Alþýðublaðið - 29.12.1939, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Elnn dagnr á vígstöðv-
ununi á Kyrjálanesl.
————.A .——
Lýsing norsks blaðamanns, sem fór þangað
FRÉTTARITARI frá Arbeiderbladet í Oslo, Tor Gjesdal,
birti í blaði sínu rétt fyrir jólin eftirfarandi lýsingu á
stríðinu á Kyrjálanesi, eftir að hann hafði fengið tækifæri
til þess að dvelja þar einn dag í fremstu línu hinna finnsku
varnarvirkj a, Mann'erheimlínunnar,
FÖSTUDAGUR 29. DES. 1939.
*---------------------—•
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VAiDEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: AfgreiBsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦------------------------&
Stærsta málið.
AÐ fer nú óðuTii að líða að
þingl'O'kum. Þó mun varla
vera við því að búast, að uinnt
verði að siíta þingi fyrir áramót-
in. Það eru ekki einu sinni tveir
heilir virkir dagar eftir þangað
til, og þriðja umræða fjárlaganna
hófst ekki fyrr en í gær. Vafa-
laust veitir ekki af tímanum
fram á iaugardagslkvöld til þess
að Ijúka þeirri umræðu og af-
grieiða fjárlög'in, en síðar en á
gamlársdalg má þáð í öllu falli
ekki verða, þar sem landið væri
að öðrum kosti fjárlagalaust um
áramótin, þegar núverandi fjár-
hagstímabil er á enda..
En þá er enn eftir stærsta og
alvarlegasta mál þingslns, sem
að vísu mun hafa verið rætt ít-
arlega af stj'órninni undanfama
daga, en þó fyrirsjáaniega verður
að bíða afgœiðslu á þingi þang-
að tíl fyrstu dagana eftrr nýjárið.
Það eru breytingarnar á gengis-
lögunum til þess að bætá úr því
mikJa ranglæti, sem verkamenn
hafa orðið fyrir af kaupgjalds-
ákvæðum þeirra vegna hinnar ó-
væntu dýrtíðar af völdum ófrið-
arins. En enginn gerði ráð fyrir
þieini dýrtíð, þegar þau lög voru
sett.
Ekfcert þeirra mála, sem fyrir
þesisu þingi hafa legið, hefir verið
eius miikið umtaliað af verkalýð
landsins og hinar fyrirhuguðu
breytingar á kaupgjaldisákvæðum
gengislaganna, og engra úrslita
þar verið beðið af honum með
annarri eins eftirvæntingu og
þeirra, hvað ákveðið yrði í þvi
máli. Enda engin furða, þar sem
hér er um mál að ræða, sem öll
afk'Oma verkalýðsins veltur á.
Mögluinarlaust og með fullum
þegnskap tóku verkamenn á sig
sinn hluía af þeirri verðhækkun,
sem af genigislækkuninni varð i
vor og sumar. En þá stórkost-
legu dýrtíð, sem síðan hefir orð-
ið af völdum stríösins, geta þeir
ekki lengur borið án þess að fá
hana upp bætta. Og það er því
efcki aðeins réttiætiskrafa, að
kaupgjaldsákvæðum gcngislag-
anna, sem byggð voru á al.lt öðr-
um forsendum en þeim, sem síð-
an hafa skapast, sé breytt til
samræmis við hið breytta verð-
lag á flestu því, sem verfeafólkið
þarf til þess að geta lifað. Það er
líka knýjandi nauðsyn. Og það
er vonandi, að þingið og
stjórnin beri gæfu til þess, að
ganga þannig frá kaupgjaldsmál-
inu, að verkamennirnir geti við
unað. Á þvi \eltur ekki aðeins
traust þingsins og stjórnarinnar á
meðal þeirra. Á því veltur einnig
— það getur engum hugsandi
manni dulizt — friður og ein-
drægni þjóðarinnar á fcomandi
ári og jafnvel komandi árum- En
aldrei hefir þjóðinni riðið rneira
á því að varðvieita hvorttveggja
en einmitt á þeim alvarlegu tím-
um, sem nú eru í garð gengnir.
