsluflokkum, sem mjög tíðk-
ast í þeim löndum, þar sem
fræðsiuflokkastarfsemin er kom-
in á fastan grundvöll. Þessi
flokkur er nokkurs konar fram-
haldsskóli eða eldri deild les-
hringsins. Á íslenzku mætti nefna
þetta erindaflokk. Honum er
ætlað að fjalla um hvert efni
Iengri tíma en leshringnum. Og
þátttakendurnir kynna sér efnið
rækilegar. Eins o(g í leshringnum
er sérstö'k bók Iögð hér til grund-
vallar og efni úeranar skipt i
hæfllega langa kafla, en síðan er
verkum skipt milli þátttakend-
anna, þannig að hverjum einum
er ætlað að kynna sér allt það
af bókmenntum, sem hann nær
til um efni hv-ers kafla ög flytja
svo um það erindi í upphafi
fundarins. Aðrir þátttakendur
hafi fyrir fundinn kynnt sér það,
sem undirstöðubókin hefir til
málanna að leggja, en erindinu er
ætla'ð við þetta að bæta. Að
þes,su loknu hefjast sv-o urnræð-
ur, og fyrirspurnum er beint til
þess, sem bezt hefir búið sig
undir. Það er augljóst mál, að
þessi aðferð er flóknari og varla
við því að búast, að aðrir en þeir,
sem náð háfa tökum á starfsem-
[inni í leshringnum og tamið sér
það að ræða mál, geti unnið sér
til gagns í erindaflO'kkunum, því
að það krefst nokkurrar þjélfunar
að setja fram efni, svo að skipu-
legt sé, jiafnvel þótt manni sé
ijióst livert einstakt atriði þess.
Það mætti nefna fleiri dæmi
um fræðsluflokkana, en ég sé
ekki ástæðu til þess hér.
Má benda þeim, sem frekari
vitneskju vildu afla sér, á bók
Friðriks Brekkans um alþýðlega
sjálfsfræðslu.
Fram að þiessu hefi ég talaÖ
um fræ'ðsluflokka sem samtök
nokkurra áhugasamra einstaklinga
um atí kynna sér ákveðið náms-
efni, án þess að þeir hljóti raokkra
aðst-oð sér fróðari marana, -og það
eru möguleiikar á því að haga
starfsemirani þannig, en venjian er
sú, að hún sé skipulögð af fé-
lagsskap, sem einstaklingarnir
heyra til, og þess er varla að
vænta, að hún nái mikilli út-
breiðslu að öðrum kosti. Það
geta verið ríki og bæjiarfélög,
stúkur, unigmennafélöig eða verka-
lýðsfélög, sem hafa forgöngu um
að skipuleggja starisemina, en á
Norðurlöndum eru það aðallega
fræðslusambönd, sem eru samtök
margra aðilja. T. d. í Svíþjóð
eru það verkalýðsfélögin, stúk-
umar og ýmis æsfculýðs- og
kirkjufélög á landsbyggðinni, sem
mynda eina samtakaheild, Menn-
ingarsamband alþýðu, og annast
þíetta samband hvers konar
fræðslústarfsemi, svo sem út-gáfu
bóka, fyrirlestrakvöld og fræðslu-
flokkastarfsemi. Það lið, sem fé-
lagsskapurinn getur lagt þessari
starfsemi, er fólgið í leiðbeining-
um, húsnæði og styrkjium til þ-ess
að standast straum af fcostnaði og
enn fremur útgáfu hentugra bóka
til námsins. Leiðbeiningarnareru I
því fólgnar, áð útvegaður er fróð-
ur maöur um það efni, sem
fræðsluflokkurinn hefir til með-
ferðar. Hlutverk þessa leiðbein-
anda í hinum eiginlegu fræðslu-
flokkum er nokkuð annað en tíðk-
ast um kennara. Hann á einkum
að sjá um að starfsemira fari
skipu'.ega fram. A'ðalatriðið er, að
þátttakendurnir starfi sjálfir, en
þegar þá ber upp á sker eða um-
ræður taka að dreifast, þá á leið-
