Alþýðublaðið - 07.12.1939, Blaðsíða 3

ALÞÝPUBLAÐB
Samtal um Finnlands
Ánægð þjóð og nægjusöm
í friðsömu starfi -
—---- ■».
Lýsiii® Oimiiars ffilarmasonar,
s@an ©r njrkominn ffrá FinMlandi.
-—■—•—«--
"O KKEET LAND er nú eins mikið umtalað og Finnland,
og ekkert land nýtur um þessar mundir annarar eins
samúðar og það. Þetta er eðlilegt. Hér er um litla þjóð að
ræða, sem skarar fram úr á mörgum sviðum í menningu,
andlegri og líkamlegri. Hér er um þjóð að ræða, sem held-
ur nú hraðfari á sömu lýðræðisbraut og aðrar Norðurlanda-
þjóðir, en sú braut er mörkuð af alhliða þjóðfélagslegu
umbótastarfi, batnandi kjörum alþýðustéttanna og minnk-
andi munar milli stéttanna. Það er sjálfsagt að viður-
íenna, að margir jafnaðarmenn óska þess, að þessi þróun
FIMMTUDAGUR 7. DES. 1939
*•-------------------------
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSS0N.
AF0REIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðj an.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦-------5------------------♦
II er tapað ann
að en olían.
ÉÐINN VALDIMARSSON er
orðinn sú grátbróslegasta
fígúra, sem nokkurn tíma hefir
sézt á sviði íslenzkra stjémmála.
Að aflokinni skólagöngu gekk
hann ungur í Alþýðúflokkinn og
ávann sér þar mikið traust sakir
dugna'öar síns og áhuga. Það leið
ekki á löngu þar til hann var
jk'Ominn í fremstu röð rneðal for-
ystunranna flokksins og verka-
1 ýðshreifingarinnar.
En þegar fram liðu stundir feom
í ljós, að honum nægði ekki að
vera trúnaðarmaður verkalýðsins
og flokks hans. Hann vildi líka
fá að vera burgeis qg byrjaði
að selja hér olíu sem umboðs-
maður eins af stærstu olíufélög-
um heimsins og arðræna á þann
hátt sjálfur þá alþýðu, sem hann
sem verkamannaforingi þóttizt
vera að vinna fyrir.
Upp frá þeim tima fór þ,að
traust mjiög að þverra, sem
menn höfðu borið til Héðins
Valdimarssonar í Alþýðuflokkn-
um og verkalýðsfélöigunum, enda
kom það með ári hverju betur
foíg betur í Ijós, hve ósamrýman-,
leg þau tvö hlutverk voru, sem
hann hafði valið sér, hve erfitt
verkalýðurinn og flokkur hans
átti með að taka á sig ábyrgð-
ina gagnvart alþýðú manna áol-
íubralli og arðráni eins þiókkt-
asta forystumanms síns og hve
bágt olíuburigeisinn átti með að
berjast af heilum hug fyrir hags-
munum almennings.
Héðinn Valdimarsson fékk
fljótt vionda samvizku gagnvart
verkalýðnum í þessu tvöfalda
hiutvierki. Hann var sér þess með-
vitandi, að verkamannaforinginn
hlyti fyrr eða síðar að fá óorð
af olíusalanum, og af ótta við
það tók hann að leggja eyiun
við sérhvierri rödd úr rö'ðum
verkalýðsins, sem einhverja vís-
bendingu ga'f í þá átt, og hlaupa
eftir hverjum þeim auignabliksr
hrifum, siem þar gerðu vart við
sig, án nokkurs tillits til þess,
hvort þau byggðust á skynsemi
og nauðsyn eða voru sköpuð af
blekkinigum aðskoíadýra og æv-
intýramanna. Á þann hátt ætlabi
olíubuiigeisinin að reyna að lafa
á því fylgi, sem verkamannafor-
inginn hafði einu sinni áunnið
sér. ;
Óðagot, vanstilling og hringl
ýmist tii vinstri eða hægri hefir
af þessum ástæðum alla tíð síð-
an verið einkennandi fyrir Héð-
in Valdimarssom sem stjórnmála-
niann. Éftir siðustu alþingisbosn-
ingar, þegar Alþýðuflokkurinn
varð fyrir noikkru atkvæðatapi hér
í Reykjavík og kommúnistar virt-
ust vera í Uppgangi, missti hann
íóksihs alla stjérn á sér. Hann
þóttist sjá að straumurinn lægi
til kommúnista og bjargráðið fyr-
ir hann væri falið í því að gera
bandalag við þá. *Hann varð allt
í einu „'sameiningarmaður", heimt
aði að Alþýðuflokkurinn samein-
aðist Kommúinistaflokknum og
var sjálfur reiðubúiinn til þess að
gleypa við hvaða skilyrði, sem
ikommúnistar settu fyrir slíkri sam-
einingu, þar á meðal einnighinni
„sfeilyrðislausu afstöðu með Sov-
ét-Rússlandi“, sem þeir heimtuðu.