T IÐ sitjum fjórir saman í
* vélbyssuhreiðri einu á
Kyrjálanesi. Þetta er einkenn-
andi vígvöllur. Fyrir framan
okkur liggur opin slétta, frosin
mýri. í skógarjaðrinum hinum
megin eru Rússarnir. Þaðan
gera þeir árásir sínar,. stundum
með skriðdrekum, stundum
með fótgönguliði.
Menn hafa ekki verið gjarnir
á að trúa fréttunum um hið
mikla mannfall Rússa. En hér
verður sjón sögu ríkari. Þeir
liggja 1 hrönnum í snjónum
hérna á mýrarflákunum, og
þessi lík hrópa til himins um
bölvun hinnar brjáluðu styrj-
aldar. Það er sannleikur sem
ekki er hægt að dylja. Rúss-
arnir hafa fallið í þeim röðum.
sem þeir hafa sótt fram í.
Finnsku vélbyssurnar hafa
slátrað þeim eins og sauðfé á
haustdegi, og það er ekki hleypt
af þeim nema vissa sé fyrir því,
að kúlurnar hitti. Hinir föllnu
Rússar liggja þar sem þeir hafa
fallið, en Finnarnir hafa grafið
sína föllnu liðsmenn og sett fá-
tæklega trékrossa á leiðin.
Það er þoka á Kyrjálanesinu
í dag. Vetrarþung skýin hanga
yfir jörðinni og hríðarkornum
hraglar niður. í skjóli þokunnar
hafa fáeinir okkar fengið að
koma fram 1 fremstu línu og
Rússarnir eru ekki í meira en
800 metrá fjarlægð. Ung, finnsk
vélbyssuskytta styður hendinni
á skothylkjabeltið og starir
fram yfir snjóbreiðuna. Það er
ekki margt sagt. Piltarnir með
skinnhúfurnar eru fámæltir,
enda eru þeir að hugsa um ann-
að. Þeir vita það, að ef hik
verður á úrslitastundinni get-
ur það haft alvarlegar afleið-
ingar. En þeir vita líka að þeir
eiga að bíða, þangað til óvin-
irnir eru komnir vel í skotfæri.
Það hlýtur að reyna á taugarn-
ar, en Finnar eru taugasterkir
menn. Þeir treysta á sjálfa sig
og vopn sín og vörn þeirra er
afburða góð.
Það hefir engin árás verið
gerð í dag, skotvopnin liggja
óhreyfð, þar sem frá var horfið
í nótt sem leið. En samt er síð-
ur en svo þögult. Rússar hafa
sett stórskotalið sitt á stað og
fallbyssurnar þruma án aflá'ts.
Á leiðinni fram í fremstu
víglínu höfum við hvað eftir
annað orðið að fleygja okkur
flötum í snjóinn, þegar sprengj-
urnar klufu trjátoppana. Og
við fundum glóandi sprengju-
brot, sem við tókum tiL minja.
En skothríðin er dreifð og
virðist tilviljunum háð. Það er
ekki verið að spara skotbirgð-
irnar þarna fyrir handan hjá
Rússunum. Þeir hella sprengj-
unum yfir skógarbeltið, þar
sem þeir vita. að varnarlína
Finna er, í þeirri von, að ein-
hver kúlan kunni af tilviljun
að hitta. Við sjáum líka varð-
mann einn, sem liggur á bör-
um. Sprengjubrot hefir hitt
hann í bakið.
Svo höldum við áfram. Við
læðumst fram milli trjátopp-
anna á fjórum fótum. Við ætl-
um að reyná að komast að víg-
girðingunum gegn skriðdrek-
um. Það er eins og loftið sé
þrungið milli þess sem fallbyss-
unum er hleypt af. Við heyrum
svarskot Finna inn í milli. Skot-
unum er hleypt af bæði að baki
okkar og framundan. Og við
heyrum, þegar kúlurnar falla
til jarðar.
