Alþýðublaðið - 08.12.1939, Blaðsíða 3

FöSTUDAGUR 8. DES. 1939.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RTTSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru bana:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÖSINU
(Inngangur frá Hverflsgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Saraeiningin
á enda!

AMEININGIN" er á enda.
Hé'ðinn Valdimarsson og
fimm helztu fylgismenn hans
sögðu sig opinberlega úr hinum
svonefnda „Sa'meiningarflokki al-
J)ýðu, sósíalistaflokkmum‘‘ í gær
me'ð þeim ummælum, að komm-
únistar hefðu sviikið þau lofiorð,
æm peir gáfu, Jiegar flokkurinn
var stofnaður i fyrrahaust.
Þessi endalok „sameiningarinn-
ar“ köma Alþýðufl. ekki á óvart.
Honum var það fiúlltoomtega Ijóst
strax haustið 1937, þegar við-
raeðumar fóm fram við Komm-
únistafloikkinn um samieiningu í
eimrt sósíalistískan verkalýðsflokk
á lýðræðisgrundvelli, að fyrir
kommúhistum vakti ekkert ann-
að en það, að kljúfa Alþýðu-
ílokkimi og sundra verkalýðs-
hreifinigunni ennþá meira, en
|)eini hafði áður tekizt, til Jress
iað geta fiskað í gmggugu vatni.
Og fyxir Héðni Valdimarssyni
\mkti heldur ekki neitt annað en
það, að slá sér sjálfum upp í
augum verkamanna, sem hann
fann að vom farnir að snúa við
sér batomu, og verða loksins sá
fforifngi í sameinuðum flotoki fylg-
ismanna sinna og kommúnista,
sétn honum hafði aldiei tekizt
að verða í A1 þýðuflokknum.
fiítíði Héðinn og kommúnistar
visfeu það vel, að veitoamehnirnir
þráðu fiið og einingu innan sám-
taka sinna, eftir þá löngu sundr-
ung, sem stofnað var tií þegar
kommúnistar klufu sig út úr Al-
þýðuflokknum 1930. Og báðir
voíu nógu ófyrirleitnir til þess
aOr spekúlera i þessum einingar-
vilja verkalýðsins í þvi skyni að
skara sjálfir eld að sinni köku.
Kommiúnistar þóttust vera iað
berjást fyrir sameiningu, en settu
jafnframt þau skilyrði fyrir henni,
svip sem kröfuna um „skiiyrðis-
lausá afstöðu með Sovét-Rúss-
landi", sem fyrirfram var vitað,
að Alþýðuflo'kkurinn myndi al-
diei ganga að, af því að það
var ósamrýmanlegt yfirlýstu fylgi
hans við lýðræðið. Svo átti að
kenna Alþýðuflokknum um það,
að samainingin hefði ekki tekizt
og nota tækifærið til þess að
kljúfa út úr hontrm nýjan hóp
og hu honum, yfir i herbúðir
toommúnista.
Það þurfti ekki skarpskygnan
mann til þess að sjá í gegn um
þennan svikavef. En Héðinn lét
engu að siður svo sem sæi 'hann
þáo ekki, þvi hann þurfti sjálf-
ur á honum að halda til þess
að geta klofið Alþýðuflokkinn og
oig farið með svo miklu liði það-
an, að hann ætti vissan meiri-
hluta og þar mieð fioringjasess
í hinum sameinaða flokki. Þess
viegna lét 'hann sér skilyrði toomm
únista vel líka og samdi á laun
við þá um að afla þeirn fylgis
fnnan sins eigin flokks. Við hinu
var bann ekki búinn, að öll slík
THIðonr fjárveitingarnefnd
ar lagöar fram á alpingi.
-----■+----
Einstakir flokkar munu bera fram
aðrar breytingartillogur við fjárlaga-
frumvarpið við umræðurnar.
JP JÁRVEITINGANEFND
alþingis hefir nu skilað
fyrstu breytingartill. sínum
við fjárlagafrumv. fyrirfram
í fyrradag. En gert er ráð
fyrir að fleiri breytingartil-
lögur komi fram frá einstök-
um þingmönnum og flokkum
við umræðurnar. Að minnsta
kosti mun Alþýðuflokkurinn
bera fram ýmsar breyting-
artillögur.