beinandinn að beina þeim inn á
rétta braut aftur. Sömuleiðis aÖ
svara spurníngum og yfirleitt að
gefa bendingar um, hvernig starf-
semi'nni skuli hagað. Það er
hvergi nærri nau'ðsynlegt, að
leiðbeinandinn sé sérfræðingur í
því efni, sem fræðslufl'Okkurinn
fjallar um, heldur er hitt miklu
nauðsynlegra, að hann kunni tök
á þessari starfsaðferð. Aðrar leið-
beiningar, sem fræðslusamböndin
'hafa annazt, eru í því fólgnar,
að gefnir eru út sérstakir bæk-
lingar, bæði um fræðsluflokka al-
mennt og jafnfíamt um bækur,
sem heratugar eru til starfsem-
linnar. 1 bæklingunum eru gerðar
tillögur um skiptíngu á námsefn-
inu, bent á hver séu aðalatriði
þess og nefndar aðrar bækur,
sem frekari fræðslu veiti uni
efnið. En eitt er það, sem enginn
félagsskapur getur lagt til, það
er menntunaráhuginn. Hann verð-
ur að feoma' frá eiinstaklingiunum
sjálfum.
Ef við lítum svo á það, hvað
sé unnið við að haga námsaðferð-
um þannig fram yfir það ,að hver
og einn annist sína fræðslu sjálf-
ur, þá verður okkur ljóst, að sú
örvun, sem stafar af því að starfa
saman, er einn aðalkosturinn.
Hver á þama að styðja annan 'Og
kenna ö'ðrum eftir föngum. Hver
og einn skuldbindur sig einnig til
starfs, og hann hverfur síður .frá
því, heldur en ef hann á aðeins
að starada sjálfum sér reiknings-
skapar á því. Enn fremur koma
ýmis praktisk atriÖi hér til greina.
Heimilishættir margra eru þannig
íagaðir, að erfitt er að fá næði
og tóm til náms, en ef margir
menn taka höndum saman, geta
þeir ef til vill útvegað sér her-
bergi til þess a'ð koma samain í,
þá eiga þeir auðveldara með að
útvega sér bækur, þegar þeir hafa
samtök um það. Þegar félags-
skapur stendur að baki fræðslu-
starfseminni, þá er betur hægt
að koma við leiðbeiningum og
styrk, ef menn vinna saman í
flokkum.
Þá kemur áð þeirri spurningu,
hvaða námsgreinar sé hægt að
leggja stund á í .fræðsl'uflokkum.
Henni má svara með þvi, að þar
megi taka til meðferðar flestar
hinar algengustu fræðigreinar. En
þó ber þess að gæta, að í hiinum
eiginlegu fræðslufloikkum, sent
starfa eftir þeim aðferðum, sem
hér hefir verið lýst, er varla hægt
að tafca fyrir undirstöðugreinar
skólanna eins og móðurmálið og
reikning. Nám í þessum greinum
er erfitt að haga með öðru móti
en tíðkast í skólum. Þar veröur
sem sé að vera fceranari, sem bein-
línis stjórnar néminu. En hins
vegar er engin frágangssöfc fyrir
það fólk, sem getur ekki sótt
skóla, að stofna með sér náms-
flokka og fá kennara, en starfs-
tilhöigun ver'ður alltaf líkari skóla
námi en fræðsluflofcki.
En aftur á nióti fræðigreiraar
eins og saga (bæði veraldarsaga
og saga landsins), þjóðfélags-
fræði, bæði um þjóðskipuiag og
stjórn bæjar- og sveitarfélaga o.
s. frv., hagfræði, viðskiptalanda-
fræði, bókmenntir, náttúrufræði-
leg efni og uppeldismál. Þetta
eru allt saman efni, sem tilvalin
eru til að leggja stund á í
fræðsluflokkum. Því miður eru
ekki til hentug rit á ísienzka
tungu í öllum þessum greinum,
len í raokkrum þó. Og vil ég leyfa
Frh. á 4- siðu.