Skotlið Finna er mjög gott.
Þeir vita á hvað þeir eiga að
miða og varðmennirnir gefa sí-
felldar bendingar um það, hvar
bezt sé að skjóta í það og það
skiptið.
Það er ekki margt um mann-
inn í skotgröfunum. Aðeins ein-
stakir varðmenn með hríðskota-
rifflana viðbúna. Við komum að
víggirðingunum, og þar kom-
komumst við að því, hvað við
hefir borið.
í birtingu um morguninn
komu tveir rússneskir skrið-
drekar af stærstu tegund fram
úr þokumistrinu. Það eru á-
hrifamestu vopn Rússa, og þeir
þola kúlnaregn. Finnarnir á-
kváðu að sprengja upp jörðina
umhverfis þá og ná þeim þannig.
Á réttri stund var hleypt af
einu sprengjubeltinu úti á.slétt-
unni. Skriðdrekarnir námu stað
ar og komust hvorki fram né
aftur. Rússar sendu þegar út
hjálparleiðangur. 5 vörubílum
þéttskipuðum fótgönguliðum
var ekið fram og á eftir þeim
komu dráttarvélar, sem áttu að
draga hina verðmætu skrið-
dreka til baka. Finnarnir létu
hermenn sína dreifa sér og síð-
an hófu þeir árás með átta vél-
byssum í einu. Hver einasti
maður í liði Rússa féll. Þá lögðu
af stað þrír rússneskir skrið-
drekar af léttari tegundinni.
Fáeinir Finnar læddust fram
með ofurlítið vopn, sem þeir
hafa sjálfir fundið upp og verð-
ur ekki lýst hér. Þeir komust
ofan í skotgröf og náðu tak-
markinu. Allir þrír skriðdrek-
arnir voru sprengdir í loft upp.
Ji9 kðfHB ekki lieðið
pá að k»ma“.
Það er liðinn meir en klukku-
tími frá því þetta skeði, rægsn-
in af skriðdrekunum liggja í
snjónum tæpa fjögur hundruð
metra fyrir framan okkur. Við
sjáum, að skriðdrekarnir eru
svartir ennþá eftir réykinn af
sprengjunum. Og allt um kring
liggja líkin. Petrovitsjar og
Gregorovitsjar frá hinum rúss-
nesku gresjum og sveitaþorp-
um. Finnar hristu höfuðin al-
varlegir á svipinn. — Við höf-
um ekki beðið þá að koma.
segja þeir. Annað segja þeir nú
ekki.
En á meðan við liggjum
þarna á maganum og horfum
fram á vígvöllinn, hringir sím-
inn. Tilkynning: Fimm rúss-
neskir skriðdrekar eru á leið-
inni. Finnar eru rólegir, en búa
fallbyssuna út. svo að hægt sé
að taka mannlega á móti. Tveir
menn setjast á sinn stað, þeir
hafa skotbirgðirnar við fætur
sér. Og tíu mínútum seinna
komum við auga á skriðdrek-
ana eins og svarta, hreyfanlega
díla úti við sjóndeildarhring-
inn. Þá kemur liðþjálfinn og
skipar okkur á stað, þar sem
okkur er óhætt. — Það er ekki
holt fyrir aðra en hermenn
þetta loftslag, segir hann góð-
látlega.
En svona hefir það verið á
hverjum degi á Kyrjálanesinu.
Við erum enn á ný á ferða-
lagi um skóginn milli vatnanna,
sem gera landsvæðið milli
Finnska flóans og Ladoga að á-
gætu varnarsvæði. Alls staðar
er eitthvað furðulegt, sem mæt-
ir auganu. Allir möguleikar eru
notaðir. Allt ber vott um, að
Finnar eru snillingar í því að
nota sér allar aðstæður út í yztu
æsar. Engar varnir sjást, hvorki
frá víglínu óvinanna né úr loft-
inu, allt er dulbúið. Og varnar-
net .þeirra allt er þvert í vegi
fyrir rússneska hernum.