Um þær tiliögur, sem fjár-
veitinganefnd hefir nú lagt
fram, mun hafa orðið sam-
komulag milli þeirra flokka,
sem styðja ríkisstjórnina.
Fjárveitinganefnd taldi óhjá-
kvæmilegt að búast við erfið-
um tímum fyrir ríkissjóð og
yrði því að spara á ýmsa lund
og fella niður útgjaldaliði, sem
margir myndu vilja láta standa
á fjárlögum. Ríkisstjórnin var
á sömu skoðun og gaf nefndinni
bendingar, sem fóru í þessa átt.
Hefir nefndin tekið þær til
greina og starfað á þeim grund-
velli, sem þannig var markaður.
Nefndin ákvað að hafa að
þessu sinni þau vinnubrögð, að
taka við 2. umr. fjárlaganna
fremur fáa liði. Nefndin hefir
fyrst talið rétt að gera þær leið-
réttingar á gjaldaliðunum, sem
leiðir af aukinni dýrtíð og að
því, er tekur til vaxta og af-
borgana vegna gengislækkun-
arinnar. Landið hefir aukið
skuld erlendis vegna nýbygg-
ingar Esjunnar. Skrifstofu varð
að setja á stofn í New York
vegna siglinga til Ameríku og
nýrra viðskipta í Vesturheimi.
Heima fyrir leiðir nokkur út-
gjöld af fjölgun stjórnardeilda
og ráðherra. Auk þess hefir orð-
ið að efna til útgjalda vegna ó-
hjákvæmilegra styrjaldarráð-
stafana. Matvælaskömmtunin
kostar allmikið fé, verðlags-
nefnd sömuleiðis, húsaleigu-
nefnd o. s. frv.
Breytingartill. þær, sem fjár-
veitingan. flytur við þessa um-
ræðu, eru ekki margar og
snerta aðeins fáar greinar fjár-
lagafrv.
Aðalbreytingartillögurnar eru
þessar:
Undanfarið hefir því nær allt
útflutningsgj aldið verið greitt
til fiskimálasjóðs. Fjárveitinga-
nefnd gerir nú tillögu um, að
greiðslan til sjóðsins falli niður.
Að vísu er þar með skert nokk-
uð starfsemi sú, er fiskimála-
nefnd hefir haft mð höndum.
Þá er lagt til að lækka fram-
lag til einkasíma í sveitum úr
20 þús. kr. í 10 þús. Er það vit-
anlega gert fyrst og fremst í því
skyni að spara innflutning og
erlendan gjaldeyri.
Hækkanir á 7. og 8. gr. stafa
vélræði myndu stranda á þroska
og eiiningu Alþýðuflokksins og
hann sjálfiur fá þau maklegu
málaigjiöid að vera rekiun úr
íliokknum fyrir svikin.
Með slíkum heilindum var til
„sameiningarinnar" stofnað! Og
hver fiurða er það' þá, þótt end-
irinn á 'henni hafii orðið sá, sem
nú er toomið á dáginu? Frá upp-
hafii var „Sameiningarflokkur al-
þýðu, sós.íalistaflokkúri'nin“ ekkert
anmað en fals og svik, bæði út
á við, gagnvart verkalýðnum, og
inu á við, milli flokksmeðlim-
anna sjálfra. Það er sama hvort
litíð er á uaínið, steínuskrána eða
starfsemina. Allt hefir verið byggt
á sömu botnlausu óheilindunum.
En nú er svikamyllan á enda.
Og nú sjá menn, hve alvarlega
meint allt sameiningarskrafið var.
af gengisbreytingunni og kaup-
um á Esju. Vaxtagreiðslur í 7.
gr. breytast þannig: Dönsk lán,
hækkun 89 409 kr. Ensk lán,
hækkun 198 627 kr. Vextir af
lausaskuldum 104 200 kr. Sam-
tals 382 236 kr. Borðfé konungs
hækkar af sömu ástæðu, eða um
15 þús. kr.
Nefndin leggur til, að alþing-
iskpstnaður lækki um 40 þús.
kr. Er það byggt á því, að ekki
verði prentaður umræðupartur
Alþingistíðindanna næsta ár.
