Alþýðublaðið - 14.12.1939, Blaðsíða 3

FIMMTUDAGUR 14. DEZ. 1939.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
-----——-----------------
ALÞYÐUBLAÐIÐ
HITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
t fjarveru ban>:
STEFÁN PÉTURSSON-
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
StMAR.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4002: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
*-----------------—-------♦
Tvð mál, sem
mibið veltur á.
VERKAMENN, sjómenn,
iðnaðarmenn og yfirleitt
allár vinnandi stéttir, ekki að
eins hér í Reykjavík, heldur og
um land allt, bíða nú í óvissu
eftir úrslitum tveggja þýðingar-
mikilla mála, sem liggja fyrir
alþingi til úrlausnar. Þessi mál
eru breytingarnar á gengislög-
unum og frumvarp það, sem
kallað hefir verið höggormur-
inn.
Það hlýtur að vera öllum
flokkum á alþingi ljóst, að und-
ir úrslitum þessara tveggja mála
er ákaflega mikið komið.
Það sýndi sig í vor, þegar lög-
in um lækkun gengis ísl. krónu
voru sett, að þjóðin skildi, að
það var nauðsyn, sem knúði
fram setningu þessara laga. Þá
reyndi á þegnskap íslendinga,
og þá fyrst og fremst á þegn-
skap hinna vinnandi stétta,
sem verst hafa kjörin, og það
kom í ljós, að þær stóðust þá
raun. Þessi lög komu nokkuð
við afkomu verkamanna,. þó að
það væri ekki nándax nærri
eins mikið og reynt hafði verið
að halda fram af þeim mönn-
uín, sem allt af reyna að skapa
óróa og úlfúð út úr hverju
máli.
Verkalýðurinn skyldi það, að
hér var um nauðsyn að ræða.
J áfnvel verkalýðsféjlögin, sem
urðu að þola það, að þeim væri
skorinn allþröngur stakkur og
barátta þeirra fyrir bættum
kjörum heft að nokkru leyti í
heilt ár, sættu sig við það, eins
og á stóð, þvert ofan í spár
márgra. Að reynslan varð sú,
var eingöngu vegna þess, að
menn vildu bíða átekta í þeirri
von, að það niýndi köma í ljós
við frekari stjómarframkvæmd-
ir þinnar nýju ríkisstjórnar, að
hún gætti þess, að láta eitt
ganga yfir alla, að engin stétt
fengi að ganga á rétt annarrar,
að stjómin væri þjóðstjóm í
orðsins beztu merkihgu.
Dýrtíðin óx ekki svo mikið
vegna gengislækkunarinnar, að
káup verkamanna hækkaði af
þéirýi sök, enda var dýrtíðar-
aukningin sáralítil. En svo
brauzt ófriðurinn út og dýr
tíðin hefir síðan farið síyáxandi.
Það gjörbreytti öllu viðhorfi frá
því, sem var, þegar gengislög-
in voru sett, og langsamlega
mest óx dýrtíðin í nóvember og
svq það sem af er þessum mán-
uði, Það er vegna þessa ger-
bréytta ástands, sem Alþýðu-
flokkurinn hefir borið fram þær
breytingartillögur við gengis-
skráningarlögin, að verkamenn,
sjómenn og aðrir láglauna-
menn skuli fá kaupuppbót í
fullu samræmi við verðhækk-
unina, og verðhækkunin skuli
rtiknuð út eftír veöðlaginu:
síðustu tvo mánuði ársins af
því, að hún hefir ekki að fullu
komið fram fyrr en þá. Þetta
mál er höfuðmál þess alþingis,
sem nn situr. Undir lausn þess
er það komið, hvort stórkost-
legur fjöldi verkamanna. sjó-
manna, iðnaðarmanna og ann-
arra starfsstétta getur litið á
þjóðstjórnina sem sína stjórn
engu síður en annarra stétta
þjóðarinnar. Ef alþingi gengur
á rétt verkalýðsins í þessu máli,
þá bakar það sér þunga ábyrgð
gagnvart þjóðinni með því að
spilla þannig því trausti, sem
verkalýður landsins hefir sýnt
núverandi stjórnarsamvinnu
hingað til.