í neðanjarðarklefa.
Við fáum ágætan, finnskan
hermannamat í einum sprengju
helda steinsteypuklefanum, sem
er 10—15 metra niðri í jörð-
inni á Kyrjálanesinu. Hér láta
þeir fyrir berast hermennirnir,
sem berjast í fremstu víglínu,
þegar ekkert er um að vera.
Þeir, sem eru á verði á nótt-
unni, leggjast á rúmstokkinn,
þegar við komum. Þeir eru
rétt búnir að drekka síðdegis-
kaffið og hér hvíla þeir sig eftir
að hafa staðið vörð í heila nótt
í 20 gráða frosti.
Ég hefi átt tal við þessa
menn, unga pilta og fullvaxna
karlmenn. Þeir eru af öllum
stéttum og úr ýmsum héruðum.
En það eru hin sameiginlegu.
hörðu örlög, sem hafa þokað
þeim saman til varnar sjálf-
stæði hinnar finnsku þjóðar.
Meðal þeirra er engin skot-
grafarómantík, ef við megum
nota það orð. Ef maður ætti að
nefna eitthvert sérkenni á
finnska hermanninum úti á
Kyrjálanesinu, þá er það í-
þróttamannseinkennið í beztu
merkingu þess orðs. Og enn
fremur stillingin. Þetta virðist
engin áhrif hafa á taugar þeirra.
Það eina, sem þá ef til vill
vantar, er nægur svefn, vegna
þess að sprengjur Rússa dynja
yfir í sífellu og það er erfitt að
sofa við slík skilvrði.
Sem stendur eru þeir að
skemmta sér að heilu æki af
rússneskri útgáfu af litlu marg-
földunartöflunni, sem þeir hafa
fundið á sundurskotnum, rúss-
neskum bíl. En í dag hafa
sprungið um 30 sprengikúlur
úti fyrir „stofudyrunum"
þeirra. Og það eru nokkuð
kraftmikil vögguljóð.
Við ferðumst víðar um svæð-
ið. Ails staðar hafa hermennirn-
ir gasgrímur við hendina, og
einnig þeir, sem vinna að því
að styrkja varnarlínurnar. Allt
í einu rekumst við á loftvarn-
arvirki, sem Finnar hafa komið
fyrir á heppilegasta stað. Það
er ómögulegt að greina her-
mennina frá snjónum í ofurlít-
illi fjarlægð. Þeir eru í síðum,
hvítum kyrtlum. eins og Múha-
meðstrúar-prestar. og jafnvel
stálhjálmarnir þeirra eru mál-
aðir hvítir. Það er engin loftá-
rás í dag, þokan er svo þétt. En
allt er við búið.
Lengra í burtu rýkur ennþá
úr finnsku bændabýlunum,
sem brennd voru í nótt. Rússar
skulu ekkert finna, sem getur
orðið þeim til gagns.
Og loks sjáum við finnska
hermenn í skógi einum. Kúlun-
um rignir umhverfis þá, en
þeir reykja í makindum og saga
við.
Við komum að sjúkraskála,
sem við höfðum ekki heimsótt
áður. Fáir eru þar alvarlega
særðir. í einni stofunni er verið
að skera upp drenghnokka, sem
hefir orðið fyrir sprengju. En
allir, sem alvarlega eru særðir,
eru fluttir á sjúkrahús.
Kfissneskir fangar.
1 finnsku baðhúsi finnum við
7 rússneska fanga. Þeir voru
herteknir í bardögunum í gær.