Óhjákvæmilegt er að hækka
fjárveitinguna til ráðherra-
launa um 20 þús. vegna þeirrar
ráðherrafjölgunar, sem nú er
orðin, Kostnaður við utanríkis-
mál hækkar vegna gengisbreyt-
ingar um 23 500 kr.
Þá er tillaga um 75 þús. kr.
fjárveitingu vegna verzlunar-
fulltrúa í Ameríku.
Nefndin hefir reynt að koma
við mjög verulegum sparnaði á
útgjöldum við landhelgisgæzl-
una og strandferðirnar. Vegna
styrjaldarinnar má gera ráð
fyrir, að fisk- og síldveiði er-
lendra þjóða verði miklu minni
hér við land næsta ár heldur en
venjulega. Mætti þá segja, að
gæzlan yrði fremur björgunar-
starfsemi en landhelgisvarzla,
meðan svo háttar. í stað þess,
að landhelgisgæzlan mun í ár
fara upp í 800 þús. kr.. vill
nefndin leggja til, að næsta ár
yrði ekki eytt nema 400 þús. kr.
í þessu skyni. Á vertíð yrðu
Ægir og Óðinn einir við starfið,
en með vorinu yrði Ægi lagt í
höfn og ekki gripið til hans fyrr
en á næstu vertíð, nema til
björgunarstarfsemi. Yfir sum-
armánuðina þykir nefndinni
sennilegt, að stjórnin myndi
geta fengið Sæbjörgu á leigu
me.ð . viðunanlegum kjörum og
jafnframt stutt björgunarfélag-
ið; á þann hátt yrðu Óðinn og
Sæbjörg þá. við björgun og
gæzlu um sumarmánuðina.
Til að létta á kostnaði hefir
nefndin ritað ríkisstjórninni
bréf og ráðið fastlega til að taka
Þór til fiskflutninga til útlanda
eða láta hann á einhvern hátt
koma að gagni í framleiðslunni,
og hefir stjórnin tekið líklega
1 málið.
Nefndin hefir leitazt við að
benda á sparnaðartillögur í sam-
bandi við strandferðirnar. Eim-
skipafélagið hefir boðizt til að
halda við sömu siglingum með
ströndum fram, þó að styrkur
ríkissjóðs yrði lækkaður um
helming. Sparast þar 80 þús. kr.
Esja nýja er stórum fljótari í
ferðum heldur en fyrirrennari
hennar. Auk þess brennir hún
olíu, sem væntanlega mun
hækka minna en kol, og enn
fremur hefir þetta nýja skip
stærra lestar- og farþegarúm
heldur en gamla Esja. Af þess-
um ástæðum mun hún geta flutt
stórum meira af vörum og far-
þegum. Er ekki áætlaður nema
100 þús. kr. rekstrarhalli á
Esju.
Nefndin telur mjög æskilegt,
að unnt verði að hafa Súðina til
flutninga til útlanda nokkurn
hluta ársins, sérstaklega sem
kæliskip. Hefir ríkisstjórnin lát-
ið rannsaka, hvort ekki væri til-
tækilegt að láta setja kælitæki
í skipið og láta það ganga nokkr
ar ferðir til útlanda með fryst-
ar vörur, og hefir nefndin mælt
með þeirri breytingu.
Þá leggur nefndin til, að
fjárveiting til verðlagsnefndar
verði hækkuð um 5 þús. kr. og
ennfremur, að tekin verði upp
fjárveiting til skömmtunarskrif-
stofu, kauplagsnefndar og húsa-
leigunefndar. Nemur sú hækk-
un alls um 100 þús. kr.
Ríkisstjórixin hafði gert þá
tilbreytni á fjárlagafrumvarpi,
að færa nálega alla persónu-
styrki og listamannalaun af 15.
og 18. grein í eitt, og ætlaðist
til, að menntamálaráðið úthlut-
aði þeirri upphæð fyrir lands-
ins hönd. Nefndin gekk nokkru
lengra í þessu efni og tók einn-
ig hina eldri menn af 18. gr.
Með því að veita í einu lagi
fé til rithöfunda, skálda og lista-
manna, er fjárhæðin ákveðin
fyrir það ár. I höndum þingsins
verður fjárhæðin jafnan óá-
kveðin og háð því, hve fast er
sótt mál einstakra umsækj-
enda. Fjárhæðin á þessum lið
hefir farið síhækkandi á undan-
förnum árum, og mun svo enn
fara, ef haldið er sama skipu-
lagi.
