Alþýðublaðið - 06.12.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 6. DES. 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Hlutarútgerð: Frumvarp
Framsóknarmanna á þingi.
--♦——■—
Eftir Sigwrfén Á. óiafsson alþingismann.
«------------------------— A
ALÞVÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓHI:
F. R. VALiDEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSS0N.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heimá).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
9-------------------------*■
Hver faefir fiii-
ans metið léð?
A LLUR heimurinn horfir í
dag með undrun og að-
dáun á hina frækilegu vörn
Finna gegn ofureflinu. Menn
minnast ekki annars eins stríðs
í veraldarsögunni: Finnar eru
ekki nema 3Vz milljón, Sovét-
Rússland hefir 170 milljónir 1-
búa.
Það er ótrúlegt þrek, sem lýs-
ir sér í þeirri ákvörðun finnsku
þjóðarinnar, finnskra bænda og
finnskra verkamanna, að rísa
UPP gegn slíku ofurefli. En það
er líka vitað, að það eru ekki
margar þjóðir til í heiminum,
sem elska land sitt eins heitt og
Finnar, enda fáar, sem eins
fórnfúsa og þrautseiga baráttu
hafa háð fyrir frelsi lands síns
eins og þéir siðústu tvær aldirn-
ar. Og alltaf héfir það verið
sami óvinurinn, sem við var að
eiga: hið volduga nágrannaríki
í austri, Rússland, sem síðan á
dögum Péturs mikla og fram á
þessa síðustu og verstu tíma
Stalins hefir aldrei látið neitt
tækifæri ónotað til þess að ráð-
ast á hina frelsiselskandi
finnsku þjóð til þess að ræna
hana landi sínu og hneppa
hana sjálfa í fjötra í hinu rúss-
neska þjóðafangelsi. Hver man
ekki Sögur herlæknisins eftir
Topelius, þar sem sagt er frá
hinni átakanlegu baráttu Finna
við ofureflið í orustunni við
Storkyro í frosti og snjó rétt
fyrir miðja átjándu öld! Og
hv.er getur gleymt Frásögnum
Fánriks Stáls eftir Runeberg af
hetjunum, sem fórnuðu sér fyr-
ir Finnland í vonlausri viður-
eign við hinn volduga óvin í
byrjun nítjándu aldar, áður en
vörn þess var brotin á bak aft-
ur um heillar aldar skeið. Það
er andinn frá fyrri öldúm, sem
enn lifir meðal Finna og kemur
fram í hinni frækilegu vörn
þeirra í dag.
En endurminningar finnsku
þjóðarinnar eru ekki allar eins
raunalegar og þær, sem geymd-
ar eru í Sögum herlæknisins og
Frásögnum Fánriks Stáls, Þeir
hafa einnig lifað sitt frelsisstríð,
fyrir rúmum tuttugu árum, og
fengið að njóta frelsisins nógu
lengi til þess að vita, hverju
þeir hafa að tapa og hvað að
verja. Og þeir hafa á þessum
tveimur áratugum sýnt, að þeir
eru ekki síður hetjur í friðsam-
legu starfi en stríði. Fáar þjóð-
ir hafa á svo skömmum tíma
skapað sér eins glæsilega menn-
ingu og þeir. Tanner, Nurmi, Si-
belius og Sillanpáá eru nöfn,
sem allur heimurinn þekkir og
veit hvað þýða í þjóðlífi Finna
á okkar dögum. En í fögnuðin-
um yfir frelsinu og framförun-
um hafa Finnar aldrei gleymt
hinni aldalöngu rússnesku kúg-
P YRRA HLUTA ÞINGSINS
■®- fluttu þrír Framsókniarþing'
menn, þeir Gisli Guðmundssion,
Bjarni Ásgeirsson og Bergur
Jónss'On frv. til laga um hluta-
útgerðarfélög. Svipað frumvarp
hefir komið fram á u'ndainförnum
þingum frá Framsóknarflokknum,
en aldrei fengið áheyrn hjá þing-
mönnum fyrr en nú. Málið er
sem sé komið í gegnum neðri
deild.
t Efni frv- er í aðaiatriðum þetta:
Markmið hlutaútgerðarfélags er
að reka fiskveiðar á hlutaskipta-
grundvelli. 5 menn geta stofnað
félag, en samþykki hlutaðeigandi
bæjar- eðá sveitastjórnar þarf til.