Það er víst, að það er langt
síðan stjórn hefir setið í þessu
landi, sem hefir átt við svo lé-
lega og veika andstöðu að etja
og núverandi ríkisstjórn. Menn
hafa yfirleitt treyst því, að hún
gerði það sem frekast væri unnt
á þeim geysilegu erfiðleikatím-
um, sem yfir okkur hafa dun-
ið og fullyrða má, að séu að-
eins að byrja. Andstaða komm-
únista gegn ríkisstjórniimi hefir
bókstaflega engan hljómgrunn
fengið; það hefir verið ráðandi
skoðun, að íslendingum væri
eins og öðrum þjóðum, nauð-
synlegt að auka samstarf sitt
á hættutímum, og fjöldi manna
hefir horft með ugg og kvíða á
þær deilur, sem geisað hafa á
undanförnum árum. Hins vegar
þolir engin stétt það, að á henn-
ar rétt sé gengið. Það hefir
heldur ekki verið gert hingað
til á þann hátt, að tilfinnanlegt
geti kallast. En nú á næstu dög-
um liggur fyrir að fá reynslu af
því, hvort það verður gert.
Það er nauðsyn, að alþingi
taki fullt tillit til þeirra mála-
leitana um breytingar á gengis-
lögunum, sem því hafa borizt
undanfarið frá flest öllum verka
lýðsfélögum á landinu, því að
það verður að telja æskilegast
og réttast eins og tímamir eru
nú, að það samstarf, sem hefir
átt sér stað síðan í vor milli
stjórnmálaflokkanna, geti hald-
ið áfram í fullri eindrægni.
Það veltur því ákaflega mikið
á afstöðu aíþingis til breyting-
artillagnanna, sem gerðar hafa
verið við gengislögin.
Hitt málið er höggormurinn.
Það er dálítið einkennilegt, að
pinn af flutningsmönnum frum-
varpsins, Bemharð Stefánsson,
sem er orðhagur maður, hefir
valið frumvarpinu þetta nafn.
Það sýnir, að honum hefir ,
fundizt vera hætta á ferðum,
þegar hann skrifaði nafn sitt
undir þetta frumvarp, og gefur
til kynna, að hugur hans hafi
hvergi nærri verið heill við það.
í fmmvarpinu er að vísu
drepið á mörg vandamál okkar
nú. En sú lausn, sem þar er
fyrirhuguð á þeim, er hnefa-
högg framan í verkalýðinn,
framan í fátæklingana í þessu
landi og framan í alla vini
mannúðar og menningar. Það
stefnir raunverulega að því, að
afnema eða draga stórkostlega
úr allri þeirri umbótalöggjöf,
sem sett hefir verið — og þá
fyrst og fremst fyrir atbeina
Alþýðuflokksins og verkalýðs-
félaganna — á síðastliðnum
áratug.
Um afstöðu Alþýðuflokksins
til þessa frumvarps liggur fyrir
skýr og skorinorð yfirlýsing frá
foringja flokksins, Stefáni Jóh.
Stefánssyni, sem hann gaf yið
fyrstu umræðu um frumvarpið
í efri deild. Alþýðuflokkurinn
er andvígur frumvarpinu í
heild, þó að hann gæti sætt sig
við það, að nokkrar greinar
þess næðu fram að ganga í öðru
formi. En ef frumvarp þetta
Ástandlð i ÞýzkalandL
Blirg'erbraukjallarinn í Miinchen eftir sprenginguna 8. nóvember: Loftlð hefir hmnið yfir ræðu-
pallinum, sem Hitler stóð á.
Hin leyndardómsfulla
árás á Iiitler liefir vakið
meiri ugg i - nazistaflokkmnn
þýzka en flestir aðrir pólitiskir
og hemaðarlegir viðburðir, -sem
orðdð hafa siðan striðið hófst;.