Sjálfur ætlaði olíuburgeisinin sér
vitanlega að verða foringi hins
sameinaða flokks. Og með slíkum
tálvonum lét hann kommúnista
ginna sig til þess að gerast svik-
ari við sinn gamla flokk. En
endirinn á þessu valdabrölti varð
iainnar en ætlað var. Alþýðu-
flokkurinn lét ekki hafa sig út
af braut lýðræðisins. Héðinn
Valdimarssoin kom fáliðaður yfir
í herbúðir kommúnista og varð að
láta sér nægja það, að heita for-
maður hins endurskírða kornmún-
istaflokks, „Sameiningarflokks al-
þýðu, sósíaUstaflokksins“, út á
við. í raun og veru var hann
þar frá upphafi ekkert annað en
valdalaus og áhrifalaus undir-
tylla.
Nú, eftir aðeins eitt ár, er Héð-
inn Valdimiarssion búinn að fá
nóg af „sameiningunni“. Hann sér
að straumurinn liggur ekki leng-
ur til fconxmúnista, heldiur burt
frá þeim. Verkalýðurimn flýrþann
flokk, sem hefir tekið að sér að
verja svik Sovét-Rússlands við
friðinn, vináttusamning Stalins
við Hitler, árásina að baki Pól-
verjum, kúgun Eystrasaltsríkj-
anna og nú siðast hina blöðugu
og ódrengilegu árás á Finnland.
Héðinn vill ekki lengur taka „skil
yrðislausa afstöðu :með Sovét-
Rússlandi", eins og fyrir ári síð-
an. Það er ekki vinsælt. Og nú
reynir hamn að bjarga sér með
því að yfirgefa á seinustu stundu
sjálfur hið sökkvandi skip.
En Héðinn Vaidimarsson hefir
líka aðra, ennþá alvarlegri á-
stæðu til þess. Það samrýmist
ekki heldur hagsmunum brezka
olíuauðvaldsins, sem hann er um-
boðsmaður fyrir, að hann fylli
þann flokk, sem haldið er úti af
Sovét-Rússlandi, bandamanni
Hitlers, sem Bretland á nú í
styrjöld við upp á líf og dauða.
Hann vieit, að það er ekki seinna
vænna, ef hann vill halda stöð-
unni, en að segja skilið við slík-
an flokk.
Héðinn Valdimarsson er x sann-
leiika orðinn grátbrosleg fígúra
á sviði stjómmálamna. Fyrirhálfu
öðriu ári síðan sveik hann Al-
þýðuflokkinn í því skyni að slá
sér upp á „sameiningunni" við
ikoixxmúnista. í dag eða næstu
da,ga hrökklast hann einnig út úr
flokki þeirra, fylgilaus og fyrir-
iitinn áf öllum, eftir að hafa ver-
5íð hafður að ginningarfífli þar
í heilt ár. Það eru endalokin á
vaidadraumium Héðins Valdi-
marssionar. Allt er tapað annað
en olían.
M altin
í jóla ölið
BJHgsa
Reybt sfld
SSmfSr
Ostar
Egg
komið, símið, sendið!
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
Tiarnarbúðin. — Sími 3579.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
geti verið sem stórstígust og
óó í samræmi við þróun at-
vinnulífsins og þjóðfélagsins
yfirleitt, og hún er stórstíg
og hefir verið í Noregi, Dan-
mörku og Svíþjóð — og síð-
ustu árin í Finnlandi, en það
land hefir um langan aldur
verið undirokað og alltaf
orðið að vera á verði gegn
grimmum ásælnisherjum, en
síðan landið fékk sjálfstæði
sitt og innra frelsi og fyrir
vaxandi mátt finnska Al-
þýðuflokksins hafa einmitt á
þessu sviði verið unnin
kraftaverk á Finnlandi.