Fjárveitinganefnd telur rétt,
að menntamálaráð hafi leyfi til
að nota allan styrk eða nokkuð
af styrk til málara og mynd-
höggvara til að kaupa af þeim
verk fyrir ríkið. Mun mörgum
listamönnum kærara að geta á
þennan hátt unnið fyrir landið,
heldur en að .fá styrk úr ríkis-
sjóði, án þess að geta komið
við beinu endurgjaldi.
Vísur Þuru
i Garði.
íj AÐ er oröið all langt siðan
Þura í Garði varð þjóðfrajg
afi visum sínium, enda hafa
maigar vísur hennar verið mjög
•hnittnar, og í þeim hefir jafnan
komið fram dálítið sérstakt við-
horf höfundarins.
Umhverfis Mývatn eru og hafa
verið allmargir snjallir hagyrð-
ingar og skáld, sem orðið hafa
þekkt meðal þjóðarinnar. En
það er svo um hagyrðinga, að þó
að J)eir hafii ort mokkrar góðar
vísur um dagana, þá er eiins og
þeir „standi sig ekki við það“ að
gefin sé út ljóðabók eftir þá.
Og svo er uim þetta visnakver
Þuru í Garði. 1 bókinni er ein
vísa ágcet, örfáar særoilegar, en
binar virðast ekkert erindi eiga á
prent. Nú er það svo, að Þura í
Garði þarf ekki að biðja neinn
afisökunar á því, þó að henni
hafi 'orðið það á að yrkja létegar
vísur, en aftur á móti máttu þær
gleymast, ein,s og t. d. þessi vísa;
Ragnar — hann er alveg eins
og óður kalkúnhani.
Alltaf er hann mér til meins,
magnaður svUntu bani.
Það er nú ekki skáldskapur
að tarna.
K. I.
ðreii i norskn tímariti eftir
Signrð Einarsson, sem vek-
nr athjgli á NorðnrMum.
NORSKA timaritið Samtiden,
sem er talið eitt afi merkustu
tímaritum á Norðurl'öndum um
stjómmál, bókmenntir og fé-
laigsmál, birtir í nóvemberhefti
?ínu þessa árs fiorustu'grein efitir
Sigurð Einarsson dósent, sem
hann nefnir „I opgjörets time,
— á stund reikningsskilanna.
Greinin er skrifiuð í byrjun
styrjaldarinnar, og rekur höfúnd-
furiinn í henni aðdraganda styrj-
aldarinnar frá pólitísku og menn-
ingarlegu sjiónarmiði, og sýnir
fram á, að styrjöldin eigi sér
orsakir i menningarlegum and-
stæðum, engu síður en fjárhiags-
legum og pólitískum. Rekur hann
síöan höfuðlínurnar í menningar-
þróun Evrópu frá dögum Hellena
í gegnum Rómaveldi, heimsyfir-
drottnun kaþólsku kirkjunnar,
síðaskiptin, skynsemishyggju 18.
aldarinnar og tilorðningu hinna
alþjóðlegu raunvisinda til vorra
daga, og telur að þessi þróun
hafii náð hámarki sínu í þrem fé-
la,gs]egum fyrirbrigðum: Lifs-
skioðuin manngi'ldisstefnlunnar, lýðw
ræðis stjórnarfyrirtoomúlaginu bg
þroskun hins einstaklega persónu-
leika.
Þá telur hann, að með heim-
spekingnum Nietzsche komi fram
hjá Þjóðverjum frávik frá þessari
aimennu menningarþróun Evrópu,
sem þýzku Pangermanistamir
Paul A. de Lagarde, Gustav
Vinsælasta jólagjðfin Þin verðnr

Ritsafn
Jóns Trausta.