Ríkisstjóm skal samþykkja sam-
þykktir félagsins og breytingar
á þeim.
Félagsmenn geta þeir einir orð-
ið, sem vinna á skipum þess eða
í landi. Þó er heimilt að taka í
félagið styrktarmenn, þó' ekki séu
þeir starfsmenn þess. Óheimilt er
að ráða aðra menn til starfs hjá
félaginu á sjó eða landi, nema
þeir undirriti yfirlýsingu um að
hlýða lögum og samþykktum. —
Hlutaútgerðarfélögin séu með
takmarkaðri ábyrgð, kr. 300,00,
og ber hver meðlimur ábyrgð á
þeirri upphæð, allt að tveim ár-
um eftir að hann er farinn úr
félaginu. Sama gildir um bú fé-
lagsmanns, ef hann deyr.
Skipverjar og aðrir starfsmenn
í landi skulu ráðnir fyrir hluta úr
afla, er sé full greiðsla fyrir
vinnu þeirra. Fyrirkomulag hluta-
skiptanna skal ákveðið í sam-
þykktum félagsins. Vieiðarfæri,
beita, ’kol, olía og salt skal sam-
un. Þeir hafa vitað að friður-
inn og frelsið er fallvalt við
landamæri Rússlands. Þess
vegna hefir þeim þótt tryggara
að temja sér að fara með byss-
una eins og í gamla daga. Það
kemur þeim nú í góðar þarfir.
Það væri of mikil bjartsýni,
að gera sér vonir um það, að
hin fámenna finnska þjóð fái
frekár nú en áður ein síns liðs
reist rönd við því ofurefli, sem
við er að etja, jafnvel þótt þrek-
ið og hreystin sé sú sama og
fyrr á tímum og hríðskotariffl-
arnir komnir í staðinn fyrir
gömlu forhlæðurnar. Enginn
má við margnum. Og móti mý-
grút rauða hersins, sem harð-
stjórinn 1 Moskva getur alltaf
endurnýjað með því að senda
nýjar og nýjar þúsundir af
þrælum sínum út í dauðann,
eru Finnar of fáir. Fyrr eða
seinna hljóta þeir að falla fyrir
ofureflinu, ef þeim kemur ekki
hjálp í tíma. Hitt er þegar
sýnilegt, að þeir ætla að selja líf
sitt dýrt ekki síður en forfeð-
urnir fyrir hundrað og tvö
hundruð árum. Og það er erfitt
að trúa því, að slík þjóð verði
nokkru sinni buguð nema í bili.
Það eru ótaldar fórnir, sem
Finnar hafa fært fyrir frelsi
lands síns á umliðnum öldum.
Og það er aðdáunarvert að sjá
þá, eftir allar þær raunir, sem
þeir hafa ratað í, færa slíkar
fórnir enn á ný, af annarri eins
hreysti og hugprýði og við er-
um sjónarvottar að í dag. Þeg-
ar við lítum yfir slíka hetjusögu
og raunasögu rifjast upp fyrir
okkur orð Runebergs:
Hver hefir Finnans metið móð
og mælt hans úthellt blóð?
kvæmt frv. taka af óskiptum afla.
Samkvæmt samþykktum má bæta
vlð fleiri kostaaðarliðum, Af ó-
skiptum ársafla skal taka l»/0 í
varasjóð. Tekjuafgang félagsins
skal einnig leggja í 'siama sjóð.
Svonefndan tryggingarsjóð skal
mynida. Tekjur hans séu 1 o/0 af ó-
skiptum afla, miðað við verð
upp úr skipi og jafn há upphæð
úr bæjar- eða sveitarsjóði. Heim-
ilt er að hækka þessi framlög.
Sjóðnum skal setja reglugerð
samþykkta af bæjar- eða sveitar-
stjórn og staðfesta af ráðherra.
Markmið sjóðsins á að véra
það að tryggja félagsmönnum
lágmarkstekjur, er skulu ákveðast
í hinni fyrrnefndu reglugerð.
Félagsfundur, sem hefir
„æðsta“ váld í málefnum félags-
ins, er lögmætur hversu fáir sem
rnæta, ef ekki fæst lögmætur
fundur við fyrstu fundarboðun.