Menn fýsir mjög að heyra
um Finnland og þjóðina. Með-
al annars þess vegna hafði Al-
þýðublaðið í gær tal af ungum
íslendingi, sem mun vera síð-
asti íslendingurinn, sem dvalið
hefir í Finnlandi, áður en Rúss-
ar réðust inn í landið. Þessi
maður er GUNNAR BJARNA-
SON frá Húsavík, sem nú hefir
verið ráðinn ráðunautur hjá
Búnaðarfélagi íslands í hrossa-
rækt. Gunnar er glöggur maður
og hann er fullur af
hrifni af Finnlandi og
finnsku þjóðinni. Hann hef-
ir dvalið ytra síðan 1936 og
stundað landbúnaðarfræði við
landhúnaðarháskólann í Kaup-
mannahöfn, en hrossaræktina
tók hann sem sérgrein. Hann
útskrifaðist' af landbúnaðarhá-
skólanum í sumar og fór að því
loknu til Noregs, Svíþjóðar og
Finnlands. En í Finnlandi er
margt að sjá og læra fyrir sér-
fræðinga í hrossarækt, því að
Finnar éru taldir einhverjir
beztu hrossaræktarmenn heims-
ins. Veltur líka mikið á því fyr-
ir þá að hesturinn þeirra sé
góður, þar sem hann er svo
nauðsynlegur liður í aðalat-
vinnuvegi landsins, trjáfram-
leiðslunni, en tré og tréafurðir
nema um 80% af útflutnings-
verðmæti landsins.
Helsinki — borg hinna
glæsilegu nýbygginga.
Gunnar Bjarnason sagði
þannig frá:
Ég kom til Helsinki 1. sept-
ember, þegar stríðið brauzt út.
Þá vissi ég ekki að stríðið væri
byrjað og mér kom því alger-
lega á óvart, að sjá svo mikið
af mönnum vera á járnbrautar-
stöðinni, en ég fékk fljótt að
vita af fregnmiðum blaðanna
hvað á seiði var — og mér virt-
ist Finnar taka tíðindunum með
mikilli ró.
Helsinki er mjög falleg borg
og á síðustu tímum hefir hver
stórbyggingin eftir aðra risið
þar upp, sem munu eiga
fáa sína líka um fegurð. FÍest-
ar þessar byggingar hefir teikn-
að Finni, sem býr í Ameríku og
er orðinn heimsfrægur arkitekt.
Mér var sagt að hann teiknaði
margar þessar fögru byggingar
fyrir þjóð sína, án nokkurs end-
urgjalds og yfirleitt má í þessu
sjá alla afstöðu finnsku þjóð-
arinnar til finnska ríkisins, en
ég skal koma síðar að því. Feg-
urstu byggingarnar eru Þing-
húsið, pósthúsið, járnbrautar-
stöðin og iðnaðarmannhúsið,
sem ég sé af skeytum að eld-
sprengjur Moskvakommúnism-
ans hafa nú skotið í rúst. Þá
má ekki gleyma hinum stór-
kostlega Olympiuleikvangi með
öllum þeim byggingum, sem
honum tilheyra. Með þeirri
byggingu hefir bæði ríkið og
einshaklingar lagt í sameiningu
fram fé og krafta vegna hinn-
ar alþjóðlegu íþróttamenning-
ar. Þessar glæsilegu byggingar
hafa mjög mikil áhrif á mann
undir eins og maður kemur til
borgarinnar. Þær lýsa sókn
finnsku þjóðarinnar frá gamla
tímanum og minningum um
hörmungarnar, sem fáar þjóðir
eiga aðrar eins, og til nútímans,
framfaranna og umbótanna á
öllum sviðum,
Gerbreyting síðan fasisminn
og kommúnisminn voru
kveðnir niður.
Sá maður, sem ég var mest
með, var yfirráðunautur Finna
í hrossarækt, Sihvola að nafni.