ög þar sem aðeins lítill hópur
innan ftokksins og Gestapo liefir
hugmynd um gang máLstms, og
fjöLdafangelsanirnar í Munohen
og Berlin hafa vakið álíka steimn-
ingu og hin frægu 30.-júní-morð,
þá er ekki að furða, þótt ýmis
konar fregnir og sögusagnir
gangi í Berlin. Það er því ó-
hrögulegt í ratm og veru að-gera
sér grein fyiir því, hvað það var,
sem skeði 8. nóvember. Jafnvel
í Berlín eru tvær skoðanir ríkj-
andi um þetta mál. önnur sfooö-
unin er súj að hinna raunverulegu
árásarmanna sé að leita í hinni
róttækari álmu nazistaftokksins,
en hin skoðunin er sú, að Gesta-
po ihafi sett árásina á svið á
sama hátt og rikisþinghússbrun-
ann. En engum dettur það í húg í
alvöru. áð Englendíngar eða Gyð-
ingar hiafi staðið að árásinni.
Árásin i Milnchen er að því
leyti Ólík öðmm árásartilraunum
á Hitler, að það er fyrsta árásin,
sem Gestapo hiefir viðurkennt. Ef
okkur skjöplaist ekki þvi meir,
þá ihafa tvisvar áður verið gerð-
ar árásir á Hitler á þessu ári.
önnur tiiraunin var gerð í janú-
ar. en hSn í ágúst. Báðsr vom
gerðar rétt áður en Hitler gengi
á fund annara leiðtoga flokksins. |
Aúnar fúndUrinn var haldinn 15.
jamúar, en hdnn 27. ágúst. Það
varð að flytja rikiisþingið frá
Krollóperunni til rfkisráðhússins,
skyldi verða knúið fram gegn
vilja Alþýðuflokksins, þá er
það alveg víst, að verkamenn,
sjómenn, iðnaðarmenn og flest
allar hinar fátækari og vinnandi
stéttir munu telja slíkt svo mik-
il svik og ranglæti við sig; að
við það verði ekki unað.
Það er alltaf nauðsynlegt, að
réttlæti sé viðhaft gagnvart
hinum vinnandi stéttum þjóð-
félagsins, en það hefir ef til vill
aldrei verið nauðsynlegra en á
tímum eins og þeim, sem við
lifum nú á.
Og ef alþingi gengur þannig
frá þeim tveimur málum, sem
hér hafa verið gerð að umtals-
efni, að verkamenn, ísjómenn
og iðnaðarmenn geti vel við
unað, þá þarf ekki að ausa út
stórfé 1 ríkislögreglu í landinu
— þá er alveg óhætt að sam-
þykkja þær breytingartillögur,,
sem Alþýðuflokkurinn hefir
borið fram við lögreglufrum-
varp Hermanns Jónassonar.
þar eð sprengiefni og bombur
höröu íundist í Kiiollóperuhúsinu.
I janúar voru um 70 teknir fast-
ir, en í ágúst um 100. I bæði
skiptin vora hinir handteknu S.S.-
SA.-menn og meðlimir Hitlers-
æskunnar.
Andstaðan innan flokksins gef-
ur Gestapo nóg verkefni. Jafn-
vel meðal S.S.-manna, sem eru
undir stjóm Himmlers sjálfs, og
erm era álitnir tryggastir af fylg-
ismönnum Hitlers. Og jafnvel
innan Gestapo hafa þeir atburðir
gerst, sem hafa valdið bæði
Himmler og Heidrich heilabrotum
Á siðustu vikum hafa fjölda
margir Gestapoinenn verið á-
kærðir fyrir flokkssvik, en það
era þau mestu afbrot, sem naz-
isti getur gert sig sekan um.
1 október og nóvember hefir
orðið uppvist um marga SS-menn
úr lífverði Hitlers, að þeir hafa
neitað að hlýða skipumim og
jafnvel ráðist á yfirmenn sina.