Önnur ákvæði frv. eru um
kosningu sfjórnar og endurskoð-
enda og ábyrgð þeirra og vald
ga,gnvart félaginu. Svo og um
skrásetnin'gu félags og hvernig
því megi slíta.
Félög, siem stofnuð verða sanir
kvæmt þessu, skulu vera undir
eftirliti ríkisstjórnar, sem er heim-
ilt að feia Fiskiveiðasjíóði fram-
kvæmd þess.
Með frumvarpi þessu er sýnt
'hvert stefnt er. 1. að koma á al-
mennum hlutaskiptum. Því engin
undantekning er þar á.
2. Að bægja frá áhrifum stétt-
arfélaganna um kaup og kjör við
fiskveiðarnar bæði á sjó og landi,
og 3. að setja undir vaidsvið
bæjar- og sveitastjórna og ríkis-
stjórnar, hvaða kjörum verkalýð-
urinn skuli lúta.
Alit fram á þenina dag hefir
það verið mál sjómanna og
verkamanna við atvinnurekendur,
fyrir hvaða kaup og kjör unnið
er, með þeim undantekningum,
sem kunnar eru með afskiptum
ríkisvaldsins af kaupdeilum. Hins
vegar hafa verkalýðsfélögin á
seinni árum haft sjálfsákvörðun-
arrétt um það, hvernig hagað
skyldi launagiieiðslum, í möiigum
tilfellum hafa hlutaskipti gilt á
hinum minni fiskiskipum og nú
á síðari árum mieð kauptrygg-
ingu. Hlutaskipti eru misjöfn,
eftir því hvar er á landinu. Við
ísafjarbardjúp hafa þau verið
þann veg, að hlutur sjómannsins
hefir verið mokkru meiri en ann-
ars staðar á landinu. Þá hefir sú
regla verið viðurkennd með
frj'áisum samningum um maiigra
ára skeið, að sjómenn hefðu á-
kveðinn hundraðshluta aflans, án
þess að taka þátt í útgerðar-
kostnaði. Er sú regla yfirleitt tal-
in ágreininigsminni við atvinnu-
rekendur og einfaldari. Þar sem
sjómaðurinn hefir engan veg eða
vanda af þeim nauðsynjum, sem
útgeröin þarfnast, þá er alkunn-
ur sá ráðningarmáti, sem er á-
kveðið kaup og aflaverðlaun, sem
frá verkalýðsins sjónarmiði er
hið ömggasta í hvívetaa til þess
að geta framfleytt sér og sínum,
jafnt i góðæri sem illæri.
Að knýja menn til hlutaskipta-
útgerðar er að svifta þá þeim
rétti, sem þeir nú búa við, að
mega á hverjum tíma velja sjálf-
ir, fyrir hvaða skilmála þeir selja
vinnu sína. Um verkamenn, sem
í landi vinna að fiskframleiðsl-
unni, jafnt konur sem karla, er
það að segja, að það er alger
bytting á þeirra launafyrirkoimu-
lagi, sem gilt hefir um áratugi,
og mundi vandkvæ'ðum bundið
að finna form fyrir þeirra hlut-
(deild í aflanum. Hvað yrði vinnu
tíminn Iangur? Hvað m'undu þeir
fá um hvern tima o. s. frv.?
Undanfarin ár hefir verið reynt
nýtt skipulíag í útgerö, hin svo-
nefnda „samvinnuútgerð“. Hvern-
ijg hefir hún meynzt? Flest sam-
vinnuútgerðarfélögin eru dauð og
mörg þeirra hafa skapað bláfá-
tækum sjómönnum fjárhagslegar
byrðar, fyrir utan þá ósvinnu,
að þeir hafa borið minna frá
borb'i en stéttarbræÖur þeirra á
sambærilegum skipum á sama út-
haldstíma, með þeim ráðningar-
kjörum, sem stéttarfélögin hafa
skapað. FullyrÖia má, að þeir sjó-
menn, sem verið hafa hluttakend-
|ur í slíkri útgerð, miuni ekki ó-
tilneyddir leggja í aðra slíka, þó
að annað nafn beri, eins og hluta-
útgerð. Samvinnuútgerðin var
hlutaútgerð með öðru nafni. Um
orsakir þess, hversu fór um þá
útgerð, mætti skrifa iangt mál
og segja hennar sorgarsögu, en
þess er vart kostur í stattri blaða
grein. Því er haldið frarn, að
hlutaútgerðarfr'umvarpið, ef að
lögum yrði, sé að eins heimiLd-
arlög til stofnunar hlutaútgerðar-
félaga. f orði getur þetta verið,
en ekki á borði. Ráðamenn þjóð-
félaigsins bæði í fjármálum og
stjómmálum, geta með slika lög-
gj'öf að baki sér þvingað menn
til þess að ganga að slíku skipu-
iagi. Bankastjórn getur sett slíkt
sem skilyrði fyrir láni til út-
gerðar. Fiskiveiðasjóður sömu-
leiðis méð lán til skipakaupa.