Þessir sjö menn eru allir frá
Leningrad á aldrinum 22—38
ára. Þessir menn líta mjög
aumkvunarlega út. Þeir voru
glorsoltnir og bláir af kulda,
þegar þeir gáfust upp og þeim
var hjálpað í hús. Stígvélin
þeirra eru botnlaus og her-
mannabúningarnir hinir fátæk-
legustu. Þeir höfðu legið mat-
arlausir og allslausir í snjón-
um í þrjá sólarhringa. Og þeir
segja okkur sögu sína í fáum
dráttum. Sjöunda september
höfðu þeir verið sendir burtu
til „æfinga“, án þess að vita,
hvert þeir ættu að fara. Þeir
lentu á einhverjum stað fyrir
vestan Leningrad. og þar fréttu
þeir, að óvinaþjóð, Finnar voru
þeir víst kallaðir, hefðu ráðist
á rússnesku þjóðina. Nú hafði
þeim verið trúað fyrir því, að
það, sem mest á riði, væri að
reka þennan óvinaher af hönd-
um sér. Þeir höfðu ekki
minnstu hugmynd um, að þeir
væru komnir yfir landamærin
og hefðu alltaf barizt á finnskri
jörð.
Þeir sögðust sjaldan hafa
fengið jafngóðan mat og jafn-
góða aðhlynningu og hjá Finn-
um, og þeir fullyrtu það, að ef
félagar þeirra vissu, hversu
maturinn væri góður hjá Finn-
um og þeir í raun og veru
skikkanlegir menn, miklu betri
en af væri látið heima í Rúss-
landi, þá myndu þeir kasta
byssunum og hlaupa yfir um til
Finna. Einn Rússinn hafði meir
að segja beðið Finna um að
sækja fjölslcyldu sína til Rúss-
lands.
Það sló þögn á okkur eftir að
við höfðum talað við Rússana.
Veslings mennirnir vissu bex--
sýnilega ekki sitt rjúkandi ráð.
Og maður þarf ekki að vera
neinn hernaðarsérfræðingur til
þess að sjá það, að þetta eru
ekki burðugir soldátar. Þeir
geta aldrei orðið annað en slát-
urfé.
Á milli víglína herjanna
stendur finnskur hátalari. Þeg-
ar hlé verður á sókninni talar
finnskur maður í hátalarann og
beinir máli sínu að óvinunum.
Það er reynt að segja þeim
sannleikann, eins og hann raun-
verulega er, og útskýra fyrir
þeim, að Finnar hafi ekkert illt
í hyggju gagnvart Sovét-Rúss-
landi, að báðum þjóðunum sé
það fyrir beztu að leysa vanda-
mál sín á friðsamlegan hátt. Há-
talari þessi hefir verið notaður
í dag. En hann er einkum not-
aður á kvöldin, þegar rússnesku
hermennirnir hnipra sig sam-
an í snjónum, án þess að hafa
nokkurn eld til þess að verma
sig við. Þá hljómar finnska
röddin í eyrum þeim eitthvað
á þessa leið:
„Rauðu hermenn!
Hættið þessari ruddalegu á-
rás á finnsku þjóðina. Snúið aft-
ur heim til akranna ykkar og
hinnar friðsamlegu búsýslu.
Snúið heimleiðis aftur og þá
munum við gera hið sama.“
Þetta var texti dagsins á
Kyrjálanesinu tíu dögum fyrir
jól.
Lærið
að synda
Sundnámskeið í Sundhöllinni
hefjst að nýju þriðjudaginn 2.
jan. Þátttakendur g'efi sig fram
á morgun og laugardag kl. 9—
11 f. hád. og 2—4 e. hád. Upp-
lýsingar á sömu tímum í síma
4059.
SUNDHÖLL REYKJAVÍKUR.
Útbreiðið Alþýðublaðið.
ÍRgljsiig hb SRiásÍDverð.
Camel I 2® stk. pk. kr« 1,80 pakkinn
©sse Elevesi í — — — — 1„®0 —
liappy Hit S — — — — 1,80 —
Tkree Kings i — — — — 1,80 —
Reyktélsak:
Tnxedo S 1 V, oz. blikkdósum kr. 1,50 dósin
©olfers i 5 stk. pk. kr. 1,32 pakkinn.
Utan Reykjavikur og Hafnarfjarðar má leggja all
að 3 % á innkaupsverð fyrir sendingarkostnaði til út-
sölustaðar.
Tóbakseinkasala ríkisins.