Ennfiemur hefir allt verið i báli
og brandi meðal S S.-manna inn-
byrðis og fjöldi morða verið fram
inn, og ennfiemur sjálfsmorð, sem
vakið hafa ýmdskonar umtal.
I byrjun nóvember var hald-
inn í Berlín ráðherra- og full-
trúafundur. Göring stjómaði þess
um fundi. Himmler og Heidrioh
tóku þátt í fundinum sem full-
trúar S.S.-marma og Gestapo.
Fulltrúamir voru valdir af Gör-
ing og Himmler í sameiningu.
Það er einungus héraðsstjórar,
sem vinna að því að vemda frið-
imn innan flokksins. Þáð vekur
strax athýgli, að fulltrúi fyrir Ber-
lín er ekki héraðsstjóri Berlínar,
Göbbel's, og dkki heldur stað-
gengill hans, Görlitzer, heldur
hinn óþekkti héraðsstjóri í Kur-
mark, Sttlrtz. Ennfremur vantaði
á þetta þing fleiri háttstandandi
ipienn í flokknum, sem ekki munu
njóta trausts lengur.
Fulltrúamir fiengu fyrirskipanir
frá Göring og Himmler og gáfu
því næst skýrslur tun ástandið
jhver í sínu umdæmi. Almennast
var fovartað yfír óróleika innan
hinna yngri félaga. Kauffmann
frá Hamburg og Wagner frá
Schlesíu skýrðu frá því að mikil
ókyrrð væri í bændunum. Bænd-
umir áttu að nota vinnufcraft
hinna atvinnulausu frá borgunum
og póLskra, tékkneskra og slóv-
akískra fanga og þessir menn
Unmu ekki verk sín með nokkurri
ánægju. Og það þvi síður sem
bændumir geta ekki séð þeim
fyrir nægilegu viðurværi. Og þó
að bændum hafi verið stungið
í fangabúðir, hefir það ekki nægt
til þess að bæla niður óróleikann.
Mútsohmann frá Dresden og
T*rbov«n frá Issau kvörtuöu
Georg Elser, sem játa&I á slg
tilræðið i MUnchta.
ekki einasta yfir andstöðu verka-
lýðsins heldur einnig yfir and-
stöðu iðnleiðtoganna. Það hefir
einnig sín áhrif, að atvinnuleys-
ingjum meðal iðnaðarmanna hef-
ir f jö-lgað stórkostLega, sem kem-
ur af þvi að hrávörur vantar og
fyrirtækin verða að hætta. Sturtz,
Wagner og Sancikel frá Weimar
kvörtuðU mjög yfir andstöðu
nuenntamannanna. Þá vex kon-
ungssinnum líka fiskur um hrygg,
enda þótt þeir hafí ekki ennþá
komið sér saman um bonungs-
efnið. Þár hefir hver hópur inn-
an flokksiins simn kandídat: Otto
af Habsbuig i Austurriki, Rupp-
recht krónprins í Bayem, Oskar
prins, Louis-Ferdinand prins,
Ernst August eirfðaprins af Braun
schiweig. Þá var einnig skýrt frá
því á þessum fundi, að ftokksfé-
lagi August Wilhelm prins hefði
ætlað sér að verða keisari í
Þýzkálandi eftir leiðum; nazism-
ans. Göring lét í ljósi um hann,
aö ekki væri hægt að taka hann
álvarlega og að hann væri miklu
fremur August en Wilhelm. Þá
voru rædd hin auknu áhrif Svart-
íiða Otto Strasser. Það kom frans
á fundintrm, áð þeir hefðu mikil
áhrif á hin óánægðu yngri fé-
jl’ög i flokknum. Það hefir orðið
uppvfst, að flugriti ’Svartliða með
ítiivitnunum I orð Gregor Strass-
ers er dreift út um allt Þýzka-
'aned. Gregor Strasser var myrt-
ur 30. júní 1934. Hann var leið-
togi andheimsveldissinna innan
f lokksins og árið 1932 kærðu Gör-
ing, Göbbels -og Himmier hann
fyiir Hitler. Sú staðreynd, að flug
lit þetta, sem heitir „Arfur Gre-
gor Síras,ser“, heör fundist viða.
um landsbyggðina, hefir komið
Himmler og Heidrich á þá skoðun
að hreyfíing Svartliðanna sé mjög
öflug.