Hreppsneind og bæjarstjórn geta
:gert kröfu til að atvinnulausir
menn skuli því a'ð eins njóta að-
'stoðar þeirra til þess að fá at-
vinnu, að þeir bimdist félagsskap
í hlutaútgerðarfélagi. MeÖ áröðri
og igyllingum er hægt að ýta
stómm hópi manna út í hið
sama. Svo kemur að þeirri stand,
að mcnn vakna við vondan
draum, atvinnan er rýr, full-
nægir ekki brýnustu lífsþörfum
Stéttarbræður þeirra, sem ó-
bundnir era, hafa hLotið fyrir
starf sitt að mun hærri tekjur,
feomast betur af, geta valið um
skiprúm og skipstjómarmenn, eft-
ir því sem aðstæður leyfa á
hverjum tíma. En hinir eru
bundnir um ákveðið árabil við
sömu fleytana og sama félagið,
hvernig sem gengur. bæði hvað
víð kemur allri stjóm á fyrirtæk-
inu og aflabrögðum.
Sterkar líkur eru fyrir því, að í
sama 'horf sækti um þessi félög
og reynslan hefir sýnt um sam-
vinnuútgerðarfélögin. Menn fá ó-
trú á slíku fyrirkomulagi. Enn
sem fcomið er hefir samvinnu-
skipula,g í útgerð með þátttöku
þeirra, sem við hana vinna, ekki
reynst æskileg. Meðal nágranna-
þjóða okkar hefir slíkt fyrirkomu-
lag ekki verið tekið upp við
rekstur fiskveiðanna. Eru þær þó
sumar hverjar lengra komnar um
samvinnuskipulag á mörgum svið
um én við. Hjá ölíum nærliggj-
andi þjóðum og jafnvel þótt víð-
ar sé farið, er sneitt frani hjá
hlutaskiptum eins og þau tíðk-
ast hjá okkur, og samvinnufyrir-
komulag meðal starfandi fiski-
manna á sama hátt og hér hefir
verið reynt ekki til.
Samkvæmt skýrslu frá alþjóða-
vérkamanriasambandinu 1938, í
sambandi við ráðstefnu fiski-
'manna frá flestum löndum
heims, sem haldin var í Ostende
í B'elgíu í iimai í fyrra, er launa-
ikjömm nákvæmlega lýst meðal
íiskimanna.
Skal nú gefið stutt yfirlit yfir
iaunakj'ör í næstú löndtrai við oss.
Bretland. Fastakaup og afla-
verðlaun. Skipstjóri og stýrimað-
ur prósentur af afla. Frítt fæði.
Þýzkaland. Fast kaup og afla-
vérðlaun. Að eins skipstjóri hefir
eingön'gu prósentar af afla. Frítt
fæði og fleiri hlunnindi.
Frákkland. Á togurum við ís-
land, Grænland og Nýfundna-
lanid. Prósentur af afla með kaup-
tryggingu og fríu fæði. Prósent-
ur vir'ðast reiknaðar af brúttóafla,
og er hjá unidirmönnium frá 2%
—3/40/0., Yfirsaltari óvaningur.
Kaúptrygiging sömu manna frá
1075—420 fr. ank annara hlunn-
inda. Á smáskipum, er standa
veiðar heiman að, gengur 50«/o
af aflanum til sfcipverja, að frá-
dnegnum fcolum, olíu og ísi. Skip-
verjar fæða sig sjálfir. Hér
einnig 'kauptrygging. Það er sér-
staklega tekið fram, að alnienn-
ast sé, að skipstjóri sé eigandi
og útgerðarmaður slíkra skipa.