Hann var íxxjög frjálslyndur í
skoðunum. Hann skýrði mér
frá því, og ég varð líka var við
1 það úr fleiri áttum, að þjóðin
hefði gerbreytzt á síðustu 20 ár-
um, en mest hafði breytingin
orðið á allra síðustu árum. —
Eftir að fasistahreyfing Lappó-
manna og kommúnistaflokkur-
inn höfðu hvorttveggja orðið að
þoka fyrir ákveðnum ráðstöfun-
um allra lýðræðisflokkanna,
ríkisvaldsins og menningar-
stofnananna, þar á meðal í-
þróttafélaganna, hafði andinn
gerbreytzt. Fólkið hætti að
kasta öllum áhyggjum sínum
upp á ríkisstjórn og sveita-
stjórnir, það hóf sjálfstæða bar-
áttu, barðist við jörðina og
vann, vann og stundaði íþrótt-
ir og andlegt nám. Hins vegar
gætti ríkisvaldið þess, að heild-
in ynni í takt við fólkið, það er
að ríkið væri vakandi um for-
ystu og að það ryddi brautina
um nýjungar í atvinnu- og
fjármálalífinu, án þess þó að
binda hendur fólksins um of og
áherzla er á það lögð, að gamalt
fólk og farlama og yfirleitt all-
ir, sem ekki geta séð fyrir sér
sjálfir, þurfi ekki að líða skort
og einmitt nú eru í undirbún-
ingi ýmsar stórkostlegar fram-
farir faldar í umbótalöggjöf.
og stríði.
Gunnar Bjarnason.
Innrás kommúnistahersins mun
vitanlega fresta þeirri löggjöf.
Ég varð ekki var við annað en
að finnska þjóðin væri glöð og
ánægð, nægjusöm og full af
ýmis konar áhugaefnum.
Skömm að lifa undir rúss-
nesku oki.
Eins og aðrar Norðurlanda-
þjóðir eru hugsjónir lýðræðis-
ins mjög sterkar meðal Finna.
Þess vegna óska þeir einskis
frekar en að mega lifa í landi
sínu í friði við allar nágranna-
þjóðir sínar, án nokkurrar á-
sælni gagnvart þeim. Og þrátt
fyrir nokkra bliku á austurloft-
inu, þegar ég dvaldi í Finn-
landi, var alltaf skrifað í vin-
samlegum tón um Rússa. Ég
las t. d. forystugrein í einu
helzta blaði í Helsinki, sem var
um það, að eðlilegt væri að
gerður yrði verzlunarsamning-
ur við Rússa, þetta væru ná-
grannaþjóðir, sem sjálfsagt
væri að lifðu í sátt og samlyndi
— en báðar frjálsar og óháðar
hvor gagnvart annarri. En und-
ir niðri veit ég að Finnar höt-
uðu kommúnismann og hina
rússnesku yfirdrottnun og
fleiri en einn maður sagði við
mig, að ef Rússar réðust á land
þeirra, myndi verða tekið á
móti þeim af fullum krafti. —
„Okkur þykir skömm að því að
lifa ef Rússar brjóta Finnland
aftur undir ok sitt. Það verður
gamau að sýna þeim að við lát-
um ekki svæla okkur inni eins
og tófur í greni.“ Slíkar setn-
ingar heyrði ég oft. Finnar
munu vera bezt æfðir á hern-
aðarvísu allra Norðurlanda-
þjóðanna, þeir eru miklir her-
menn og grimmir í stríði, það
er þeirra lyndiseinkunn, enda
kynslóðirnar orðið að þola
margt illt. Ég er sannfærður
um, að Rússar munu bíða mikið
afhroð áður en þeim tekst að
kúga þessa þjóð undir okið.
Stælt þjóð — og ánægð.
Þjóðin er ákaflega stælt.
Finnar virtust mér vera heldur
smærri vexti en aðrir Norður-
landabúar. Þeir eru hinsvegar
samanreknir, kvikir í hreyfing-
um og léttir, brúneygðir og
skarpleitir og yfirleitt virðist
líkami þeirra fjaðurmagnaður.
Þeir eru líka uppaldir við í-
þróttir og grípa íþróttirnar inn
í allt menningarlíf þeirra. Þeir
æfa íþróttir á öllum aldri og all-
ir, allt frá háskólaprófessorn-
um og ráðherranum upp í kúa-
hirðirinn, eða hvernig þú vilt
raða mönnum í mannfélagsstig-
ann. Eitt sinn kom ég á ferð
minni um landið, að búgarði.