Einnig hafa andstöðumar magn
ast í innsta hring flokksins, en
það er vakað yfir því, að ekkert
berist út um það meðal almenn-
ings, .svo ekld falli skuggi á ein-
inguna í flokkimrm.
Göbbels ræður litlu nú orðið,
jafnvel í sínu eigin ráðunejdi.
Hin raunveralegu völd þessa ráðu
heytis era í höndum fulltrúanna
Dr. Diietrich og Esser. Dr. Diet-
fich sér um blöðin, en Esser sér
um önnur útbreiðslumál og Ribb-
entrop sér um áróðiurinn út á
við. Aftur á móti hefir Göbbels
sætt ákæru fyrir að liafa misnot-
að embætti sitt og brotið af sér
gegn ftokknum á ýmisan hátt.
Erlenda og innlenda áróðrin-
um er aðallega beiint gegn Eng-
lendingum. Þá má telja það tii
nýlundu, að nýlega hafa kvik-
myndimar verið teknar í þjón-
ustu þessa áróðurs. Fyrsta mynd-
in um þetta efni er frá Ufa o,g
fjallar um baráttu Ira gegn Bret-
um.
óvinsælasti maðurimi í Þýzka-
landi um þessiar mundir er Ribb-
entrop. Sumir kalla hann hinn
illa anda Hitlers, því að hann
hafi spýtt því i Hitler, að Eng-
Iendingar færa aldrei i stríð útaf
Póllandi. Og ennfremur beri hann
ábyrgð á landvimningum Rússia
við Eystrasált. Einkum em S.S.-
menn æstir gegn Rlbbentrop. Enn-
fremur em fyligismenn Rosen-
bergs andvígir honium. Þá era
margir æöstu menn hersins og
flotans andvígir Ribbentrop vegaa
Viðvaningsháttar hans í utanrík-
ismálum.
Utan Þýzfoalands gera menn sér
ýmsar hugmyndir um hemaðarfyr
irætlanir Hitlers. Sumir álíta, að
hann hafi i hyggju að setja fier á
land í Englandi, auka kafbáta-
hemaðinn eða gera árás á Hol-
land o;g Belgiu. Þó er ómögulegt
að gera sér grein fyrir þvi, hvað
næst verður.
SANITAS kaupir hæsta verði
sultuglös, Vi. Va Og Vi flöskur,
whiskypela, fægilögsflöskur iog
brúsa, tómatflöskur, soyuglös
og 50 gr. glös. Komið strax með
flöskumar og glösin til okkar.
Hærra verð en áður. — Sanitas,
Lindaigötu 1, sími 3190.
Hýfræaasti rithðfuðn imnikn i islenzka.
Kátir voru karlar..
Eftir John Steinbeck.
Karl isfeld blaðamaður íslenzkaði
Þessi saga gerist í Mont'erey, sem er smáborg á hinni sólgylltu
strönd Kaliforníu. Segir hún á hnyttinn og skemmtilegan hátt
frá nokkrum glaðlyndum náungum, er þar eiga heima — frá
ástarævintýrum þeirra, því að þarna eru kátar og fjörugar kon-
ur, sem setja sunnudagsandlitið oftar upp en tvisvar í viku, —
frá drykkjuskap þeirra og róstum — frá því hvernig þeir tengd-
ust vinaböndum og hvernig leiðir þeirra skildust að lokum. —-
Þetta eru heiðingjar með sólblik í augum, og öllum þykir vænt
um þá, sem kynnast þeim.
Það leiðist engum um jólin, sem les þessa bók.
Hún w tilvalin jólagjöf handa kunningjunum.