Frantz, Emst Hasse og fleiri
hafi svo byggt upp sem sértoenni-
lega, þýzka stjómmála- og
menningarstefnu, með markmið-
um, sem séu gerólík hiinum al-
mentnu evrópisku. Þessi sérþýzka
þróuin nær svo hámarki sínu í
Nationalsósíalismanum þýzka,
sem einnig lýsir sér í þrem fiélags
tegum fyrirbrigðum: Lífsskoðun
álgilidisstefmminar, einræðisstj órn-
arfyrirkomulagi og afmáun ein-
staklingssérkennanna. Með þetta
í baksýn verðuir styrjöldin alls-
herjar reikningsskil vestrænna
þjóða um það, hvor stefnan eigi
að sigra, og jafnframt gerir höf-
úndurinin grein fyrir því, að Sov-
ét-Rússiand hljóti fyrst um sinn
að styðja Þýzkaland, en þó fyrst
og fremst að taka upp aðferðir
þess með sömu þrælatökum á
veikari nágrönnum og Þýzkaland
(hefir haft í frammi.
Méð Lyru síðast barst Siigurði
fjöldi bréfa frá ritstjórum og
stjórnmálamönnum á NorðUr-
löndum vegna þessarar greinar,
þar á meðal frá Thomas Bonne-
viie hæstaiéttardómara í Oslo,
Segerstedt ritstjóra Göteborgs
Handels- og Sjöfartstidning og
dr. Hornborg ritstjóra í Helsing-
fiors. Hafa þeir beðið hann um
greinar í blöð sín.
Sömuleiðis liefir Sigurður feng-
ið tilmæli um það frá ritstjóra
enska tímaritsins Fortnightly
Review að rita yfirlitsgrein um
afstöðu Sovét'-Rússlands til
Norðuriandan'na.
Alþýðúflokksfélagíð
heldur fræðslu- og stoemmti-
Kvöld á laugardagskvöldið. Tóm-
as Guðmundsson les upp, Einar
Magnússon menntaskölakennari
flytur erindi og Sigfús Halldórs-
son syngur einsöng.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
BæiarstjémarfHndar:
Engar natgjifir i
barnaskólavnm fjrr
en eftir nýár.
Tillaga Soff in Ingvarsdótf
nr visað til bæjarrððs.
SOFFÍA INGVARSDÓTTIR
bar fram tillögu í gær á
bæjarstjórnarfundi þess efnis,
að þegar væru hafnar lýsis-,
mjólkur- og matargjafir í
barnaskóluuum.
Frú Soffía sagði, að það hlyti
að vera kunnugt. bæjarfulltrú-
um, að nú væri meiri þörf en
nokkru sinni áður á því að bær-
inn hefði þessa starfsemi stöð-
uga, þar sem dýrtíðin kreppti
nú að alþýðuheimilunum meira
en nokkru sinni áður. Það er
alveg ástæðulaust að bíða með
framkvæmdir í þessu efni, mat-
gjafirnar þurfa ekki neins und~
irbúnings við.
Borgarstjóri kvað fé það, sem
ætlað væri til matgjafa, vera
næstum þrotið og hann væri
andvígur því að þessar gjafir
hæfust fyrr en eftir nýjár.
Lagði hann til að tillögu S. I.
væri vísað til bæjarráðs. Var
það samþykkt.
Valtýr Stefánsson bar fram
tillögu þss efnis, að bæjarráð
hæfi rannsókn á því, hvers
vegna svo erfiðlega gengi með
bátaútgerðina í bænum. Kvað
hann marga menn hafa kvartað
undan því við sig, að lánsstofn*
anir vildu síður lána til bátaút-
gerðar hér en annars staðar, að
verbúðirnar fengjust ekki leigð-
ar og hve afstaða væri öll erfið
til bátaútgerðar hér. Vildi V.
St. láta rannskaa ástæður fyrir
þessu. — Jón Axel Pétursson
sagðist vera algerlega sammála
þessari tillögu. Það, sem væri
erfiðast um bátaútgerð hér,
væri það hve langsótt væri á
miðin. En nú taldi hann að
styttra myndi vera að sækja,
þar sem erlendir togarar myndu
hafa horfið úr flóanum. Tillaga
V. St. var samþykkt. — Litlar
umræður urðu um bæjarreikn-
ingana og var þó full þörf á að
ræða um þá.
Falleg
kventaska
er
Hljóðfærahósið.
M altin
í jóla ölið
Bjúgu
Reykt sfild
Smpr
Ostar
Egg
Komið, símið, stndið!
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
Tjmmarbúðin. — Stet S8V8.