Þegar ég steig út úr bílnum sá
ég skammt frá allstórt vatn. Ég
sá þar mann, sem virtist vera
alls nakinn hlaupa hratt og
látlaust hringinn í kring um
vatnið. Ég spurði hvað maður-
inn væri að gera. Það var kúa-
hirðirinn að æfa sig undir 01-
ympíuleikana! Þannig var þetta
á öllum sviðum. Helztu leikar-
arnir eru íþróttagarpar og
flestar eða allar finnskar kvik-
myndir, sem ég sá, fjölluðu um
íþróttir og hljómlist. Finnar
eru líka mjög söngelskir og
syngja vel, þeir eru yfirleitt allt
af syngjandi, enda eiga þeir
marga fræga lagasmiði. Flestir
söngvar þeirra eru hetjuljóð eða
þjóðsagnaljóð, og flestir fjalla
söngvar þeirra um baráttu
þeirra fyrir frelsi sínu — og
hinir nýjustu um framfarirnar
og umbæturnar og um íþrótt-
irnar.
Þjóðsögur virtust mér lifa
góðu lífi meðal Finna og marg-
ar góðar venjur hafa þeir aftan
úr forneskju. Þeim hefir tekizt
dásamlega að halda því sem
bezt var 1 fortíðinni. Til gam-
ans skal ég geta þess, að eitt
sinn sem oftar kom ég á bónda-
oæ. Þar, eins og alls staðar ann-
ars staðar, var gufubað. Ég
xekkti nokkuð til gufubaða en
ekki þó finnskra, og ég fór á-
samt fleirum í bað. Finnar
kasta vatni á glóandi grjót í
baðstofunni og gufan gýs yfir
mann, hitinn er afskaplegur, en
Finnar skvetta á sig köldu vatni
til þess að kæla sig, og berja
sig utan með hrísi, til þess að
styrkja húðina. Ég flýði út og
þoldi ekki hitann. Húsbóndinn
kom á eftir mér og sagði eitt-
hvað við mig, sem ég skyldi
ekki, af því að hann talaði
finnsku. Þá var mér sagt, að
það væri siður í Finnlandi að
húsbóndinn þvæi gesti sínum
um bakið, þegar hann kæmi úr
baði, og væri það gert til þess
að koma í veg fyrir að honum
fygldu úr hlaði illir andar.
Lág laun, en allt ótrúlega
ódýrt.
Laun eru yfirleitt lág í Finn-
landi, en verðið mun að lík-
indum hvergi vera eins lágt.
Ég lifði vitanlega sem ferða-
maður í Finnlandi og þekki því
bezt það, sem að ferðamannin-
um snýr. Finnar hafa þegar
reist mörg góð gistihús, vegna
hinna fyrirhuguðu Olympíu-
leika næsta ár. Herbergi, sem
kostaði 8 krónur í Stokkhólmi
— kostaði um kr. 4,00 í Hel-
sinki. Vindlingar, sem kostuðu
kr. 1,50 í Stokkhólmi, kostuðu
60 aura í Helsinki. Matur, sem
kostaði kr. 2,50 í Stokkhólmi,
kostaði 1,10 í Helsinki. Mér var
sagt að svona væri það á öllum
sviðum. Eins og kunnugt er, er
síldin nokkurs konar þjóðar-
réttur í Finnlandi, enda eta
Finnar mikið af síld. Ég sat oft
til borðs þar sem voru tveir og
þrír síldarréttir og Finnar
kunna að matreiða síld. Atvinnu
leysi er ekkert í landinu. Marg-
ir eru það, sem kallaðir eru
fátækir, en engir líða skort og
fáir eru ríkir. Flestir eiga sínar
björtu vonir, sitt ákveðna mark
að keppa að, bæði sjómennirn-
ir í hafnarborgunum og verka-
mennirnir þar og skógarhöggs-
mennirnir. Verkalýðshreyfingin
og Alþýðuflokkurinn vinna
markvisst að umbótum og verð-
ur geysimikið ágengt, þrátt
fyrir það, þó að allur kommún-
istaáróður sé útilokaður úr
þeim samtökum, enda hefir það
verið gæfa þeirra. Landbúnað-
Frk. á 4. síðu.