Holland. Fast 'kaup og afla-
verðlaun, prósentaT af afla, sem
taldar eru að jafnaði þriðjungur
af mánaðartekjum.
Belgía. Á stærri skipum hefir
skipstjóri aðeins prósentur af afla
en aðrir skipverjar miánaðarkaup
og aflaverðlaun, prósentar. Á
minni skipum hafa allir fast kaup
og prósentar. Frítt fæöi. Á minsta
fleytunium er aðeiins uin prósent-
ur af afla að ræða með kaup-
tryggingu, en skipverjar fæða sig
sjálfir.
Noreg’ur. Almennustu ráðning-
arkjör eru prósentur af afla, og
skipverjar, er prósentur hafa
fæði sig sjálfir. Vélamenn og
matreiöslumenn hafa fast kaup
og frítt fæði. Skyttar á seilveiði-
og hvalveibibátum hafa mánaðar-
kaup og aflaverðlaun.
1 þeim löndum, sem bér hafa
verið talln, eru kaup og kjör á-
kveðin með samningum milli
stéttarfélaga sjómanna og at-
ýinnurekenda. I umræddri skýrslivi
eru yfirlýsingar frá stéttarfélög-
um fiskimanna þessara landa um
það, að tvímælalaust beri að
stefna að því launafyrirkomulagi,
að gieitt sé fast mánaðarkaup og
aflaverðlaun á smærri sem stærri
skipum, enda hafi það fyrirkomu-
lag reynzt bezt.
Það kemur hvergi fram, að
samvinnuútgerð eða hlutaútgerð,
sem allir skipverjar eru meðeig-
endur, sé rekin í þessum löndum.
Reynsla þessara þjóða bendir
ótvírætt í þá átt, að þeir telja
ekki heppilegt að fara inn á þá
braut að knýja menn með Lög-
gjöf til hlutasikipta. Enda má
telja vist, að fiskimeinn í hinum
sömu löndum mundu ófúsir að
beygja sig undir slífct skipulag.
Við Islendingar erum ekki óLíkir
nágrannaþjóðum okkar um margt.
Hví skyldum við einir, fyrstir
állra, byrja á því að knýja fram
ráðningarfyrirko'ntalag með lög-
gjöf, sem í augum alls þorra
fiskimanna mundi talið undir
mörgum kringumstæðum varhuga
vert, jafnvel óheppilegt, og sem
eingöngu er stílað gegn frjáls-
ræði veifcalýðsins, til þess að á-
kveða með hvaða skilyrðum og á
hvern hátt hann selur vinnuafl
isitt í frjálsu samkomulagi við at-
vínnureköndUr.
Slíka löggjöf á ekki að setja.
Bátar
þieir, sem stundað hafa rek-
netaveiðar frá Sandgerði eru nú
allir hættir, og eru nú allir bát-
ar að búa sig undir vetrarver-
tíðina. F.Ú.
| ViHsælasta jólagjSfin þín verðnr
Ritsafn
Jóhs Trausta.
1
Grámann
er bók barnamia
og bezta jólagjðfin.
Tilkynniig um sigllnsafaættn:
Samkvæmt tilkynningu frá brezka flotamálaráðuneyt-
inu hafa verið lögð tundurdufl á svæði því, er takmarkast
af eftirfarandi stöðum:
51°59'6 n. brd. og 2° 13' a. lgd.
51°58'8 n. brd. og 2°35' a. lgd.
51°43'0 n. brd. og 2°31' a. lgd.
51°36'0 n. brd. og 2°06'7 a. lgd.
Svæði þetta er úti af Thames-ármynni.
Brezka flotamálaráðuneytið tilkynnir á laugardag:
1) „Ljósbauja mun bráðlega verða lögð út á eftirfarandi
stað: 50°57'30" n. brd. og 1°05'30" a. Igd.
2) Skip, sem varpa akkerum í Dungeness East Roads, mega
ekki sigla fyrir norð-austan línu, sem dregin er í 300°
stefnu frá ljósbaujunni.
3) Skip, sem fara frá Dungeness til The Downs, verða að
fara fyrir sunnan ljósbaujuna.
4) Skip, sem ekki fara eftir þessum reglum, gera það á
eigin ábyrgð.“ _-